فصل یکم – مقررات عمومی
ماده ۱ – نیروهای سه گانه (زمینی – هوایی – دریایی) ارتش شاهنشاهی از رسته‌های مختلف به شرح زیر تشکیل می‌شود:
الف – رسته‌های مشترک بین نیروهای سه گانه عبارتند از:
1 ـ مهندسی ۲ ـ مخابرات ۳ ـ اردنانس ۴ ـ حمل و نقل ۵ ـ سررشته‌داری ۶ ـ دارائی ۷ – بهداری ۸ ـ دامپزشکی ۹ ـ آجودانی ۱۰ ـ دژبانی ۱۱ ـ موزیک ۱۲ ـ قضائی ۱۳ ـ امور دینی.
ب – رسته‌های مخصوص نیروهای زمینی عبارتند از:
1 – پیاده ۲ – سوار ۳ – زرهی ۴ – توپخانه.
ج – رسته‌های مخصوص نیروهای هوایی عبارتند از:
1 – خلبانی ۲ – پروازیاری ۳ – مهندسی هوایی ۴ – فنی هوایی ۵ – اسلحه و مرمیات ۶ – رادار و کنترل هوایی ۷ – هواشناسی ۸ – ارتباط و مراقبت هوایی.
د – رسته‌های مخصوص نیروی دریایی عبارتند از:
1 – ناوبری – ۲ – مهندس دریایی ۳ – فنی دریایی – ۴ – کمیسر دریایی ۵ تفنگدار دریایی.
تبصره – افسران و درجه‌دارانی که به موجب مقررات این آیین‌نامه دارای یکی از رسته‌های مذکور در ردیفهای ۲ و ۳ و ۵ و ۷ و ۸ رسته‌های مخصوص نیروی هوایی شوند از لحاظ اجرای قوانین و مقررات ارتش در ردیف افسران و درجه‌داران فنی هوایی خواهند بود.
ماده ۲ – علایم ممیزی رسته‌ها در “آیین‌نامه لباس و علایم نیروهای مسلح شاهنشاهی” تعیین می‌گردد.
ماده ۳ – هر یک از افسران و درجه‌داران و افراد با رعایت مقررات این آیین‌نامه به یکی از رسته‌ها اختصاص داده می‌شوند.
تبصره – هیچ یک از افسران – درجه‌داران و افراد نمی‌توانند در عین حال از عنوان بیش از یک رسته استفاده نمایند.
ماده ۴ – افسران و درجه‌داران به رسته‌ای اختصاص داده می‌شوند که دوره تخصصی آن را طی نموده باشند.
ماده ۵ – افراد جزو رسته‌ای منظور می‌گردند که عملاً در آن رسته خدمت نمایند.
ماده ۶ – افسرانی که یکی از دوره‌های مختلفه دانشگاه جنگ را طی نمایند رسته اصلی آنان تغییر نخواهد کرد منتهی کلمه (ستاد) به آخر عنوان رسته اصلی آنان اضافه خواهد شد.
ماده ۷ – افسرانی که دوره دکترا یا لیسانس حقوق و دوره کلاس عالی قضایی را طی نمایند در حدود احتیاجات ارتش و رسته آنان به رسته قضایی تبدیل می‌گردد.
ماده ۸ – تغییر رسته افسران و درجه‌داران جز در موارد مصرحه در این آیین‌نامه ممنوع است.
فصل دوم- مقررات مربوط به افسران و درجه‌دارانی که رسته آنان باید مشخص شده و یا تغییر یابد
ماده ۹ – به منظور تعیین رسته قطعی افسران و درجه‌دارانی که در تاریخ تصویب این آیین‌نامه در خدمت بوده و بایستی رسته آنان مشخص شده یا تغییر یابد مقررات مصرحه در این فصل فقط برای یک بار در ظرف شش ماه (از تاریخ تصویب این آیین‌نامه) درباره آنان اجرا خواهد شد.
ماده ۱۰ – رسته افسران ستاد فعلی در هر درجه‌ای که باشند به رسته اصلی آنان تبدیل می‌گردد.
ماده ۱۱ – افسرانی که در تاریخ تصویب این آیین‌نامه در رسته اصلی خود خدمت می‌نمایند ولو این که دوره مقدماتی یا عالی رسته‌های دیگری را‌طی نموده باشند رسته آنان در صورتی که از رسته‌های مذکور در فصل یکم این آیین‌نامه باشد تغییر نمی‌یابد.
