هیات وزیران در جلسه مورخ ۲۵۳۵/۶/۱ به استناد تبصره ماده ۳ قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹ دی ماه ۲۵۲۰ و بنا به پیشنهاد شماره ۳۴۰۴۱ /۱/۲ مورخ ۱۸/۱۲/۲۵۳۴ وزارت تعاون و امور روستاها آیین‌نامه عمران اراضی بایر را به شرح زیر تصویب نمودند:
ماده ۱ ـ وزارت تعاون و امور روستاها در مناطقی که اجرای مقرررات این آیین‌نامه وسیله کمیسیونی متشکل از وزیر کشاورزی و منابع طبیعی ، وزیر نیرو وزیر مشاوره و رییس سازمان برنامه و بودجه ، وزیر تعاون و امور روستاها به تصویب برسد مراتب را در شهرستان و مرکز استان یا فرمانداری کل مربوط دو نوبت و به فاصله دو هفته در یکی از جراید کثیر الانتشار محل و یا مرکز استان یا فرمانداری کل یا سایر وسایل معمول و مناسب معمول و مناسب محل و عندالانقضا در مرکز (حسب مورد به تشخیص وزارت مزبور) آگهی می نمایند. در آگهی منتشر باید مرجع دریافت تقاضا ذکر گردد .
ماده ۲ ـ در مناطق آگهی شده داوطلبان خرید اراضی بایر به منظور امور زراعی و دامداری باید تقاضای خود را طبق نمونه‌ای که از طرف وزارت تعاون و امور روستاها در اختیار آنان گذارده خواهد شد همراه مدارک و اطلاعات مشروحه زیر به مراجعی که در آگهی تعیین شده تسلیم نمایند :
الف ـ درخواست کتبی متقاضی حاوی مشخصات کامل پیشنهاد دهنده و محل اقامت او .
ب ـ در صورتی که متقاضی شرکت باشد رونوشت اساسنامه و آخرین ترازنامه و همچنین گواهی ثبت شرکت اسامی اعضای هیات مدیره و نشانی مرکز شرکت از اداره ثبت شرکتها (در صورتی که از شروع فعالیت یک سال مالی نگذشته باشد تسلیم تزارنامه ضرروی نیست)
پ ـ در صورتی که برای عمران اراضی مورد تقاضا تاسیس شرکتی مورد نظر باشد ، تقاضا باید متضمن مشخصات اشخاصی که برای انجام منظور قید تشکیل شرکت را دارند همراه با میزان سهام رونوشت شناسنامه و نشانی پستی آنان باشد .
ت ـ میزان سرمایه نقدی و اعتبار و وسایلی که متقاضی در نظر دارد برای عمران و آبادی مورد نظر اختصاص دهد .
ث ـ کروکی حدود و مشخصات و مساحت تقریبی و موقعیت زمین مورد تقاضا و در صورت امکان نقشه با ذکر وضع آن (از لحاظ کوهستانی، جلگه ای، دامنه ای بودن)
ج ـ طرح مقدماتی و ترتیباتی که برای عمران و آبادی زمین در نظر دارند انجام دهند .
چ ـ گواهی امکان تامین آب برای اجرای طرح مورد نظر از وزارت نیرو یا اداره مربوط .
ح ـ گواهی عدم شمول مقررات ملی‌شدن جنگلها و مراتع در زمین مورد نظر از وزارت کشاورزی و منابع طبیعی یا اداره مربوط.
تبصره ـ اراضی موات واقع در محدوده شهرها و همچنین تا شعاع ۳۰ کیلومتر خارج از محدوده مذکور (موضوع ماده ۱۷ قانون تقسیم و فروش اراضی مورد اجاره به زراعین مستاجر) از شمول مقررات این آیین‌نامه خارج می باشد.
ماده ۳ ـ به منظور بررسی تقاضاها کمیسیونی به ریاست رییس اداره تعاون و امور روستاهای شهرستان مربوط و با عضویت رییس اداره اسناد و املاک رییس اداره کشاورزی و منابع طبیعی تشکیل میگردد.
