در اجرای ماده ۹ قانون تبدیل شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور (مصوب ۶ /۱۱ /۱۳۶۴) آییننامه اجرایی قانون مزبور بشرح زیر تصویب می گردد:
بخش یک : کلیات
فصل اول ـ تعاریف
ماده ۱ ـ سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، سازمانی است مستقل که مستقیماً زیر نظر رئیس قوه قضائیه انجام وظیفه می نماید و اختصاراً در این آییننامه سازمان نامیده می شود.
ماده ۲ ـ سازمان همه ساله در موعد مقرر بودجه خود را در ردیف مستقل پیش بینی نموده و پس از موافقت رئیس قوه قضائیه ضمن ارسال به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، برای تصویب نیز پیگیری و اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
ماده ۳ ـ زندان محلی است که در آن محکومین قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضائی و قانون برای مدت معین یا بطور دائم بمنظور اصلاح و تربیت و تحمل کیفر نگهداری می شوند.
ماده ۴ ـ بازداشتگاه محل نگهداری متهمینی است که با قرار کتبی مقامات صلاحیتدار قضائی تا اتخاذ تصمیم نهائی به آنجا معرفی می شوند.
تبصره ۱ ـ تا زمانی که بازداشتگاههای موضوع این ماده ایجاد نشده است، در طبقه بندی داخل زندانها محل جداگانه ای برای نگهداری متهمین تحت قرار در نظر گرفته می شود.
تبصره ۲ ـ با اجرای طرح ساماندهی منطقه ای زندانهای کشور، محکومین به حبسهای کوتاه مدت که از سوی سازمان تعیین و ابلاغ می شود در بازداشتگاه نگهداری خواهند شد.
ماده ۵ ـ زندانها بشرح مواد آتی به زندان بسته، زندان نیمه باز، زندان باز و مجتمع های حرفه آموزی و کاردرمانی «اردوگاه» تقسیم می شوند.
ماده ۶ ـ زندان بسته، زندانی است محصور که با برجهای دیده بانی در پوشش داخلی و خارجی دارای حفاظت کامل باشد.
تبصره ـ در این نوع زندان، محکومین شبها در خوابگاههای اختصاصی یا گروهی نگهداری و روزها از برنامه های آموزشی و فنی حرفه ای و تفریحی استفاده می نمایند و یا در کارگاههای داخل زندان بکار گمارده می شوند.
ماده ۷ ـ زندان نیمه باز، زندانی است محصور که در پوشش خارجی دارای حفاظت مناسب باشد و در آن زندانیان بطور گروهی با تعداد کافی مأمور مراقب بدون اسلحه بکار اعزام می گردند و پس از خاتمه کار مجدداً به آسایشگاههای خود عودت داده می شوند.
ماده ۸ ـ زندانیان زیر در زندان نیمه باز نگهداری می شوند:
الف ـ محکومین جرائم غیرعمدی.
ب ـ محکومین به جزای نقدی که به لحاظ عجز از پرداخت جزای نقدی تحمل کیفر حبس می کنند.
ج ـ محکومین مالی، موضوع ماده ۲ قانون نحوة اجرای محکومیتهای مالی.
د ـ محکومین به حبس در جرائم عمدی با شرایط زیر:
1 ـ محکومین به حبس تعزیری تا دو سال.
2 ـ محکومین به حبس بیش از دو سال تا ۱۵ سال به شرط تحمل۱۰ /۱ از مدت محکومیت در زندان بسته.
3 ـ محکومین به حبس بیش از ۱۵ سال و حبس ابد به شرط تحمل ۲ سال از مدت محکومیت در زندان بسته.
ماده ۹ ـ زندان باز، زندانی است بدون حفاظت و مأمور مراقب که زندانی مدت محکومیت خود را در آن با اشتغال بکار یا خدمت می گذارند و حق خروج از زندان را نداشته و شبها را در نزدیکترین آسایشگاهی که به همین منظور تعیین شده است استراحت می نماید.
ماده ۱۰ ـ زندانیان زیر در زندان باز نگهداری می شوند:
الف ـ محکومین جرائم غیرعمدی.
ب ـ محکومین به جزای نقدی که به لحاظ عجز از پرداخت جزای نقدی تحمل کیفر حبس می کنند.
ج ـ محکومین مالی، موضوع ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی.
د ـ محکومین به حبس در جرائم عمدی با شرایط زیر:
1 ـ محکومین به حبس های تعزیری تا دو سال پس از گذراندن ۴ /۱ از مدت محکومیت در یکی از زندانهای بسته یا نیمه باز.
2 ـ محکومین به حبس بیش از دو سال تا ۱۵ سال به شرط تحمل ۵ /۱ از مدت محکومیت در یکی از زندانهای بسته یا نیمه باز.
3 ـ محکومین به حبس بیش از ۱۵ سال و حبس ابد به شرط تحمل ۴ سال از مدت محکومیت در یکی از زندانهای بسته یا نیمه باز.
ماده ۱۱ـ رئیس زندانهای باز و نیمه باز یا هر یک از مؤسسات محل کار زندانیان باید به طریق مقتضی طرز اخلاق و رفتار و نظم و ترتیب کار محکومین را کنترل نمایند.
ماده ۱۲ ـ رؤسای زندانهای باز و نیمه باز و مؤسسات محل کار زندانیان موظفند پس از ورود زندانیان آنان را با برنامه های خاص زندان و مؤسسات آشنا نمایند.
ماده ۱۳ ـ زندانیان زندانهای باز و نیمه باز که در مؤسسات کار، اشتغال می یابند در تمامی ساعات اشتغال، حق خروج از محل کار را نداشته و پس از خروج از آسایشگاه باید مستقیماً به محل کار رفته و به موقع نیز مراجعت نمایند.
زمان ورود و خروج آنان در محل کار دقیقاً باید ثبت شود.
تبصره ۱ ـ مأموران زندان موظفند، طرز رفتار و اخلاق و نظم و ترتیب کار زندانیان را برابر مقررات سازمان کنترل نموده و تخلفات آنان را سریعاً به اطلاع رئیس زندان و محل کار مربوطه برسانند.
تبصره ۲ ـ در هر مورد که زندانی مقررات مربوطه را رعایت ننماید و یا صلاحیت جهت کار یا نگهداری در محلهای مذکور را نداشته باشد، با نظر رئیس زندان به زندان بسته اعزام تا حسب مورد تصمیم نهائی از سوی مراجع قضائی یا شورای طبقه بندی و انضباطی مربوطه اتخاذ گردد و مراتب به قاضی ناظر زندان جهت اطلاع اعلام خواهد شد.
ماده ۱۴ ـ مجتمع حرفه آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) مرکزی است برای نگهداری متهمین و محکومین جرائم مواد مخدر و اعتیاد.
ماده ۱۵ ـ زندانیان طبق تصمیم شورای طبقه بندی به منظور اشتغال به کار یا حرفه آموزی به مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی زیر اعزام می شوند:
۱ ـ مؤسسات داخل زندان (این مؤسسات ممکن است در مالکیت زندان باشد یا به سایر سازمانهای دولتی یا مؤسسات خیریه یا تعاونیها یا بخش خصوصی تعلق داشته و زندان مجاز به استفاده از آنان باشد).
تبصره ۱ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی با توجه به وضعیت ساختمان و کیفیت حفاظت آنها به پیشنهاد رئیس مؤسسه و تشخیص رئیس سازمان می تواند بعنوان زندان باز و یا نیمه باز تلقی گردد.
۲ ـ مؤسسات خارج از زندان که نوعی زندان باز می باشند. (این مؤسسات ممکن است در مالکیت زندان باشد یا به سایر سازمانهای دولتی یا مؤسسات خیریه یا تعاونیها یا بخش خصوصی تعلق داشته و زندان مجاز به استفاده از آنها باشد).
تبصره ۲ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی خارج از زندان باید حتی الامکان واجد محلهای کافی، جهت نمازخانه، کتابخانه، وسائل ارتباط جمعی، خوابگاه، غذاخوری، محلی جهت ملاقات زندانیان و سایر زمینه های تفریحات سالم باشند.
ماده ۱۶ ـ مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی مؤسساتی هستند که در آنجا متهمین و محکومین قبل و بعد، یا ضمن اجرای مجازات یا مستقل از آن تا رفع حالتی که آنها را در آینده در مظان ارتکاب جرم قرار می دهد به حکم یا قرار کتبی مراجع قضائی نگهداری می شوند.
ماده ۱۷ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی، خدماتی و نظایر آن مؤسساتی هستند که تحت نظارت سازمان با امکانات لازم از طریق سرمایه گذاری دولت و یا مشارکت بخش خصوصی و تعاونی به منظور اشتغال و آموزش فنی حرفه ای و نیل به خود کفایی با هدف اصلاح و تربیت زندانیان تأسیس می شوند.
تبصره ـ دستورالعمل ویژه این بخش با نظر حوزه معاونت امور اشتغال، خودکفائی و حرفه آموزی تهیه و پس از تأیید رئیس سازمان ابلاغ خواهد شد.
ماده ۱۸ ـ ادارات مراقبت بعد از خروج مراکزی هستند که حمایت از زندانیان آزاد شده و واجد شرایط را بر عهده می گیرند.
ماده ۱۹ ـ کانون اصلاح و تربیت مرکزی است که اطفال و نوجوانان بزهکار کمتر از ۱۸ سال تمام در آنجا برای اصلاح، تربیت و آموزش نگهداری می شوند.
فصل دوم ـ وظایف سازمان و مسئولین زندان، بازداشتگاه و سایر مراکز وابسته به سازمان
ماده ۲۰ ـ وظائف سازمان به شرح زیر می باشد:
الف ـ اجرای مجازات حبس طبق مقررات مربوطه. «سازمان در خصوص اجرای سایر مجازاتها تکلیفی ندارد.»
ب ـ ادارة کلیه امور زندانها، بازداشتگاهها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی کشور و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی.
ج ـ ایجاد زندانها، بازداشتگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات لازم برای نگهداری، بازپروری، حرفه آموزی و اشتغال به کار متهمین و محکومین.
د ـ انجام تحقیقات و پژوهشهای علمی به منظور بهبود شیوه ها و خدمات زندانبانی.
هـ ـ تعیین خط مشی، اداره و نظارت بر اجرای کلیة امور مربوط به زندانها و مؤسسات و مراکز وابسته به آن.
و ـ تهیه پیش نویس قوانین و مقررات مورد نیاز و پیشنهاد آن به مراجع ذیربط.
ز ـ ایجاد امکانات و تسهیلات لازم و مناسب به منظور انجام امور فرهنگی و تربیتی اعم از اصلاح، ارشاد و آموزش زندانیان.
ح ـ انجام خدمات مشاوره ای و نیز کمک و مساعدت به منظور حل مشکلات زندانیان و خانوادة آنان.
ط ـ جذب هرگونه کمک از قبیل کمکهای مردمی، مؤسسات خیریه و … و برنامه‌ریزی در جهت بکارگیری صحیح اینگونه کمکها با هدف بهبود امور زندانها و مساعدت به زندانیان و یا خانوادة آنان.
ی ـ سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلیه امور مربوط به اشتغال و حرفه آموزی زندانیان و خودکفایی زندانها و مؤسسات وابسته.
ک ـ تهیه آمار و اطلاعات مورد نیاز جهت شناخت روشهای پیشگیری از وقوع جرائم و بررسی علل و انگیزه های ارتکاب آن و ارائه به رؤسای قوای سه گانه.
«ارائه آمار و اطلاعات به سایر مراجع اداری و مراکز علمی با موافقت رئیس سازمان بلامانع است.»
ل ـ تهیه و پیشنهاد اسامی محکومین واجد شرائط آزادی مشروط و ارائه آن به قاضی ناظر زندان.
م ـ تهیه و پیشنهاد اسامی محکومین واجد شرائط عفو و ارائه آن به هیأت عفو.
ن ـ برنامه‌ریزی برای مراقبت بعد از خروج زندانی با همکاری دستگاههای ذیربط.
ماده ۲۱ ـ سازمان می تواند با ایجاد تشکیلات مناسب نسبت به انجام تحقیقات و مطالعات علمی لازم رأساً اقدام نماید.
ماده ۲۲ ـ استانداردهای مورد نیاز در خصوص تشکیلات اعم از تعداد کارمندان و مأموران مراقب و انتظامی و مربیان مذهبی و متخصصین در زندانها و مؤسسات و مراکز وابسته به سازمان به تناسب موقعیت و احتیاجات محل و آمار شناور زندانیان توسط سازمان تعیین و به تصویب سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خواهد رسید.
ماده ۲۳ ـ در هر زندان، بازداشتگاه و یا سایر مراکز وابسته به سازمان عنداللزوم واحد آمار و رایانه تشکیل می گردد تا کلیة آمار مورد نیاز را ثبت نماید.
تبصره ـ مسئول آمار واحد مذکور موظف است اطلاعات جمع آوری شده را طبق دستورالعملهای صادره تهیه و به مقام مافوق ارائه نماید.
ماده ۲۴ ـ تأسیس، احداث و اداره کلیه زندانها و بازداشتگاهها و سایر مؤسسات و مراکز وابسته به سازمان و نیز تغییر محل آنها منحصراً در اختیار سازمان می باشد. مراجع قضائی، اجرائی، اطلاعاتی، انتظامی و نظامی از داشتن زندان و بازداشتگاه اختصاصی ممنوع می باشند.
تبصره ـ بازداشتگاههای انضباطی نیروهای مسلح از شمول این آییننامه خارج است.
ماده ۲۵ ـ انتظامات و حفاظت فیزیکی از زندانها و بازداشتگاهها و سایر مراکز وابسته بعهده سازمان است که توسط یگان انتظامی و نیروهای انتظامی تحت امر اعمال خواهد شد.
تبصره ـ نیروهای فوق تحت امر رئیس سازمان بوده و وی می تواند اختیارات خود را رأساً یا با تفویض به معاون انتظامی سازمان، به مدیران کل استانها و رؤسای زندانها واگذار نماید.
ماده ۲۶ ـ وظائف رؤسای زندانها، بازداشتگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات و مراکز وابسته به سازمان عبارت است از:
الف ـ اجرای قوانین مربوطه و مقررات این آییننامه در زندانها و دیگر مراکز وابسته و نظارت بر حسن اجرای آن.
ب ـ اجرای تصمیمات شورای طبقه بندی با رعایت مقررات مربوطه.
ج ـ محافظت و مراقبت کامل از زندان و زندانی از طریق عوامل در اختیار و پیش بینی تمهیدات لازم برای جلوگیری از فرار زندانیان و همچنین مراقبت در نحوة رفتار مأموران با زندانیان.
د ـ اهتمام و اقدام در جهت تهذیب، اصلاح و تربیت زندانیان و نیز تأمین بهداشت، تغذیه، تربیت بدنی و تفریحات سالم آنان در محیط زندان یا مؤسسه یا مراکز وابسته.
هـ ـ اجرای برنامه های آموزش علمی، مذهبی و فنی حرفه ای زندانیان با همکاری سازمانهای مربوط.
و ـ اعمال نظارت و بازرسی مداوم و کسب اطلاعات لازم از وضعیت عمومی و فردی زندانیان و رسیدگی مقدماتی به تقاضای آنان و اعلام به مقامات مسئول.
ز ـ همکاری و مساعدت در اجرای برنامه های انجمن حمایت از زندانیان، ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه، مراکز مراقبت بعد از خروج و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مراکز وابسته.
ح ـ مراقبت در اجرای برنامة روزانه و دو نوبت سرشماری از زندانیان و گزارش اتفاقات و آمار روزانه به مقامات مافوق برابر دستورالعملهای صادره.
ط ـ گزارش نتایج حاصله از اجرای برنامه های محوله به مقامات بالاتر برابر دستورالعملهای صادره.
ی ـ تهیه برنامه و بودجة سالیانة واحد تحت سرپرستی و ارائه آن به مدیرکل استان.
ک ـ انجام سایر وظائف پیش بینی شده در این آییننامه.
ماده ۲۷ ـ رئیس زندان یا مؤسسه و مراکز وابسته شخصاً و در غیاب وی مسئول مربوطه به محض اطلاع از وقوع حادثه باید در محل حاضر شده، ضمن اتخاذ تدابیر لازم و عاجل برای برقراری نظم و آرامش در صورت لزوم، مراتب را در اسرع وقت به مقامات بالاتر گزارش نماید.
