فصل اول ـ در کلیات
ماده ۱ـ در هر شهر یا قصبه که جمعیت آن حداقل به پنج هزار نفر بالغ باشد آنجا شهرداری تأسیس میگردد و انجمن شهر یا قصبه مطابق مقررات این لایحه قانونی تشکیل میشود.
تبصره ـ در نقاطی که از نظر موقعیت و اهمیت تشکیل شهرداری ضرورت داشته باشد ولو جمعیت آن به پنج هزار نفر بالغ نشود وزارت کشور میتواند در آن محلها دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد.
ماده ۲ـ شهرداری دارای شخصیت حقوقی است.
ماده ۳ـ هر شهر و قصبه انجمنی خواهد داشت بنام انجمن شهر یا انجمن قصبه که اعضاء آن از طرف اهالی مستقیماً با انتخاب جمعی و رأی مخفی باکثریت نسبی برای مدت چهار سال انتخاب میشوند و هر شهر یا قصبه برای انتخاب نمایندگان انجمن به نسبت تقریبی جمعیت بحوزه‌ها تقسیم میشود و ساکنین هر حوزه ۳ تن نماینده برای تشکیل انجمن شهر انتخاب میکنند
ماده ۴ـ نقشه تقریبی حوزه‌های انتخابی هر شهر یا قصبه بوسیله کمیسیونی مرکب از رؤساء دوائر دولتی محل بریاست نماینده اول وزارت کشور تهیه میگردد
عده اعضای انجمن در شهرها و قصبات از نه تا سی بشرح ذیل خواهد بود:
1ـ تهران ۳۰ نفر (ده حوزه)
2ـ تبریز و اصفهان و مشهد و همدان و شیراز و رشت و کرمانشاه بیست و هفت نفر (۹حوزه)
3ـ اردبیل و قم و قزوین و اراک و یزد و اهواز و کاشان و آبادان و زنجان و کرمان و رضائیه و دزفول و بندرپهلوی ۲۱ نفر (۷ حوزه)
4ـ بروجرد و خرمشهر و بابل و خوی و مراغه و سبزوار و سنندج و سمنان و نجف‌آباد و قوچان و ساری پانزده نفر (پنج حوزه)
5 ـ سایر شهرها و قصبات ۹ نفر (۳ حوزه)
تبصره ۱ـ هرگاه در تقسیم حوزه‌های انتخابی اختلافی حاصل شود باید بوزارت کشور مراجعه شود و نظر وزارتکشور قاطع خواهدبود
تبصره ۲ـ برای محلاتی که خارج از محوطه شهر باشد هرگاه وزارت کشور لازم بداند شهرداری جداگانه تشکیل خواهدشد
تبصره ۳ـ جمعیتی که ملاک تعیین عده نمایندگان هر شهر یا قصبه است تا سه دوره مأخذ عمل خواهدبود پس از آن اگر اضافه یا نقصانی حاصل کند آن اضافه یا نقصان در انتخاب دوره چهارم رعایت خواهدشد
ماده ۵ ـ انتخاب‌کننده باید واجد شرایط زیر باشد:
1ـ تابعیت ایران
2ـ داشتن لااقل هیجده سال تمام شمسی .
3ـ داشتن سواد فارسی بقدری که بتواند بنوسد.
4ـ توطن در محل انتخاب و یا لااقل سکونت در آن از شش ماه قبل از انتخابات و یا آنکه شخصاً در آن حوزه بکسب و یا حرفه معینی اشتغال داشته باشد و در صورتی که محل سکنی و محل کسب یا حرفه مختلف باشد فقط محل سکنی معتبر است
5 ـ عدم محکومیت بجنایت یا جنحه‌ای که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی است.
6 ـ محجور نبودن و عدم محکومیت بورشکستگی بتقصیر.
ماده ۶ ـ انتخاب شونده باید دارای شرایط زیر باشد:
1ـ تابعیت ایران.
2ـ داشتن سی سال تمام شمسی
3ـ داشتن حسن شهرت در محل
4ـ توانائی خواندن و نوشتن فارسی باندازه کافی.
5 ـ لااقل سه سال ساکن شهر و یا قصبه محل انتخاب باشد.
6 ـ عدم محرومیت از حقوق اجتماعی
7ـ محجور نبودن و عدم محکومیت بورشکستگی بتقصیر.
ماده ۷ـ اشخاص زیر از انتخاب شدن محرومند:
۱ـ نخست وزیر و وزیران و معاونین آنها در تمام کشور و استانداران و فرمانداران و شهرداران و بخشداران و معاونین آن ها و رؤسای دادگاهها و دادستانان و بازپرسان و رؤسای ادارات در حوزه مأموریت خود
۲ـ افسران و نفرات شهربانی و ژاندارمری و ارتش و همردیفان آنها از هر دسته تا موقعی که در خدمت هستند از انتخاب کردن و انتخاب‌شدن محرومند
۳ـ نمایندگان مجلسین در تمام کشور
۴ـ اعضاء انجمنهای ایالتی و ولایتی و اعضاء انجمن نظارت انتخابات انجمن شهر و قصبه در دوره‌ای که دارای این سمت هستند و کلیه کارمندان ادارات شهرداری و بنگاههای وابسته به دولت در حوزه مأموریت خود که نمیتوانند انتخاب شوند مگر اینکه قبل از اعلان انتخابات منتظر خدمت شده یا استعفا داده باشند که در این صورت انتخاب آنان مانعی ندارد.
۵ ـ رؤساء و اعضاء هیئت‌مدیره و مدیران عامل شرکت ها در شهر یا قصبه‌ایکه مرکز یا شعبه شرکت در آن واقع است حق انتخاب شدن ندارند.
تبصره ۱ـ چنانچه یکی از کارمندان پایه‌دار دولت یا شهرداری به عضویت انجمن انتخاب شود مدت نمایندگی جزء سابقه خدمت او محسوب میشود
تبصره ۲ـ منظور از شرکت های مذکور در ماده فوق شرکت هائی است که مربوط به یکی از حوائج شهر از قبیل خواربار و وسائط نقلیه و برق و آب و دارو و امثال آن باشد.
ماده ۸ ـ از اشخاصی که با یکدیگر قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم دارند فقط آنکسی که رأی او بیشتر است میتواند عضویت یک انجمن را دارا باشد و در صورت تساوی آراء یکی از آنها بحکم قرعه معین خواهد شد و اگر قرابت پس از تمام انتخابات و صدور اعتبارنامه معلوم گردد در نخستین جلسه انجمن شهر به حکم قرعه یک نفر ابقاء میشود و بجای شخص یا اشخاصی که خارج شده‌اند از شخص یا اشخاصی که بعد از آنها رأیشان بیشتر است دعوت خواهد شد.
ماده ۹ـ برای تعیین داوطلب ده روز قبل از دعوت اعضای انجمن انتخابات اعلانی از طرف فرماندار یا بخشدار در حوزه انتخابیه منتشر میشود باین مضمون:
داوطلبان عضویت انجمن شهرداری باید داوطلبی خود را برای حوزه انتخابیه شخصاً یا بوسیله اشخاص دیگر بفرمانداری یا بخشداری کتباً اطلاع دهند و برای اینکه داوطلب نمایندگی حوزه شناخته شوند باید پنجاه نفر در شهرهائی که متجاوز از یکصد هزار نفر جمعیت دارد و بیست و پنج نفر در شهرهائیکه متجاوز از پنجاه هزار نفر جمعیت دارد و پانزده نفر در نقاطیکه متجاوز از پانزده هزار نفر جمعیت دارد و ده نفر در نقاطی که از پانزده هزار نفر کمتر جمعیت دارد آنها را معرفی نمایند. معرفی باید کتبی بوده و معرفی‌کنندگان واجد شرایط انتخاب کنندگان باشند و با ذکر شماره شناس نامه و محل صدور آن معرفی‌نامه را امضاء نمایند فرماندار یا بخشدار بوسیله کمیسیون پنج نفری مقرر در مادة (۱۱) بوضع داوطلبان نمایندگی رسیدگی و پس از آن اسامی آن ها را در حوزه انتخابیه اعلان میکند و رأی‌دهندگان در موقع رأی دادن فقط میتوانند بآن ها رأی بدهند.
ماده ۱۰ـ قبول مشاغل دولتی از طرف رئیس و اعضاء انجمن در حکم استعفای آنان از عضویت انجمن خواهد بود همچنین رئیس یا اعضاء انجمن نمیتوانند ریاست و مدیریت عامل و عضویت هیئت‌مدیره شرکتها و بنگاه هائی که مربوط بحوزه شهر یا قصبه و شهرداری است قبول نمایند و نیز یکنفر نمیتواند در آن واحد در انجمن شهر و انجمن ایالتی و یا ولایتی ریاست یا عضویت داشته باشد.
