[به موجب ماده ۲۰ لایحه قانونی تشکیل انجمنهای ده و اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات، مصوب ۱۳۴۲ لغو ششده است.]
مصوب ۱۳۳۵/۵/۶
فصل اول – امور اجتماعی ده و بخش
ماده 1 – بمنظور ایجاد هم آهنگی در بهبود امور اجتماعی و عمران دهات و ترقی سطح زندگانی و رفاه کشاورزان و ساکنین دهات کشور از تاریخ تصویب این قانون امور اجتماعی و عمران دهات کشور بعهده انجمنهای ده و بخش و شهرستان است که تحت راهنمائی و نظارت بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات وظایف خود را انجام میدهد.
ماده 2 – امور اجتماعی و عمرانی که اجرای آن بعهده انجمن ده خواهد بود بقرار زیر است:
تهیه آب آشامیدنی و قابل شرب کردن آن بوسیله ساختمان آب انبار یا حوض تصفیه یا لوله کشی از دهانه قنات و غیره – باسواد کردن اشخاص بوسیله تأسیس آموزشگاه – اصلاح و توسعه معابر ده – احداث جاده بین دهات – ساختمان و مرمت حمام دوش – ساختمان مستراح مطابق بهداشت، غسالخانه، رختشویخانه – ساختمان و نگاهداری پلهای ده – نظافت ده و سنگفرش یا اسفالت معابر – تشکیل صندوقهای تعاونی و روستائی - کمک دسته جمعی بدفع آفات عمومی حیوانی و نباتی – ساختمان و مرمت مسجد – کمک به عجزه و ایتام مستحق – تاسیس و ایجاد مراکز برق و ترویج صنایع محلی.
ماده 3 – امور اجتماعی و تعاونی که اجرای آن بعهده انجمن بخش است و از محل صدی 15 درآمد انجمنهای ده و سایر درآمدها بعمل خواهد آمد از این قرار است:
ساختمان جاده بمنظور اتصال دهات بمرکز بخش و پلهای آن – ساختمان بیمارستان، دبیرستان، دبستان کشاورزی و حرفه ای – تأسیس کتابخانه های عمومی تأسیس داروخانه مرکزی و آزمایشگاه و تأسیس شرکت های تعاونی و ایجاد صندوقهای روستائی و کمک مالی بدون سود یا با سود کم بانجمنهای دهاتی که برای انجام امور محوله بخود درآمد کافی ندارند – استخدام ماما و پزشکیار و دامپزشک سیار بمنظور اعزام به دهات تابعه – راهنمایی انجمنهای ده در امور عمرانی و اجتماعی
تبصره – وزارت فرهنگ و بهداری و راه و کشاورزی و سازمان برنامه و سایر مؤسسات دولتی علاوه بر مقررات فوق هر یک در حدود قانون وظایف خاصه خود را انجام خواهند داد.
ماده 4 – انجمن شهرستان مکلف است با تشکیل جلسات مرتب نسبت به انجام و پیشرفت عملیات تعاونی و اجتماعی آن شهرستان مراقبت کامل نموده و در اجرای برنامه های عمرانی و اجتماعی انجمنهای ده و بخش با تشخیص ضروریات و احتیاجات اولیه و اوضاع و احوال محل اظهار نظر نماید.
فصل دوم – سازمان
ماده 5 – در هر ده انجمنی بنام انجمن ده در هر دو سال از پنج نفر بشرح زیر تشکیل میشود:
1 – یک نفر از طرف مالک یا مالکین (در صورتی که ده مشاع و دارای مالکین متعدد باشد. انتخاب نماینده مالکین مانند انتخاب کدخدا و طبق همان مقررات خواهد بود.)
2 – کدخدای ده.
3 – یک نفر از زارعین ساکن ده که اشتغال بامر زراعت داشته باشد بانتخاب اکثریت زارعین.
4 – دو نفر از زارعینی که معتمد محل باشند با توافق مالک و زارع.
