ماده ۱ – به منظور ایجاد هماهنگی در بهبود امور اجتماعی و عمران دهات و استفاده از نیروی انسانی بر اساس خودیاری و همکاری و شرکت و دخالت ساکنان دهات در تنظیم و اجرای برنامه‌های اصلاحات روستایی از تاریخ تصویب این لایحه قانونی اصلاح امور اجتماعی و کمک به عمران دهات به عهده انجمنهای ده محول می‌شود که تحت هدایت وزارت کشور انجام وظیفه نمایند.
تبصره ۱ – ده یا قریه از نظر این لایحه عبارت است از مرکز جمعیت و محل سکونت حداقل ۲۵۰ نفر (یا ۵۰ خانوار) که درآمد اکثریت افراد آن از طریق کشاورزی حاصل می‌شود.
ماده ۲ – انجمنهایی که به موجب این لایحه انتخاب و تشکیل می‌شوند دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی بوده و جانشین شوراها و انجمنهای سابق خواهند بود.
ماده ۳ – در هر ده انجمنی مرکب از پنج نفر که برای مدت سه سال و با اکثریت آراء ساکنان همان ده انتخاب می‌شود تشکیل می‌گردد و عضویت انجمن افتخاری خواهد بود.
ماده ۴ – وزارت کشور مکلف است در مدت دو سال از تاریخ تصویب این لایحه قانونی انتخاب انجمن دهات را در سراسر کشور به اتمام رساند.
ماده ۵ – واجدین شرایط زیر می‌توانند در انتخاب انجمن ده شرکت نمایند :
الف – داشتن تابعیت ایران.
ب – سکونت لااقل شش ماه قبل از شروع انتخابات انجمن در محل.
ج – دارا بودن لااقل ۱۸ سال تمام.
د – نداشتن سابقه محکومیت به جنحه و جنایت.
ه – دارا بودن اهلیت قانونی.
ماده ۶ – واجدین شرایط زیر می‌توانند عضو انجمن ده انتخاب شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع می‌باشد :
الف – داشتن تابعیت ایران.
ب – سابقه سکونت لااقل دو سال متوالی و اشتغال به کشاورزی و یا کسب و کار در ده قبل از انتخاب انجمن.
ج – دارا بودن حداقل ۲۵ سال و حداکثر ۶۵ سال سن.
د – نداشتن سابقه محکومیت به جنحه و جنایت.
ه – نداشتن عضویت در احزاب غیر قانونی.
و – دارا بودن اهلیت قانونی.
ماده ۷ – اعضای انجمن ده باید در اولین جلسه انجمن به مضمون زیر سوگند یاد کرده و ذیل سوگندنامه را امضاء و یا اثر انگشت تسجیل نمایند.
(من به خدای بزرگ و قرآن مجید سوگند یاد می‌کنم که همواره نسبت به اساس سلطنت مشروطه و حفظ استقلال و مصالح کشور و تأمین رفاه و آسایش اهالی ده کوشا بوده و وظایف و تکالیف قانونی محوله را در نهایت صداقت و امانت انجام دهم).
تبصره – اقلیتهای مذهبی به کتاب آسمانی خود سوگند یاد خواهند نمود.
ماده ۸ – در انتخابات اعضاء انجمن ده در صورت تساوی آراء شخص باسواد اولویت خواهد داشت و شرایط متساوی شخص مسن‌تر انتخاب خواهد شد ولی منشی و خزانه‌دار حتی‌الامکان از بین افراد باسواد انتخاب شوند.
تبصره – هرگاه مقامات قضایی یا انتظامی عدم صلاحیت رییس یا یکی از اعضای انجمن را رسماً به اطلاع فرماندار رسانیدند فرماندار موضوع را در کمیسیون امنیت اجتماعی شهرستان مطرح و آن رییس یا عضو انجمن که عدم صلاحیت او از طرف کمیسیون مزبور تأیید شود از عضویت انجمن ده بر‌کنار می‌شود و از کسانی که بعد از ۵ نفر دارای آرایی هستند به ترتیب رأی به جای آنان دعوت خواهد شد و یا به جای عضو یا اعضای بر کنار شده مجدداً انتخابات طبق این قانون به عمل خواهد آمد.
ماده ۹ – وظایف انجمن ده به قرار ذیل است :
۱ – همکاری نزدیک و مؤثر با هیأت مدیره شرکت تعاونی ده برای پیشرفت وظایفی که به عهده دارند.
۲ – تهیه آب آشامیدنی و قابل شرب کردن آن به وسیله ساختمان آب‌انبار یا تصفیه و لوله‌کشی از دهانه قنات و نصب شیر و غیره.
۳ – کمک به توسعه و تعمیم فرهنگ از طریق احداث و نگهداری دبستان و یا آموزشگاه حرفه‌ای با رعایت مقرراتی که در این مورد وجود دارد و احداث و نگهداری زمین ورزش و اقداماتی نظیر آن.