فصل دوم ـ در تشکیل انجمن نظارت
ماده ۱۱ـ در شهر فرماندار و در قصبه بخش دار بلافاصله پس از انتشار اعلان داوطلبان نمایندگی کمیسیونی مرکب از خود و مأمور اول دادگستری و رئیس دارائی و رئیس فرهنگ و یکنفر از معاریف تشکیل داده و برای هر حوزه انتخابیه ۲۱ نفر از طبقات هفتگانه علماء و رسته‌های علمی (از قبیل استادان و پزشکان و مهندسین و وکلای دادگستری و امثال آن) مالکین و بازرگانان و کشاورزان و پیشه‌وران و کارگران از هر طبقه سه نفر از معتمدین حوزه که واجد شرایط انتخاب شدن باشند تعیین و دعوت میکند تا آنان هفت نفر از بین خود یا خارج بعنوان عضو اصلی و هفت نفر از بین خود یا خارج بعنوان عضو علی‌البدل فی‌المجلس برای تشکیل انجمن نظارت انتخابات باکثریت نسبی و با رأی مخفی انتخاب کنند در انتخاب مزبور حضور دو ثلث از مدعوین کافی خواهد بود . در صورتی که یک یا چند طبقه از طبقات هفتگانه وجود نداشته باشد کسر عده هر طبقه از سایر طبقات تکمیل خواهد شد و چنانچه در بخش مأمور دادگستری نباشد یکی از مأمورین قضائی از طرف رئیس دادگستری شهرستان بمرکز بخش یا قصبه اعزام میشود و نماینده مزبور تا خاتمه کار انتخابات در محل خواهد ماند و کمیسیون پنج نفری برای نظارت در حسن جریان انتخابات جهت هر حوزه انتخابیه یک نفر نماینده طرف اعتماد تعیین خواهدکرد که در جلسات انجمن نظارت حضور داشته باشد
در محلی که انجمن ایالتی یا ولایتی باشد دو نفر از اعضاء انجمن بانتخاب انجمن ایالتی یا ولایتی جزء انجمن نظارت خواهند بود و بنابراین مدعوین فقط پنج نفر را انتخاب میکنند و هفت نفر هم برای عضویت علی‌البدل انتخاب میشود.
تبصره ۱- [الحاقی ۱۳۳۱/۱۰/۲۹]
در شهرها و قصباتی که بر طبق بند ۵ از ماده ۴ به سه حوزه تقسیم میشوند هرگاه دعوت بیست و چهار نفر طبقات هفتگانه و معتمدین حوزه بمنظور انتخاب انجمن نظارت متعسر باشد کمیسیون میتواند به تشکیل انجمن نظارت بر طبق ماده ۱۱ برای یک حوزه اکتفا نموده و برای سایر حوزه‌ها هفت نفر از معتمدین حوزه را که واجد شرائط انتخاب شدن باشند برای تشکیل انجمن نظارت آن حوزه دعوت نماید.
تبصره ۲- [الحاقی ۱۳۳۱/۱۱/۲]
در نقاطی که دادگستری یا دارائی یا فرهنگ نباشد بجای مأمور اول دادگستری یا رئیس دارائی یا رئیس فرهنگ از معتمدین و معاریف شهر برای تشکیل کمیسیون پنج نفری دعوت میشود تا وظایف مقرره را انجام دهند.
ماده ۱۲ـ کسانی که داوطلب نمایندگی هستند نمیتوانند جزء مدعوین طبقات هفت گانه و معتمدین محل و انجمن نظارت و شعب آن باشند
ماده ۱۳ـ کسانی که برای عضویت انجمن نظارت انتخاب میشوند بلافاصله تحت ریاست مسن ترین اعضاء تشکیل جلسه داده یک رئیس و یک نایب رئیس و لااقل سه منشی از بین خود با رأی مخفی و باکثریت انتخاب مینمایند نظم جلسات انجمن با رئیس و در غیاب رئیس با نایب رئیس خواهدبود نوشتن صورت جلسات بعهده منشی ها است
ماده ۱۴ـ انتخاب رئیس و نایب رئیس فردی است و باکثریت تام خواهد بود و در صورت عدم حصول اکثریت تام دفعه دوم انتخاب باکثریت نسبی صورت میگیرد انتخاب سه نفر منشی جمعی و باکثریت نسبی است.
ماده ۱۵ـ برای تسهیل و تسریع در امر انتخابات انجمنهای نظار حوزه انتخابیه مکلفند بتعداد لازم شعب فرعی جداگانه مرکب از پنج نفر از اهالی همان محل که واجد شرایط انتخاب شدن باشند تشکیل داده انتخاب حوزه‌های فرعی را انجام دهند
تبصره ـ ترتیب شعب انجمن باید طوری داده شود که برای هر پنجهزار نفر جمعیت یک شعبه تشکیل شود.
ماده ۱۶ـ ورود در محوطه انتخابات با هر نوع اسلحه سرد و گرم جز برای مأمورین انتظامی ممنوع است کسانی که بر خلاف نظم و مقررات رفتار نمایند به امر رئیس بوسیله مأمورین انتظامی از انجمن خارج و در صورت لزوم بمراجع قانونی تسلیم خواهند شد.
ماده ۱۷ـ انجمن نظارت و شعب آن غیرقابل انحلال است مگر آنکه اسباب تعطیل و تعویق انتخابات را فراهم کنند و یا بر خلاف وظایفی که بر طبق این لایحه قانونی بعهده انجمن گذاشته شده عمل نمایند . در این صورت اگر اخلال از طرف شعبه باشد بنا بر نظر اکثریت انجمن با موافقت فرماندار با بخشدار شعبه مزبور را منحل مینماید و اگر از طرف انجمن باشد فرماندار یا بخشدار با موافقت کمیسیون ۵ نفری و در ضمن تنظیم صورت مجلس که حاکی از دلایل انحلال و کیفیت اخلال در انجمن باشد اعضاء علی‌البدل را برای ادامه امر انتخابات دعوت مینماید و در صورتی که از آن اقدام نیز نتیجة حاصل نشود بترتیب مقرر در ماده ۱۱ اعضاء جدیدی برای تشکیل انجمن نظارت معین خواهد شد.
ماده ۱۸ـ هرگاه در اثناء جریان انتخابات یک یا چند نفر از اعضاء انجمن درآمدن بجلسات تعلل و یا از حضور استنکاف نمایند مادام که اکثریت باقی است جریان امر تعقیب و بعضو یا اعضاء مذکور اخطار میشود که حضور یابند.
چنانچه عضوی تا دو جلسه پس از اخطار در استنکاف و تعلل خود باقی باشد انجمن با اطلاع فرماندار یا بخشدار یک یا چند نفر از اعضاء علی‌البدل را به حکم قرعه برای عضویت انجمن دعوت مینماید اگر اکثریت اعضاء انجمن نظارت از حضور در انجمن استنکاف نمایند یا پس از ختم انتخابات از دادن اعتبارنامه خودداری کنند فرماندار یا بخشدار علل و موجبات آن را تحقیق و در رفع محظور اهتمام مینماید.
در صورتی که اهتمام فرماندار مؤثر نشود و اکثریت اعضاء انجمن یا تمام اعضاء انجمن اعم از اصلی و علی‌البدل همچنان استنکاف و یا استعفاء نمایند و یا بواسطه فقدان اکثریت انجمن منجر به انحلال شود کمیسیون مقرر در ماده ۱۱ در تجدید اعضاء انجمن نظارت اقدام مینماید و اشخاصی که موجبات تعطیل و تعوق و انحلال انجمن را فراهم کرده باشند بر طبق ماده ۸۴ این لایحه قانونی مورد تعقیب قرار خواهند گرفت.
ماده ۱۹) همینکه انجمن نظارت تشکیل شد و در صورت لزوم شعب انجمن را تعیین نمود انجمن اعلانی ترتیب می‌دهد و نسبت باهمیت محل از ۳ تا ۵ روز قبل از شروع باخذ رأی آن را در تمام حوزه انتخابیه منتشر میسازد و اعلان مزبور حاوی مطالب ذیل خواهد بود:
۱) محل انعقاد انجمن و شعب آن و ساعات اخذ رأی که باید در یک روز جمعه و کمتر از شش ساعت و بیش از ۸ ساعت نباشد (ساعات اخذ آرا از ساعت ۸ صبح الی دوازده و بقیه از ساعت چهارده تا خاتمه مدت خواهد بود.)
۲) شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان.
۳) عده نمایندگان که باید در آن حوزه انتخاب شوند.
۴) اسامی داوطلبان معرفی شده برای عضویت انجمن شهر.