5 – تبصره – هرگاه یکی از اعضاء انجمن از طرف مالک بر طبق مواد 33 و 35 قانون ازدیاد سهم کشاورزان و یا قوانین دیگر از ده اخراج یا مستعفی و یا فوت شده باشد و یا پنج جلسه متوالی بدون عذر موجه در انجمن حاضر نشود طبق مقررات این ماده دیگری بجای او انتخاب خواهد شد.
ماده 6 – انجمن امور اجتماعی بخش از اشخاص زیر با حضور اکثریت حاضر در محل انجمن تشکیل می شود و عدم حضور بعضی از آنها در محل مانع از تشکیل انجمن نخواهد بود.
بخشدار یا قائم مقام او – رئیس کشاورزی یا نماینده وزارت کشاورزی – رئیس فرهنگ یا نماینده وزارت فرهنگ – رئیس بهداری یا نماینده وزارت بهداری- رئیس راه یا نماینده وزارت راه – رئیس یا نماینده بانک کشاورزی – نماینده بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات – هفت نفر از نمایندگان انجمنهای ده.
تبصره 1 – در اولین جلسه انجمن بخش هفت نفر مزبور بطور قرعه از بین رؤسای انجمن ده برای مدت دو سال انتخاب خواهد شد.
تبصره 2 – در موقع طرح برنامه اصلاحی و یا مسائل مربوط بهر ده دعوت نماینده اختصاصی انجمن آن ده برای استحضار و راهنمائی الزامی است ولی عدم حضور این نماینده مانع از رسیدگی و اتخاذ تصمیم نیست.
ماده 7 – انجمن امور اجتماعی شهرستان از اشخاص زیر با حضور اکثریت حاضر در محل تشکیل میشود:
فرماندار. رئیس کشاورزی. رئیس فرهنک. رئیس بهداری. رئیس راه. رئیس بانک کشاورزی. نماینده بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات.
دو نفر از مالکین کشاورز آن شهرستان بانتخاب فرماندار برای دو سال. نمایندگان انجمنهای بخش بدین طریق که در هر جلسه موضوعات مربوط بهر بخش که مطرح است بانتخاب انجمن بخش دو نفر شرکت خواهند کرد.
ماده 8 – هیأت مدیره بنگاه امور اجتماعی دهات از سه نفر که به پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هیأت وزیران برای مدت سه سال از بین کارمندان رسمی دولت انتخاب میشوند تشکیل و یک نفر از آنها ریاست هیأت مدیره و مدیریت عامل بنگاه را عهده دار خواهد بود.
تبصره 1 – این هیأت دارای یک نفر عضو علی البدل خواهد بود که به کیفیت فوق انتخاب و در غیاب هر یک از اعضاء هیأت مدیره وظائف او را عهده دار خواهد شد.
عضو علی البدل سمت معاونت مدیرعامل را خواهد داشت.
تبصره 2 – دو نفر بازرس بنا بر پیشنهاد وزارتین دارائی و کشور و بموجب تصویب‌نامه هیأت وزیران برای مدت دو سال انتخاب خواهند شد.
ماده 9 – بنگاه اصلاح امور اجتماعی دهات دارای استقلال مالی و شخصیت حقوقی است.
ماده 10 – برای هدایت و راهنمائی بنگاه اصلاح امور اجتماعی دهات هیأتی بنام شورایعالی اجتماعی دهات به ریاست وزیر کشور یا معاون او از اشخاص زیر تشکیل میشود:
معاونین وزارتخانه های کشور – کشاورزی – فرهنگ – بهداری – راه و مدیر عامل سازمان برنامه یا قائم مقام او – مدیرعامل بانک کشاورزی یا قائم مقام او – مدیرعامل بنگاه اصلاح امور اجتماعی که سمت دبیر شورا را دارد و سه نفر از مطلعین در امور اجتماعی و عمرانی دهات یا نماینده سازمانهای ملی یا بین المللی و مانند آن بپیشنهاد هیأت مدیره بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات و تصویب وزیر کشور.
