هیئت وزراء در جلسه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۱۲ نظامنامه اجرای قانون تذکره را بشرح ذیل تصویب کردند:
فصل اول ـ تذکره عادی
ماده ۱ ـ [اصلاحی ۱۳۳۳/۱۱/۶]
گذرنامه عادی کتابچه‌ایست دارای ۶۴ صفحه جلد شده به قطع ۱۴ در ۱۰ سانتیمتر و رنگ آن عنّابی سیر میباشد.
[ماده ۱ – تذکره عادی کتابچه‌ایست دارای ۳۲ صفحه جلدشده به قطع ۱۴ در ۱۰ سانتیمتر و رنگ آن قهوه‌ای میباشد.]
ماده ۲ ـ تذکره قراء سرحدی در یک ورقه بدون جلد میباشد.
ماده ۳ ـ هرگاه صاحب تذکره پس از مراجعت به ایران در آخر هر سال تذکره خود را تمدید نکرده و همچنین کسی که پس از اخذ تذکره از مسافرت منصرف شود و بعداً بخواهد برای مسافرت به خارجه آن را تمدید نماید برای سنوات گذشته ملزم به پرداخت وجه مقرره نبوده و برای تمدید نیم پهلوی خواهد پرداخت.
تبصره ـ به ساکنین بی‌بضاعت سواحل خلیج‌فارس که مسافرت آنها را نظمیه محل به سواحل جنوبی خلیج ضروری تشخیص دهد تذکره قراء سرحدی داده میشود.
ماده ۴ ـ اشخاصی که بعنوان تحصیل مسافرت مینمایند برای اخذ تذکره محصلی باید تصدیقی در طهران از وزارت معارف و در ولایات از نماینده معارف محل تحصیل نمایند. محصلینی که در خارجه اقامت دارند برای تمدید یا تجدید تذکره محصلی خود باید همه ساله تصدیق از مدرسة که در آن مشغول تحصیل هستند اخذ و تسلیم مامورین مربوطه دولت نمایند.
ماده ۵- [اصلاحی ۱۳۱۲/۵/۱۸]
صدور تذکره عادی در نقاطی که نظمیه تأسیس نشده و بمناسبت موقعیت محلی صدور تذکره در آن نقاط ضرورت پیدا کند پس از تصدیق حکومت محل بعهده گمرکات مربوطه است.
صدور تذکره قراء سرحدی با نظمیه و در نقاطی که نظمیه تاسیس نشده موقتاً بعهده دفاتر گمرکات سرحدی خواهد بود. دفاتر گمرکات موظفند صدور تذاکره فوق‌الذکر را به اداره کل تشکیلات نظمیه راپورت دهند.
تبصره ـ در ممالکی که مامور رسمی قنسولی یا سیاسی نباشد هرگاه وزارت امور خارجه مقتضی بداند ممکن است بمامور افتخاری خود فقط اجازه تمدید تذکره را بدهد.
ماده ۶ ـ به ملاحین قایقها و جهازات شراعی که عده اعضاء و اجزاء آنها با ناخدا بیشتر از ده نفر نباشد برای مسافرت به آبهای خارجی یک تذکره قراء سرحدی (جمعی) با ذکر اسامی و نمره سجل آنها در تذکره داده میشود و بملاحین کشتیهای شراعی بزرگ و بخاری که عده عملجات آنها یا ناخدا از ده نفر تجاوز نماید برای هر ده نفر یک تذکره عادی داده میشود که اسامی و نمره سجل آنها در تذکره مزبور ثبت می‌گردد. به ملاحین کشتیهای شراعی بزرگ و بخاری ولو اینکه عده اعضاء و اجزای آنها با ناخدا کمتر از ده نفر باشد یک تذکره عادی (جمعی) داده میشود.
فصل دوم ـ ویزای تذکره
ماده ۷ ـ شهادت‌نامه مذکور در ماده ۱۵ قانون تذکره مطابق نمونه‌ای که ضمیمه این نظامنامه است برای مدتی که حداکثر آن از سه ماه تجاوز ننماید صادر خواهد شد. برای خروج دارنده آن از ایران از طرف نظمیه مربوطه روی همان شهادت نامه ویزای خروج داده میشود. مأمورین گمرکی موظفند در موقع خروج شهادت‌نامه مزبور را از دارنده آن مسترد نمایند.
ماده ۸- [اصلاحی ۱۳۱۲/۵/۱۸]
جواز علم و خبر که از طرف گمرکات سرحدی برای مسافرت از یک بندر به بندر داخلی دیگر صادرشده ملغی و بجای آن ورقه عبور مجانی بین بنادر داخلی داده میشود.
فصل سوم ـ تذکره سیاسی و تذکره خدمت
[اصلاحی ۱۳۱۲]
ماده ۹- [اصلاحی ۱۳۱۲/۵/۱۸]
تذکره سیاسی دارای ۳۲ صفحه جلدشده بقطع ۱۶ در ۱۱ سانتی مطر و رنگ جلد آن سبز سیر میباشد.