ماده ۲۰) رأی باید مخفی باشد و همینکه رأی دهنده باطاق انجمن یا شعبه وارد و وجود شرایط رأی دادن در او تشخیص داده شد باید رأی خود را شخصا روی یک برگ از اوراقی که برای اینکار تهیه شده و در انجمن باو تسلیم میشود بنویسد و در حضور انجمن در صندوق انداخته خارج شود-
شناس نامه رأی دهنده که باید دارای عکس باشد پس از ثبت در دفتر انجمن مهر به وی پس داده میشود.
ماده ۲۱) در پایان آخرین ساعتی که برای اخذ رأی معین گردیده است در ورودی انجمن یا شعبه بسته میشود اگر عده‌ای از آنان که حق رأی دادن دارند در داخل محل حاضر باشند رأی خود را بترتیب مذکور در صندوق انداخته و انجمن یا شعبه برای گرفتن خاتمه می‌دهد و بعد از آن دیگر از کسی رأی قبول نمیشود.
ماده ۲۲) اگر انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان کسی در حین جریان انتخاب شکایت داشته باشد این امر مانع انجام انتخابات نخواهد شد ولی شرح آن باید در صورت مجلس نوشته شود.
ماده ۲۳) پس از ختم اخذ آراء انجمن مکلف است بلافاصله آراء را شماره و قرائت کند و مادام که نتیجه استخراج آراء معلوم نشود حق تعطیل ندارد منشی مکلف است صورت مجلسی از نتیجه آراء قرائت شده تنظیم کند و پس از آنکه صورت مجلس بامضاء رئیس و اعضاء انجمن رسید نتیجه بلافاصله باید بوسیله فرماندار یا بخشدار اعلام شود.
ماده ۲۴) اوراق رأی را باید یک یک یکی از اعضاء بصورت بلند خوانده بیک نفر دیگر از اعضاء بدهد که علامت قرائت گذاشته شود و ۳ نفر دیگر از اعضاء اسامی را بترتیبی که خوانده میشود در دفتری که برای اینکار تخصیص داده شده ثبت مینماید-
از اوراق رأی آنچه سفید و یا دارای اسامی لایقراء باشد یا اینکه انتخاب شده در آن درست معرفی نشده باشد یا اسم کسی که معرفی نشده در آن نوشته شده باشد و یا نام انتخاب‌کننده را داشته باشد باطل و عیناً ضمیمه صورت مجلس میشود.
هرگاه در اوراق رأی علاوه بر عده‌ای که باید انتخاب شوند اسامی اضافه نوشته شده باشد عده زائد از آخر ورقه خوانده نمیشود.
ماده ۲۵) در حوزه‌هائی که بر طبق ماده ۱۵ برای تسریع اخذ رأی شعب انجمن در آن حوزه‌ها تشکیل میگردد صورت مجلس استخراج آراء هر شعبه در ورقه مخصوص با ذکر اسامی و عده آراء هر یک از اشخاص که رأی دارند نوشته شده و اعضاء شعبه آنرا امضاء مینمایند و بانضمام اوراق لازمه در پاکتی که لاک شده و بمهر شعبه رسیده باشد به انجمن نظارت فرستاده میشود و اسامی مندرج در صورت مجلس شعب با آرائی که انجمن نظارت استخراج کرده در ورقه جداگانه جمع و کسیکه از مجموع آراء حائز اکثریت باشد معلوم میگردد.
اوراق رأی هر حوزه تا گذشتن مدت اعتراض و خاتمه رسیدگی در صندوق انجمن که لاک میشود و بمهر اعضاء میرسد باقی میماند و پس از گذشتن مدت اعتراض با حضور عده‌ای از رأی دهندگان آنها را معدوم میسازند (باستثناء آنچه در موارد قبل ذکر شده و باید ضمیمه صورت مجلس باشد)
انجمن نظارت حق معدوم کردن و سوزاندن آراء را قبل از گذشتن مدت اعتراض و پایان رسیدگی به امر انتخابات ندارد.
ماده ۲۶) در ضمن انتشار صورت منتخبین انجمن نظارت تاریخ قبول شکایات را که باید از فردای همان روز شروع شود تعیین و اگر از انتخاب‌کنندگان یا انتخاب‌شوندگان کسی از جریان انتخابات شکایت داشته باشد در ظرف یک هفته باطلاع انجمن نظارت میرساند و انجمن نظارت بعد از انقضاء یک هفته دیگر شکایتی نمی‌پذیرد و منتها در ظرف یک هفته بشکایات واصله با حضور کمیسیون ۵ نفری رسیدگی میکند در صورتی که شکایت وارد باشد و ثابت شود که در انتخابات اعمالی بر خلاف قانون صورت گرفته و یا منتخب دارای شرائط مقرر در ماده ۶ نیست مراتب را در صورت مجلس ذکر میکند و آن را بوسیله فرماندار یا بخشدار بوزارت کشور اعلام مینماید و آن وزارتخانه بلافاصله ترتیب تجدید انتخابات را می‌دهد.
شاکیان از انتخابات در صورتی که با رسیدگی انجمن نظارت رفع شکایتشان نشده باشد میتوانند در ظرف یکهفته پس از تشکیل انجمن شهر شکایت خود را به انجمن مزبور تسلیم و انجمن شهر نسبت به پرونده مورد شکایت بدون حضور نمایندة که انتخاب او مورد شکایت است بموضوع رسیدگی و تصمیم لازم اتخاذ خواهد کرد.
ماده ۲۷) کسانی که بعضویت انجمن شهر انتخاب میشوند باید اعتبارنامه به امضاء اعضاء انجمن نظارت و اعضاء کمیسیون ۵ نفری در دست داشته باشند و آن را به دفتر شهرداری و در صورت نبودن شهرداری به دفتر فرمانداری یا بخشداری بدهند و رونوشت آن را بگیرند- کمیسیون مزبور همچنین اعضاء انجمن نظارت نباید بدون عذ موجه در صدور اعتبارنامه تأخیر کند والا با آنها بر طبق ماده ۸۴ رفتار خواهد شد.
ماده ۲۸) منشی انجمن نظارت صورت مجلس انتخابات را در سه نسخه حاضر کرده بامضاء فرماندار یا بخشدار و اعضاء انجمن نظارت میرساند یک نسخه در فرمانداری یا بخشداری ضبط میشود و یک نسخه بوسیله فرماندار یا بخشدار بوزارت کشور ارسال میشود نسخه سوم با کتابچه ثبت اسامی در انجمن ولایتی و در صورت نبودن انجمن ولایتی در انجمن شهر ضبط میگردد.
فصل سوم- در تشکیل انجمن
ماده ۲۹) همینکه انتخابات خاتمه یافت و اعتبارنامه دو ثلث از عدة نمایندگان صادر و بآنها داده شد فرماندار یا بخشدار مکلف است در ظرف مدت یک هفته وسایل تشکیل انجمن را فراهم سازد اولین جلسه تحت ریاست مسن‌ترین اعضاء انجمن تشکیل و یک رئیس و یک نایب رئیس و دو منشی با رأی مخفی و باکثریت تام و هرگاه اکثریت تام حاصل نشد دفعه دوم باکثریت نسبی برای یک سال انتخاب میشوند.
هرگاه در مورد انتخاب رئیس تساوی آراء حاصل شود مسن‌ترین آنها به ریاست انتخاب خواهدشد و در مورد سایرین انتخاب تجدید میشود.
تبصره ـ تجدید انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی‌ها در انقضاء مدت یک سال بلامانع است.
ماده ۳۰) نظم جلسات با رئیس و در غیاب او با نایب رئیس است و کسانی که مخل نظم باشند بامر رئیس اخراج میشوند و در صورت وقوع جرم مرتکب با صورت مجلس بمراجع قانونی تسلیم میگردد.
ماده ۳۱) برای رسمیت جلسات لااقل حضور دو ثلث از کلیه اعضاء لازم است و تصمیماتشان باکثریت بیش از نصف حاضرین معتبر است و در صورت تساوی آراء رأی طرفی که رئیس با آن موافقت دارد مناط اعتبار است هرگاه برای مذاکره و اخذ رأی در مطلبی عده لازم در جلسه حاضر نشدند در جلسه بعد برای طرح همان مطلب حضور نصف بعلاوه یک کلیه اعضاء کافی خواهد بود ولی در مسائل مهم از قبیل تصویب بودجه و تغییر نقشه شهر و احداث خیابان و لوله‌کشی آب و ساختن زیر آبها و وضع عوارض و امور مشابه بآن لااقل حضور دو ثلث لازم است عده دو ثلث و نصف بعلاوه یک از عده‌ای است که بموجب ماده ۴ این قانون بایستی انتخاب شده باشد.