ماده ۱۲ – رسته افسران ارشد و جزء که در تاریخ تصویب آیین‌نامه در رسته‌ای غیر از رسته اصلی خود خدمت می‌نمایند به شرح زیر تعیین می‌گردد.
الف – چنانچه این قبیل افسران در مدت سه سال اخیر در رسته مزبور متوالیاً خدمت نموده باشند رسته آنان به همان رسته تبدیل می‌گردد.
ب – در غیر مورد مندرج در بند الف چنانچه افسران مزبور دوره مقدماتی یا عالی یکی از رسته‌ها را طی نموده باشند آخرین دوره تحصیلی ملاک تعیین و یا تبدیل رسته آنان خواهد بود.
ج – چنانچه وضع این قبیل افسران با هیچ یک از مقررات بندهای (الف) و (ب) تطبیق ننماید برای خدمت در رسته اصلی اعزام می‌شوند و اگر امکان خدمت در رسته اصلی برای آنان وجود نداشته باشد رسته نامبردگان به همان رسته‌ای که عملاً در آن خدمت می‌نمایند تبدیل می‌گردد منتها این قبیل افسران در صورت واجد بودن شرایط طی دوره مقدماتی یا عالی همان رسته طبق مقررات مربوطه دوره مزبور را طی خواهند کرد.
تبصره – خدمت در وزارت جنگ – ستاد بزرگ ارتشتاران – ستادهای نیروی مربوطه و اداراتی که رسته خاصی ندارند به منزله خدمت در رسته اصلی محسوب می‌گردد.
ماده ۱۳ – در صورتی که تغییر رسته افسران اداری برابر مقررات مصرحه در سایر مواد این آیین‌نامه امکان‌پذیر نباشد رسته آنان به رسته آجودانی تبدیل می‌گردد و چنانچه این قبیل افسران حداقل سه سال سابقه خدمت متوالی در ستادها یا ادارات نداشته باشند در صورتی که واجد شرایط طی دوره مقدماتی یا عالی رسته آجودانی باشند طبق مقررات مربوطه دوره مزبور را طی خواهند نمود.
تبصره – تغییر رسته این قبیل افسران مانع اجرای مقررات ماده ۴۵ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی درباره آنان نخواهد بود.
ماده ۱۴ – در مورد تعیین و تبدیل رسته افسران مالی فعلی ارتش برابر مقررات زیر رفتار خواهد شد:
الف – چنانچه این قبیل افسران در تاریخ تصویب این آیین‌نامه در یکی از رسته‌های دارایی سررشته‌داری مشغول خدمت باشند رسته آنان به همان رسته‌ای که در آن خدمت می‌نمایند تبدیل می‌گردد.
ب – در غیر مورد مندرج در بند الف افسران مذکور در هر کدام از رسته‌های دارایی یا سررشته‌داری سابقه خدمت بیشتری داشته باشند رسته آنان به همان رسته تبدیل می‌گردد مشروط بر این که امکان انجام خدمت در رسته اخیر در مورد آنان وجود داشته باشد.
ج – در صورتی که وضع این قبیل افسران با هیچ یک از مقررات بندهای (الف) و (ب) تطبیق ننماید رسته آنان به رسته آجودانی تبدیل می‌گردد منتها چنانچه نامبردگان حداقل سه سال سابقه خدمت در رسته‌های اخیر نداشته باشند در صورت واجد بودن شرایط طی دوره مقدماتی یا عالی همان رسته طبق مقررات مربوطه دوره مزبور را طی خواهند کرد.
ماده ۱۵ – در مورد افسران رسته‌های مخصوص نیروهای هوایی و یا دریایی که در خارج از سازمان نیروی مربوطه خدمت می‌نمایند برابر مقررات زیر رفتار خواهد شد.
الف – در صورتی که این قبیل افسران عهده‌دار مشاغل تخصصی هوایی یا دریایی باشند در هر حال رسته اصلی خود را حفظ خواهند کرد.
ب – چنانچه محل خدمت این قبیل افسران وزارت جنگ – ستاد بزرگ ارتشتاران یا ادارات و دوایر تابعه آنها باشد رسته آنان تغییر نخواهد کرد مگر این که ادارات و دوایر مزبور رسته‌های خاصی برای خود داشته باشند که در این صورت افسران مذکور از تغییر رسته تابع مقررات عمومی مندرج در این فصل خواهند بود.
ج – در غیر موارد مصرحه در بندهای (الف) و (ب) درباره تعیین رسته این قبیل افسران مطابق مقررات عمومی مندرج در این فصل رفتار خواهد شد.