۴ – اراضی. تأمین بهداشت عمومی ده از طریق تنظیف معابر – خشکاندن باتلاقها – زه‌کشی
۵ – اصلاح و توسعه معابر ده – احداث و نگهداری راههای فرعی روستایی و احداث و نگاهداری سیل‌بندها.
۶ – ساختمان حمام و مستراحهای بهداشتی و رختشویخانه‌ها و احداث غسالخانه و گورستان و کشتارگاه در محل مناسب.
۷ – کمک به مأمورین وزارت کشاورزی در امور دفع آفات حیوانی و نباتی و توسعه درختکاری و سایر امور زراعتی.
۸ – احداث و نگهداری مساجد.
۹ – کمک به عجزه و ایتام مستحق.
۱۰ – کمک به توسعه صنایع دستی و روستایی.
۱۱ – تأمین روشنایی ده.
ماده ۱۰ – از تاریخ تصویب این لایحه قانونی دو درصد از کلیه محصول کشاورزی در تمام دهات کشور و هر گونه عوائد دیگری که در ده تحصیل شود باید به انجمن ده تحویل گردد و به علاوه انجمنها می‌توانند هدیه‌های بلاعوض اشخاص را قبول و جزء درآمد خود منظور نمایند.
تبصره ۱ – درآمدهای وصولی به وسیله انجمن ده از پرداخت مالیات بر درآمد و هر گونه مالیات و عوارض دولتی دیگر معاف خواهد بود.
تبصره ۲ – صاحبان درآمد می‌توانند با موافقت انجمن صدی دو وجوه عمرانی را به صورت نقد یا جنس برای اجرای طرحهای عمومی مصوبه انجمن ده بپردازند.
تبصره ۳ – کلیه درآمد هر انجمن باید صرف آبادی و اصلاح امور حوزه همان انجمن بشود مگر در مواردی که طرحهای مشترک وسیله چند ده اجراء می‌شود مانند ایجاد راههای فرعی که مورد استفاده همه آنها قرار می‌گیرد.
ماده ۱۱ – موقع و طرز پرداخت و نحوه وصول صدی دو با توجه به نوع محصول و مقتضیات محلی به وسیله انجمن ده تعیین شده و قبل از برداشت محصول از طریق آگهی در محل به اطلاع عامه برساند. کدخدا مسئول وصول درآمد انجمن ده در مقابل قبض رسید می‌باشد و مکلف است درآمدهای وصولی را بلافاصله پس از وصول به خزانه‌دار انجمن تحویل و رسید دریافت نماید و مراتب را به بخشدار کتباً اطلاع دهد.
ماده ۱۲ – چنانچه افراد نسبت به برآورد انجمن ده اعتراض داشته باشند می‌توانند مراتب را ظرف ۱۵ روز از طریق بخشداری به شورای عمرانی مزبور در ماده ۱۷ اعلام نمایند و رأی شورای مزبور قطعی و لازم‌الاجرا است.
تبصره ۱ – شورای مذکور در فوق موظف است ظرف مدت حداکثر یک ماه به اعتراضات رسیدگی و رأی خود را را اعلام دارد.
تبصره ۲ – هر گاه اشخاصی از پرداخت سهم خود استنکاف نمایند کدخدا مکلف است مراتب را به بخشدار اطلاع دهد و بخشدار با آنها مطابق آیین‌نامه وصول مالیات املاک مزروعی عمل خواهد نمود.
تبصره ۳ – هرگاه عوائد ده کلاً یا جزئاً به اجاره نقد و یا جنس و یا تواماً واگذار شده باشد مستأجر موظف است به نمایندگی از طرف موجر مقادیر و مبالغی که به عهده مؤدی است به انجمن تسلیم نموده و از مال‌الاجاره کسر نماید.
ماده ۱۳ – به منظور هدایت انجمنهای ده و نظارت در اجرای برنامه‌های اصلاحات اجتماعی روستایی و اجرای این لایحه قانونی در کلیه مناطق روستایی اداره‌ای به نام اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات در وزارت کشور تشکیل می‌شود.
ماده ۱۴ – [اصلاحی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
وجوهی که به موجب لایحه قانونی ازدیاد سهم کشاورزان و سازمان عمرانی کشاورزی مصوب ۱۴ مهرماه هزار و سیصد و سی و یک و قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات مصوب ۱۲ مردادماه ۱۳۳۵ و لوایح عمرانی دیگر در اختیار حساب بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات و یا جزو مطالبات بنگاه مزبور می‌باشد به موجب این لایحه قانونی به اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات مذکور در این لایحه منتقل می‌گردد که به‌طور تساوی به موجب آیین‌نامه‌ای که به تصویب وزارت کشور می‌رسد بین استانها و فرمانداریهای کل برای کمک به انجمنهای دهاتی که بیشتر احتیاج دارند مصرف شود.