ماده ۳۲) عضویت انجمن افتخاری و بدون حقوق است چنانچه عضوی بدون عذر موجه دو جلسه متوالی یا سه جلسه متناوب در سه ماه غیبت نمود مستعفی محسوب میشود و از شخصی که در فهرست منتخبین حائز اکثریت و واجد شرایط باشد دعوت بعمل میآید و در صورت تساوی آراء عضو منظور بقید قرعه تعیین خواهد شد و در مورد فوت یا استعفاء تعیین جانشین بطریق فوق بعمل میآید و در صورتی که بعد از عضو متوفی یا مستعفی شخص دیگری صاحب رأی نباشد از همان حوزه تجدید انتخاب صورت میگیرد.
ماده ۳۳) بعد از تعیین هیئت رئیسه در جلسه رسمی و علنی رئیس و اعضاء انجمن قسم یاد خواهند کرد که وظایف خود را مطابق قانون با کمال راستی و درستی انجام دهند همچنین در هر موقع که عضو جدیدی وارد انجمن شود آن عضو در اولین جلسه انجمن قسم یاد خواهد نمود.
متن قسم‌نامه :
امضاءکنندگان زیر خداوند را به شهادت میطلبیم و به قرآن مجید قسم یاد می‌کنیم که در انجام وظایف قانونی خود ساعی بوده مادام که در انجمن شهر عضویت داریم با نهایت جد و جهد و رعایت صرفه و صلاح در پیشرفت امور شهر و شهرداری اهتمام نمائیم.
ماده ۳۴) انجمن شهر ماهی دو بار در محل شهرداری تشکیل میشود مگر اینکه تشکیل جلسه بیش از ماهی دو دفعه ضرورت داشته باشد تشکیل جلسه فوق‌العاده موکول بنظر رئیس انجمن یا تقاضای کتبی سه نفر از اعضاء انجمن یا تقاضای کتبی شهردار یا فرماندار یا بخشدار خواهد بود – جلسات انجمن در غیر محل و موعد مقرر رسمیت نداشته و تصمیماتش معتبر نخواهد بود.
ماده ۳۵) شهرداری موظف است تا آخر دیماه هر سال بودجه سال بعد را به انجمن پیشنهاد نموده و انجمن قبل از اسفند هر سال باید آن را رسیدگی کند و به تصویب برساند همچنین شهردار موظف است تفریغ بودجه هر سال را تا آخر اردیبهشت سال بعد به انجمن تقدیم کند و انجمن نیز باید تا آخر خرداد ماه سال بعد آن را رسیدگی نموده به تصویب برساند و نسخه‌ای از بودجه مصوب را بوسیله فرماندار یا بخشدار بوزارت کشور ارسال دارد وزارت کشور میتواند هرگاه مقتضی بداند شخص یا هیئتی را برای ممیزی حساب شهرداری مأمور کند و شهردار موظف است مساعدت کامل نموده اطلاعات و مدارک لازمه را به اختیار آنان بگذارد.
ماده ۳۶) جلسات انجمن علنی و حضور مستمع مجاز خواهد بود ولی بتقاضای شهردار یا فرماندار یا بخشدار و موافقت ثلث اعضاء حاضر ممکن است جلسه سری تشکیل شود. رأی در جلسات انجمن علنی است و با بلند کردن دست یا با ورقه اخذ میشود ولی به تقاضای ثلث اعضاء حاضر ممکن است رأی مخفی گرفته شود مگر در امور مالی. لیکن در انتخابات حتماً باید رأی مخفی گرفته شود.
ماده ۳۷) نسبت به بودجه پرسنلی و هزینه اداری که از طرف شهرداری به انجمن پیشنهاد میگردد اعضاء انجمن حق پیشنهاد اضافه هزینه اداری و پرسنلی را ندارند.
ماده ۳۸) صورت مذاکرات و تصمیمات هر جلسه انجمن با تاریخ در دفتر مخصوصی که صفحات آن دارای شماره ترتیب باشد ثبت میشود و در موقع رسمیت یافتن جلسات بدواً منشی انجمن صورت حاضرین و غائبین را در دفتر قید و بعداً سایر تصمیمات انجمن نوشته میشود. هر یک از اعضاء حاضر انجمن که صورتمجلس فاقد امضاء او باشد در آن جلسه غائب محسوب است از طرف رئیس انجمن بعضو غایب اخطار خواهدشد تا در صورت تکرار غیبت بر طبق مادة ۳۲ با او رفتار شود.
فصل چهارم ـ در تشکیل شهرداری
ماده ۳۹) انجمن شهر پس از رسمیت یافتن بلافاصله یک نفر از بین اعضاء خود یا از خارج از انجمن با رأی مخفی اکثریت تام و در صورتی که دفعه اول اکثریت تام حاصل نشود دفعه دوم با اکثریت نسبی برای ریاست شهرداری بمدت دو سال انتخاب و بوسیله فرماندار بوزارت کشور معرفی میکند. انجمن قبل از انتخاب شهردار بهیچ امری نمیتواند مداخله نماید در قصبات شهردار از طریق بخشداری بوسیله فرمانداری بوزارت کشور معرفی میشود چنانچه از اعضاء انجمن کسی بعنوان شهردار انتخاب شد و قبول نمود از عضویت انجمن شهر مستعفی شناخته میشود و نفر بعد از همان حوزه‌ای که او در آن حائز اکثریت بوده بجای او عضو انجمن شهر خواهد شد و در صورتی که بعد از او شخص دیگری صاحب رأی نباشد برای تعیین جانشین او از همان حوزه تجدید انتخاب بعمل میآید.
ماده ۴۰) هر گاه یکی از کارمندان ادارات از طرف انجمن برای تصدی شهرداری پیشنهاد شود و خود او راضی باشد اداره متبوع او مکلف است با انتقال او موافقت کند.
ماده ۴۱) شهرداران پس از پیشنهاد شدن از طرف انجمن بمعرفی فرمانداران و حکم وزارت کشور منصوب میشوند برای شهردار تهران و شهرداریهای مراکز استان و شهرهائی که بیش از یکصد هزار نفر جمعیت دارد بپیشنهاد وزارت کشور فرمان همایونی صادر خواهد شد.
ماده ۴۲) در صورتی که شهردار از بین مستخدمین رسمی انتخاب شده باشد و کسور بازنشستگی خود را بصندوق تقاعد بپردازد مدت خدمت او در شهرداری جزء سابقه خدمت او محسوب خواهد شد. همچنین سایر مستخدمین رسمی که در شهرداری مشغول خدمت هستند در صورتی که کسور تقاعد خود را مطابق مقررات قوانین بازنشستگی و استخدام کشوری بپردازند مشمول قوانین استخدامی کشور خواهند بود.
ماده ۴۳ـ نسبت به شهردارها و اعضاء شهرداری که سابقه خدمت رسمی ندارند در صورتی که از خدمت شهرداری معاف شوند وزارت کشور هیچگونه تعهدی نخواهد داشت.
ماده ۴۴ـ حقوق سالیانه شهرداران در شهرداریهائی که درآمد سالیانه آن تا یک میلیون ریال باشد نباید حداکثر از هفت درصد تجاوز نماید . شهرداری هائی که تا دو میلیون ریال علاوه بر مبلغ مذکور درآمد دارند دو درصد نسبت بمازاد و از دو میلیون ریال تا ۵ میلیون ریال علاوه بر مبلغ مذکور یک درصد نسبت بمازاد و به همین نحو از ۵ میلیون ریال به بالا نیم درصد نسبت بمازاد خواهد بود و بهر صورت جمع حقوق و مزایای شهرداران نیاید از حقوق یک وزیر تجاوز کند.
ماده ۴۵ـ حقوق شهردار و کارمندان شهرداری اعم از پزشکان و مستخدمین با پایه و جزء و غیره و منتظرین خدمت بجز مأمورین رفت و روب و آتش‌نشانی و مامورین جزء بهداری و مأمورین جزء آبیاری در موقع تنظیم بودجه سالیانه نسبت به شهرداریهائی که درآمد وصولی آنها تا یکمیلیون ریال است نباید از بیست وپنج درصد تجاوز نماید و حداکثر بودجه کارگزینی از یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال صدی بیست نسبت بمازاد و از ده میلیون ریال ببالا صدی ۱۵ نسبت بمازاد خواهدبود.
تبصره ـ شهرداریها مکلفند معادل ۵ درصد از اعتبارات کارگزینی را برای پرداخت حقوق منتظرین خدمت منظور نمایند.
ماده ۴۶ـ در صورتی که انجمن شهر احتیاج باستخدام متخصصین خارجی داشته باشد بوزارت کشور مراجعه خواهد کرد تا بر طبق مقررات مربوطه رفتار شود.