ماده ۱۶ – رسته افسرانی که در تاریخ تصویب این آیین‌نامه دکتر یا لیسانس حقوق و یا فارغ‌التحصیل کلاس عالی قضایی ارتش هستند در صورت تمایل آنان و احتیاجات ارتش به رسته‌های قضایی تبدیل خواهد شد.
ماده ۱۷ – درجه‌دارانی که در تاریخ تصویب این آیین‌نامه در رسته‌ای غیر از رسته اصلی خود خدمت می‌نمایند همان رسته (در صورتی که جزو رسته‌های مذکور در فصل یکم این آیین‌نامه باشد) برای آنان تعیین می‌گردد.
تبصره – رسته درجه‌دارانی که در وزارت جنگ – ستاد بزرگ ارتشتاران و سایر ستادها و همچنین در اداراتی که رسته خاصی ندارد خدمت می‌نماید به رسته آجودانی تبدیل می‌گردد.
فصل سوم – مقررات مختلفه
ماده ۱۸ – تخصص هر یک از رسته‌های مذکور در فصل یک این آیین‌نامه به گروه رسته‌های رزمی و پشتیبانی و همچنین در صورت لزوم تعیین رسته‌های تخصصی هر یک از رسته‌ها با پیشنهاد نیروها و ادارات مربوطه و تصویب ستاد بزرگ ارتشتاران خواهد بود.
ماده ۱۹ – تغییر رسته افسران و درجه‌داران و افراد موجب از بین رفتن قدمت خدمت آنان در درجه مربوطه نخواهد بود.
ماده ۲۰ – تغییر و تعیین رسته افسران به پیشنهاد فرماندهان نیروها و یا رؤسای ادارات مربوطه پس از تصویب ستاد بزرگ ارتشتاران در فرمان همگانی ارتش درج می‌گردد.
ماده ۲۱ – تغییر و تعیین رسته درجه‌داران و افراد پس از تصویب فرماندهان و یا رؤسای قسمت‌هایی که اختیار ترفیع و درجه آنان را دارند در دستور همان قسمتها درج می‌شود.
ماده ۲۲ – هرگاه مقتضیات ایجاب نماید که رسته جدیدی در ارتش به وجود آید و یا این که یک یا چند رسته از رسته‌های مذکور در فصل یکم این آیین‌نامه حذف گردد تغییرات مزبور پس از تصویب ستاد بزرگ ارتشتاران در فرمان همگانی ارتشی درج و رسمیت خواهد یافت.
ماده ۲۳ – چنانچه به علل مندرج در ماده قبل و یا در اثر تغییرات سازمانی تغییر رسته عده‌ای از افسران (ارشد – جزء) و یا درجه‌داران ضروری باشد و همچنین در مواردی که ادامه خدمت آنان در رسته مربوطه به عللی غیر مقدور گردد تغییر رسته آنان در خارج از موارد مصرح در این آیین‌نامه مجاز بوده و با رعایت تشریفات مواد ۲۰ و ۲۱ انجام و رسمیت خواهد یافت.
تبصره –[حذف ۱۳۴۶/۱۰/۹]
ماده ۲۴ – هر گونه مقرراتی که به منظور تعیین نحوه اجرای این آیین‌نامه ضروری باشد پس از تصویب ستاد بزرگ ارتشتاران به موقع اجراء گذارده خواهد شد.
ماده ۲۵ – این آیین‌نامه که در اجرای مقررات ماده ۸ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی مصوب سی‌ام تیر ماه ۱۳۳۶ تدوین گردیده و مشتمل بر بیست و پنج ماده و شش تبصره می‌باشد از تاریخ تصویب قابل اجراء بوده و از همان تاریخ مقرراتی که با مندرجات این آیین‌نامه مغایرت دارد ملغی می‌گردد.
آیین‌نامه فوق مشتمل بر ۲۵ ماده و ۶ تبصره که در تاریخ ۴۲.۱۰.۱۶ به تصویب کمیسیون شماره ۲ (جنگ) سنا و در جلسه ۴۲.۱۲.۴ به تصویب کمیسیون نظام مجلس شورای ملی رسیده به موجب ماده ۸ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی قابل اجرا می‌باشد.
رییس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی
آیین‌نامه بالا در تاریخ ۴۲.۱۰.۱۶ به تصویب کمیسیون شماره ۲ مجلس سنا رسیده است.