ماده 11 – انجمنهای ده و بخش دارای شخصیت حقوقی میباشند.
فصل سوم – درآمد
ماده 12 – از تاریخ تصویب این قانون پنج درصد سهم مالکانه (تمام دهات کشور اعم از خالصه – موقوفه و غیره) از کلیه محصول املاک مزروعی و جریبانه و علفچر و عواید مرتع و قلمستان و بیشه و جنگلهای خصوصی و باغات میوه و مال الاجاره و آسیا و آبدنگ و دکان و یخچال و غیره در موقع برداشت هر محصول از طرف مالک در مقابل رسید به انجمن ده تحویل و بمصرف اجراء این قانون خواهد رسید.
تبصره – پنج درصد بهره مالکانه موضوع این قانون مشمول پرداخت مالیاتهای بر درآمد و مزروعی نمیگردد.
ماده 13 – علاوه بر مالکین دهات که بشرح مندرج در ماده 12 صدی پنج درآمد خود را بمنظور اصلاح امور اجتماعی ده میپردازند اشخاصی که در دهات دارای اعیانی از هر قبیل باشند و عایدات اعیانی آنها سالانه از سی هزار ریال تجاوز نماید نسبت بمازاد سی هزار ریال صدی پنج بابت مصارف اجرای این قانون باید بپردازند.
تبصره – در قراء و قصباتی که شهرداری دایر شده و یا بشود از آنچه که عوارض شهرداری به آن تعلق میگیرد پنج درصد امور اجتماعی دریافت نخواهد شد.
ماده 14 – در اراضی که به وسایل مکانیزه کشت و زرع بشود دارای زارع سهم بر نباشد صدی چهل از کل محصول بعنوان سهم مالکانه محسوب و صدی پنج از این صدی چهل کسر میشود که بر طبق مقررات این قانون بمصرف امور اجتماعی کارگران در محل سکونت آنها خواهد رسید.
ماده 15 – در مورد ایجاد و احداث دهاتی که سابقه کشت و زرع ندارد و یا در حال حاضر بکلی متروک و یا بر اثر حوادث فوق العاده و پیشامدهای غیر منتظره بکلی مسلوب المنفعه شود چنانچه مالک یا مالکین تمام وسایل لازمه برای اسکان و رفاه زارعین را با اطلاع قبلی انجمن شهرستان فراهم و در نتیجه ده مسلوب المنفعه آباد و واحد جدیدی بدهات کشور اضافه نمایند مالک یا مالکین تا ده سال پس از بهره برداری از پرداخت صدی پنج وجوه مربوط بامور اجتماعی معاف خواهند بود.
کمکهای فنی هم که بنگاه امور اجتماعی و عمران در این قبیل موارد مینماید به رایگان خواهد بود.
ماده 16 – در املاک مفروز به شرط آنکه قسمت مفروز کمتر از دو دانگ اصل ملک نباشد و مسکن زارعین هر قسمت در همان اراضی باشد میتوان بنابر تقاضای مالک یک انجمن تشکیل داد و مالک میتواند این سهم مفروز را یک ده مستقل تلقی و نام آنرا بفرماندار مربوطه اطلاع دهد.
ماده 17 – هر گاه عواید ملکی کلاً یا جزئاً به اجاره نقد و یا جنس و یا نقد و جنس توأماً واگذار شده باشد مستأجر موظف است بنمایندگی مالک مقررات این قانون را اجراء و معادل مقادیر و مبالغی که بنابر این قانون بعهده مالک است بانجمن تسلیم نموده و از مال الاجاره کسر نماید چنانچه پنج درصد سهم انجمن از پنج درصد مال الاجاره تجاوز کند پرداخت مازاد بر عهده مستأجر است.