ماده ۴۷ـ چنانچه یک یا چند نفر از اعضاء انجمن شهر بعملیات شهردار اعتراض و ایرادی داشته باشند باید مطلب را در نامه‌ای بصورت استیضاح به رئیس انجمن برسانند- رئیس آن را در جلسه فوق‌العاده انجمن قرائت مینماید. شهردار موظف است در جلسه علنی عادی یا فوق‌العاده که انجمن تعیین خواهد کرد و حداکثر آن از ده روز تجاوز نمی‌کند برای جواب استیضاح حضور بهمرساند و پس از طرح استیضاح و جواب شهردار انجمن رأی مثبت یا منفی خواهد داد. در صورتی که انجمن باکثریت تام رأی منفی بدهد شهردار به حکم وزیر کشور از شغل خود برکنار و بلافاصله اقدام بانتخاب شهردار میشود.
ماده ۴۸) در شهرداریهائی که بودجه آن اقتضاء کند یک معاون که در امور اداری و شهرداری بصیر باشد به پیشنهاد شهردار و تصویب انجمن معین میشود و اگر بودجه شهرداری تکافو نکند عضوی که از لحاظ مشاغل اداری مقدم باشد سمت معاونت شهردار را خواهد داشت.
حکم معاونت شهرداریهائی که شهردار آن به فرمان همایونی منصوب میشود به امضاء وزیر کشور صادر و در نقاطی که شهردار به حکم وزارت کشور منصوب میشود. حکم معاونت از طرف فرماندار محل صادر میشود.
ماده ۴۹) در صورتی که تصمیم انجمن با قوانین موضوعه و تصمیمات دولت تناقض پیدا کند و با خارج از حدود وظائف انجمن باشد و یا آنکه بعضی از اعضاء انجمن شخصاً یا بنمایندگی در آن تصمیم ذینفع باشند و در رأی شرکت کرده باشند و یا آنکه انجمن در غیرموعد و یا در غیر محل رسمی تشکیل شده باشد فرماندار یا بخشدار بانجمن تذکر خواهد داد که در تصمیم متخذه تجدیدنظر شود چنانچه در نتیجه رسیدگی رفع اعتراض نشد بانجمن ولایتی و در صورت نبودن انجمن ولایتی به وزارت کشور مراجعه میشود و اتخاذ تصمیم قاطع با انجمن ولایتی یا با وزارت کشور خواهد بود.
ماده ۵۰ ) استاندار یا فرماندار حق بازرسی و رسیدگی به شهرداری و ادارات تابعه آن را دارد.
استاندار و فرماندار هرگاه در اعمال شهرداری تخلف یا عمل قابل اعتراضی مشاهده کنند مکلفند به شهرداری کتباً تذکر دهند و در صورتی که شهرداری متقاعد نشود موضوع باید به انجمن شهر اظهار شود و چنانچه انجمن شهر با شهرداری هم رای شد و دلائل آنها استاندار یا فرماندار را قانع نکرد موضوع بوزارت کشور گزارش خواهد شد. نظر وزارت کشور برای شهرداری لازم‌الاجرا است لیکن انجمن شهر میتواند بوسیله وزارت کشور به کمیسیونی مرکب از اعضاء مجلس شورای ملی و سنا بعدة متساوی شکایت کند و رای آنها را خواستار شود.
فصل پنجم ـ در وظائف انجمن
ماده ۵۱ ) وظایف انجمن بقرار ذیل است:
۱ـ نظارت در حسن اداره و حفظ سرمایه و دارائی نقدی و جنسی و اموال منقول و غیرمنقول متعلق بشهر یا قصبه و همچنین نظارت در حساب درآمد و هزینه آنها.
برای اینکه نظارت انجمن دقیقاً بعمل آید بنا بر احتیاج یک یا دو نفر از اعضای انجمن برای نظارت در امور مالی باکثریت تام انتخاب میشوند و حق‌الزحمه متناسبی به پیشنهاد شهردار و تصویب انجمن برای آنها تعیین خواهد شد.
۲ـ تصویب بودجه سالیانه و اصلاح بودجه و متمم بودجه شهرداری و بنگاههای وابسته به شهرداری و تصویب برنامه ساختمانی که از طرف شهرداری پیشنهاد میشود و تصویب لایحه تفریغ بودجه.
۳ـ تصویب معاملات و نظارت در آنها اعم از خرید و فروش و مقاطعه و اجازه و استجار بنام شهر با در نظر گرفتن صرفه و صلاح و با رعایت اصول مناقصه و مزایده .
۴ـ مراقبت در اقامه و جریان کلیه دعاوی مربوطه به شهرداری.
۵ ـ رفع اختلافات صنفی در صورت مراجعه از طرف شهرداری یا اصناف جزء در مواردی که موضوع جنبه حقوقی نداشته باشد
۶ ـ مراقبت در اجراء وظایف شهرداری در امور بهداشت حوزه شهر و نظارت در امور بیمارستانها و پرورشگاهها و سایر مؤسساتی که از طرف شهرداری ایجاد میشود.
۷ـ اظهارنظر برای تشریک مساعی شهرداری در دایر کردن نمایشگاههای کشاورزی و هنری و بازرگانی و غیره با ادارات و بنگاههای مربوط.
۸ ـ تصویب لوایح برقراری یا الغاء عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن
۹ ـ تصویب آئیننامههای پیشنهادی شهرداری پس از رسیدگی بآنها
۱۰ـ مراقبت برای ایجاد رخشویخانه‌های عمومی و آبریزها و گورستان و مرده‌شویخانه و حمل اموات مطابق اصول بهداشت
۱۱ـ نظارت در امور تماشاخانه و سینما و امثال آن و همچنین تدوین مقررات مخصوص برای حسن ترتیب و نظافت و بهداشت این قبیل مؤسسات بر طبق پیشنهاد شهرداری و اتخاذ تدابیر احتیاطی برای جلوگیری از مخاطرات حریق و امثال آن
۱۲ـ وضع مقررات و نظارت در حفر مجرا برای فاضل آب شهر یا لوله آب یا برق و تصویب قراردادهای مربوط بآنها
۱۳ـ ایجاد یا اجازه تهیه وسایل اتوبوسرانی و برق برای شهر از طریق تأسیس شرکتها و مؤسسات و سایر نیازمندیهای عمومی با رعایت قوانین کشور
۱۴) مراقبت در فراوانی و ارزانی خواربار و اقدام در تأمین مواد غذائی در مواقع لازم مخصوصا به هنگام قحطی و پیش‌بینی و جلوگیری از کمیابی خواربار و تهیه میدانهای عمومی برای خرید و فروش خواربار و همچنین نظارت در صحت اوزان و مقادیر و مقیاسها و ملزم ساختن اصناف به الصاق برگه قیمت بر روی اجناس.
۱۵) تصویب نرخ کرایه وسائط نقلیه در شهر با جلب نظر شهربانی.
۱۶) تصویب مقررات برای تنظیم آبهای شهری و اجاره و استیجاره آبهائی که برای مصرف شهر ضروریست با رعایت قوانین و مقررات و جلوگیری از تجاوز نسبت به قنوات شهری
۱۷) موافقت با ایجاد و توسعه معابر خیابان و میدانها و باغهای عمومی بر طبق مقررات قانون توسعه معابر،
۱۸) اظهارنظر نسبت به موضوعهائی که از طرف مقامات دولتی ارجاع میشود.
۱۹)ـ تصویب مقررات لازم برای اراضی غیرمحصور شهر از نظر بهداشت و آسایش عمومی و عمران و زیبائی شهر.
۲۰) تشریک مساعی در نظارت در بیمارستانها و دبستان ها و کلاسهای اکابر و کودکستان و باغهای کودکان و سایر مؤسسات عام‌المنفعه با شهرداری و اظهار نظر در تأسیس مؤسسات مزبور از طرف شهرداری در حدود توانائی مالی و همچنین وضع مقررات بهداشتی و فنی برای بنگاههای خیریه‌ای که از طرف شرکتها یا افراد تأسیس میگردد.
۲۱) تصویب پرداخت یا قبول اعانه از طرف شهرداری.
ماده ۵۲ ) انجمن شهر یا هر یک از اعضاء آن حق ندارند در نصب و عزل اعضاء شهرداری مداخله کنند یا به کارمندان شهرداری مستقیماً دستور بدهند . هرگاه رسیدگی به امری ضرورت حاصل کند انجمن شهر یا اعضاء آن بوسیله شهردار اقدام خواهند کرد.
ماده ۵۳ ) در صورتی که عضو انجمن بارتکاب اعمال زیر متهم کرد دو مورد تعقیب دادسرا قرار گیرد پس از صدور ادعانامه دادستان از عضویت انجمن معلق و در صورت ثبوت جرم علاوه بر مجازاتی که در قوانین برای اینگونه اعمال مقرر است مرتکب برای دو دوره از حق عضویت انجمن محروم میگردد.
1) در مورد تبانی با مقاطعه کاران و اشخاص طرف معامله با شهرداری اعم از اینکه تبانی مستقیم باشد یا مع‌الواسطه.
2) در مورد اعمال اغراض شخصی در کارهای شهرداری که بالنتیجه باعث اختلال امور و موجب زیان شهر و شهردار شود.