کمیسیون پس از وصول تقاضا مشخصات و مساحت و موقعیت زمین مورد تقاضای داوطلب را با اراضی بایر و موات موجود در منطقه تطبیق و در صورتی که با رای اکثریت از این جهات واگذاری زمین بلا اشکال باشد مراتب را در صورت مجلس منعکس خواهند کرد.
اداره تعاون و امور روستاها نسخه‌ای از کلیه مدارک و مستندات متقاضی را به انضمام نظر کمیسیونی فوق به شعبه بانک تعاون کشاورزی ایران در محل خواهد فرستاد .
تبصره ـ به تقاضای واگذاری ارضی تا بیست هکتار وقتی ترتیب اثر داده میشود که مساحت قطعه زمین مورد تقاضا بیست هکتار یا کمتر از آن باشد در قطعات اراضی بیش از بیست هکتار باید قابل استفاده بودن باقیمانده اراضی مورد تایید کمیسیون مربوط قرار گیرد و به هرحال مساحت قطعه باقیمانده از بیست هکتار کمتر نباشد .
ماده ۴ ـ بانک پس از دریافت پرونده امور به متقاضی ابلاغ خواهد نمود که ظرف مدت معینی که در هر حال از شش ماه کمتر و از یک سال بیشتر نخواهد بود طرح تفصیلی عمرانی خود را تسلیم نماید .
تبصره ـ در صورتی که طرح تفصیلی در پایان مدتی که تعیین شده است تسلیم نگردد تقاضا کان لم یکن تلقی خواهد گردید .
ماده ۵ ـ طرح‌های تفصیلی عمران اراضی که توسط متقاضیان تسلیم میشود در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت کشاورزی و منابع طبیعی از وزارت تعاون و امور روستاهای و بانک تعاون کشاورزی ایران بررسی و نسبت به صلاحیت فنی و اقتصادی طرحها تصمیم نهایی به عمل خواهد آمد .
تبصره ۱ ـ نمایندگان وزارت کشاورزی و منابع طبیعی ، وزارت تعاون و امور روستاها وسیله وزرا مربوط و نماینده بانک تعاون و کشاورزی ایران وسیله مدیر کل بانک مزبور تعیین و معرفی می شوند .
تبصره ۲ ـ در صورتی که برای زمین معینی بیش از یک نفر داوطلب وجود داشته باشد ، داوطلب واجد شرایط با در نظر گرفتن صلاحیت فنی ، میزان سرمایه وسایل کار و اقتصادی بودن طرح پیشنهادی و سایر جهات از جحیت بوسیله کمیسیون مقرر در ماده ۵ این آیین‌نامه تعیین خواهد شد . در شرایط مساوی به ترتیب شرکتهای سهامی زراعی و شرکتهای تعاونی تولید روستایی و وزارت کشاورزی و منابع طبیعی به منظور اجرای طرح‌های مربوط به آن وزارت و شرکتها و موسسات کشاورزی و متخصصین و کارشناسان امور مربوط به کشاورزان و دامداری وسایر اشخاص حقیقی و حقوقی حق تقدم خواهند داشت .
تبصره ۳ ـ در مورد طرح‌هایی که اجرای آنها به تصویب رسیده است مراتب وسیله بانک طی نامه سفارشی به متقاضی ابلاغ خواهد شد که در ضرب الاجل معینی که از دو ماه کمتر خواهد بود برای پرداخت مبلغ مذکور در ماده ۶ اقدام و جهت عقد قرارداد و امضا اسناد مربوط ببانک مراجعه نماید در صورتی که متقاضی بهر علت در ضرب الاجل معین مراجعه نکند بانک مکلف است متقاضی ذیصلاح دیگری را طبق مقررات این آیین‌نامه برای عقد قرارداد دعوت کند و در صورتی که متقاضی دیگر نباشد مراتب را به وزارت تعاون و امور روستاها جهت اتخاذ تصمیم در زمینه تمدید مدت یا انتشار آگهی مجدد اعلام دارد .