ماده ۲۸ ـ معاون زندان بر حسب وظیفه و عنوان اختصاصی (هر یک از معاونتها) و بر اساس درجه زندان در انجام تکالیف مقرر با رئیس زندان همکاری و معاضدت نموده و دستورهای قانونی او را به مورد اجرا می گذارد و در غیاب رئیس زندان یکی از معاونین به پیشنهاد وی و تصویب مدیرکل استان مسئولیت امور را بعهده خواهد داشت.
ماده ۲۹ ـ وظایف فرمانده قرارگاه زندان به شرح زیر است:
1 ـ نظارت بر امور حفاظت فیزیکی زندان و تائید لوحه نگهبانی، گشت و کنترل و تأیید لوحه پاسداری.
2 ـ نظارت بر حضور و غیاب پرسنل انتظامی زندان و اقدام لازم در این خصوص.
3 ـ بازدید و بررسی وضع ظاهری کارکنان حاضر به خدمت در هنگام برگزاری مراسم صبحگاه و انجام وظیفه و ارائه آموزشها و تذکرات ضروری به آنها.
4 ـ نظارت در تمرین پرسنل نسبت به طرح‌های دفاعی و امنیتی زندان با پرسنل.
5 ـ بازدید از اماکن زندان و اسلحه و مهمات و تجهیزات و نظارت بر امر نظافت و نگهداری آنها.
6 ـ نظارت بر نحوه اعزام و انتقال زندانیان به مراجع قضائی و دیگر مراجع.
7 ـ نظارت، بررسی، هدایت و راهنمایی مسئول نگهبانی و افسر آموزش و یگان عملیات و سایر عوامل کشیک و گشت در انجام وظایف محوله.
8 ـ ابلاغ دستورات مقامات مافوق و بخشنامه های اداری و انتظامی به مأمورین مربوط و نظارت بر حسن اجرای آنها.
9 ـ عهده دار شدن امور در غیاب مسئول امور انتظامی.
10 ـ تدوین، ارائه و پیشنهاد طرحها و دستورالعملهای لازم در زمینه هر یک از موارد فوق در جهت بهبود امور جاری و تسهیل و تسریع کار برابر مقررات.
11 ـ جلوگیری از وقوع هرگونه بی نظمی و نظارت بر تحقیقات اولیه و تشکیل پرونده و اعزام متهم یا متهمین به مراجع قضایی در وقت قانونی.
12 ـ ارائه گزارش لازم از وقایع اتفاقیه به مقام مافوق.
13 ـ انجام سایر امور محوله طبق دستور.
ماده ۳۰ ـ وظایف افسر نگهبان عبارت است از:
۱ ـ حضور به موقع در محل خدمت و مطالعه مندرجات ۲۴ ساعت گذشته دفتر ثبت وقایع و خدمات روزانه به منظور پیگیری و اجرای دستورهای صادره از سوی مقام مافوق و اطلاع از وقایع مربوطه.
۲ ـ کنترل عوامل نگهبانی، نظارت بر تحویل اسلحه و مهمات به آنان، تطبیق نام آنان با لوحه نگهبانی، اعلام پرسنل غایب به مقام مافوق و ثبت اسامی و مأمورین حاضر در دفتر ثبت وقایع و خدمات روزانه.
۳ ـ نظارت بر امور کمک افسر نگهبان مبنی بر اعزام به موقع عوامل نگهبانی به محل مأموریت.
۴ ـ تحویل و تحول امور نگهبانی با توجه به وقعات روز قبل.
۵ ـ تنظیم و ثبت وقعات و گزارشهای نهایی به صورت صحیح و بدون خط خوردگی و تراشیدگی و الحاق برابر دستورالعملهای صادره.
۶ ـ رسیدگی به پرونده های متشکله باقیمانده از نگهبانی قبل جهت تکمیل و به جریان انداختن و آماده نمودن آنها برای ارسال به مراجع قضایی.
۷ ـ نظارت بر انجام وظیفه مأمورین اطلاعات درب ورودی و راهنمایی مراجعه کنندگان و نگهداری اشیاء ممنوعه ارباب رجوع.
۸ ـ بازدید از عوامل نگهبانی و اماکن انتظامی در طول مدت خدمت.
۹ ـ تقدیم گزارش از وضعیت حفاظت فیزیکی زندان در زمینه مشکلات، نواقص، ایرادات و نارسائیها به فرمانده انتظامی در مدت نگهبانی.
۱۰ ـ نظارت بر امور محوله داخلی بین پوسته دوم زندان مانند نظافت کلیه اماکن انتظامی، اطمینان از عدم وجود اشکال در ساختمان و تأسیسات.
۱۱ ـ تعیین افراد جیره بگیر، امور رفاهی مأمورینی که بطور شبانه روزی در زندان بسر می برند، وضعیت ظاهری و شئونات اسلامی، رعایت موارد انضباطی و جلوگیری از حرکات یا اعمال سوء مأمورین و نظارت بر اجرای برنامه های دسته جمعی از جمله نماز جماعت، سخنرانی و اجرای دستورات انضباطی و تنبیهی در مورد هر یک از کارکنان و ارائه گزارش نواقص، معایب مشهود در هر مورد به مقام بالاتر.
۱۲ ـ اجرای مراسم صبحگاه و شامگاه.
۱۳ ـ اعمال نظارت لازم بر بازرسی بدنی از زندانیان، ملاقات کنندگان و بازرسی دقیق وسائط نقلیه و سایر تجهیزات در هنگام ورود و خروج از زندان بدون استثناء.
۱۴ ـ هدایت و نظارت کمک نگهبان در انجام وظایف و امور محوله.
۱۵ ـ ارائه گزارش سوانح و حوادث غیرمترقبه حادث شده به مقام مافوق در اسرع وقت.
۱۶ ـ اجرای کامل مقررات و آییننامه های مربوطه و نظارت کامل در حسن جریان امور انتظامی و سرکشی و بازدید مرتب از اماکن مختلف پستی و ارتباط آنان با یکدیگر و بطور کلی برقراری نظم و آرامش در محدوده فیزیکی تحت مسئولیت و اعمال مراقبت دائم در مورد جلوگیری از ورود هرگونه سلاح سرد و گرم به زندان.
۱۷ ـ آمارگیری از کارکنان تحت امر بمنظور آگاهی بر تعداد کارکنان موجود، غائب، در حال مرخصی، بیمار، فراری، منتسب و غیره و تنظیم آمار لازم و درج آن در دفتر نگهبانی.
۱۸ ـ انجام سایر امور محوله طبق دستور.
ماده ۳۱ ـ مسئول بازدید و کنترل ورود و خروج افراد و وسایل موظف است علاوه بر امور محوله، اقدامات زیر را انجام دهد:
۱ ـ بازرسی دقیق از وسائط نقلیه و اشیائی که به هر نحو به زندان وارد و یا خارج می شوند و جلوگیری از ورود و خروج اشیاء ممنوعه.
۲ ـ بازرسی بدنی از زندانیان و مراجعین به هنگام ورود یا خروج از زندان و جلوگیری از ورود و خروج اشیاء ممنوعه.
۳ ـ اجرای مقررات مربوط به ورود اشخاص به زندان.
۴ ـ تنظیم و ثبت دفتر ورود و خروج به زندان.
۵ ـ ارائه گزارش موارد تخلفات زندانی و ارباب رجوع و معرفی آنان به مسئول مربوطه.
۶ ـ کنترل ورود و خروج خودروها از حیث ثبت تاریخ و ساعت و شماره خودرو با نام راننده مربوطه و گرفتن کارت شناسایی معتبر از راننده و در مواقع ضروری گرفتن کارت ماشین.
۷ ـ تحویل تعرفه ملاقات (برگه ملاقات) و تطبیق امضاء ملاقات شونده با برگه ملاقات از ورود به سالن ملاقات.
۸ ـ آموزش و راهنمایی کارکنان تحت مسئولیت در مواقع ضروری.
ماده ۳۲ ـ وظایف سایر مسئولین و کارکنان در زندانها، بازداشتگاهها، مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات و مراکز وابسته بر اساس شرح وظائف پست سازمانی مصوب خواهد بود.
ماده ۳۳ ـ ترک نگهبانی، صحبت کردن در موقع نگهبانی، خوابیدن و نشستن و خارج شدن از محوطه پاسگاه، غذا خوردن، استعمال دخانیات، انجام حرکاتی که باعث انصراف خاطر آنان از خدمت و مراقبت از زندانیان در تکالیف مقرره آنان شود ممنوع می باشد. نگهبانان باید طبق آییننامه داخلی همیشه مجهز و ملبس به لباس رسمی و تمیز و مرتب بوده، مواقعی که در داخل زندانها مأموریت داشته باشند بدون اسلحه انجام وظیفه نمایند. اسلحه، مهمات و تجهیزات زندان باید در پوشش خارج بند در جای امن و مستحکم نگهداری شود. هنگامی که نگهبانان زندانی را طبق دستور رسمی و کتبی مقامات صلاحیتدار قانونی برای محاکمه یا بازپرسی یا انتقال به زندان یا محل دیگر از زندان خارج می نمایند باید مسلح باشند و در طول راه حق توقف و مذاکره و حرف زدن با متهم و دیگران را ندارند و مکلفند زندانی را برابر مقررات مربوط تحت مراقبت کامل از جای خلوت مستقیماً به مرجع احضار کننده بدرقه نموده پس از انجام کار او را بلافاصله و به همان نحو مستقیماً به زندان عودت داده به افسر نگهبان خارج تحویل نمایند. نگهبانان به هنگام نگهبانی، بدرقه و حفاظت زندانیان از ادای احترامات معاف خواهند بود. اگر زندانی مبادرت به فرار نماید نگهبان موظف است ضمن استمداد از اطرافیان با تمام توان او را تعقیب نموده و چنانچه با بکار بردن تلاشهای ممکن موفق به دستگیری او نشود سه مرتبه با صدای بلند و رسا ایست داده هرگاه باز هم توقف ننمود، با رعایت اطراف و جوانب و توجه به اینکه باعث قتل یا جرح کسی نگردد با استفاده از اسلحه و خالی کردن تیر هوائی و در مقام ناچاری با نشانه گیری ساق پای زندانی از فرار او جلوگیری نماید. هرگاه نگهبان بدون اجازه رسمی و کتبی مقامات مربوط از بازداشت هر زندانی، اطلاعی به خارج از زندان داده یا اطلاعات و پیامها و نوشته ها یا اجناس و اشیائی از طرف زندانیان به خارج برساند یا از خارج برای آنان بیاورد به نسبت اهمیت تخلف تحت تعقیب قرار خواهد گرفت. نگهبان در مواقعی که خلافی از یکنفر زندانی مشاهده نماید بدون اینکه حق داشته باشد او را مجازات یا حتی ملامت کند بایستی مراتب را با ذکر جزئیات امر کتباً به افسر نگهبان گزارش دهد چنانچه در مقام رسیدگی خلاف گزارش وی ثابت شود مؤاخذه خواهد شد.
تبصره ـ تخلف از مقررات ماده فوق علاوه بر تعقیب قانونی موجب تنبیه انضباطی خواهد بود.
ماده ۳۴ ـ رئیس دفتر زندان مکلف است در حسن جریان کلیة امور مربوط به دبیرخانه و یا بایگانی و تقویم و ابلاغ و اجرای احکام، نظارت کامل داشته و مراقبت نماید تا کارهای جاری بدون وقفه و تأخیر و بموقع انجام شده، پاسخ نامه های رسیده در اسرع وقت تهیه و به مقصد ارسال شود، کلیه نامه ها و احکام و قرارهای رسیده در دفاتر مربوطه ثبت، پس از ابلاغ به زندانیان و اجرای مفاد آن در پرونده مربوط به هر زندانی درج و بایگانی گردد. بدیهی است نتیجة اجرای حکم را به مرجع قضائی مربوطه ارسال خواهد نمود. دفاتر داخلی هر زندان عبارتند از:
دفتر نامه ها و احکام و قرارها ـ دفتر ثبت اسامی زندانیان ـ دفتر حضور و غیاب زندانیان ـ دفتر تقویم و احتساب محکومیتها با تعیین تاریخ دقیق آزادی زندانیان ـ دفتر ثبت اسامی زندانیان پیشینه دار ـ دفتر ثبت احضاریه ها ـ دفتر آزادی زندانیان ـ دفتر ورود و خروج زندانیان ـ دفتر ملاقات.
تبصره ۱ ـ نظارت کامل در اجرای محکومیتهای نقدی زندانیان در زندانها از وظائف خاصه مسئول اجرای احکام هر زندان می باشد.
تبصره ۲ ـ زندانهائی که مجهز به سیستم رایانه می باشند کلیه اقدامات دفتری فوق از طریق رایانه انجام می گیرد.
ماده ۳۵ ـ مسئول شعبه اموال و انبار که صاحب جمع اموال زندان شناخته می شود مکلف است طبق مقررات آییننامه مربوط در محافظت و نگهداری اثاثیه و اموال دولتی و لوازم و اشیاء و اسناد متعلق به زندانیان مراقبت و اهتمام شایسته بعمل آورده و وظایف مشروح زیر را انجام دهد:
ـ پیش بینی و اقدام بموقع و لازم در تهیه و تدارک اثاثیه و ملزومات و مایحتاج داخلی زندان از قبیل لباس و پوشاک مأمورین و زندانیان، تأمین احتیاجات مربوط به سوخت و روشنائی و استحمام و نظافت و بهداشت زندانیان و امکنه زندان و هرگونه ضروریات دیگر.
ـ جلوگیری از تفریط و تضییع و حیف و میل اموال و اثاثیه دولتی و لوازم شخصی زندانیان و اشیائی که بطور امانت می سپارند.
ـ تهیه و تنظیم دفاتر مربوط به ثبت نامه های اداری.
ـ وصول و تحویل اموال و ملزومات و اشیاء دولتی، نوشت افزار اداری، ملبوسات دولتی زندانیان و مأموران زندان.
ـ ثبت اموال و اثاثیة دولتی بر طبق نمونه رسمی و منطبق با مقررات آییننامه اموال دولتی.
ـ ثبت درخواستهای مربوط به تهیه اشیاء و لوازم مورد احتیاج.
ـ ثبت البسه و لوازم شخصی و اسناد عادی و قیمتی زندانیان و هر چیزی که زندانی موقع ورود به زندان با خود دارد، در دفاتر مربوطه.
ـ تفکیک و نگهداری کیسه های محتوی لباس و اشیاء زندانیان به ترتیب شماره ردیف. (لباس و لوازم شخصی هر زندانی به محض ورود او به زندان باید بوسیله متصدی انبار تنظیف و ضد عفونی شده در کیسه مخصوص با ذکر شماره در برگ صورتمجلس تنظیمی تحویل و تحول که یک نسخه آن با قبض انبار به زندانی تسلیم می شود لفاف شده و در حفظ و حراست آن از گزند موش و بید و آفات دیگر دقت و مراقبت کافی بعمل آید).
ـ تنظیم اسناد و درخواست رسمی برای تهیه و تدارک اجناس مورد لزوم به امضاء و گزارش رئیس زندان و مقامات مالی مربوط.
ـ مراقبت در نظافت و حفاظت کامل اموال دولتی و امکانات زندانیان.
ـ دقت و مراقبت کافی در تحویل صحیح و سالم امانات زندانیان در موقع آزادی یا انتقال آنان و ارسال صورتمجلس تنظیمی با امضاء زندانی به دفتر زندان.
ماده ۳۶ ـ ادارات و دوایر و شعب مددکاری و خدمات اجتماعی در جهت شناخت شخصیت زندانیان و کشف و حل معضلات و مشکلات شخصی و خانوادگی و اجتماعی آنان تحقیقات و اقدامات لازم را نموده و یک نسخه از تحقیقات را جهت ضبط در پرونده شخصیت زندانی به رئیس زندان و نسخة دیگر را جهت اقدام لازم به اداره متبوع خود تسلیم می نماید. مددکاران باید با ابراز شفقت و جلب اعتماد زندانی برای بازگشت آنان به زندگی عادی و سالم اجتماعی اقدام و اهتمام لازم به عمل آورند.
ماده ۳۷ ـ وظائف مسئولان فرهنگی و تربیتی زندانها (به منظور تحقق اهداف اصلاحی و تربیتی) به شرح زیر می باشد:
الف ـ ایجاد ارتباط میان مسئولان زندانها با سازمانها و دوایر دولتی و مؤسسات خصوصی و مراکز و شخصیتهای علمی و مذهبی و اجتماعی.
ب ـ تنظیم برنامه بازدید از زندانها و مؤسسات دیگر با رعایت مقررات پیش بینی شده در این آییننامه.