تبصره ـ رسیدگی در این قبیل امور در دادگاههای خارج از نوبت و فوری بعمل خواهد آمد.
ماده ۵۴ ) شهردار مکلف است مصوبات انجمن را بلافاصله اعلان نماید چنانچه استاندار یا فرماندار یا بخشدار نسبت به مصوبات انجمن اعتراض داشته باشند میتوانند در ظرف ده روز از تاریخ اعلان نظر خود را بانجمن اظهار و تقاضای تجدیدنظر نمایند و در صورتی که انجمن در رأی خود باقی بماند معترض میتواند به انجمن ایالتی یا ولایتی و یا در صورت نبودن انجمن های مزبور بوزارت کشور مراجعه کند و رفع اختلافات را بخواهد انجمن ایالتی یا ولایتی و یا وزارت کشور منتهی در ظرف پانزده روز نظر خود را اعلام مینماید. اجراء مصوبات انجمن که مورد اعتراض واقع شده تا صدور رأی نهایی متوقف میماند.
تبصره ۱ـ هرگاه فرماندار یا بخشدار اعتراض به مصوبات انجمن نداشته باشند باید فوراً موافقت خود را بانجمن اعلام دارند.
تبصره ۲ـ تصمیمات انجمن شهر باید بوسیله شهردار بفرماندار یا بخشدار اعلام و آنچه که ضرورت داشته باشد در جراید محلی یا بوسیله انتشار و الصاق آگهی باطلاع عموم برسد.
ماده ۵۵ ) در صورتی که در وزارت کشور به جهاتی بقاء انجمنی را مقتضی نداند مراتب را در هیئت وزیران مطرح و در صورت تصویب دستور انحلال انجمن را صادر و مطابق ماده ۱۱ در تجدید انتخاب اعضاء انجمن اقدام خواهد نمود.
فصل ششم ـ در وظایف شهرداری
ماده ۵۶ ) وظایف شهرداری بشرح ذیل است:
۱) ایجاد خیابانها و کوچه و میدانها و باغهای عمومی و مجاری آب و توسعه معابر در حدود قوانین موضوعه.
۲ـ تنظیف و نگاهداری و تسطیح معابر و انهار عمومی و مجاری آب ها و فاضل آب و تنقیه قنوات مربوط بشهر و تأمین روشنائی شهر به وسائل ممکنه.
۳ـ مراقبت و اهتمام کامل در تعیین نرخ و نصب برگه قیمت بر روی اجناس و اجراء تصمیمات انجمن نسبت بارزانی و فراوانی خواربار و مواد مورد احتیاج عمومی و جلوگیری از فروش اجناس فاسد و معدوم نمودن آنها
۴) مراقبت در امور بهداشت ساکنین شهر و تشریک مساعی با مؤسسات وزارت بهداری در آبله‌کوبی و تلقیح واکسن و غیره برای جلوگیری از امراض ساریه
۵ ) جلوگیری از گدائی و واداشتن گدایان به کار و توسعه آموزش عمومی و غیره.
۶ ) اجرای تبصره (۱) ماده ۸ قانون تعلیمات اداری و تأسیس مؤسسات بهداشتی و تعاونی و فرهنگی مانند نوانخانه و پرورشگاه یتیمان و درمانگاه و بیمارستان امراض ساریه و شیرخوارگاه و تیمارستان و کتابخانه و کلاسهای اکابر و کودکستان و باغ کودکان و امثال آن در حدود اعتبارات مصوبه و توانائی شهرداری و همچنین کمک به این قبیل موسسات و مساعدت مالی به انجمن تربیت بدنی و انجمنهای خانه و مدرسه ـ شهرداری در این قبیل موارد با تصویب انجمن شهر میتواند از اراضی متعلق به خود با حفظ حق مالکیت شهر مجانی و با شرایط معین به اختیار موسسات مزبور برای ساختمان بگذارد
۷) حفظ و اداره کردن دارائی منقول و غیرمنقول متعلق به شهر و اقامه دعوی بر اشخاص و دفاع از دعاوی اشخاص علیه شهرداری
۸ ) تعیین میزان درآمد شهرداری و هزینه آن
۹) برآورد و تنظیم بودجه درآمد و هزینه شهرداری و تنظیم پیشنهاد برنامه ساختمانی و اجرای آن پس از تصویب انجمن شهر و ارسال نسخه‌ای از بودجه مصوب و برنامه ساختمانی بوسیله فرماندار یا بخشدار به وزارت کشور
۱۰) خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول پس از تصویب انجمن شهر با رعایت صلاح و صرفه و اصول مزایده و مناقصه
۱۱) قبول و دادن اعانه بنام شهر (اعانات پرداختی به شهرداری یا موسسات خیریه باید از طرف وزارت دارائی جزء هزینه قابل قبول اعانه‌دهندگان پذیرفته شود و اعانه دهنده نسبت بمبلغ اعانه‌ای که داده است از مالیات بر درآمد معاف باشد.)
۱۲) نظارت در صحت اوزان و مقیاسها
۱۳) تهیه آمار مربوط به امور شهر
۱۴) مراقبت در انتظام امور غسالخانه و گورستانها و مراقبت در نظافت آنها و تنظیم آمار مربوط به موالید و متوفیات.
۱۵) اتخاذ تدابیر مؤثر و اقدام لازم برای حفظ شهر از سیل و حریق و همچنین رفع خطر از بناها و دیوارهای شکسته و خطرناک و پوشانیدن چاهها و چاله‌های واقع در معابر عمومی و جلوگیری از گذاشتن هر نوع اشیاء در بالکنها و جلوی اطاقهای ساختمانهای مجاور معابر عمومی که افتادن آنها موجب خطر برای عابرین است و همچنین جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام این گونه بیماریها بوزارت بهداری و دامپزشکی و شهرداریهای مجاور هنگام بروز آنها و دور نگاهداشتن بیماران مبتلا به امراض ساریه، معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا بامراض ساریه بوده و یا در شهر بلاصاحب و مضر هستند
۱۶) تهیه و تکمیل مقررات صنفی و پیشنهاد آن به انجمن شهر و مراقبت در امور صحی آنها .
۱۷) پیشنهاد تغییر نقشه شهر و تعیین قیمت عادله اراضی و ابنیه متعلق باشخاصی که مورد احتیاج شهر باشد بر طبق قانون توسعه معابر و تامین محل پرداخت آن و ایجاد و توسعه معابر و خیابانها و میدانها و باغهای عمومی و اراضی مورد احتیاج برای لوله‌کشی و فاضل آب اعم از داخل یا خارج شهر و همچنین اراضی لازم برای ساختمان مخزن و نصب دستگاه تصفیه و آبگیری و متعلقات آنها بر طبق قانون توسعه معابر.
۱۸) تهیه و تعیین میدانهای عمومی برای خرید و فروش ارزاق و توقف وسایط نقلیه و غیره
۱۹) تصدی در جمع‌آوری عایدات و صرفه هزینه در حدود بودجه مصوب
۲۰) تهیه و تدوین آئیننامه برای فراوانی و مرغوبیت و حسن اداره فروش گوشت و نان شهر و اجرای آن پس از تصویب انجمن شهر و تعیین و تعدیل نرخ نان و گوشت و مصالح ساختمانی
۲۱) جلوگیری از افتتاح و دایر نگاهداشتن دکانها و مراکزی که مواد محترقه میسازند در داخل شهر یا نقاطی که انجمن شهر مخالف بهداشت و رفاه اهالی تشخیص دهد و همچنین جلوگیری از افتتاح و دایر نگاهداشتن کارخانه‌هائی که مزاحم اهالی شهر باشد در داخل شهر یا مجاور آن
۲۲ـ ساختن رختشویخانه و مستراح و حمام عمومی و میدانها و باغ کودکان و ورزشگاه مطابق اصول صحی و فنی و اتخاذ تدابیر لازم برای ساختمان خانه‌های ارزان قیمت برای اشخاص بی‌بضاعت ساکن شهر و همچنین تشریک مساعی در ساختن کشتارگاه
۲۳ـ تهیه لایحه برقراری یا الغاء یا تغییر عوارض شهرداری با در نظر گرفتن سیاست عمومی و اقتصادی دولت که از طریق وزارت کشور به شهرداریها اعلام میگردد
۲۴ـ تشریک مساعی با وزارت فرهنگ در حفظ ابنیه و آثار باستانی شهر و ساختمان های عمومی و مساجد و غیره
۲۵ـ اهتمام در مراعات شرایط بهداشت در کارخانه‌ها و مراقبت در پاکیزگی گرمابه‌ها و مراقبت در پاکیزگی گرمابه‌ها و نگاهداری اطفال بی‌صاحب و سرراهی.