تبصره- [الحاقی ۱۳۱۲/۵/۱۸]
مدت اعتبار تذکره سیاسی به شرح ذیل خواهد بود:
1ـ برای مامورین وزارت امور خارجه و اشخاصی که از طرف دولت به ماموریت مخصوص اعزام می‌شوند تا اختتام دوره ماموریت آنها.
ب ـ برای غیر اشخاص مذکور در فوق در خود تذکره قید و به هر حال بیش از یک سال نخواهد بود و تمدید آن موقوف به تصویب هیئت وزراء است.
کلیه مامورین وزارت امور خارجه که برای تمدید تذکره سیاسی به انها مراجعه میشود مکلف هستند که مراتب را بوزارت امور خارجه اطلاع بدهند.
ماده ۱۰ ـ صاحبان تذاکر سیاسی در صورتی که خانواده خود را بخواهند همراه ببرند اسامی مشارالیهم در تذکره آن ها قید خواهد شد.
تبصره ـ چنانچه سن اولاد اشخاص مذکور در فوق از ۱۸ سال تجاوز نماید برای آن ها تذکره عادی صادر میشود.
ماده ۱۱ ـ [اصلاحی ۱۳۱۲/۵/۱۸]
صدور ویزای سیاسی در طهران یا وزرات امور خارجه و در ایالات و ولایات بعهده ولات و حکام و در خارجه با مامورین دولت شاهنشاهی مقیمین ممالک خارجه خواهد بود.
ممکن است لدی الاقتضاء با اجازه وزارت امور خارجه به مأمورین سیاسی و قنسولی ویزای ذهاب و ایاب داده شود.
تبصره ۱ ـ ولات و حکام فقط حق ویزای تذکره سیاسی مامورین قنسولی خارجه که در حوزه مامورین آن ها مقیم هستند دارا میباشند.
تبصره ۲ ـ اسامی ژنرال قنسول‌ها و قنسول‌ها که اجازه ویزای تذکره سیاسی را دارند همه ساله از طرف وزارت امور خارجه به تشکیلات نظمیه و به اداره کل گمرکات ارسال میشود.
تذکره خدمت
ماده ۱۲ ـ تذکره خدمت از حیث قطع و اندازه عیناً مانند تذکره سیاسی است فقط رنگ آن آبی روشن میباشد.
ماده ۱۳ ـ [اصلاحی ۱۳۱۲]
تذکره خدمت فقط به طبقات مندرجه در ماده ۱۶ قانون تذکره داده میشود و از حیث مدت اعتبار و غیره تابع همان قیود مصرحه راجع به تذکره سیاسی میباشد.
فصل چهارم ـ تفتیش تذکره
ماده ۱۴ ـ در موقع ورود و خروج مسافرین به سرحدات ایران مامورین گمرکات سرحدی باید نکات ذیل را نسـبت به مسافرین و تذاکر آنهـا رعایت نمایند:
1 ـ باقی بودن تذکره باعتبار قانونی خود.
ب ـ مطابقت مبلغی که دریافت شده با مقررات قانونی.
پ ـ تعادل وجه دریافتی با میزان تمبر الصاق شده.
ت ـ تذکره در موقع ورود بویزای نمایندگان مربوطه دولت ایران در خارجه و در موقع خروج بویزای اداره نظمیه در داخله رسیده باشد.
ث ـ مراعات قانونی و نظامنامه در تذکره صادره.
ج ـ هرگاه مامورین تفتیش تذکره کسر تمبری در تذاکر مشاهده نمایند وجه آن را از صاحب تذکره دریافت و معادل وجه مزبور تمبر الصاق داشته صورت مجلس تنظیم و به مرکز ارسال میدارند.
د ـ در محلهائی که نماینده نظمیه نباشد مامورین گمرک باید علامات و مشخصات مندرجه در تذکره را با صاحب تذکره و عکس او تطبیق نمایند و در محلهائی که نماینده اداره نظمیه حضور دارد تفتیش تذکره از این جیث بعهده مامورین نظمیه خواهد بود.
ر ـ مأمورین تفتیش تذکره را در دفاتر مخصوصی که برای این عمل تنظیم شده است ثبت و تذکره را بصاحب آن مسترد و اجازه ورود یا خروج را به او میدهند.
س ـ هر گاه مامورین گمرکات سرحدی خلاف ترتیبی در تذاکر مسافرین مشاهده نمایند باید با تنظیم صورت مجلس از خروج او جلوگیری و در موقع ورود بعد از اخذ جرائم مقرره تحویل مامورین نظمیه و در صورت نبودن نظمیه تحویل مامورین ذی صلاحیت دیگر نمایند.
س ـ اشخاصی که فاقد تذکره یا دارای تذکره جعلی باشند تحویل نظمیه مربوطه و در صورت نبودن نظمیه تحویل مامورین ذی صلاحیت دیگر خواهند شد در این خصوص صورت مجلس تنظیم و بمرکز ارسال می‌گردد.
ف ـ مامورین تفتیش اجازه ورود باتباع خارجه که تذاکر انها به ویزای مامورین دولت شاهنشاهی در خارجه نرسیده و یا مدت اعتبار تذکره و ویزای آن منقضی شده باشد نخواهند داد.