در صورتی که در سند رسمی اجاره نسبت به پرداخت سهم انجمن امور اجتماعی قراری گذارده شده باشد طبق آن رفتار خواهد شد.
ماده 18 – درآمد صدی پنج درآمد مالکانه حاصل از فروش اجناس و صیفی و تره بار و درآمدهای غیر زراعتی باید منتهی در ظرف یک هفته پس از وصول بحساب مخصوصی که از طرف انجمن ده در نزدیکترین شعبه یا نمایندگی بانک کشاورزی یا شعبه بانک ملی ایران و یا هر بانک مجاز دیگری باز شده ریخته شود اگر در حوزه ای چنین شعباتی دایر نباشد وجوه منظور بشخص معتمدی که از طرف انجمن ده معرفی میشود تحویل و ورقه بستانکار بانجمن تسلیم میگردد تا آن وجوه در دفاتر مخصوصی که برای این منظور نگاهداری خواهد شد وارد و ثبت گردد.
تبصره 1) تصرف غیر قانونی در اموال و دارائی انجمنها مشمول مقررات ماده 152 قانون مجازات عمومی است.
تبصره 2) منظور از مخارج که در این ماده ذکر شده مخارج حمل و نقل و عوارض میدان داری است.
ماده 19) وجوه انجمن و اموال منقول و مستحدثاتی که از محل درآمدهای اجتماعی ایجاد میشود تحت نظارت و سرپرستی انجمن ده قرار داشته افراد ده بهیچوجه حق شخصی نسبت باموال مذکور ندارند. تأسیساتی که از محل وجوه مذکور احداث میگردد باید بمنظوری که احداث شده مورد استفاده قرار گیرند و درآمد حاصله از تأسیساتی که در دهات بوسیله این قانون تحصیل میگردد بحساب درآمد انجمن همان ده گذارده خواهد شد.
ماده 20) انجمن ده موظف است از مجموع درآمد خود صدی پانزده به انجمن بخش و صدی پنج به بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات برای انجام وظایفی که بعهده دارند پرداخت نماید هشتاد درصد بقیه باید بمصرف مقاصد منظور در این قانون مربوط بهمان ده برسد.
ماده 21) بمنظور تسهیل انجام عملیات مورد نظر در این قانون بانک کشاورزی میتواند حداکثر تا پنج برابر درآمد عادی یکساله صندوق امور اجتماعی به انجمنهای ده و بخش با حداقل سود ممکنه و برای مدت تا ده سال وام بپردازد. اعطای این وام به صندوق انجمن ده منوط بموافقت انجمن بخش و به انجمن بخش منوط بموافقت بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات است که ضامن استرداد وام نیز خواهند بود.
ماده 22) سازمان برنامه در حدود برنامه مصوب خود برای اجرای امور مذکور در این قانون که با قانون برنامه هفت ساله تطبیق کند کمکهای مالی و‌فنی لازم را بر طبق آئین نامه مقررات مالی خود ببنگاه امور اجتماعی و عمران دهات خواهد نمود.
ماده 23) اگر مالک یا نماینده او یا مستأجر و یا متولی موقوفه از پرداخت پنج درصد اصلاح امور اجتماعی و عمران امتناع کند بخشدار بوسیله دادگاه بخش اقدام به وصول خواهد نمود و دادگاه مکلف است موضوع را خارج از نوبت رسیدگی کرده حکم صادر و اجراء نماید حکم دادگاه قطعی است این قبیل دادخواستها از هزینه دادرسی معاف میباشند.
فصل چهارم – مواد متفرقه
ماده 24 – تعهدات و موافقت نامه هائی که در حدود مقررات و قوانین کشور تاکنون در مورد امور عمرانی و اجتماعی بین وزارت کشور و سازمان های مختلف دولتی و ملی و خصوصی و بین المللی و مانند آن منعقد گردیده و همچنین طرحها و موافقت نامه هائی که در جریان بوده یا بعداً تنظیم و منعقد میگردد بوسیله بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات تعقیب و اجراء خواهد شد.