ماده ۵۷ ـ شهرداری مکلف است تأمین اعتبارات مربوط به نظافت و آب و روشنائی و بهداشت را بر سایر اعتبارات مقدم داشته در صرف اعتبارات با رعایت الاهم فالاهم اقدام نماید.
ماده ۵۸ ـ شهرداری در خارج از حوزه مصوب شهر تعهد تهیه و توزیع آب و برق و سایر تأسیسات شهرداری را ندارد و اگر وضع ساکنین خارج شهر اقتضا کند بر طبق تبصره ماده (۱) رفتار خواهد شد.
ماده ۵۹ ـ کلیه پرداخت های شهرداری در حدود بودجه مصوب با اسناد مثبته بعمل خواهد آمد و این اسناد باید بامضاء رئیس حسابداری و شهردار که در مقابل انجمن ذیحساب است و یکی از اعضاء انجمن که برای نظارت در مخارج از طرف انجمن تعیین میشود رسیده باشد.
ماده ۶۰ ) در صورتی که برای رسیدگی به حساب شهرداریها لازم شود انجمن شهر یا شهرداری یا فرمانداری یا بخشداری میتوانند از وزارت کشور به هزینه شهرداری محل درخواست اعزام بازرس یا حسابدار متخصص بنمایند.
ماده ۶۱ ـ برای بررسی امور مهم فنی و ساختمانی از قبیل تماشاخانه و سینما و حمام و لوله‌کشی و کارخانه برق و غیره هر موقع لازم باشد باید از متخصص فنی و مهندسین امور شهرداریها استفاده شود و هزینه ایاب و ذهاب آنها را اداره امور شهرداریها پرداخت خواهد نمود.
ماده ۶۲ ـ اجرای مقررات شهرداری که جنبه عمومی دارد و به تصویب انجمن رسیده پس از اعلام برای کلیه ساکنین شهر لازم‌الرعایه است و اگر تصمیمی در حدود قوانین و وظایف مربوط بانجمن شهر راجع به شخص یا اشخاص یا مؤسسات معین اتخاذ شده باشد پس از ابلاغ در صورتی که آنها بتصمیم متخذه تسلیم نباشند میتوانند ابتداء به انجمن شهر و در ثانی بانجمن ولایتی و در صورت نبودن انجمن ولایتی بوزارت کشور شکایت نمایند و نظر انجمن ولایتی یا وزارت کشور قاطع است و چنانچه قبل از انجام تشریفات فوق اقدامی از طرف شهرداری شده باشد و پس از رسیدگی محقق شود که ضرورت نداشته و متضمن خسارتی باشد شهرداری باید خسارت ناشیه از آن اقدام را جبران کند.
ماده ۶۳ ) مأمورین ثبت اسناد مکلفند در مورد تقسیم اراضی داخل شهر اعم از مشجر یا غیرمشجر نظر شهرداری را که مبتنی بر آئیننامه مخصوص شهرسازی است جلب و در نقشه تقسیمات آن را رعایت نمایند.
ماده ۶۴ ) شهرداریها مکلفند ده درصد از کلیه درآمد سالیانه خود را بوزارت بهداری و پنج درصد درآمد مذکور را بوزارت فرهنگ تسلیم کنند وزارت بهداری و فرهنگ باید آن وجوه را بمصرف امور بهداشت و فرهنک[فرهنگ] رسانیده و هر سال یک مرتبه برای اطلاع و استحضار اهل محل حساب آن را منتشر کنند.
ماده ۶۵ ) کلیه عوارض و درآمد شهرداری شهر یا قصبه منحصراً بمصرف همان شهر یا قصبه یا قسمتی از حومه شهر که شهرداری مستقلی دارد خواهد رسید و بوسیله مأمورین مخصوصی که از طرف شهرداری بنام مأمور وصول تعیین میشوند دریافت خواهد شد و تعیین مامور وصول مستلزم تضمین کافی بر طبق مقررات امور مالی خواهد بود عوارضی که توأم با مالیات های دولتی اخذ میشود بوسیله دارائی وصول و همچنین عوارض کالاهائی که باید شرکتها و مؤسسات بپردازند بر طبق دفاتر رسمی آنها بوسیله همان مؤسسات دریافت میگردد کلیه وجوهی که جمع‌آوری میشود باید در صورت وجود بانک در بانک متمرکز و در صورت نبودن بانک در محل با نظارت انجمن و اطلاع فرماندار یا بخشدار در صندوق شهرداری متمرکز شود اداره دارائی موظف است هر پانزده روز یکبار صورت درآمد شهرداری را که به بانک یا صندوق شهرداری تودیع کرده است به شهرداری ارسال دارد.
ماده ۶۶ ) مادام که بودجه اداره امور شهرداریها از طرف دولت تأمین نشده شهرداریهائی که درآمد سالیانه آنها از پانصد هزار ریال متجاوز باشد صدی دوازده درآمد خود را به مرکز ارسال میدارند تا بمصرف احتیاجات فنی و اداری شهرداری ها برسد.
آئیننامه وظائف و اختیارات اداره امور شهرداریها باید در مدت یک ماه پس از تصویب این لایحه قانونی از طرف وزارت کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران برسد و تجدیدنظر در آئیننامه مذکور با پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران صورت‌پذیر است.
ماده ۶۷ ) در نقاطی که تا کنون شهرداری تشکیل نشده و بر طبق مقررات این لایحه قانونی باید تشکیل شود هزینه انتخابات انجمن شهر از صندوق مرکزی اداره امور شهرداری ها بطور وام پرداخت خواهد شد و پس از تشکیل شهرداری وام مزبور جزء دیون در بودجه شهرداری منظور و مسترد خواهدشد.
ماده ۶۸) شهرداری هائی که اشخاص جذامی و مسلول و دیوانه و هار گزیده برای نگاهداری یا معالجه بتهران یا سایر شهرها میفرستند مطابق معمول باید هزینه نگاهداری و مداوا و بازگشت آنها را از اعتبارات شهرداری همان محل پرداخت نماید و این مخارج باید از حدود متعارف تجاوز نکند و در صورت تعلل اداره امور شهرداری ها میتواند مستقیماً یا بوسیله ادارات دارائی از محل عوارض توأم با مالیات برداشت و به شهرداری مربوطه اطلاع دهد.
ماده ۶۹ ) شهرداری هر ۳ ماه یکبار منتها تا پانزدهم ماه بعد صورت جامعی از درآمد و هزینه شهرداری را که به تصویب انجمن شهر رسیده برای اطلاع عموم باید منتشر و ۳ نسخه از آن را بوزارت کشور ارسال دارد و همچنین شهرداری مکلف است هر شش ماه یک دفعه آمار کلیه عملیات انجام شده از قبیل خیابان‌سازی و پل سازی و ساختمان عمارات و سایر امور اجتماعی و بهداشتی و امثال آن را برای اطلاع عموم منتشر نموده و نسخه‌ای از آن را بوزارت کشور بفرستد.
ماده ۷۰) کارکنان شهرداری حتی‌المقدور از بین کارمندان رسمی و مستخدمین دونپایه و جزء و مأمورین تنظیف و رانندگان وسایط نقلیه شهرداری و غیره مطابق پیشنهاد شهردار با تصویب انجمن شهر تعیین میشوند. شهرداریها رونوشت ابلاغ کارمندان رسمی و دونپایه و جزء را بوسیله وزارت کشور برای اداره بازنشستگی ارسال میدارند تا از حقوق کارمندان مزبور که مشمول مقررات قانون استخدام می‌باشند کسور بازنشستگی دریافت و بوسیله دارائی محل بصندوق بازنشستگی فرستاده شود و خدمت آنها در شهرداریها جزء ایام خدمت محسوب خواهد شد.
تبصره ـ در مورد پزشکان و مهندسین و داروسازان و قابله‌ها میتوان با پیشنهاد شهردار و تأیید فرماندار و تصویب انجمن و حکم وزارت کشور حداکثر تا میزان معادل حقوق پایه قانونی و مزایای آن ها بتناسب اهمیت و موقعیت محل مبلغی علاوه بعنوان فوق‌العاده مخصوص پرداخت نمود مشروط براینکه مجموع حقوق و مزایا و فوق‌العاده آنها از میزان حقوق و مزایائی که دولت بامثال آنها میپردازد تجاوز نکند.
فصل هفتم ـ در امور متفرقه
ماده ۷۱ـ در مواقع رسمی تشریفات شهردار و در غیاب او معاون شهرداری نماینده شهر خواهد بود.
ماده ۷۲ـ در قصباتی که فقط در بعضی از فصول برقراری شهرداری لازم باشد برای فصل مزبور و همچنین برای چند قصبه که به یکدیگر نزدیک باشند میتوان یک شهرداری تأسیس کرد در صورت اخیر تقسیم هزینه به نسبت درآمد هر یک از قصبات میباشد.