ج ـ برنامه‌ریزی به منظور موعظة مذهبی و تعلیم مبانی عقیدتی و دینی و اخلاقی در جهت تهذیب و تزکیه نفس زندانیان.
د ـ اقدامات لازم در جهت حل مشکلات روحی و تسکین درونی و ایجاد امید به اصلاح و زندگی صحیح اجتماعی در زندانیان.
هـ ـ اجرای برنامه های عبادی از جمله نماز، آموزش قرآن و سایر برنامه های فرهنگی و مذهبی.
و ـ اجرای برنامه های آموزشی، هنری، حرفه آموزی، ورزشی و رفتاری زندانیان.
ز ـ نشر فرهنگ کتابخوانی و هماهنگیهای لازم به منظور ایجاد کتابخانه و تأمین کتب و نشریات مجاز.
ح ـ جلب مشارکتهای مردمی در اجرای برنامه های فرهنگی و تربیتی و ایجاد نمایشگاههای مربوطه.
تبصره ـ رؤسای زندانها مکلفند در جهت اجرای وظائف فوق ضمن همکاریهای لازم موانع احتمالی را برطرف نمایند.
ماده ۳۸ ـ روانشناسان زندان موظفند با همکاری مددکاران و بخش معاونت امور فرهنگی و تربیتی و ملاحظة پروندة شخصیتی زندانیان ضمن بررسی ناسازگاری و ناهنجاریهای روانی آنان مراتب را به شورای طبقه بندی اعلام و اقدام لازم برای ایجاد سازگاری و عنداللزوم درمان آنان بعمل آورند.
ماده ۳۹ ـ مسئول بهداری زندان موظف است با همکاری متخصصین مربوطه از قبیل روانپزشک، پزشک و یا روانشناس نسبت به بستری کردن بیماران روانی به منظور معالجة آنان اقدام نموده در صورتی که عارضة بیماری مشارالیهم منجر به جنون یا اختلال مشاعر تشخیص داده شود مراتب را در اسرع وقت از طریق رئیس زندان به پزشکی قانونی جهت اعلام نظر و اطلاع به مقامات قضائی گزارش نموده و عندالاقتضاء برای انتقال و معالجة آنان در یک مؤسسة درمانی و تأمینی تدابیر شایستة قانونی را اتخاذ نماید.
ماده ۴۰ ـ مراقبین مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی موظفند ضمن اجرای دستوراتی که از طرف رئیس مؤسسه به آنان ابلاغ می شود، در روز حداقل دوبار صبح و عصر از زندانیان سرشماری و حضور و غیاب بعمل آورده و ضمن گشت، زندانیان مشغول بکار را تحت نظر گرفته و از هرگونه تماس آنان با افراد خارج و یا خروجشان از محوطة مؤسسه یا فرار آنان جلوگیری کنند و در صورت بروز حادثه یا مشاهدة هرگونه تخلف فوراً طبق مقررات این آییننامه اقدام و مراتب را به رئیس مؤسسه گزارش نمایند.
ماده ۴۱ ـ محکومان در طول اقامت در زندان و یا مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و یا اقامت در مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی از حیث تحولات حاصله در خصوصیات اخلاقی و مذهبی و تشخیص سلامت بدنی و روحی تحت مراقبت و بررسی متخصصین زندان یا مؤسسه مربوطه قرار خواهند داشت.
تبصره ـ انجام اقدامات مقرر در این ماده در بازداشتگاهها نیز حسب مقدورات اعمال خواهد شد.
بخش دو ـ مقررات عمومی
فصل اول ـ پذیرش، تشخیص و طبقه بندی
ماده ۴۲ ـ در هر زندان یا مؤسسه صنعتی، کشاورزی و خدماتی هر ماه یک بار کمیسیونی با مسئولیت رئیس زندان، مؤسسه و یا نمایندة وی و با شرکت متخصصین روانشناسی، مددکاری، فرهنگی، تربیتی و در صورت لزوم کارشناسان ذیصلاح دیگر تشکیل و خلاصه نظرات کمیسیون مزبور نسبت به زندانی در پروندة شخصیت او منعکس میگردد.
تبصره ـ رؤسای زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی مکلف هستند در صورت درخواست مقامات قضائی ذیربط، مستخرجه‌ای از پروندة شخصیت زندانی را تهیه و ارسال دارند.
ماده ۴۳ ـ واحد پذیرش و تشخیص محلی است برای پذیرش، بررسی و شناخت شخصیت زندانیان که زیر نظر مسئول مربوطه انجام وظیفه می‌نماید.
تبصره – در صورت لزوم واحد پذیرش و تشخیص به صورت جداگانه خواهد بود.
ماده ۴۴ ـ پذیرش زندانی از زمانی آغاز میگردد که متهم یا محکوم به موجب برگ رسمی به امضاء و مهر مقام قضائی صادر کنندة قرار یا حکم، متضمن مشخصات کامل متهم یا محکوم (شهرت ـ نام ـ نام پدر ـ سن ـ شماره شناسنامه ـ شغل ـ نوع جرم و اتهام یا محکومیت ـ نوع و میزان مجازات ـ شماره قرار یا حکم ـ تاریخ شروع بازداشت) وسیلة مأمور شناخته شده قبلی که باید کارت شناسائی رسمی ملصق به عکس خود را ارائه دهد به بازداشتگاه یا زندان یا سایر مراکز وابسته تحویل میگردد.
تبصره ۱ ـ عدم ذکر نام و نام خانوادگی، نام پدر، نوع اتهام، شماره قرار و نیز عدم مهر و امضای مقام قضائی و قانونی، موجب عدم پذیرش زندانی خواهد بود مگر در مواردیکه به ولگردی یا بی‌هویتی و امثال آن تصریح گردد که در این صورت زندان و مرجع قضائی بایستی به هر نحو ممکن مشخصات دقیق وی را به دست آورده و در سوابق ثبت کند.
تبصره ۲ ـ سازمان موظف است فهرست مقامات صلاحیتدار قانونی را که براساس سایر قوانین موضوعه مجاز به معرفی متهمین یا محکومین به زندان می‌باشند را به ادارات کل زندانها اعلام نماید.
ماده ۴۵ ـ از هر زندانی به محض ورود در قسمت پذیرش و تشخیص توسط مأمورین نیروی انتظامی انگشت نگاری و عکاسی بعمل می آید و پس از تنظیم دو برگ انگشت نگاری (یک برگ برای زندان و یک برگ برای ارسال به مراکز اسناد قانونی) برای تعیین پیشینه با ذکر شماره عکس زندانی به انضمام مدارک رسمی نسبت به تحویل زندانی اقدام می گردد و علاوه بر شماره کلاسه دفاتر ثبت کل و ثبت قرارها و محکومیت ها ذکر شماره عکس نیز در کلیه مکاتبات مربوط به بازداشتی ها و محکومان الزامی است.
تبصره ۱ ـ هر زندانی مکلف است هنگام ورود مشخصات صحیح و کامل خود را به واحد پذیرش اعلام نماید و در صورت ارائه مشخصات غلط طبق مقررات این آییننامه تنبیه انضباطی خواهد شد.
اعلام مشخصات صحیح به مرجع بازداشت کننده نیز الزامی است.
تبصره ۲ ـ زندانی هنگام ورود باید حداقل یک نفر را معرفی نماید که در صورت بروز هرگونه اتفاقی برای وی در اسرع وقت به فرد مذکور اطلاع داده شود.
ماده ۴۶ ـ در زندانها باید دفاتر ثبت کل حاوی نکات زیر، صفحه بندی و به امضاء و مهر رئیس زندان رسیده و مشخصات زندانی به محض ورود و قبل از تحویل او به زندان بشرح زیر در آن ثبت شود (ذکر هویت کامل متهم یا محکوم، شامل: نام و نام خانوادگی کنونی و قبلی، نام مستعار، لقب، نام پدر و مادر، وضع خانوادگی، جنسیت، مذهب، تابعیت، شغل، سن، وضعیت تأهل، میزان سواد، پیشینه کیفری، شماره عکس، علائم مخصوص بدنی، نوع اتهام یا محکومیت، نوع قرار یا مجازات، مدت محکومیت، تاریخ شروع بازداشت، تاریخ آزادی از زندان، شماره قرار یا حکم، مرجع صدور قرار یا حکم، نشانی دائم، شماره تلفن، شماره و محل صدور شناسنامه) صحت انطباق مشخصات فوق با زندانی معرفی شده باید در ذیل معرفی نامه به وسیله مأمور مراقب و آورنده نامه زندانی تأیید و پس از ثبت مراتب در دفتر ثبت کل صحت آن به امضاء زندانی معرفی شده در ستون آخر دفتر مذکور گواهی شود.
ماده ۴۷ ـ پس از ثبت مشخصات کامل زندانی در دفاتر (دفاتر مذکور در ماده ۳۳) برای هر زندانی به ترتیب شماره دائمی عکس پرونده تشکیل می گردد و کارت شناسائی ملصق به عکس همچنین کارت بایگانی به ترتیب حروف الفبا تهیه و در ردیف مربوطه نگهداری می گردد.
ماده ۴۸ ـ شماره مکاتبات اداری دربارة زندانی به این شرح خواهد بود:
متهمان: (شماره ردیف، شماره عکس، بزه مورد اتهام، شماره مربوط به نوع بزه، شماره ترتیب دفتر ثبت کل، علامت ممیزه زندان).
محکومان: (شماره ردیف، شماره عکس، بزه مورد حکم، شماره مربوط به نوع بزه مورد محکومیت، شماره ترتیب دفتر ثبت کل، علامت ممیزه زندان).
ماده ۴۹ ـ کلیة پرونده های زندانیان اعم از متهم یا محکوم بایستی ملصق به عکس و حاوی برگ انگشت نگاری و شرح حال و خلاصه پیشینه شخصی، خانوادگی، اجتماعی و کیفری آنها به امضاء مسئول بایگانی زندان باشد.
ماده ۵۰ ـ برای هر زندانی کارت شناسائی ملصق به عکس شامل مشخصات کامل به شرح مندرج در ماده ۴۴ تهیه و در هرگونه نقل و انتقالی به عنوان معرف و مبین مشخصات زندانی مورد استناد و استفاده لازم قرار می گیرد.
ماده ۵۱ ـ رئیس زندان یا جانشین او مکلف است هر روز اول وقت اداری از زندانیان تازه وارد بازدید نموده و الزام اجرای مقررات و مراعات نظم و انضباطی را در محیط بازداشتگاه و زندان به آنان تفهیم و دفترچه راهنمای مقررات و وظائف زندانیان را بین آنها توزیع نماید.
ماده ۵۲ ـ در صورت فقدان منع قانونی، هر زندانی می تواند در اسرع وقت به وسائل ممکن به یکی از نزدیکان مورد اعتماد خود اطلاع دهد که در زندان حضور یافته نسبت به تحویل اشیاء و لوازم شخصی او با حضور خود زندانی اقدام نماید، در هر نوبت صورتمجلس تحویل و تحول بایستی در دفاتر نگهبانی و انبار زندان یا بازداشتگاه و پروندة زندانی ثبت شود.
ماده ۵۳ ـ هرگاه زندانی کتباً تقاضا نماید که اشیاء و لوازم شخصی خود را به وسیلة پست سفارشی یا به وسیلة مطمئن دیگر برای یکی از بستگان خویش ارسال دارد نسبت به بسته بندی و لاک و مهر آن با تنظیم صورتمجلس به امضای خود زندانی و مسئول امور نگهبانی و انباردار حاوی مشخصات و جزئیات و تعداد محتویات بسته اقدام می گردد. هزینه بسته بندی و حمل آن به عهده زندانی می باشد.
ماده ۵۴ ـ در صورتی که زندانی نتواند شخص مطمئن را برای تحویل دادن اسناد و اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی خود معرفی نماید، تعیین تکلیف و محل و نحوة سپردن و نگهداری آن در محلی غیر از زندان از قبیل صندوق امانات پستی یا یکی از بانکها و غیره موکول به تقاضای کتبی زندانی خواهد بود. هزینة نگهداری بعهدة زندانی است.
ماده ۵۵ ـ هنگام انتقال زندانی به زندان دیگر باید تشریفات تحویل و تحول و بسته بندی لوازم و اشیاء دیگر او با تنظیم صورتمجلس و ثبت مراتب در دفاتر نگهبانی و انبار کاملاً انجام شده و یک نسخه از صورتمجلس به همراه زندانی به زندان مقصد ارسال شود.
ماده ۵۶ ـ زندانیان مجاز هستند در زندان فقط از لوازم و اشیاء شخصی زیر استفاده نمایند در غیر این صورت طبق نظر شورای انضباطی با آنها بر خورد خواهد شد.
کتاب و نشریات مجاز، خمیر دندان و مسواک غیرفلزی، جای صابون غیرفلزی، صابون و شامپو، ابر حمام، شانه غیرفلزی، دو عدد حوله کوچک، دو جفت جوراب، لباس زیر بنا به ضرورت بهداشتی، نوشت افزار (کاغذ، پاکت، مداد، خودکار)، عینک طبی و لوازم بهداشتی دیگر با اجازه بهداری زندان، ناخن گیر فاقد چاقو، ماشین اصلاح دستی، رادیو یک موج باطری دار.
ماده ۵۷ ـ به استثنای لوازم مذکور در ماده فوق نگهداری و استفاده از اشیاء دیگر موکول به پیشنهاد رئیس زندان و تصویب مدیرکل استان می باشد.
ماده ۵۸ ـ زندانی حق آوردن لوازم و ابزار کار از کارگاه و آموزشگاه را به داخل زندان یا بازداشتگاه ندارد.
ماده ۵۹ ـ در هر زندان قسمتی به نام تشخیص به منظور شناخت شخصیت زندانیان و طبقه بندی آنان با استفاده از خدمات کارشناسان متخصصین تشکیل میگردد که تهیه و تنظیم و نگهداری پروندة شخصیتی زندانی به شرح مواد بعدی بعهدة این قسمت است.
ماده ۶۰ ـ محکومان حداکثر دو ماه در قسمت پذیرش و تشخیص تحت آزمایشهای پزشکی، روانپزشکی، آزمونهای روانشناسی و شناخت شخصیت و استعداد قرار گرفته و میزان سلامت جسمی و روانی معلومات و اطلاعات مذهبی و علمی و فنی آنان از جهت شناخت شخصیت بررسی و تعیین می گردد. مددکاران اجتماعی طبق فرمهای تنظیمی که بر اساس موازین اسلامی از سوی سازمان تهیه می شود در خصوص سوابق زندگی تحقیقات لازم به عمل آورده گزارش کاملی از گذشتة محکوم از دوران طفولیت تا زمان تنظیم گزارش در محیط های مختلف خانوادگی، تحصیلی، محلی، حرفه ای و غیره را با اظهارنظر خود تهیه می نمایند. در انقضاء مدت اقامت زندانی در قسمت پذیرش و تشخیص کلیه گزارشهای متخصصین در پروندة او متمرکز می شوند تا در شورای طبقه بندی مطرح شود.
ماده ۶۱ ـ در هر زندان شورائی با ترکیب زیر بنام شورای طبقه بندی زندانیان تشکیل می شود: مسئولین واحدهای قضائی، فرهنگی، انتظامی، رئیس اندرزگاه مربوطه، یک نفر روانشناس و یک نفر مددکار که در قسمت تشخیص فعالیت می نماید با انتخاب رئیس زندان.
تبصره ۱ ـ قاضی ناظر زندان می تواند در جلسات شورای طبقه بندی شرکت نماید.
تبصره ۲ ـ شورای طبقه بندی در اتخاذ تصمیمات مربوط به زندانیان حتی الامکان نظر واحد حفاظت و اطلاعات زندان را اخذ می نماید.
تبصره ۳ ـ انتخاب رئیس شورا و تأیید مصوبات آن به عهدة رئیس زندان است.
ماده ۶۲ ـ شورای طبقه بندی در موارد زیر اتخاذ تصمیم می نماید:
الف ـ تعیین و تقسیم محل استقرار زندانیان.
ب ـ اشتغال یا عدم اشتغال به کار زندانیان در مراکز اشتغال داخل و یا خارج زندان.
ج ـ اظهارنظر در زمینة احراز شرائط آزادی مشروط و عفو زندانیان با رعایت مقررات مربوطه.
تبصره ۱ ـ اشتغال به کار زندانیان در خارج از محوطة زندان مستلزم کسب موافقت مرجع قضائی مربوطه خواهد بود.
تبصره ۲ ـ نقل و انتقال زندانی در داخل زندان در اختیار رئیس زندان می باشد.