ماده ۶ ـ هزینه مطالعه طرح و نظارت بر اجرای آن به ماخذ یک درصد هزینه طرح اجرائی از طرف بانک دریافت خواهد شد .
تبصره ـ متقاضیانی که طرح عمرانی آنها به تصویب رسیده و ابلاغ شده است در صورتی که در ضرب الاجل جهت عقد قرارداد و امضا اسناد مندرج در تبصره ۳ ماده ۵ مراجعه ننمایند وجوهی که بابت بررسی طرح عمرانی از آنان دریافت گردیده است مسترد نخواهد شد .
ماده ۷ ـ متقاضی باید در قرارداد منعقده تعهد نماید که کلیه اقدامات مذکور در طرح را در تاریخ هاییکه در متن طرح معین شده به نظارت بانک انجام دهد .
ماده ۸ ـ [اصلاحی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
ارزش روز اراضی و بهره مالکانه اراضی بایر و موات هر شهرستان توسط کمیسیونی متشکل از مدیر جهادکشاورزی، مدیر امور اراضی استان/منطقه و یک نفر کارشناس رسمی دادگستری مرتبط، با معرفی رییس دادگستری شهرستان مربوط (حسب مورد بر اساس درخواست مدیر جهاد کشاورزی) بدون لحاظ ارزش افزوده ناشی از سرمایه‌گذاری انجام شده توسط متصرف، تعیین میگردد. تأدیه حق‌الزحمه کارشناس رسمی دادگستری بر عهده متصرف می‌باشد.
در صورت اعتراض، ارزیابی مجدد توسط سه نفر از کارشناسان رسمی ذی‌ربط دادگستری انجام میگردد و تأدیه حق‌الزحمه کارشناسان رسمی به عهده معترض می‌باشد.
ماده ۹ ـ در صورتی که طرح عمران و آبادی در مدت مقرر به تشخیص بانک انجام شده باشد ، اراضی آباد شده از طرف وزارت تعاون و امور روستاها به قیمتی که بر اساس ماده ۸ تعیین گردیده به آباد کننده منتقل و بهای آن از تاریخ انتقال در ده قسط مساوی سالانه وصول خواهد شد .
تبصره ـ در صورتی که قسمتی از طرح مورد عمل در مدت مذکور در طرح انجام نشود و عدم انجام کار به تشخیص بانک به علل موجه نباشد آن قسمت از اراضی که اقدامات مندرج در طرح انجام شده مسترد خواهد شد مگر آنکه وزارت تعاون و امور روستاها با تمدید مدت طرح موافقت نماید .
ماده ۱۰ ـ پس از اجرای طرح از لحاظ عمران و آبادی سند انتقال قطعی ملک از طرف وزارت تعاون و امور روستاها به متقاضی داده خواهد شد. تمام اراضی و مستحدثات در آن تا پرداخت تمام اقساط بهای زمین واگذاری در وثیقه وزارت مزبور خواهد بود و خریدار به هیچ عنوان حق انجام معاملات قطعی یا شرطی یا اجازه و صلح حقوق و وکالت را نسبت به مورد معامله ندارد ، مگر با اجازه وزارت تعاون و امور روستاها .
تبصره ۱ ـ در سند انتقال باید شرط شود که خریدار پس از پرداخت تمام بدهی ها وفک رهن مورد وثیقه تا مدت ۱۰ سال حق ندارد در اراضی واگذاری جز اجرای طرح قبلی اقدامی بعمل آورد و در صورت تخلف از این شرط متعهد به پرداخت بهای اراضی بنرخ روز پس از کسر بهای پرداختی قبلی خواهد بود .