تبصره ۱ – [اصلاحی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
موجودی شوراها و انجمنهای سابق دهستان و بخش نیز مشمول این ماده خواهد بود.
تبصره ۲ – [اصلاحی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
وزارت دارایی مکلف است سهم عمرانی دهات را که مطابق قانون مالیات بر درآمد مصوب دهم مردادماه ۱۳۳۴ کمیسیون مشترک مجلسین وصول نموده و می‌نماید چنانچه تاکنون به حساب انجمن ده مربوط در بانک نریخته باشد عیناً به حساب اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات منتقل نماید تا بر اساس ماده فوق به مصارف قانونی برسد.
ماده ۱۵ – به منظور راهنمایی انجمنهای ده در تهیه برنامه‌های لازم و اجرای آنها و نظارت در کارهای انجمنهای ده اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات از وجود دهیاران و مأمورین بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات استفاده خواهند نمود.
تبصره ۱ – اداره مزبور از وجود آموزگاران و سپاهیان دانش به منظور راهنمایی انجمنهای ده استفاده خواهد نمود و چنانچه مأمورین مزبور نباشند وظیفه دهیار را موقتاً کدخدا انجام می‌دهد.
تبصره ۲ – استخدام کارمندان جدید به عنوان دهیار ممنوع است.
ماده ۱۶ – از تاریخ تصویب این لایحه وزارتخانه‌های عمرانی مکلفند مأمورین فنی خود را به استثنای آموزگاران و سپاهیان دانش و مأمورین ثابت وزارت بهداری که عهده‌دار امور درمانگاهها و بیمارستانها می‌باشند با وسایل و تجهیزات ضروری در سطح بخش متمرکز ساخته و کلیه خدماتی را که طبق برنامه‌های دولت باید به ساکنان روستاها بنمایند با همکاری انجمن در دهات انجام دهند.
ماده ۱۷ – [اصلاحی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
به منظور تبادل نظر در امور اجتماعی و عمران دهات و بهبود وضع روستائیان و تلفیق برنامه‌های دولت در سطح ده در مرکز هر بخش شورای عمرانی بخش مرکب از بخشدار و نمایندگان کشاورزی – راه – فرهنگ – بهداری و بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی و نماینده اتحادیه شرکتهای تعاونی و اداره کل امور اجتماعی دهات تشکیل خواهد شد.
تبصره ۱ – [اصلاحی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
در صورتی که یک یا چند نفر از نمایندگان مذکور در ماده فوق در سطح بخش وجود نداشته باشد فرماندار نماینده‌ای تعیین و با حضور سایر‌نمایندگان شورا را تشکیل خواهد داد.
تبصره ۲ – [الحاقی ۱۳۴۲/۷/۱۳]
در صورت لزوم وزارت کشور می‌تواند شوراهای مشابهی به ریاست استاندار و فرماندار در سطح استان و شهرستان تشکیل دهد وظایف شوراهای مزبور در آیین‌نامه اجرایی این لایحه قانونی تعیین خواهد شد.
ماده ۱۸ – تعهدات و موافقتنامه‌هایی که در حدود مقررات و قوانین کشور تاکنون در مورد امور عمرانی و اجتماعی و اصلاحات روستایی بین وزارت کشور و سازمانهای مختلف دولتی و ملی و خصوصی و بین‌المللی و مانند آن منعقد گردیده همچنین طرحها و موافقتنامه‌هایی که در جریان بوده و بعداً تنظیم و منعقد می‌گردد وسیله اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات با موافقت وزارت کشور تعقیب و اجرا خواهد شد.
ماده ۱۹ – اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات می‌تواند کمکهای مالی که ممکن است از طرف اشخاص و سازمانهای مختلف ملی و بین‌المللی و مانند آن به منظور کمک به بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی روستاها و بالا بردن سطح فرهنگ و بهداشت و زندگی آن اهداء شود قبول نموده و بر طبق مقررات و موافقتنامه‌هایی که بین اهداکنندگان و وزارت کشور امضاء می‌شود به مصرف برساند.
ماده ۲۰ – این لایحه جانشین قانون لایحه امور اجتماعی و عمران دهات مصوب مردادماه ۱۳۳۵ می‌باشد.
ماده ۲۱ – وزارت کشور مکلف است آیین‌نامه‌های اجرایی این لایحه قانونی را تهیه و به موقع اجراء بگذارد.
ماده ۲۲ – وزارت کشور مکلف است پس از افتتاح مجلسین به تحصیل مجوز این لایحه قانونی اقدام نماید.
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۴۲/۶/۴ طرح لایحه قانونی تشکیل انجمنهای ده و اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات را که مشتمل بر ۲۲ ماده و ۱۴ تبصره می‌باشد تصویب نموده.
از طرف نخست‌وزیر