ماده ۶۳ ـ شورای طبقه بندی هفته ای یک بار تشکیل و با حضور اکثریت اعضاء رسمیت می یابد، تصمیمات شورا با اکثریت آراء قطعی و قابل اجراست. در صورت لزوم به دعوت رئیس زندان جلسة فوق العاده تشکیل خواهد شد.
ماده ۶۴ ـ مدیرکل استان یا رئیس زندان با تصویب شورای طبقه بندی و به منظور تشویق زندانیان پیشنهاد عفو یا آزادی مشروط آنها را به مراجع مندرج در بندهای ل و م مادة ۲۰ این آییننامه تقدیم می دارند.
تبصره ـ اشتغال به کار زندانیان در صورت عدم ممنوعیت در حکم، پس از تصویب شورای طبقه بندی خواهد بود.
ماده ۶۵ ـ زندانیان حسب سابقه، سن، جنسیت، نوع جرم، تابعیت، مدت مجازات، وضع جسمانی و روانی و چگونگی شخصیت و استعداد به یکی از قسمتهای زندان یا مؤسسات تأمینی و تربیتی معرفی می گردند.
تبصره ـ زندانیان زن می توانند اطفال خود را تا سن دو سال تمام به همراه داشته باشند. رؤسای زندانها می توانند در هر زندان نسبت به تفکیک و جداسازی اطفال ۲ سال تا ۶ سال در محل مجزا (مهد کودک) اقدام و یا نسبت به انتقال اطفال موصوف به بهزیستی یا مؤسسات نگهداری اطفال مبادرت نمایند.
فصل دوم ـ امور داخلی، برنامه های روزانه، تغذیه و بهداشت
ماده ۶۶ ـ در صورت امکان به هر زندانی یک اطاق با وسائل لازم داده می شود و هرگاه زندانیان به طور دسته جمعی نگهداری شوند باید منتهای کوشش و دقت را در انتخاب افراد یک گروه از حیث تناسب سن و جهات دیگر بخصوص به هنگام خواب به عمل آورده و مخصوصاً در شب بازدید و نظارت بیشتری دربارة آنان اعمال گردد.
ماده ۶۷ ـ لوازم آسایشگاه برای هر زندانی عبارت است از: تختخواب، تشک، بالش، دوتخته پتو، ملحفه برای پتو و تشک و بالش (تغییر محل این لوازم در آسایشگاه بدلخواه زندانی ممنوع است).
ماده ۶۸ ـ زندانیان مکلفند در حفظ و نگهداری و نظافت کامل لوازم زندان مراقبتهای لازم را به عمل آورند.
ماده ۶۹ ـ زندانی به هیچ وجه حق روشن کردن آتش و استفاده از چراغهای خوراک پزی و نگهداری نفت و بنزین و وسائل برقی و سایر مواد محترقه را در داخل زندان یا بازداشتگاه ندارد.
ماده ۷۰ ـ برنامه روزانه زندانها و بازداشتگاهها بایستی بدون تبعیض و استثناء دربارة کلیه زندانیان یکسان به مورد اجرا گذاشته شود. برنامه زندانها و بازداشتگاهها به شرح زیر است:
اذان صبح، بیدارباش و تا طلوع آفتاب انجام فرائض دینی و استحمام و نظافت آسایشگاه و انجام امور شخصی، طلوع آفتاب ورزش اجباری صبحگاهی، صرف صبحانه و سپس شرکت در کلاسها یا کارگاهها. ظهر تا ۲ بعدازظهر انجام فرائض دینی و صرف نهار و استراحت، ۲ بعدازظهر به بعد شرکت در کلاسها یا کارگاهها. مغرب بجای آوردن فرائض دینی. شام و ساعت ۲۲ خاموشی.
تبصره ـ در صورتی که تلویزیون برنامه آموزشی مفیدی برای زندانیان داشته باشد ریاست زندان می‌تواند خاموشی را تا پایان برنامه تلویزیون به تأخیر اندازد.
ماده ۷۱ ـ بیماران و افراد سالخورده با صدور گواهی معذوریت از طرف پزشک زندان و تأیید آن توسط مسئول بهداری برای مدتی که در گواهی تصریح می گردد از اجرای برنامه های روزانه معاف خواهند بود.
ماده ۷۲ ـ در موقع امتحانات و بنا به ضرورت، برای مطالعه و به منظور تشویق زندانیان با کسب اجازه کتبی از مسئول زندان، استفاده از روشنائی با رعایت سکوت کامل بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران مجاز می باشد.
ماده ۷۳ ـ پس از خاموشی باید در محوطه زندان سکوت کامل برقرار باشد. همچنین در موقع کار و تحصیل و گردش و ورزش و تفریحات سالم و انجام وظائف جاری رعایت نزاکت و ادب و احترام و متانت در گفتار و کردار و رفتار در همه جا و تمام ساعات شبانه روز الزامی است.
ماده ۷۴ ـ فریاد زدن، آواز خواندن با صدای بلند، جرو بحث و گفتگوهای تند که مخل امنیت زندان گردد، مشاجره و ارتکاب هر عمل فردی یا دسته جمعی که نظم و آرامش داخل زندان را مختل سازد، صحبت و اشاره کردن به هر نحوی از انحاء از پنجره های زندان با خارج مطلقاً ممنوع است.
ماده ۷۵ ـ بازدید بدنی و لوازم همراه زندانیان هنگام ورود و خروج به زندان و آسایشگاه به هر علتی الزامی است.
ماده ۷۶ ـ زندانیان باید مطابق موازین اسلامی تحت نظارت مراقبین مسئول امور تربیتی زندان بوده و از آنان حداقل روزی دو نوبت صبحها قبل از شروع ورزش و شبها موقع ورود به آسایشگاه سرشماری به عمل آید.
ماده ۷۷ ـ محل کار و آسایشگاه و اشیاء زندانی مطابق دستور رئیس زندان یا جانشین او بازرسی می‌شود. تمرد یا مقاومت در برابر مأموران بازرسی و سرپیچی از اجرای دستور آنها موجب تنبیهات انضباطی متمرد خواهد شد.
ماده ۷۸ ـ برای حفظ آرامش و امنیت داخل زندان و بازداشتگاه باید حداقل ماهی یکبار کلیة اماکن و لوازم و اشیاء زندانیان به وسیلة گروهی با انتخاب رئیس زندان یا جانشین او و تحت تعلیم و نظارت آنان بازرسی شود و با تنظیم صورتمجلس گزارش کار بطور مرتب در پوشه مخصوص بازرسی زندان یا بازداشتگاه بایگانی شود.
ماده ۷۹ ـ میخ زدن یا نوشتن روی دیوارهای زندان یا بازداشتگاه، ترسیم و نقاشی و الصاق عکس و هرگونه نوشته ای در آسایشگاه ممنوع است مگر در موارد خاص با اجازه رئیس زندان.
ماده ۸۰ ـ دست زدن زندانیان به سیم کشی و تغییر محل لوازم الکتریکی یا تعویض آن به وسیله زندانیان در زندان و بازداشتگاه به کلی ممنوع است.
ماده ۸۱ ـ زندانی باید هر روز صبح قبل از خروج از آسایشگاه نسبت به نظافت اطاق و لوازم آن و مرتب کردن رختخواب خود اقدام نماید. آویزان کردن لباس و لوازم شخصی در آسایشگاه ممنوع است بدین منظور اشکافهای مخصوص تهیه و در اختیار زندانیان قرار می گیرد.
ماده ۸۲ ـ استعمال دخانیات در اماکن مسقف مطلقاً ممنوع است، مسئولین مربوطه در زندان مکلفند تمهیدات لازم جهت ترک سیگار را فراهم نمایند.
ماده ۸۳ ـ زندانیان مجاز به نگهداری و همراه داشتن پول در زندان نمی باشند و جهت رفع نیازمندیها و احتیاجاتشان مسئولین زندان مکلفند با استفاده از روشهای قابل اجرا تمهیداتی را فراهم نموده تا زندانیان بتوانند از محل موجودی خود نسبت به خرید از فروشگاهها و تهیه سایر مایحتاج خود اقدام نمایند. دستورالعمل موضوع این ماده از سوی سازمان به ادارات کل زندانها ابلاغ خواهد شد.
تبصره ـ در صورت کشف وجوه نقدی و اوراق بهادار چنانچه زندانی، از وجه نقد استفاده های نامشروع، از قبیل قماربازی و دادن رشوه نماید، وجوه مذکور توقیف و مراتب طی گزارشی به مرجع قضائی ارسال می گردد و چنانچه استفاده های نامشروع از آن بعمل نیامده باشد ضمن طرح موضوع در شورای انضباطی وجوه مزبور به حساب وی منظور گردیده و در مورد اوراق بهادار حسب مورد تصمیم قانونی اتخاذ می گردد.
ماده ۸۴ ـ در صورت کشف اشیاء ممنوعه چنانچه صرف نگهداری آن جرم باشد، موضوع طی گزارشی به مرجع قضائی جهت اتخاذ تصمیم ارسال می گردد و در غیراین صورت ضمن طرح در شورای انضباطی تا پایان مدت حبس اشیاء مذکور توقیف و نگهداری و یا طی صورتجلسه تحویل خانوادة زندانی می شود.
ماده ۸۵ ـ مواد مذکور در دو مادة فوق در سه نسخه صورتجلسه شده یک نسخه نزد مرجع قضائی مربوطه و یک نسخه در پروندة زندانی بایگانی و نسخة دیگر به زندانی تحویل می گردد.
ماده ۸۶ ـ پوشیدن لباس مخصوص زندانی، برای زندانیان الزامی نیست مگر به تشخیص رئیس زندان.
تبصره ـ در مواردی که پوشیدن لباس مخصوص زندانی الزامی باشد، رنگ و شکل لباس زندانیان در سراسر کشور متحدالشکل بوده و بر حسب فصول و مناطق مختلف و چگونگی و میزان آن از سوی سازمان تعیین خواهد شد. در اینگونه موارد زندانیان می توانند با کسب اجازه از رئیس زندان بر حسب ضرورت پزشکی و بهداشتی از البسه زیر شخصی و یا لباس اضافی و کرست طبی استفاده نمایند و این عمل نباید وضع شکل لباس مخصوص زندان را تغییر دهد.
ماده ۸۷ ـ به تشخیص دایره مددکاری از سوی زندان سالیانه به زندانیان نیازمند به میزان مناسب لباس داده شده و مایحتاج بهداشتی ضروری زندانیان نسوان نیز تأمین می شود.
تبصره ـ استفاده از بند شلوار و کمربند و نظائر آن بجز شرکت در برنامه های ورزشی که از سوی سازمان مجاز تشخیص داده می شود ممنوع می باشد.
ماده ۸۸ ـ برنامة غذایی زندانیان به تناسب فصول سال به وسیله مدیرکل هر استان تصویب و به زندانها ابلاغ می گردد. ادارات مالی و تدارکاتی و انبارهای زندان بر طبق برنامة تنظیمی نسبت به تأمین اعتبار و تهیه و تحویل مواد اولیه و دقت در مرغوبیت نوع آن اقدام می نمایند.
تبصره ـ مدیران کل استانها می بایست با توجه به شرایط و احتیاجات اقلیمی هر محل نسبت به تغییرات برنامة غذائی در محدودة اعتبار مصوب اقدام نمایند.
ماده ۸۹ ـ غذای روزانه در سه وعده به ترتیب زیر به زندانیان داده می شود. صبحانه، نهار، شام و اغذیه لازم که دارای کالری و ویتامینهای کافی باشد طبق برنامه های غذائی مصوب و متناسب با شرائط آب و هوا در هر محل با چای و آب آشامیدنی سالم در اختیار زندانیان گذارده می شود. در تهیه وسائل ضروری برای جلوگیری از فساد مواد اولیة خواروبار و در تنظیف ظروف و محوطة آشپزخانه از طرف مسئولان مربوطه اهتمام کافی و مستمر به عمل آید.
تبصره ۱ ـ زندانیان باید غذای خود را در صورت امکان در سالن غذا خوری زندان صرف نمایند.
تبصره ۲ ـ زندانیان بیمار طبق برنامه و نظریة پزشک معالج در مدتی که برای آنان تعیین شده است از غذای مخصوص بهداری استفاده خواهند نمود.
ماده ۹۰ ـ برنامه روزانه زندانیان و برنامة غذایی آنان در ماه مبارک رمضان از سوی سازمان اعلام خواهد شد.
ماده ۹۱ ـ حداقل برنامة غذایی عبارت است از:
نان و پنیر و چای برای صبحانه و نهار یا شام، سبزیجات تازه یا خشک، برنج، سیب زمینی، پیاز، حبوبات، انواع لبنیات، تخم مرغ و میوة فصل می باشد و در هر هفته حداقل سه بار به زندانیان نهار یا شام با گوشت داده می شود.
تبصره ـ نوع غذا برای کلیة زندانیان هر زندان یکسان طبخ و توزیع می گردد.
ماده ۹۲ ـ لوازم غذا خوری برای هر زندانی عبارت است از: بشقاب ـ کاسه ـ لیوان و قاشق (در صورت امکان از جنس ملامین).
ماده ۹۳ ـ نظافت آشپزخانه، سالن غذاخوری، شستشو و خشک کردن ظروف و لوازم آنها بدون تبعیض و استثناء طبق برنامة زندان به عهدة کلیة زندانیان می باشد.
ماده ۹۴ ـ در داخل زندانها به اندازه احتیاج با سرمایه بنگاه تعاون، حرفه آموزی و صنایع زندانیان کشور و یا زندان، فروشگاههای لازم تأسیس و رئیس زندان از نظر حفاظت و مسئولیتی که به عهده دارد بر آنها نظارت خواهد داشت.
تبصره ۱ ـ تعیین اجناس و مواد مجاز برای فروش در فروشگاههای زندان با توجه به ضرورت حفظ بهداشت و امنیت داخلی زندان با رئیس زندان و تعیین نرخ حسب مورد با بنگاه تعاون، حرفه آموزی و صنایع زندانیان کشور یا زندان است.
تبصره ۲ ـ اجناس و لوازم فروشگاههای زندان باید به قیمت عادلانه روز بوده و در صورت وجود اجناس تعاونی الزاماً با قیمت تعاونی فروخته شود.
تبصره ۳ ـ صورت ریز مواد و اجناس موجود به نرخ عادلانه به امضای مسئول فروشگاههای زندان در تابلوئی که به همین منظور در مدخل فروشگاه نصب می گردد درج و در معرض دید مشتریان گذارده می شود.
تبصره ۴ ـ رؤسای زندانها مکلفند نظارت کامل بر نرخ اجناس داشته باشند و چنانچه تخلفی صورت گیرد متخلفین را به مراجع مربوطه معرفی نمایند.
ماده ۹۵ ـ زندانیان و ملاقات کنندگان می توانند اقلام مورد نیاز خود را از فروشگاههای داخل زندان تهیه نمایند. مگر اینکه زندانی به علت تنبیه انضباطی یا دستور پزشک از این امر منع گردیده باشد.
تبصره ـ فروش لوازم تجملی و مواد محرکه و دارو و وسائل برقی در فروشگاههای زندان ممنوع است.
ماده ۹۶ ـ وضع اماکن زندان عموماً و آسایشگاه زندانیان خصوصاً باید منطبق با اصول بهداشتی باشد.
ماده ۹۷ ـ نظافت داخل آسایشگاه، راهروها، حیاط هواخوری، سرویسها، سالن اجتماعات، نمازخانه، کتابخانه، کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و امثال آن تحت برنامه‌ریزی و نظارت زندان به عهدة زندانیان است. اجیر کردن زندانی توسط زندانی دیگر به هر نحو ممنوع است.
تبصره ـ با زندانیان بیمار و سالخوردگان و کسانی که قادر به انجام کارهائی از قبیل موضوع مادة فوق نباشند وفق ماده ۷۱ رفتار خواهد شد.
ماده ۹۸ ـ بهداری زندان مکلف است حداقل ماهی یکبار نسبت به تست پزشکی کلیه زندانیان اقدام نماید.
ماده ۹۹ ـ حتی الامکان باید ترتیبی اتخاذ شود که احتیاجات درمانی و بهداشتی زندانیان بیمار در داخل زندان تأمین شود تا به انتقال زندانی به خارج از زندان نیازی نباشد. معهذا در موارد ضروری خروج زندانی از زندان برای معالجه بایستی با تأیید بهداری زندان و اجازة رئیس زندان و موافقت قاضی ناظر زندان باشد. در موارد فوری زندانی بیمار به دستور پزشک یا بهداری زندان و اجازة رئیس زندان یا جانشین او به بیمارستان اعزام می گردد و مراتب باید در اسرع وقت کتباً به مرجع قضائی ذیصلاح گزارش شود.