ماده ۷۳ـ انجمن شهر در هر محل میتواند بر ذبایح و مستغلات نیز عوارضی بنفع شهر تصویب کند و حداقل و اکثر از طرف وزارت کشور پیشنهاد و در کمیسیون کشور مجلسین باید تصویب گردد.
ماده ۷۴ـ برای تکمیل عده اعضاء انجمن هائی که بموجب قانون شهرداریها مصوب ۴ر۵ر۳۲۸ تشکیل شده‌اند از حائزین اکثریت انتخابات سابق دعوت خواهدشد و در صورتی که بشخص دیگر جز اعضاء فعلی رأی داده نشده باشد برای همان عده کسری مطابق این لایحه قانونی در محل منظور بدون تقسیم به حوزه‌ها انتخاب بعمل خواهدآمد.
ماده ۷۵ـ وزارت کشور برای راهنمائی شهرداریها نقشه‌های ساختمانی و آئیننامههای لازم را در هر قسمت تهیه و شهرداری ها را آگاه خواهد ساخت – وظایف انجمن شهر و چگونگی ارتباط با وزارت کشور و جزئیات دیگر ضمن آئیننامه از طرف وزارت کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۷۶ـ شهرداری باید با تصویب انجمن شهر آئیننامه اجرائی وصول عوارض شهرداری و آب بها و بهای برق و امثال آن را که از اهالی دریافت مینماید تدوین و تنظیم نماید.
ماده ۷۷ـ وزارت کشور میتواند در صورت لزوم مجمع عمومی با حضور نمایندگان انجمن های شهر ـ کشور تشکیل دهد که در مورد کارهای عمومی شهر و ارتباطات لازمه آنها مذاکره و تصمیمات مقتضی اتخاذ نمایند دوره اجلاسیه این مجمع یک هفته و هزینه مسافرت نماینده هر انجمن بعهده شهرداری مربوطه خواهد بود.
ماده ۷۸ـ حوزه شهرداری عبارت از محوطه شهر است و اگر اختلافی حاصل شد کمیسیونی مرکب از فرماندار و شهردار و رئیس دارائی و رئیس شهربانی و رئیس اداره آمار و رئیس اداره ثبت اسناد و نماینده انجمن شهر (در صورت وجود) تشکیل میشود و به اختلافات رسیدگی و حدود شهر را معین میکند و صورتمجلس را برای تصویب به وزارت کشور ارسال می‌دارد.
ماده ۷۹ـ نوشتن هر نوع مطلبی یا الصاق هر نوشته‌ای بر روی دیوارهای شهر ممنوع است مگر در محل هائی که شهرداری برای نصب و الصاق اعلانات معین میکند و در این محلها فقط باید به نصب و الصاق آگهی اکتفا کرد و نوشتن بر آن نیز ممنوع است متخلف علاوه بر تأدیه خسارت مالکین بر طبق آئیننامه امور خلافی تعقیب میشود.
ماده ۸۰ ـ چنانچه عللی شهرها و یا قصبات فاقد انجمن قانونی باشند اعم از اینکه انجمن مطلقاً وجود نداشته باشد یا آنکه عده اعضاء آن بحد نصاب مقرر در این لایحه قانونی نرسد تا تشکیل انجمن وزارت کشور جانشین آن خواهدبود
ماده ۸۱ ـ فرمانداران و بخشداران موظفند دو ماه قبل از انقضاء دوره چهارساله انجمن شهر یا قصبه وسائل انتخابات دوره بعد را از هر جهت فراهم نمایند بنحوی که قبل از پایان دوره انجمن انتخابات دوره بعد در محل خاتمه پذیرد.
ماده ۸۲ ـ وزارت کشور موظف است پس از تصویب این لایحه قانونی در ظرف سه ماه آئیننامهای بمنظور تثبیت و رسمی‌شدن خدمت کاردانهای فنی و آتش‌نشانی و سایر مأمورین فنی و درجه‌بندی آنها تهیه و برای اجرا به شهرداریها ابلاغ نماید.
[آیین‌نامه مربوط به رانندگان آتش‌نشانی و کاردانهای فنی]
[رأی وحدت رویه شماره ۱۷ – ۱۳۵۸/۴/۲۵ هیأت عمومی دیوان عالی کشور:
لازم‌الاجرا بودن آیین‌نامه مربوط به رانندگان آتش‌نشانی و کاردانهای فنی موضوع ماده (۸۲) لایحه قانونی شهرداری مصوب ۱۳۳۱/۸/۱۱]
فصل هشتم ـ در مقررات جزائی
ماده ۸۳ ـ هر یک از اعضای انجمن نظارت از مرکزی و شعب و متصدیان صندوق در اوراق آراء تقلب نمایند از قبیل آنکه آنها را کم یا زیاد کنند یا در اوراق تغییر اسم دهند و یا هنگام استخراج آراء اسم داوطلبان را عوضی خوانده یا در دفاتر عوضی ثبت نمایند یا به دفاتر چیزی الحاق کنند یا آنها را به قصد تقلب بتراشند و جعل و تزویر کنند در مراجع قضائی مورد تعقیب واقع و از شش ماه تا سه سال زندانی و به پنج هزار تا پنجاه هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.
در مورد تعویض تمام یا قسمتی از آراء صندوق و یا از بین بردن صندوق و دستبرد به آراء مرتکب بحداکثر مجازات محکوم خواهد شد. این حکم شامل شرکاء و معاونین جرم نیز خواهد بود
ماده ۸۴ ـ هر یک از اعضاء انجمن نظارت از مرکزی و شعب که بدون علت موجه باعث تعطیل یا تعویق جریان انتخابات بشوند و یا صورت مجلس نتیجه انتخابات را در مدت مقرر قانونی بانجمن نظارت مرکزی نفرستند و یا معلوم شود که موجبات انجام نشدن انتخابات را در قلمرو خود بهر نحو که بوده باشد فراهم کرده باشند در مراجع قضائی مورد تعقیب واقع و به شش ماه تا سه سال زندان و به پنج هزار تا پنجاه هزار ریال جزای نقدی محکوم میشوند
ماده ۸۵) انتخاباتی که مبنی بر تطمیع یا تهدید (جانی ـ مالی ـ شرفی) باشد از درجه اعتبار ساقط است تهدید یا تطمیع‌کننده اگر از مامورین دولتی یا از اعضاء انجمن اعم از مرکزی یا شعب یا از داوطلبان نمایندگی باشد به شش ماه تا سه سال زندانی و بتأدیه پنج هزار تا پنجاه هزار ریال محکوم خواهد شد. هر گاه تهدید یا تطمیع‌کننده غیر از اشخاص مذکور باشد بزندان تادیبی از ۳ ماه تا یک سال و جزای نقدی از یکهزار ریال تا ده هزار ریال محکوم میشود
همین مجازات ها به کسانی که آراء انتخابیه را خرید و فروش نمایند تعلق میگیرد و قبول‌کنندگان تطمیع نیز شریک جرم محسوب می شود
ماده ۸۶ ـ هر کس با شناسنامه‌ای که متعلق باو نباشد و یا با شناسنامه مجعول رأی بدهد و یا از شناسنامه خود بیش از یک نسخه داشته باشد و به استناد آن بیش از یکدفعه رأی بدهد از یک ماه تا شش ماه زندانی و به جزای نقدی از پانصد ریال تا پنجاه هزار ریال محکوم خواهد شد مجازات فوق درباره هر کس که به نحوی از انحاء در یک دوره انتخابیه بیش از یک مرتبه رأی بدهد نیز مقرر است.
تبصره ـ در موارد مذکوره فوق انجمن نظارت مرکزی و شعب باید صورت مجلس تهیه و فوراً نزد مقامات صالحه بفرستند.
ماده ۸۷ ) کسانی که بموجب مقررات این لایحه قانونی محکومیت قطعی پیدا کنند از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن در دو دوره محروم خواهند شد.
ماده ۸۸ ) در نقاطی که انجمن قانونی وجود ندارد و یا تشکیل آن بعللی متوقف مانده وزارت کشور مکلف است که تاریخ شروع انتخابات جدید را پس از فراهم شدن وسائل اعلان کند.
ماده ۸۹ ) از تاریخ تصویب این لایحه قانونی کلیه قوانینی که با این لایحه قانونی مغایرت دارد ملغا است.
ماده ۹۰) وزارت کشور و دادگستری و بهداری و فرهنگ مامور اجرای این لایحه قانونی می‌باشند.
بر طبق قانون اعطای اختیارات مصوب ۲۰ مرداد ۱۳۳۱ لایحه قانونی شهرداری مشتمل بر (۹۰) ماده و (۱۴) تبصره تصویب میشود.
بتاریخ ۱۱ آبان ماه ۱۳۳۱
نخست وزیر ـ دکتر محمد مصدق