ک ـ هرگاه اختلاف یا گفتگوئی بین مسافرین و مامورین تفتیش روی دهد رئیس تفتیش تذکره و رئیس نظمیه یا مامور ذی‌صلاحیت دیگر با توافق نظر یکدیگر در صدد حل اختلاف برآمده و بهر حال نتیجه را به تشکیلات کل نظمیه راپورت خواهند داد.
فصل پنجم ـ جرائم
ماده ۱۵ ـ هرکس بدون تذکره یا با تذکره که فاقد ویزای نماینده ایران است وارد ایران شود و مدعی باشد که تبعه ایران است دفتر گمرک سرحدی بر طبق ماده ۲۶ قانون تذکره جریمه قانونی را اخذ و مشارالیه را تسلیم نظمیه محل و در صورت بودن نظمیه تسلیم مامور ذی صلاحیت دیگز مینمایند تا تحقیقات لازمه نموده در صورتی که تابعیت ایرانی او محرز گردید با او معامله تبعه ایران بنمایند و چنانچه تابعیت او مشکوکه واقع گردد نتیجه تحقیقات را به مرکز راپرت می‌دهد.
تبصره ـ در مورد اتباع بی‌بضاعت ایران دفتر گمرک سرحدی بعد از رسیدگی کامل و ثبوت عدم بضاعت آنها صورتمجلس تنظیم و آن صورت مجلس را به مرکز ارسال می‌دارد.
ماده ۱۶ ـ مامورین ایران مقیمین ممالک خارجه به وسایل ممکنه در ظرف شش ماه از تاریخ اجرای قانون تذکره (اول خرداد ماه ۳۱۲) ایرانیان مقیمین حوزه ماموریت خود را از مدلول ماده ۲۸ مطلع خواهند نمود.
ماده ۱۷ ـ هریک از اتباع ایران مقیم ممالک خارجه که قبل از اجرای قانون تابعیت شهریورماه ۳۰۸ متشبت به تابعیت خارجه شده و تقاضای عود به تابعیت ایرانی خود را بنماید از پرداخت جرایم قانونی معاف میباشد.
ماده ۱۸ ـ ایرانیانی که قبل از اجرای قانون تذکره به مملکتی عزیمت نموده باشند که مامورین ذی صلاحیت ایران برای دادن تذکره یا ویزا در آن مملکت نباشد بعد از اعزام مامورین ایران بان مملکت اگر تا مدت یک سال برای تجدید تذکره خود اقدام نمایند از تادیه جریمه قانونی معاف میباشند و هریک از این قبیل اشخاص اگر به مملکتی که مامورین ایران در آنجا باشد عزیمت نموده و تا دو ماه بعد از ورود به آن مملکت در تجدید تذکره خود اقدام نمایند از پرداخت جریمه قانونی معاف خواهد بود.
ماده ۱۹ ـ هریک از اتباع ایران مقیمین ممالک خارجه که پس از انقضاء مدت قانونی به مامور ایران هر خارجه برای تجدید تذکره خود مراجعه و قادر به تادیه جرائم مندرجه در ماده ۲۷ قانون تذکره نبوده و یا بجهاتی معافیت او از پرداخت جرائم قانونی لازم باشد مامور صلاحیت دار ایران صورت مجلسی متضمن تاریخ و محل تولد و مدت اقامت تقاضاکننده در خارجه و سنواتی که اقدام در تمدید تذکره ننموده با تعیین حرفه و شغل او تنظیم نموده بضمیمه نظریات خود درخصوص معافیت تمام یا قسمتی از وجه جریمه به وزارت امور خارجه ارسال می‌دارد و وزارت امور خارجه می‌تواند تقاضاکننده را از تمام یا قسمتی از وجه جریمه قانونی معاف نماید.
ماده ۲۰ ـ ایرانیانی که در ممالک خارجه تابعیت دولت متوقف فیها به انها تحمیل شده و بخواهند به ایران معاودت نمایند در صورت ثبوت قضیه از پرداخت جریمه قانونی معاف بوده و مامورین ایران پس از دادن تذکره بلافاصله مراتب را بوزارت امور خارجه اطلاع خواهند داد.
ماده ۲۱ ـ ایرانیانی که از مناطق سرحدی سابقاً به خارجه مهاجرت کرده‌اند در صورتی که از تاریخ اجرای این قانون تا انقضاء دو سال به ایران مراجعه کنند از جریمه معاف خواهند بود.
ماده ۲۲ ـ هرگاه تذکره قبل از انقضای مدت بطوری ضایع شود که نتوان استناد به آن نمود یا اینکه تذکره مفقود شود باید با اخذ قیمت مقرره تذکره جدید صادر گردد.
ماده ۲۳ ـ هرگاه صفحات تذکره پرشده و در عین حال اعتبار قانونی آن منقضی نگردیده باشد می‌توان اوراق مخصوص بقطع ۲۰در۵۶ سانتیمتر مطابق متن اوراق تذکره بان اضافه نمود.