تبصره ـ مراجع قضائی و مسئولین زندانها موظفند وضع زندانیان بیمار صعب العلاج یا غیرقابل علاج را رسیدگی و حسب مورد مطابق مقررات به آنان مرخصی اعطا یا با رعایت سایر مقررات مربوطه از طریق عفو یا آزادی مشروط موجبات آزادی آنان را فراهم نمایند.
ماده ۱۰۰ ـ هزینة درمان عوارض و بیماریهائی که ضرورت یا فوریت درمان ندارند و یا در اثر تقصیر ناشی شده است به عهدة زندانی و یا مقصر می باشد.
ماده ۱۰۱ ـ کلیه اماکن زندان باید حداقل ماهی یکبار ضد عفونی شود مگر اینکه به علت ظهور حشرات یا بروز اپیدمی و اشاعة ویروس، بیماریهای موسمی و محلی ایجاب نماید زودتر از موعد مقرر نسبت به گندزدائی لوازم مربوطه و سمپاشی اطاقها در محوطه زندان اقدام شود.
ماده ۱۰۲ ـ در کارگاهها و اماکنی که زندانیان در آن به کار اشتغال دارند پنجره ها باید به اندازة کافی وسیع باشد تا نور و هوای آزاد به قدر کافی داخل شود و در صورت لزوم برای کار و مطالعة آنها نور مصنوعی فراهم گردد. مجاری فاضلاب همیشه باید باز باشد و در رفع عفونت و آلودگی در محوطه و اماکن زندانها مراقبت و اقدام لازم و دائم به عمل آید.
ماده ۱۰۳ ـ در هر زندان باید وسایل استحمام زندانیان فراهم بوده و زندانی به محض ورود به زندان استحمام نماید.
ماده ۱۰۴ ـ گرمابه و مستراح و دستشوئی زندان باید همیشه تمیز و نظیف باشد و به اندازة کافی دوش سرد و گرم در دسترس زندانیان گذاشته شود تا بتوانند با توجه به فصول سال حداقل در هفته یکبار استحمام نمایند.
ماده ۱۰۵ ـ تراشیدن موی سر زندانی الزامی نیست، مگر به موجب رأی مرجع قضایی و یا در جرائم معینه ابلاغی از سوی سازمان.
ماده ۱۰۶ ـ بهداری زندان مکلف است برای پیشگیری از سرایت بیماریهای واگیردار مانند بیماریهای آمیزشی و سل و غیره اقدام و با استفاده از همکاری و کمکهای مالی و فنی وزارتخانه ها و مؤسسات و انجمنها نسبت به تهیه محل و دارو برای درمان کامل بیماران مذکور و همچنین معتادان مواد مخدر یا الکل اقدام نماید.
ماده ۱۰۷ ـ بهداری زندان موظف است از زندانی تازه وارد معاینات کامل پزشکی به عمل آورده در صورت لزوم با انجام آزمایشهای تشخیص طبی برنامه‌ریزی و حسب مورد نسبت به درمان یا معرفی وی به مراکز مربوطه اقدام و کلیه اقدامات پزشکی در پرونده زندانی درج گردد.
ماده ۱۰۸ ـ هرگاه زندانی تازه وارد نسخه یا داروئی همراه داشته باشد اخذ و در اختیار بهداری زندان قرار می گیرد تا به تجویز پزشک به او داده شود و هرگاه دارو جنبه حیاتی برای زندانی دارد بایستی فوراً پس از معاینه و تجویز پزشک در اختیار وی قرار گیرد.
ماده ۱۰۹ ـ هر زندانی به محض احساس کسالت جریان را به مسئول امور نگهبانی زندان اطلاع داده و با اخذ معرفینامه به بهداری زندان اعزام و دارو و دستورهای لازم پزشکی را دریافت می دارد.
ماده ۱۱۰ ـ زندانی باید در حضور پزشک یا پزشکیار و یا سایر مسئولین داروی مورد احتیاج را مصرف نماید. نگهداری دارو در آسایشگاه ممنوع است، مگر در مواقع ضروری و با تشخیص پزشک.
ماده ۱۱۱ ـ با تشخیص پزشک بهداری زندان در صورت ضرورت، زندانی بیمار در بیمارستان زندان بستری خواهد شد. گواهی تشخیص ضرورت کتباً باید در پرونده بیمار قید گردد.
ماده ۱۱۲ ـ زندانیان مبتلا به بیماریهای روانی، واگیردار و پرخطر باید با لحاظ نظر پزشک متخصص و نیز سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت مجزا نگهداری و معالجه شوند.
ماده ۱۱۳ ـ سازمان می تواند در صورت لزوم نسبت به بیمه درمانی زندانیان و یا انعقاد قرارداد با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدام نماید.
ماده ۱۱۴ ـ معاینه و عنداللزوم معالجة زندانیان بیمار به عهدة زندان است.
تبصره ـ در صورت نیاز زندانیان بی بضاعت، به دندان مصنوعی، عصا، اعضای مصنوعی، صندلی چرخدار و عینک، انجمن حمایت از زندانیان مکلف به تأمین آن می باشد.
ماده ۱۱۵ ـ تمارض زندانیان به هر نحو از انحاء به تشخیص پزشک زندان موجب تنبیه انضباطی خواهد بود.
ماده ۱۱۶ ـ رئیس بهداری زندان موظف است همه روزه اول وقت از کلیه زندانیان بیمار که در بیمارستان زندان بستری هستند عیادت نموده و پس از پرسش از وضعیت آنان و حصول اطمینان از حسن مراقبت پزشکان و پرستاران نسبت به معالجه و تغذیة صحیح بیماران نظارت کامل و مستمری بعمل آورد.
تبصره ـ رئیس بهداری هر زندان باید پزشک باشد و در مراکزی که این امکان وجود ندارد، فرد مطلع و آشنا به مسائل پزشکی عهده دار این مسئولیت خواهد بود.
ماده ۱۱۷ ـ در صورت فوت زندانی، رئیس زندان مکلف است مراتب را فوراً به مرجع قضائی محل و پزشک قانونی و قاضی ناظر زندان اعلام و پس از صدور مجوز از سوی مرجع قضائی مربوطه جنازه را حسب مورد به بستگان او تحویل و یا پس از تشییع، دفن نموده و وجوه و لوازم شخصی او با نظر قاضی ناظر زندان بر طبق صورتمجلس و رعایت نکات لازم به ورثه قانونی وی تحویل و رسید اخذ گردد.
هرگاه متوفی بدون وارث باشد باید در اسرع وقت با نظر مقام قضائی ذیصلاح نسبت به تعیین تکلیف لوازم شخصی او در زندان اقدام شود و در صورت امکان تجهیز متوفی با اذن اولیاء باشد.
فصل سوم ـ اشتغال و حرفه آموزی
ماده ۱۱۸ ـ سازمان با هدف فراگیر نمودن برنامه های اصلاحی و تربیتی و به منظور کمک به رفع مشکلات مادی و معنوی زندانیان و خانواده آنان و نیل به خودکفائی می تواند از محل جذب کمکهای مردمی و مؤسسات خیریه یا درآمد حاصل از مؤسسات صنعتی، کشاورزی، خدماتی و فرهنگی و بودجه مصوب اعتبار لازم را تأمین و هزینه نماید.
ماده ۱۱۹ ـ سازمان می تواند در جهت ایجاد اشتغال برای زندانیان داوطلب کار با استفاده از امکانات سازمان و یا کمکهای دولتی و یا از طریق دریافت وام یا با مشارکت بانکها و ارگانهای دولتی، تعاونیها و یا بخش خصوصی اقدام نماید.
ماده ۱۲۰ ـ زندانیان داوطلب پس از آزمایشهای لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها با کسب نظر شورای طبقه بندی و رعایت مقررات این آییننامه در کارگاههای داخل زندان یا مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی خارج زندان بکار گمارده می شوند.
ماده ۱۲۱ ـ زندانیان باید به حرفه هائی که مستلزم دیدن دوره های تعلیماتی برای کسب مهارت و تخصص می باشد و از طرف سازمان ابلاغ می شود بکار گمارده شوند تا در طول زمان بتوانند با طی مراحل مختلف آموزشی به اخذ گواهینامه مهارت فنی در رشته مخصوص نائل گردند.
ماده ۱۲۲ ـ زندانیان می توانند با موافقت رئیس زندان در ساعات بیکاری و فراغت در آسایشگاه خود به کارهای دستی اشتغال داشته باشند. مواد اولیه این نوع کارها منحصراً از طریق فروشگاه زندان در اختیار آنان گذاشته می شود.
تبصره ۱ ـ هرگاه زندانی نتواند با سرمایه خود اقدام به تهیه مواد اولیه و لوازم مربوطه نماید، این مواد و لوازم از طریق زندان یا انجمن حمایت از زندانیان تهیه و در اختیار وی گذارده خواهد شد. در این صورت پس از کسر هزینه تهیه لوازم اولیه یک چهارم از سود حاصله به عنوان سهم سرمایه برداشت و به حساب صندوق زندان یا انجمن حمایت از زندانیان واریز و بقیه به حساب زندانی منظور می گردد.
تبصره ۲ ـ زندانی مجاز است کاردستی خود را پس از قیمت گذاری توسط زندان و با استفاده از نظر خبره به هر نحو که خود می داند به زندان یا به اشخاص دیگر واگذار یا به فروش برساند. در صورت فروش یا واگذاری به غیرقیمت فروش نباید از قیمت تعیین شده توسط زندان کمتر باشد.
ماده ۱۲۳ ـ ساعات کار و استراحت زندانیان در مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان با توجه به موقعیت محل و نوع و کیفیت کار و با رعایت فصل دوم از بخش دو این آییننامه از طرف رئیس کارگاه یا مؤسسه مربوطه با هماهنگی رئیس زندان تعیین و به مورد اجرا گذاشته می شود.
ماده ۱۲۴ ـ مزد روزانه زندانیان به تناسب درجه مهارت و کاردانی هر یک از آنان و میزان و نوع کاری که انجام می دهند بوسیله مدیرکل استان تعیین می شود.
ماده ۱۲۵ ـ مزد ماهیانه کار زندانی بشرح زیر تقسیم می گردد:
1 ـ پنجاه درصد (۵۰ %) به حساب بانکی سرپرست موقت عائله تحت تکفل زندانی واریز می گردد.
2 ـ بیست و پنج درصد (۲۵%) به حساب زندانی واریز می شود که در موقع آزادی به او پرداخت گردد.
3 ـ بیست درصد (۲۰ %) به حساب خود زندانی برای مخارج ضروری پرداخت می شود.
4 ـ پنج درصد (۵ %) برای جبران خسارت و حوادث ناشی از کار بر اساس قرارداد فی مابین سازمان و زندانیان شاغل اختصاص داده خواهد شد.
تبصره ـ در صورتی که زندانی فاقد عائله تحت تکفل باشد مبلغ ۵۰ % دستمزد مذکور در بند (۱) نیز به حساب زندانی واریز می گردد.
ماده ۱۲۶ ـ در موقع انتقال زندانی به زندان یا مؤسسه دیگر در اسرع وقت کلیه مطالبات او پس از تسویه حساب کامل به محل زندان جدید حواله و منتقل می شود.
ماده ۱۲۷ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی مکلفند:
الف ـ در صورت بروز حوادث ناشی از کار هزینه خسارت وارده به زندانیان را از محل پنج درصد (۵%) موضوع بند ۴ ماده ۱۲۵ پرداخت نمایند.
ب ـ کلیه مقررات ایمنی، حفاظتی، بهداشتی را طبق ضوابط قانونی رعایت نمایند.
ج ـ دفاتر رسمی زیر را در کلیه کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی به هر شکل که اداره می شود تنظیم نمایند.
1 ـ دفتر روزانه ۲ ـ دفتر کل ۳ ـ دفتر درآمد ۴ ـ دفتر اموال ۵ ـ دفتر سفارشات ۶ ـ دفتر صندوق ۷ ـ دفتر دستمزد زندانیان ۸ ـ دفتر انبار ۹ ـ دفتر حساب درآمد و هزینه شخصی زندانیان به منظور تعیین و اعلام موجودی هفتگی پس انداز قابل پرداخت آنان به فروشگاههای زندان.
تبصره ۱ ـ پرداخت موجودی حساب پس انداز هنگام آزادی به شرط آنکه منع قانونی نداشته باشد پس از تسویه حساب از کلیه قسمتهای زندان بلامانع است.
تبصره ۲ ـ در صورت رایانه‌ای شدن واحد مربوطه مندرجات دفاتر مزبور به رایانه منتقل خواهد شد.
ماده ۱۲۸ ـ نحوه اداره کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی بشرح ذیل خواهد بود:
الف ـ مسئولیت اداره امور کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی از حیث نوع و میزان تولید، کیفیت و کمیت کار، خرید و فروش و معاملات و انعقاد و انجام قراردادها و مسائل فنی و تخصصی و سایر موارد از این قبیل بر عهده مدیریت کارگاه یا مؤسسات می باشد.
ب ـ مسئولیت امور انتظامی و امنیتی و در اختیار قرار دادن کارگران، نحوه و کیفیت اعزام آنان به کارگاه و نیازهای فرهنگی و بهداشتی زندانیان بر عهده رئیس زندان می باشد.
ماده ۱۲۹ ـ استفاده از زندانیان در امور نگهبانی و انتظامی و اداری زندان و دیگر دستگاهها ممنوع است.
ماده ۱۳۰ ـ انجام امور خدماتی داخل بندها و اندرزگاهها و مؤسسات صنعتی، خدماتی و کشاورزی و همچنین کارگاهها به طور نوبتی بدون تبعیض توسط زندانیان انجام می گیرد.
تبصره ـ اگر زندانی بدون عذر موجه از انجام وظائف محوله در داخل زندان و مؤسسات وابسته خودداری نماید تخلف و به تشخیص شورای انضباطی موجب تنبیه انضباطی است.
فصل چهارم ـ فعالیتهای آموزشی، فرهنگی و تربیتی
ماده ۱۳۱ ـ به منظور سوادآموزی و ارتقاء سطح معلومات و جلوگیری از اتلاف وقت زندانیان و همچنین تقویت اراده و پرورش فکر و استعدادهای نهفته آنان در کلیه زندانها از طریق وزارتخانه های مربوطه و مؤسسات آموزشی، علمی و فنی، حرفه‌ای و دولتی یا وابسته به دولت و یا سازمانهای خیریه و نهضت سوادآموزی، تحت نظر واحدهای مربوط در زندان، آموزش فنی، حرفه ای و مذهبی داده می شود.
ماده ۱۳۲ ـ زندانیان در مدت اقامت خود در زندان با توجه به مدت محکومیتشان و کیفیت و نوع برنامه های آموزش علمی، دینی و فنی، حرفه ای پیش بینی شده در زندانها به فراگیری سواد و ادامه تحصیلات علمی، دینی و حرفه ای اشتغال خواهند داشت.
تبصره ـ شرکت افراد بیسواد کمتر از شصت سال در کلاسهای سوادآموزی اجباری است، عدم شرکت در کلاسهای مزبور می تواند موجب محرومیت از امتیازات گردد.
ماده ۱۳۳ ـ تدریس در آموزشگاههای علمی و فنی، حرفه ای زندانها با همکاری وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات آموزش علمی و فنی، حرفه ای وسیله مربیان علمی حرفه ای و طبق برنامه تنظیمی توسط واحدهای مربوطه در زندان انجام می گیرد.
ماده ۱۳۴ ـ آزمون سالیانه باید مطابق برنامه رسمی دستگاههای مربوط در داخل زندانها بعمل آید و به محصل هر کلاس گواهینامه رسمی بدون اشاره به زندانی بودن او با انجام تشریفات خاص که جنبه تشویق به تحصیل داشته باشد اعطاء می گردد.
ماده ۱۳۵ ـ به منظور کمک به بازسازی اجتماعی زندانیان و جذب کامل آنها در محیط اجتماعی، سازمان مکلف است وسائل تحصیل ابتدائی، راهنمائی، متوسطه و عالی و دوره های تخصصی، علمی و فنی، حرفه ای را برای علاقه مندان به ادامه تحصیل از طرق اجرای برنامه های عادی یا مکاتبه ای با رعایت مقررات مربوط از طریق وزارتخانه ها و مؤسسات ذیربط در داخل زندان فراهم نماید.