در صورتی که برای تغییر یا تکمیل طرح احتیاج به تغییراتی در طرح قبلی پیدا نشود و طرح جدید مورد تایید کمیسیون مندرج در ماده ۵ قرار گیرد وزارت تعاون و امور روستاها می تواند اجازه لازم صادر نماید .
تبصره ۲ ـ در مواردی که اراضی واگذاری در محدوده قطبهای کشاورزی قرار دارند تغییر طرح که متضمن تبدیل نوع استفاده از زمین باشد موکول به رعایت مقررات قانون گسترش کشاورزی در قطبهای کشاورزی خواهد بود .
ماده ۱۱ـ [اصلاحی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
در صورتی که طبق تشخیص کمیسیون سه نفری، مرکب از مدیر امور اراضی استان/منطقه، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان و یک نفر کارشناس رسمی دادگستری با معرفی رییس دادگستری شهرستان که در هر شهرستان تشکیل میگردد، تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه (۱/۶/۱۳۵۵) اراضی بایر واقع در دهات منتقله به دولت از طرف زارعان یا ساکنان آن دهات عمران و تحت کشت آبی یا دیم درآمده باشد و بهره مالکانه از زمان تصرف را بپردازند، اراضی مزبور طبق ارزیابی ماده (۸) اصلاحی فوق به متصرف فروخته خواهدشد.
تبصره ۱ـ [اصلاحی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
در صورتی که متصرفان اراضی مذکور، در ماده فوق ظرف یک سال از تاریخ اخطار مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مربوط با مراجعه به دفترخانه‌ای که در اخطار تعیین شده است، اسناد و قبوض خرید ملک را امضا ننمایند با رعایت مقررات مربوط نسبت به خلع ید از اراضی مزبور اقدام خواهدشد.
تبصره ۲ـ [الحاقی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
آن قسمت از اراضی بایر که قبلاً طرح‌های دولتی در آن اجرا شده و یا توسط اشخاص تصرف و عمران گردیده ولی در طرحها و برنامه‌های آتی عمرانی دولت موردنیاز باشد، مشمول این آیین‌نامه و قابل فروش به متصرفین نبوده و چنانچه اشخاص در اینگونه اراضی تا تاریخ تصویب آیین‌نامه مذکور (۱/۶/۱۳۵۵) متصرف بوده باشد، مطابق قوانین و مقررات جاری با متصرفین رفتار خواهدشد.
تبصره ۳ـ [الحاقی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
اراضی بایر واقع در داخل محدوده، حریم شهرها و شهرکهای مصوب و نیز در مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست مصوب از شمول مقررات این آیین‌نامه خارج می‌باشد و تابع قوانین و مقررات مربوط خواهدبود.
تبصره ۴ـ [الحاقی ۱۳۸۸/۵/۱۸]
وزارت جهاد کشاورزی موظف است ضوابط تعیین تکلیف، نحوه تقویم اراضی و بهره مالکانه موضوع مواد (۸) و (۱۱) اصلاحی آیین‌نامه عمران اراضی بایر مصوب ۱/۶/۱۳۵۵ را ظرف سه ماه تهیه و پس از تصویب کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست برای اجرا به سازمان جهاد کشاورزی ابلاغ نماید.
ماده ۱۲ ـ از تاریخ تصویب این آیین‌نامه، آیین‌نامه عمران اراضی بایر و موات شماره ۳۵۳۰۲ مورخ ۱۶/۱۰/۲۵۳۲ و مواد الحاقی به آن (موضوع مصوبات شماره ۴/۲۲۶۷ مورخ ۲۰/۶/۲۵۲۵ و ۴/۱۵۵۳ مورخ ۲۲/۵/۲۵۲۶ و ۲۷۸۴ مورخ ۸/۶/۲۵۲۶ مورخ ۲۹/۱۱/۲۵۲۸ هیات وزیران) ملغی است.
اصل تصویبنامه در دفتر نخست وزیر است.
وزیر مشاور و معاون اجرائی نخست وزیر ـ هادی هدایتی