ماده 25 – بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات میتواند کمکهای مالی که ممکن است از طرف اشخاص یا سازمانهای مختلف ملی و بین المللی و مانند آن بمنظور کمک به پیشرفت این قانون و بهبود وضع اجتماعی کشاورزان و بالا بردن سطح فرهنگ و بهداشت و زندگی آنان اهداء شود قبول نموده و بر طبق مقررات و موافقت نامه هائی که بین اهداء کننده و وزارت کشور با بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات امضاء میشود بمصرف برساند.
ماده 26 – وزارت دارائی مکلف است سهم عمرانی دهات را که جزو مالیات سال 1334 املاک مزروعی مطابق ماده 11 قانون مالیات بر درآمد مصوب دهم 1 مرداد 1334 کمیسیون مشترک مجلسین وصول نموده و مینماید سهم هر ده را به بانک کشاورزی محل خود بحساب انجمن همان ده که موافق این قانون تشکیل میگردد تسلیم نماید وجوه مزبور مطابق ماده 20 بمصرف خواهد رسید.
ماده 27 – مالکین مکلف هستند اراضی مورد احتیاج برای جاده های اصلی یا فرعی را مجاناً در اختیار دولت و یا انجمنها بگذارند. بهای عادله اعیانی و مستحدثاتی که در اثر ایجاد جاده های اصلی از بین میرود باید بمالکین پرداخت گردد.
ماده 28 – انجمنهائی که بموجب این قانون تشکیل میشود قائم مقام انجمن و شوراهای سابق بوده و کلیه دارائی و وجوه موجود در بانک و سپرده نزد اشخاص خارج بانجمن فعلی منتقل خواهد شد.
ماده 29 – در شهرستان هائی که فاقد سازمان بخش است و چنین سازمانی بوجود نیامده انجمن شهرستان قائم مقام انجمن امور اجتماعی و عمران بخش خواهد بود.
ماده 30 – بنگاه امور اجتماعی و عمران کشور مکلف است آخر تیر ماه هر سال گزارش کامل عملیات سال قبل را که حاوی کلیه اقدامات عمرانی و اجتماعی و آمار وصولیها و هزینه های انجمن ها خواهد بود بوزارت کشور تسلیم و برای استحضار عموم طبع و منتشر نماید.
ماده 31 – وزارت کشور مکلف است آئین نامه های اجرائی این قانون را در ظرف شش ماه از تاریخ تصویب تقدیم کمیسیون های مربوطه مجلسین نماید این آئین نامه ها تا تصویب کمیسیون های مجلسین موقتاً قابل اجراء خواهد بود.
ماده 32 – قانون بنگاه عمرانی کشور مصوب ۱۳۳۴/۵/۱۱ کمیسیون مشترک مجلسین و همچنین موادی که در قانون سازمان عمرانی کشور و ازدیاد سهم کشاورزان مصوب ۱۳۳۴/۵/۵ کمیسیون مشترک مجلسین و یا قوانین دیگر که با این قانون مغایرت دارد از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
تبصره – قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات تا پایان سال 1337 بطور آزمایش اجراء خواهد شد.
[قانون راجع به اجازه تمدید اجرای قانون آزمایشی اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات]
ماده 33 – وزارت کشور – دادگستری – فرهنگ – بهداری – کشاورزی مأمور اجرای این قانون می باشند.
قانون فوق که مشتمل بر سی و سه ماده و یازده تبصره است در جلسه روز سه شنبه بیست و ششم تیر ماه یکهزار و سیصد و سی و پنج به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
لایحه قانونی فوق که مشتمل بر سی و سه ماده و یازده تبصره است در جلسه شنبه ششم مرداد ماه یکهزار و سیصد و سی و پنج به تصویب مجلس سنا رسیده است.
نایب رئیس مجلس سنا – جواد بوشهری