ماده ۱۳۶ ـ پرداخت هزینه های مربوطه به تحصیلات عالی از طریق برنامه های عادی یا مکاتبه‌ای با خود زندانی است. زندان مکلف است به هزینه زندانی کتب و وسائل لازم را تهیه و در اختیار او قرار دهد.
تبصره ـ در صورتی که زندانی به جهت عدم بضاعت قادر به پرداخت هزینه های مذکور در این ماده نباشد پرداخت هزینه ها از طریق انجمن حمایت از زندانیان صورت می گیرد.
ماده ۱۳۷ ـ امتحانات نهایی ابتدائی، راهنمایی، متوسطه و عالی با نظارت مستقیم وزارتخانه ها و مؤسسات مربوطه در داخل زندان انجام می شود.
ماده ۱۳۸ ـ زندانی با موافقت رئیس زندان به عنوان فعالیتهای فردی و ممتاز علاوه بر اجرای برنامه های تحصیلی می تواند مطالعات دانشگاهی، فنی، حرفه ای و تحقیقاتی خود را شخصاً در زندان انجام دهد و وسائل و لوازم مورد نیاز خود را با رعایت نظامات داخلی زندانها به هزینه شخصی خود و در صورت امکان به هزینه دولت از طریق مسئولین برنامه های آموزشی زندان تدارک نماید.
ماده ۱۳۹ ـ در هر زندان با جلب کمک و همکاری وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات کتابخانه مجهزی با توجه به تعداد زندانیان تأسیس و کتب علمی، مذهبی، اخلاقی و فنی در حد نیاز برای مطالعه زندانیان تهیه می شود زندانیان می توانند در ساعات مقرر در کتابخانه به مطالعه پرداخته و با اجازه مسئولین کتابخانه به طور امانت از کتابخانه کتاب اخذ نموده، سپس با رعایت نظافت کامل و بدون عیب و نقص آنرا عیناً به کتابخانه مسترد نمایند.
ماده ۱۴۰ ـ هر زندانی که نسبت به حفظ نظافت و یا اعاده به موقع کتاب به کتابخانه مسامحه نماید با نظر مسئول کتابخانه و موافقت رئیس زندان از عهده غرامت مربوطه برخواهد آمد.
ماده ۱۴۱ ـ استفاده از مجلات و روزنامه های مجاز در داخل زندان بلامانع است.
ماده ۱۴۲ ـ با جلب کمک و همکاری نهادهای ذیربط در زندان وسائل آموزشی سمعی و بصری لازم جهت زندانیان تدارک و تأمین می گردد.
ماده ۱۴۳ ـ هنگام پذیرش زندانی دین رسمی او در برگه پرسشنامه درج و به منظور تقویت و تحکیم مبانی دینی زندانیان و اجرای آداب و مراسم دینی آنان با جلب کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طریق مسئولین مربوطه زندان (در زندان محل) وسیله و تسهیلات لازم جهت انجام فرائض دینی آنها فراهم می گردد.
ماده ۱۴۴ ـ هر زندانی که دارای یکی از ادیان رسمی کشور باشد می تواند در آسایشگاه عمومی یا انفرادی خود یک جلد کتاب آسمانی، کتاب دعا، سجاده و مهر نماز جهت اجرای فرائض دینی خود نگهداری نماید.
ماده ۱۴۵ ـ هر زندانی که دارای یکی از ادیان رسمی باشد در صورت لزوم می تواند تقاضا نماید تا پس از موافقت رئیس زندان نماینده مذهبی او در زندان حضور یافته در اجرای آداب و مسائل مذهبی او را هدایت و ارشاد نماید.
ماده ۱۴۶ ـ در هر زندان در صورت امکان وسائل و امکانات ورزشی و تربیت بدنی از قبیل تأمین کادر مربیان ورزشی و تدارک سالن سرپوشیده و زمین و وسائل لازم برای ورزشهای فردی و گروهی فراهم می گردد.
ماده ۱۴۷ ـ به منظور سلامت جسم و روح زندانیان، اجرای برنامه های ورزش صبحگاهی در زندانها برای زندانیانی که قادر به انجام ورزش می باشند، اجباری است و طبق برنامه ای که برای آنان تنظیم می شود باید حداقل روزانه نیم ساعت در هوای آزاد ورزش نمایند.
ماده ۱۴۸ ـ زندانی می تواند به پیشنهاد رئیس زندان و موافقت مدیرکل مربوطه و مقامات قضائی با اجرای تشریفات قانونی و انتظامی در مسابقات ورزشی و فعالیتهای فرهنگی و مذهبی خارج از زندان شرکت نماید.
تبصره ـ شرکت در مسابقات خارج از کشور از شمول این ماده مستثنی است.
ماده ۱۴۹ ـ به منظور پرورش افکار و استعدادهای هنری و ارتقاء سطح معلومات زندانیان به پیشنهاد معاونت امور فرهنگی و تربیتی موافقت رئیس زندان و با جلب کمک و همکاریهای وزارتخانه ها و مؤسسات و سازمانهای ذیربط، در زندانها برنامه های نمایش ماهانه ترتیب داده می شود.
زندانیان در نمایشهای ماهانه ای شرکت خواهند کرد که رئیس زندان از طرز کار و رفتار آنان رضایت داشته و صلاحیت اخلاقی آنها را شورای طبقه بندی تأیید نماید. همچنین به منظور پرورش روح و جسم زندانیان با پیشنهاد رئیس زندان و موافقت مدیرکل و تصویب شورای طبقه بندی و موافقت مقامات قضائی مربوطه، زندانیانی که دارای حسن رفتار بوده و مقررات زندان را کاملاً اجرا می نمایند، حداقل ماهی یکبار به نماز جمعه یا تفریحگاههای عمومی شهر که از سوی زندان به این کار اختصاص داده شده اعزام خواهند شد. بدیهی است حفاظت از زندانیان در چنین مواردی با رعایت مفاد این آییننامه به عهده مأمورین انتظامی زندان خواهد بود و در صورت لزوم از سایر نیروهای انتظامی محل استفاده خواهد شد.
ماده ۱۵۰ ـ نمایش فیلمهای آموزنده و اخلاقی تحت نظر معاونت فرهنگی و تربیتی در زندان با جلب کمک و همکاری ادارات و سازمانهای مربوطه با رعایت ماده قبل بلامانع است.
ماده ۱۵۱ ـ زندانیان می توانند در ساعات فراغت خود با رعایت نظم و ترتیب طبق برنامه تنظیمی از برنامه های رادیو، تلویزیون استفاده نمایند.
ماده ۱۵۲ ـ متهمین واجد صلاحیت می توانند با صلاحدید مسئولین زندان از برنامه آموزشی، حرفه ای، تفریحی و ورزشی استفاده نمایند مگر اینکه به لحاظ عدم شایستگی اخلاقی و نوع و اهمیت جرم ارتکابی و یا دستور قضائی، اجتماع آنان با سایر متهمان و محکومان به مصلحت نباشد.
فصل پنجم ـ روابط عمومی
ماده ۱۵۳ ـ زندانیان می توانند از اخبار کشور از طریق وسائل ارتباط جمعی مجاز در داخل زندان مانند رادیو، تلویزیون و حداقل یک روزنامه کثیرالانتشار اطلاع حاصل نمایند.
ماده ۱۵۴ ـ در صورت امکان در هر زندان می بایست زیر نظر واحد فرهنگی نشریه ماهانه منتشر و اطلاعات مربوط به فعالیتهای اصلاحی و ارشادی زندانیان و مقررات انتظامی زندان با درج مقالاتی که بوسیله مربیان یا زندانیان تهیه می شود در آن منعکس گردد. زندانی حق ندارد در ضمن مقالات خود کمکهای مادی یا انجام خدمتی را از مردم طلب نماید و مطالب مندرج در نشریه داخلی زندان باید صرفاً واجد جنبه های اخلاقی، تربیتی، علمی، تفریحی و سرگرم کننده باشد.
ماده ۱۵۵ ـ اجازه بازدید از زندان به دستور کتبی مدیرکل زندانها علاوه بر مقامات رسمی کشور فقط به کسانی داده می شود که در رشته های مربوط به علوم مذهبی، اجتماعی، اخلاقی، تربیتی، جزائی و علوم اداره زندانها تدریس یا تحقیق می نمایند یا آنهائی که در انجمنهای خیریه به فعالیتهای مذهبی، اجتماعی و اصلاح زندانیان عضویت دارند.
ماده ۱۵۶ ـ مقامات مجاز برای ورود به زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی عبارتند از:
رئیس قوه قضائیه، رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، وزیر دادگستری، رئیس سازمان و معاونین او، مدیران کل سازمان، بازرسان اعزامی رئیس قوه قضائیه، مأموران دفاتر بازرسی و حفاظت اطلاعات سازمان، بازرسان سازمان بازرسی کل کشور طبق ابلاغ صادره، رؤسای دادگستری، قضات ناظر زندان در حوزه قضائی مربوطه، رؤسای دادگاهها در ارتباط با پرونده های مطروحه نزد آنان.
تبصره ۱ ـ اشخاص زیر با اطلاع و اجازه رئیس زندان و رعایت سایر مقررات این آییننامه در حدود وظایف و مشاغل خود و در صورت نیاز می توانند وارد زندان شوند: مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره و کارکنان و مددکاران انجمن حمایت از زندانیان شهرستان محل، دانشجویان و محققین با معرفی نامه رسمی از دانشکده یا مؤسسه مربوطه.
تبصره ۲ ـ ورود و خروج عوامل اطلاعاتی وزارت اطلاعات جهت انجام امور محوله پس از معرفی و هماهنگی لازم با سازمان صرفاً در حدود قانون و مقررات تشکیل وزارت اطلاعات خواهد بود.
تبصره ۳ ـ ورود با سلاح گرم یا سرد به داخل زندانها بطور کلی ممنوع است و تخلف از آن بر حسب مورد موجب تعقیب انتظامی یا اداری خواهد بود.
ماده ۱۵۷ ـ عکسبرداری، رد و بدل کردن اشیاء، نامه، حمل ضبط صوت، دوربین عکاسی، مواد ممنوعه و نظایر این قبیل اعمال برای بازدیدکنندگان در مواقع بازدید ممنوع می باشد.
ماده ۱۵۸ ـ بازدیدکنندگان باید قبلاً اجازه مخصوص به امضاء رئیس زندان اخذ و به هنگام ورود برگ شناسائی و اجازه کتبی خود را به مسئول امور نگهبانی زندان ارائه دهند، ساعت ورود و مشخصات کامل و علت بازدید و ساعت خروج آنها باید در دفتر مخصوص بازدیدکنندگان ثبت گردد. هرگاه بازدیدکننده نظرات اصلاحی یا انتقادی داشته باشد نتیجه مشاهدات و استنباطات خود را در دفتر مزبور منعکس می نماید در این صورت مراتب باید از طریق اداره کل به سازمان گزارش شود تا از اینگونه همکاریها و راهنمائیها در بهبود وضع زندانها حداکثر استفاده بعمل آید.
ماده ۱۵۹ ـ تهیه فیلم و خبر و انتشار شرح احوال و عکس زندانیان بطوری که باعث شناسائی، هتک حیثیت و رسوائی آنان نشود و یا خود کتباً به آنها رضایت دهند، با اجازه معاونت امور فرهنگی و تربیتی سازمان مجاز خواهد بود.
ماده ۱۶۰ ـ انجام عقد نکاح و طلاق و تنظیم هرگونه سند معامله و قرارداد یا تعهدی که یک طرف آن زندانی باشد بایستی با اجازه مقام قضائی مربوطه یا قاضی ناظر زندان انجام و در صورت لزوم در زندان بوسیله یکی از سردفتران اسناد رسمی با شرائط عادلانه از سایر دفاتر اسناد رسمی انجام پذیرد تا موجب تضییع حقوق زندانی یا اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر نشود.
فصل ششم ـ تخلفات و تنبیهات داخل زندان
ماده ۱۶۱ ـ اعتراض، شکایات و تقاضای ملاقات به صورت دسته جمعی و اعتصاب زندانیان به کلی ممنوع است اما هر زندانی می تواند شفاهاً یا کتباً تقاضای ملاقات با رئیس زندان را بنماید و اگر شکایت یا اعتراضی دارد آنرا در صندوقهای مربوطه بیندازد و به همین منظور صندوقهائی در محلهای مناسب نصب و حداقل هفته ای یکبار تخلیه خواهد شد.
تبصره ـ به گزارشات غیر مربوط به زندان، یا بدون امضاء و مشخصات نویسنده ترتیب اثر داده نخواهد شد.
ماده ۱۶۲ ـ هر زندانی باید به محض اطلاع از وقوع حوادث و پیشامدهای سوء احتمالی و اعمالی که تحقق آن مخل نظم داخلی زندان می گردد، مراتب را فوراً به مسئول امور نگهبانی یا به هر یک از مقامات مسئول زندان گزارش دهد.
ماده ۱۶۳ ـ تند خویی، دشنام، ادای الفاظ رکیک یا تنبیه بدنی زندانیان و اعمال تنبیهات خشن و مشقت بار و موهن در زندانها به کلی ممنوع است.
ماده ۱۶۴ ـ استفاده از دستبند برای زندانی جهت کنترل و جلوگیری از خودزنی و ایذاء و آزار دیگران یا ایراد خسارت به اموال با دستور رئیس زندان و در غیاب وی بالاترین مقام مسئول در زندان مجاز می باشد.
تبصره ـ استفاده از پابند فقط در صورتی مجاز است که بوسیله دستبند یا تمهیدات دیگر نتوان زندانی را کنترل کرد.
ماده ۱۶۵ ـ در هنگام شورش زندانیان، کارکنان زندانها نهایت سعی خود را در برقراری آرامش و جلوگیری از بروز خونریزی یا ایراد خسارت به افراد و اموال خواهند نمود و عنداللزوم از امکانات انتظامی محل استمداد نموده، جلوی گسترش شورش را گرفته و متخلفین را حسب مورد به دستگاه قضائی و شورای انضباطی زندان معرفی خواهند کرد.
ماده ۱۶۶ ـ کلیه زندانیان اعم از محکومین و متهمین مکلف به حسن رفتار و سلوک با یکدیگر و اطاعت از دستورات مأمورین زندان و رعایت کلیه مقررات داخلی زندان هستند و در صورت تخلف حسب مورد در شورای انضباطی مطرح و تصمیمات متخذه درباره آنها اجرا خواهد شد.
ماده ۱۶۷ ـ هرگاه زندانیان با یکدیگر اختلافی داشته باشند بایستی موضوع را به اطلاع مأمور مراقب بند رسانده تا رئیس اندرزگاه را در جریان امر قرار دهد و رئیس اندرزگاه موظف است به طریق مقتضی رفع اختلاف نماید و هرگاه موفق به حل اختلاف نشود جریان را به رئیس زندان گزارش خواهد کرد تا رئیس زندان حسب مورد اقدام لازم بعمل آورد.
تبصره ـ زد و خورد در زندان، خودزنی، اقدام به خودکشی یا تهدید به انجام آن و هر نوع عملی که طبق مقررات خلاف محسوب می شود ممنوع بوده و متخلف طبق نظر شورای انضباطی تنبیه و حسب مورد به مراجع قضائی معرفی خواهد شد.
ماده ۱۶۸ ـ به منظور رسیدگی به تخلفات زندانیان شورای انضباطی با ترکیب اعضای ذیل تشکیل می گردد: مسئولین واحدهای قضائی و فرهنگی و انتظامی، حفاظت اطلاعات، رئیس اندرزگاه مربوطه و یک نفر مددکار با انتخاب رئیس زندان، تصمیمات متخذه با اکثریت آراء معتبر است.
ماده ۱۶۹ ـ تنبیهات انضباطی عبارتند از:
۱ ـ توبیخ کتبی با درج در پرونده شخصیتی زندانی.
۲ ـ محرومیت از ملاقات حداکثر تا یک ماه.
۳ ـ محرومیت از مرخصی تا ۶ ماه.
۴ ـ زندان انفرادی تا یک ماه.
۵ ـ تغییر زندان با رعایت مقررات مربوطه.
۶ ـ عدم پیشنهاد عفو و آزادی مشروط حداکثر تا یک سال.
تبصره ـ مرجع تجدیدنظر خواهی مجازاتهای مقرر در بندهای ۴ و ۵ و ۶ هیأتی مرکب از رئیس و قاضی ناظر زندان و یک نفر به انتخاب مدیرکل زندانهای استان مربوطه است که بلافاصله رسیدگی نموده و نظر اکثریت لازم الاجراء خواهد بود.
ماده ۱۷۰ ـ شورای انضباطی پس از اتخاذ تصمیم می تواند تنبیهات مقرره را به اکثریت آراء کلاً یا جزئاً به مدت شش ماه تعلیق نماید هرگاه در این مدت زندانی مرتکب تخلف یا جرمی نشود اجرای تنبیهات مذکور کان لم یکن می گردد در غیراین صورت علاوه بر مجازات تخلف یا جرم ارتکابی اخیر، تنبیهات مقرره در شورای انضباطی نیز به مورد اجراء گذارده خواهد شد.
ماده ۱۷۱ ـ آراء شورای انضباطی در خصوص تنبیه زندانیان به دستور رئیس زندان یا جانشین او اجرا و صورتمجلس حاکی از ذکر نوع تنبیه و اجرای آن تنظیم و در پرونده زندانی درج و بایگانی می گردد. هرگاه زندانی متخلف از تاریخ آخرین تخلف خود به مدت یکسال مرتکب تخلف یا جرم دیگری نشود و از خود مستمراً حسن اخلاق و رفتار نشان دهد آثار تبعی تنبیه مقرر منتفی و در غیراین صورت در مواقع عفو و بخشودگی در جدول رفتار زندانی به عنوان امتیاز منفی منظور و موردنظر قرار خواهد گرفت.
ماده ۱۷۲ ـ هرگاه اعمال ارتکابی زندانی علاوه بر تخلف انضباطی واجد وصف جزائی یا حقوقی باشد، ضمن محکومیت به تنبیهات مندرج در آییننامه مراتب به مرجع قضائی محل جهت اتخاذ تصمیم قانونی گزارش می شود و توسط رئیس یا معاونت قضائی زندان تا حصول نتیجه پیگیری خواهد شد.
ماده ۱۷۳ ـ زندانی مکلف است کلیه خساراتی را که به زندان و مؤسسات وابسته وارد می کند جبران نماید و در صورت عمدی بودن یا عدم جبران طبق مقررات قانونی به مراجع قضائی معرفی می گردد. همچنین در صورتی که وجه خسارت تا مبلغ پانصد هزار ریال باشد رئیس زندان یا جانشین او می تواند وجه مذکور را از حساب یا وجوه مربوط به زندانی برداشت نموده و موضوع را کتباً به زندانی ابلاغ نماید.
بخش سه : رابطه زندانی با خارج از زندان
فصل اول ـ ملاقات
ماده ۱۷۴ ـ کلیه زندانیان اعم از متهم و محکوم تحت نظارت کامل و طبق مقررات این آییننامه مجاز به داشتن ارتباط با بستگان و آشنایان خود می باشند و این ارتباط بوسیله ملاقات و مکاتبات انجام می پذیرد.
تبصره ـ چنانچه ملاقات یا مکاتبه متهمی مخالف حسن جریان محاکمه باشد قاضی مربوطه می بایست کتباً ملاقات با زندانی یا مکاتبه وی را ممنوع اعلام کند. در این صورت و در مدت ممنوعیت حسب مورد ملاقات با زندانی و یا مکاتبه او فقط با اجازه کتبی مراجع قضائی ذیصلاح مجاز می باشد. تخلف از مفاد این تبصره موجب تعقیب انتظامی یا اداری متخلف خواهد بود. ولی به مجرد شروع محاکمه وکیل مدافع شخص بازداشت شده حق خواهد داشت که با او ملاقات نماید و هیچ یک از مأموران انتظامی یا اداری و قضائی نمی توانند به هیچ وجه از این ملاقات جلوگیری نمایند.
ماده ۱۷۵ ـ محل ملاقات عمومی زندانیان حتی الامکان بایستی مجهز به دیوارهای شیشه ای نشکن و وسائل تلفن و لوازم ضد صوت باشد و وسائل مذکور باید طوری تعبیه گردد که هنگام ملاقات و مکالمه زندانیان با اشخاص، مزاحمت برای سایرین فراهم نگردد و مکالمات به سهولت انجام پذیرد.
تبصره ـ مسئولین زندانها می توانند برای بنای چنین محلهائی که در جهت رفاه خانواده زندانیان احداث می گردد از اعتبارات انجمنهای حمایت از زندانیان محل استفاده نمایند.
ماده ۱۷۶ ـ زوج یا زوجه، پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزندان زندانی و همچنین پدر و مادر همسر وی حق دارند طبق شرایط ملاقاتهای هفتگی با زندانی ملاقات کنند و سایر بستگان و دوستان زندانی در صورت درخواست با کسب اجازه از طرف رئیس زندان یا قاضی ناظر زندان می توانند ملاقات کنند.
ماده ۱۷۷ ـ زندانیانی که حسن رفتار و کردار داشته باشند با صلاحدید رئیس زندان می توانند با همسر و فرزندان و پدر و مادر و برادر و خواهر و پدر و مادر همسر خود با حضور مأمور مراقب ملاقات حضوری نمایند.
ماده ۱۷۸ ـ زندانیان مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی نیز می توانند حداقل هفته ای یک بار با اشخاص مذکور در ماده ۱۷۷ ملاقات نمایند. محل ملاقات این گروه از زندانیان در محل مناسبی که به این منظور اختصاص داده می شود انجام خواهد شد در این صورت حضور یک مأمور مراقب ضروری است.
ماده ۱۷۹ ـ زندانیان با موافقت رئیس زندان یا قاضی ناظر زندان در مواردی می توانند ملاقات خصوصی بدون حضور مراقب با همسر و فرزندان خود داشته باشند.
ماده ۱۸۰ ـ وکلای دادگستری در صورت داشتن وکالتنامه رسمی برای حفظ حقوق موکل زندانی خود هر موقع ضرورت ایجاب نماید می توانند با اخذ مجوز کتبی از مقامات قضایی ذیصلاح در ساعات اداری به زندان مراجعه و با ارائه وکالتنامه رسمی به رئیس زندان در صورت امکان در اتاق مخصوص و مجزا از اتاق ملاقات عمومی با موکلان خود ملاقات نمایند و در صورت ممنوع الملاقات بودن زندانی، ملاقات با نظر مقامات قضائی مربوطه انجام می گیرد. بدیهی است مقدمات تنظیم وکالتنامه رسمی توسط مسئولین زندان فراهم خواهد شد.
تبصره ـ کانون وکلا می تواند در هر زندان به هزینه خود با نظر سازمان اتاقی بسازد که برای ملاقات وکلای دادگستری با موکلان زندانی آنها اختصاص داده شود.
ماده ۱۸۱ ـ ملاقات مقامات قضائی ذیصلاح با زندانی باید بدون حضور نگهبان انجام گردد.
ماده ۱۸۲ ـ برنامه ملاقات عمومی در هر زندان از نظر روز و ساعت متناسب با فصول سال و نیاز هر محل بوسیله رئیس زندان تهیه و با تصویب مدیرکل مربوطه آگهی می شود.
تبصره ۱ ـ برنامه ملاقات باید به گونه ای تنظیم شود که زنان و مردان ملاقات کننده و ملاقات شونده بتوانند به طور جداگانه با یکدیگر ملاقات نمایند.
تبصره ۲ ـ برنامه ملاقات عمومی باید به گونه ای تنظیم شود که هر زندانی حداقل هفته ای یکبار ملاقات داشته باشد و مدت آن کمتر از ۲۰ دقیقه نباشد.
ماده ۱۸۳ ـ علاوه بر رئیس زندان، مقامات قضائی ذیصلاح و مدیرکل زندانهای استان نیز در صورت تشخیص ضرورت می توانند در وقت اداری کتباً اجازه ملاقات با زندانی را با اشخاص مجاز در آییننامه صادر نمایند.
تبصره ۱ ـ اعطای ملاقات موضوع این ماده در خارج از وقت اداری با نظر رئیس زندان یا بالاترین مقام مسئول در زندان بلامانع است.
تبصره ۲ ـ در صورتی که برای زندانی از سوی شورای انضباطی محدودیت ملاقات در نظر گرفته شود موضوع با ذکر دلیل به مراجع مذکور در ماده فوق اعلام تا از دادن ملاقات خودداری نمایند.
ماده ۱۸۴ ـ رئیس زندان می تواند تسهیلات ملاقات زندانیان بیمار را که در بیمارستان بستری بوده یا قادر به حرکت نیستند با نظر پزشک فراهم آورد.
ماده ۱۸۵ ـ رد و بدل کردن نامه و اشیاء مجاز بدون اجازه رئیس زندان یا نماینده وی بهر نحو از انحاء بین ملاقات کننده و زندانی به کلی ممنوع می باشد و مأمور ملاقات موظف به حفظ انتظام و انضباط کامل و اجرای دقیق ملاقات خواهد بود.
تبصره: تخلف مأمور ملاقات و یا قصور و تقصیر وی موجب تعقیب انتظامی یا اداری خواهد بود.
ماده ۱۸۶ ـ ملاقات اتباع بیگانه با خانواده و غیر آن باید با حضور یک نفر مترجم مورد اعتماد انجام شود مگر آنکه مکالمات به زبان فارسی انجام گیرد، پرداخت دستمزد با سازمان است.
ماده ۱۸۷ ـ ملاقات نماینده سیاسی و کنسولی با اتباع زندانی خود با معرفی وزارت امور خارجه و با اجازه مقامات صلاحیتدار قضائی با هماهنگی رئیس زندان خواهد بود.
تبصره ـ زندانیانی که کشور آنها در ایران نماینده سیاسی ندارند می توانند با رعایت ماده فوق با نماینده سیاسی و کنسولی دولتی که حافظ منافع آنان می‌باشد ملاقات نمایند.
ماده ۱۸۸ ـ در تمام مواردی که شخص خارجی با زندانی ملاقات می نماید باید با حضور یک نفر از کارکنان زندان که حتی الامکان به زبان زندانی آشنایی داشته باشد صورت گیرد و صحبت باید بدون نجوا و با صدای بلند باشد. اگر مأمور مسئول ملاقات موضوع مذاکره طرفین را بر خلاف مقررات و نظامات داخلی زندان تشخیص دهد باید فوراً به ملاقات خاتمه دهد و چگونگی امر را به رئیس زندان گزارش نماید.
ماده ۱۸۹ ـ رؤسای زندانها باید ترتیبی اتخاذ نمایند تا سالن انتظار جهت استقرار ملاقات کنندگان مجهز به سرویس، فروشگاه و سایر وسائل رفاهی باشد و تدابیری اتخاذ گردد تا ملاقات کنندگان از مسیر مخصوص جدای از محوطه عمومی زندان به قسمت محل ملاقات هدایت شوند.
ماده ۱۹۰ ـ در تمامی موارد تنظیم برنامه ملاقات از نظر روز و ساعت و طول مدت ملاقات و چگونگی و کیفیت آن با نظر رئیس زندان خواهد بود.
فصل دوم ـ ارسال مراسلات پستی
ماده ۱۹۱ ـ زندانی که ممنوع الملاقات نباشد می تواند در هر هفته دو نامه به عنوان همسر و فرزندان، والدین، وکیل رسمی و یا به دیگر بستگان، دوستان و مقامات قضائی و در هر ماه یک نامه به عنوان مقامات رسمی کشور، با رعایت موازین شرعی و قانونی نوشته و ارسال دارد. این نامه ها با حضور مسئول قسمت ارسال نامه ها امضاء و انگشت زده شده و پس از گواهی مسئول فوق به مهر قسمت مربوطه ممهور می شود.
تبصره ـ زندانی ممنوع الملاقات می تواند با اجازه مقامات قضایی مربوطه در صورت لزوم نامه سرگشاده به خانواده یا وکیل رسمی نوشته و پس از تأیید مقام قضائی ارسال دارد.
ماده ۱۹۲ ـ در مواقع ضروری و فوق العاده زندانی می تواند با اجازه رئیس زندان بیش از حد مقرر با بستگان خود یا مقامات صلاحیتدار قانونی یا کسانی که به نحوی از انحاء در تعلیم و تربیت و حل مشکلات شخصی و خانوادگی و اجتماعی او صالح و مؤثر باشند با رعایت مقررات مربوطه مکاتبه نماید.
ماده ۱۹۳ ـ نامه های صادره و وارده زندانی باید بوسیله مسئول ارسال نامه های زندانیان که از بین مأموران مجرب و مورد اعتماد زندان انتخاب می شود دقیقاً بررسی و مطالعه شده و پس از امضاء و مهر قسمت مذکور به مقصد ارسال شود.
ماده ۱۹۴ ـ نامه هائی که مندرجات آن مفسده انگیز یا مخالف با نظامات زندان یا خلاف نظم و عفت عمومی و اخلاق حسنه بوده و موجب هتک حرمت اشخاص شود یا متضمن الفاظ رکیک و مستهجن و فحش و ناسزا و تهدید و یا تهمت و افترا باشد همچنین عرض حالهای غیرموجه و مکرر درباره موضوعاتی که قبلاً مورد رسیدگی قرار گرفته و تهیه و ارسال آنها صرفاً به منظور مزاحمت باشد به دستور رئیس زندان ضبط شده و نویسنده نامه طبق مقررات این آییننامه تنبیه انضباطی و یا تحت تعقیب جزائی قرار خواهد گرفت.
ماده ۱۹۵ ـ متن نامه ها باید با خط خوانا و روشن و به زبان فارسی نوشته شده و موضوع آن درباره بیان حقایق مربوط به اوضاع و احوال خانوادگی و شخصی و جریان دعوا مربوط به نویسنده نامه باشد.
ماده ۱۹۶ ـ کلیه نامه های صادره باید در دفتر مخصوصی ثبت و نام و نام خانوادگی و مشخصات کامل، شماره قرار یا دادنامه، شماره زندانی، شماره آسایشگاه نویسنده نامه و نشانی و عنوان گیرنده با خط خوانا روی پاکت نوشته شود تا در صورت برگشت آن با استفاده از مندرجات دفتر مذکور عیناً به نویسنده نامه مسترد شود.
ماده ۱۹۷ ـ نامه هائی که به زبان خارجی نوشته می شود اگر در محل برای ترجمه و بررسی آن وسیله ای موجود نباشد بایستی عیناً به اداره کل زندانها و نهایتاً به سازمان ارسال گردد تا پس از بررسیهای لازم چنانچه ارسال آن به مقصد بدون مانع باشد جهت ارسال به زندان مربوطه اعاده شود.
ماده ۱۹۸ ـ زندانیان اتباع خارجه می توانند از طریق وزارت امور خارجه با نماینده سیاسی و کنسولی خود مکاتبه نمایند و نامه های آنها باید طبق مقررات این آییننامه بررسی و به مقصد فرستاده شود.
ماده ۱۹۹ ـ در مواقع ضروری ارتباط زندانی بوسیله تلگراف یا تلفن با اشخاص یا مقامات رسمی با رعایت مقررات این آییننامه و موافقت قبلی رئیس زندان با هزینه شخصی زندانی بلااشکال است.
تبصره ـ مکالمه تلفنی زندانیان اتباع خارجی با حضور مترجم مورد اعتماد سازمان بلامانع می باشد.
ماده ۲۰۰ ـ واحدهای بازرسی ادارات کل موظفند برای هر زندان صندوق شکایات تهیه و در دسترس زندانیان قرار دهند تا در صورتی که زندانیان از امور بازداشتگاه یا زندان شکایت داشته باشند بتوانند شکایت خود را با ذکر دلیل ضمن نامه ای که هویت دقیق زندانی روی پاکت قید شده باشد مستقیماً در صندوق مذکور قرار دهند این صندوق هر هفته یک بار توسط بازرسی اداره کل باز و شکایت آن به وسیله واحد بازرسی مورد بررسی قرار می گیرد.
ماده ۲۰۱ ـ توزیع و قبول نامه های زندانیان از ساعت ۱۱ صبح الی ۱۴ می باشد. جز در موارد اضطراری و با وصول تلگراف و یا هر نامه بایستی حداکثر ظرف ۲ روز از تاریخ وصول بدست زندانی یا مرجع مربوطه برسد.
ماده ۲۰۲ ـ در صورتی که زندانی از نحوه اجرای بازداشت یا حبس خود و یا هر امر دیگر از امور بازداشتگاه و زندان شکایت داشته باشد می تواند شکایت خود را با ذکر دلیل ضمن نامه ای سربسته مستقیماً به رئیس زندان اعلام نماید و نامبرده مکلف است این قبیل نامه ها را به مراجع مربوطه ارسال دارد.
ماده ۲۰۳ ـ زندانی می تواند کتب مذهبی و علمی و تحصیلی و هر کتاب یا نشریه مجاز را با نظر مسئول فرهنگی زندان دریافت و مطالعه نماید.
ماده ۲۰۴ ـ ورود البسه و پتو و مواد خوراکی توسط زندانیان بر اساس دستورالعمل صادره از سازمان خواهد بود.
تبصره ـ هر زندانی می تواند ۱۰ روز قبل از آزادی از خارج از زندان لباس دریافت نماید و این لباس به انبار تحویل می گردد تا زندانی هنگام خروج از آن استفاده نماید.
ماده ۲۰۵ ـ مرسولاتی که توسط پست برای زندانی ارسال می شود به وسیله مأمورین مجرب و مورد وثوق زندان بازدید و تحویل گرفته می شود. چنانچه مرسولات از اشیائی باشد که نگهداری آن جرم محسوب می گردد، مراتب ضمن گزارش جهت اتخاذ تصمیم به مقام قضائی ذیصلاح اعلام و در صورتی که نگهداری آنها در داخل زندان ممنوع باشد به خانواده زندانی مسترد و یا جزو اموال زندانی محسوب و تا آزادی وی ضبط خواهد شد.
فصل سوم ـ مرخصی
ماده ۲۰۶ ـ در موارد ازدواج، فوت بستگان نسبی و سببی درجه اول از طبقه اول یا ابتلاء آنان به بیماری که به سبب آن برای مدت طولانی قادر به حرکت نباشند رئیس یا قاضی ناظر زندان می تواند پس از اخذ وثیقه لازم یا کفالت برای مدت ۲۴ ساعت به زندانی مرخصی اعطاء نماید.
تبصره ۱ ـ در صورت عجز از تودیع وثیقه یا معرفی کفیل اعزام زندانی تحت مراقبت مأمورین با لباس شخصی حداکثر به مدت ده ساعت به خارج از زندان بلامانع است.
تبصره ۲ ـ در غیرموارد مذکور، در صورت نیاز (ضرورت) اعطای مرخصی موضوع این ماده موکول به کسب نظر رئیس زندان و موافقت قاضی ناظر زندان می باشد.
ماده ۲۰۷ ـ در مواردی که زندانی با لحاظ نوع جرم ارتکابی، شخصیت، اخلاق و رفتار در ایام تحمل حبس به تشخیص رئیس زندان مربوطه استحقاق تشویق را داشته باشد رئیس حوزه قضائی یا قاضی ناظر زندان می‌تواند به وی پس از تحمل حداقل دو ماه از مدت محکومیت حبس، با ازای هر شش ماه یک نوبت در قبال اخذ تأمین لازم حداکثر پنج روز مرخصی اعطا نماید.
تبصره ۱ ـ در صورت ضرورت، مرخصی موضوع این ماده حداکثر پنج روز با پیشنهاد رئیس زندان، توسط قاضی ناظر زندان قابل تمدید می باشد.
تبصره ۲ ـ رئیس حوزه قضایی یا قاضی ناظر زندان، در صورت لزوم می تواند به مسئولیت خود رأساً نسبت به اعطای مرخصی این ماده اقدام نماید.
ماده ۲۰۸ ـ به زندانیانی که در مدت تحمل کیفر در زمینه حفظ و درک مفاهیم قرآن کریم و نهج البلاغه، فراگیری احکام و اعتقادات دینی، فعالیتهای آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی توفیقاتی بدست آورند به تشخیص مسئول فرهنگی و موافقت رئیس زندان به ترتیب زیر، مرخصی تشویقی اعطاء خواهد شد:
الف) برای حفظ هر جزء از قرآن کریم هفت روز.
ب) برای قبولی در هر دوره نهضت سوادآموزی و سایر موارد فوق الذکر پنج روز.
ماده ۲۰۹ ـ رئیس زندان یا قاضی ناظر زندان می توانند به زندانیان زندانهای باز و یا مشغول بکار در زندانهای بسته، نیمه باز و مجتمع های حرفه آموزی و کاردرمانی (اردوگاه)، هر پانزده روز یکبار حداکثر ۴۸ ساعت مرخصی اعطاء نمایند.
ماده ۲۱۰ ـ قاضی ناظر زندان می تواند به مناسبت عید نوروز و اعیاد اقلیتهای دینی رسمی کشور، به زندانیان محکوم حداکثر هفت روز مرخصی اعطاء نماید.
ماده ۲۱۱ ـ زندانیان مربوط به جرائم چک می توانند با موافقت رئیس زندان و یا قاضی ناظر زندان در هر سال تا سی روز از مرخصی برخوردار شوند و در صورت جلب رضایت شاکی (ارائه لاشه چک)، و به تشخیص قاضی ناظر زندان این مرخصی قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۲۱۲ ـ اعطای مرخصی صرفاً ناظر به زندانیان مربوط به جرائم تعزیری، زندانیان موضوع اعمال ماده ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی و ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی (مصوب ۱۳۷۷) و نیز محکومین سازمان تعزیرات حکومتی و حبسهای بدل از تبعید می باشد.
ماده ۲۱۳ ـ مرخصی های پیش بینی شده در مواد قبل، مانع یکدیگر نبوده، و با اعطای مرخصی، به استثنای مرخصیهای تحت الحفظ موضوع ماده ۲۰۶ لازم است توسط قاضی ناظر زندان تأمین مناسب از زندانیان اخذ گردد.
ماده ۲۱۴ ـ چنانچه زندانی پس از پایان مدت مرخصی، به تشخیص مقام اعطاء کننده مرخصی بدون عذر موجه به زندان مراجعه ننماید، علاوه بر ضبط تأمین مأخوذه مطابق مقررات قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری، اقدام قانونی لازم نیز معمول و ایام مرخصی و غیبت جزء دوران محکومیت وی محسوب نمی گردد.
ماده ۲۱۵ ـ محکومینی که جرم آنان سرقت مسلحانه، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور و یا دایر کردن مرکز فساد و فحشاء می باشد، از شمول اعطاء مرخصی مستثنی هستند.
ماده ۲۱۶ ـ اعطای مرخصی به زندانیان تحت قرار با دستور و یا موافقت مقام رسیدگی کننده به پرونده یا قائم مقام قانونی آن خواهد بود.
فصل چهارم ـ انتقال، اعزام و بدرقه زندانی
ماده ۲۱۷ ـ هر متهم یا محکوم در بازداشتگاه و زندانی که در حوزه قضائی صادرکننده قرار یا حکم قرار دارد نگهداری می شود، مگر در مواردی که دادگاه صادرکننده حکم مطابق قانون محل دیگری را برای تحمل کیفر تعیین نماید.
ماده ۲۱۸ ـ تعیین محل نگهداری محکومین و متهمین در حوزه قضائی و نیز تعیین ساعات و دفعات و نوع ملاقات و سایر ترتیبات انجام ملاقات و مرخصی و جابجائی زندانی به مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مراکز وابسته به سازمان به عهده سازمان می باشد.
ماده ۲۱۹ ـ رؤسای زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی موظفند هر دو ماه یک بار در صورت تقاضای محکوم و یا رأساً به تشخیص خود تغییر نوع زندان محکوم را بر حسب بهبود وضع اخلاقی محکوم یا تنزل آن به مرکز پذیرش و تشخیص پیشنهاد کنند تا برای اتخاذ تصمیم در شورای طبقه بندی مطرح گردد.
ماده ۲۲۰ ـ در هر مورد که نگهداری زندانی در زندان محلی مخالف مصالح آن شهرستان یا استان باشد با موافقت مقامات قضائی مربوطه و تعیین محل انتقال به وسیله اداره کل زندانها با جلب نظر شورای طبقه بندی به حوزه قضائی دیگری منتقل می شود.
ماده ۲۲۱ ـ انتقال زندانی از حوزه قضائی به حوزه قضائی دیگر مستلزم موافقت مقام قضائی ذیربط و مدیرکل مبداء و مقصد خواهد بود.
تبصره ۱ ـ انتقال محکومین به زندان دیگر با پیشنهاد رئیس زندان و تصویب شورای طبقه بندی و موافقت مدیرکل یا به دستور ریاست سازمان انجام می پذیرد.
تبصره ۲ ـ پس از انتقال زندانی به زندان جدید کلیه امور قضائی و اجرائی بعدی به عهده مقامات قضائی حوزه قضائی زندان جدید خواهد بود. بدیهی است قاضی مبداء به قاضی مقصد نیابت قضائی اعطا خواهد نمود.
تبصره ۳ ـ زندانی یا خانواده او می توانند تقاضای خود را در مورد انتقال به رئیس زندان مقصد و یا مبداء تقدیم نموده تا طبق مفاد این ماده عمل شود در این صورت هزینه های متعلقه به عهده زندانی است.
ماده ۲۲۲ ـ اعزام بدرقه، نقل و انتقال زندانیان به مراجع قضائی، مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی، مراکز درمانی، تربیتی، آموزشی، مرخصی های تحت الحفظ و یا سایر مراجع ذیربط طبق ضوابطی که از سوی سازمان اعلام می شود به عهده نیروهای مسلح یگان انتظامی سازمان می باشد و تا تأمین نیروهای مورد نیاز و استقرار کامل یگان مزبور این امر از طریق نیروی انتظامی صورت می گیرد.
تبصره ۱ ـ استفاده از دستبند و لباس مخصوص زندانی در موارد فوق برای زندانیان الزامی نیست مگر در موارد ضروری حسب تشخیص رئیس زندان و جرائمی که به موجب دستورالعمل صادره از سوی سازمان تعیین می شود.
تبصره ۲ ـ در مواقعی که زندانی به دادگاه و یا دفتر کار سایر مراجع وارد می شود، مأموران بدرقه و مراقبان او نیز وارد آنجا خواهند شد و به دستور مقامات قضائی، دستبند زندانی باز می شود و در صورتی که دستور خروج مأموران از اتاق صادر گردد، به مسئولیت مقام دستور دهنده پس از امضای اجازه نامه ای که نمونه اش منضم به این آییننامه می باشد مأموران بدرقه پشت درب اتاق مراقب زندانی خواهند بود.
فرم مربوط به ماده «۲۲۲»
شعبه …………………….
اینجانب رئیس شعبه / دادرس ـ قاضی تحقیق
بمنظور انجام تحقیقات به ۱ ـ ……………………………. ۲ ـ ……………… مأموران بدرقه و مراقب زندانی ……………………… فرزند ………………… مورد پرونده کلاسه ……………………………………………. دستور خروج را صادر نمودم.
ساعت ورود:
امضاء:
ساعت خروج:
بخش چهار ـ آماده سازی برای خروج از زندان
فصل اول ـ فعالیتهای مددکاری
ماده ۲۲۳ ـ برای تسهیل بازگشت زندانیان به زندگی عادی باید در حفظ روابط و علایق خانوادگی آنان اهتمام لازم به عمل آید به همین منظور مددکاران اجتماعی در زندانها موظفند به طور منظم با زندانی، در تماس بوده، با جلب اعتماد زندانی در رفع مشکلات و تأمین احتیاجات مادی و معنوی او و خانواده اش از طریق دوایر ذیربط و نتیجتاً در ایجاد روابط حسنه با خانواده و تحکیم مبانی آن مؤثر و مفید واقع شوند. تماس سایر مأمورین زندان با خانواده زندانی ممنوع و موجب تعقیب انتظامی یا اداری است.
تبصره ـ ارتباط با خانواده زندانی توسط مددکار الزاماً با هماهنگی و اطلاع رئیس زندان خواهد بود.
ماده ۲۲۴ ـ از جمله وظائف زندان آماده نمودن زندانیان برای بازگشت به محیط خارج از زندان می باشد. انجام این وظیفه به عهده دایره مددکاری و به موجب آییننامه اجرائی مددکاری اجتماعی است.
ماده ۲۲۵ ـ اجرای احکام زندان موظف است آخر هر هفته اسامی محکومینی را که دو ماه به پایان محکومیت آنان باقی مانده است تهیه و به قسمت رسیدگی و مددکاری تسلیم نماید. اداره مراقبت بعد از خروج با همکاری و کمک انجمن حمایت از زندانیان و انجمنهای خیریه و ادارات ذیربط و مشاغل وزارت کار و امور اجتماعی نسبت به زندانیانی که ماوی و شغلی ندارند حداقل تا سه ماه پس از آزادی از زندان حمایت مادی و معنوی بعمل می آورند.
ماده ۲۲۶ ـ در مورد زندانیان بی بضاعت که پس از آزادی از زندان می خواهند به موطن خود مراجعت نمایند بایستی رئیس زندان پیش بینی های لازم را بعمل آورده موجبات اعزام آنان را به مقصد موردنظر فراهم سازد هزینه سفر آنها به وسیله اداره زندان یا انجمن حمایت از زندانیان تأمین و پرداخت خواهد شد.
ماده ۲۲۷ ـ زندانیان بیمار و بی بضاعتی که در حال بیماری آزاد می شوند بایستی از طریق انجمنهای حمایت از زندانیان تا حصول بهبودی و توانائی انجام کار مورد حمایت قرار گیرند و چنانچه از کار افتاده یا معلول باشند با توجه به امکانات انجمن و طبق مقررات از آنها حمایت شود.
ماده ۲۲۸ ـ مسئولان و کارکنان واحد فرهنگی به طور مستمر با زندانیان در تماس بوده ضمن موعظه مذهبی و تعلیم مبانی عقیدتی اسلام و تبلیغ و راهنمائی لازم نسبت به تهذیب و تزکیه نفس و تحکیم مبانی زندانیان و الفت آنان به اخلاق اسلامی و علاقه آنان به زندگی سالم و عمل صالح اقدام نموده و در حل مشکلات روحی و تسکین درونی و ایجاد امید به اصلاح و زندگی صحیح در آنان جهت بازگشت مجدد به جامعه و ادامه زندگی سالم اجتماعی تلاش نمایند اجرای برنامه های نماز و عبادات بر عهده کارکنان یا نمایندگان این واحد است.
فصل دوم ـ نحوه آزادی زندانیان
ماده ۲۲۹ ـ اجرای احکام مکلف است یک هفته قبل از پایان مدت محکومیت زندانیان به پرونده آنان دقیقاً رسیدگی نموده و برگ آزادی صادر و به رئیس زندان اعلام و تسلیم نماید. رئیس زندان یا جانشین او نیز وظیفه دارد پرونده زندانیانی را که به حکم مراجع قضائی یا در انقضای مدت محکومیت باید از زندان آزاد شوند بررسی نموده و بدون وقفه و تأخیر نسبت به آزادی آنان طبق سابقه و دستور واصله اقدام نمایند.
تبصره – زمان آزادی زندانی باید به وسیله رئیس زندان کتباً به قاضی صادرکننده حکم اعلام گردد.
ماده ۲۳۰ ـ اجرای احکام مکلف است یکهفته قبل از پایان مدت محکومیت زندانیان به پرونده آنان دقیقاً رسیدگی نموده و برگ آزادی صادر و به رئیس زندان اعلام و تسلیم نماید. رئیس زندان یا جانشین او نیز وظیفه دارد پرونده زندانیانی را که به حکم مراجع قضائی یا در انقضای مدت محکومیت باید از زندان آزاد شوند بررسی نموده و بدون وقفه و تأخیر نسبت به آزادی آنان طبق سابقه و دستور واصله اقدام نماید.
تبصره ـ زمان آزادی زندانی باید به وسیله رئیس زندان کتباً به قاضی صادر کننده حکم اعلام گردد.
ماده ۲۳۱ ـ زندانی موقع آزادی مکلف است البسه و لوازم دولتی را که همراه خود دارد عیناً مسترد نموده و با تسلیم رسید مربوط به وجوه نقدی و اسناد و اشیاء قیمتی و البسه و لوازم شخصی و دفترچه های بانکی خود این اسناد و دفاتر و لوازم را به هنگام خروج از زندان دریافت نماید چنانچه زندانی هنگام خروج البسه کافی نداشته و فاقد بضاعت باشد رئیس زندان از طریق انجمن حمایت از زندانیان موظف است به تهیه آنان می باشد.
ماده ۲۳۲ ـ زندانی مکلف است موقع آزادی از زندان نشانی کامل اقامتگاه و محل سکونت و شماره تلفن خود را تعیین و به دفتر زندان تسلیم نماید.
ـ این آییننامه مشتمل بر «۲۳۲» ماده و «۸۴» تبصره در تاریخ ۲۶ /۴ /۱۳۸۰ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسیده و از تاریخ مزبور لازم الاجراء بوده و همچنین آییننامه قانونی و مقررات اجرائی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۷۲/۱/۱۵ لغو می گردد.