[لایحه قانونی مربوط به تصویبنامه‌‌هایی که از تاریخ ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ تا تاریخ افتتاح مجلسین (۱۴ مهرماه ۴۲) از هیئت وزیران صادر شده – مصوب ۱۳۴۲/۹/۱۷]
ماده 1) بمنظور اجرای اصول 29 و 90 و 91 و 92 و 93 متمم قانون اساسی در مراکز شهرستانها انجمن ولایتی و در مراکز استانها و فرمانداریهای کل انجمن ایالتی مطابق مقررات این لایحه قانونی تشکیل میشود که نسبت به وظایف مقرره در این لایحه تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند.
ماده 2) عده اعضای انجمنهای ولایتی عبارتست از منتخبین شهر و منتخبین بخشهای هر شهرستان و عده اعضاء انجمن ایالتی عبارت خواهد بود از دو نفر اعضاء هر یک از انجمنهای ولایتی حوزه استان یا فرمانداری کل. جلسات انجمنها مادام که برای آن محل مخصوصی تعیین نشده است در استانداری یا فرمانداری یا شهرداریها تشکیل میشود
شرایط انتخاب کنندگان
ماده 3) انتخاب کنندگان باید واجد شرایط ذیل باشند:
1. تابعیت ایران
2. داشتن لااقل بیست سال تمام شمسی
3. متوطن در محل انتخاب و یا سکونت در آنجا لااقل دو سال قبل از انتخابات.
ماده 4) کسانی که از حق انتخاب کردن محرومند:
1. افسران و افراد ارتش. ژاندارمری. شهربانی مگر اینکه بازنشسته باشند.
2. محجورین
3. اتباع خارجه
4. ورشکستگان به تقصیر و تقلب
5. مرتکبین جنایات و جنحه های مهم که به موجب حکم محکمه محکوم شده‌اند
6. اشخاصی که کمتر از بیست سال دارند
7. مقصرین سیاسی که برضد اساس حکومت ملی و استقلال مملکت قیام و اقدام کرده‌اند.
ماده 5) انتخاب شونده باید دارای شرایط ذیل باشند:
1. تابعیت ایران
2. داشتن سی سال تمام شمسی
3. توانائی خواندن و نوشتن فارسی به اندازه کافی
4. متوطن در محل یا سکونت لااقل چهار سال در محل قبل از انتخابات
5. عدم محرومیت از حقوق اجتماعی
6. متهم نبودن بارتکاب جنایات و جنحه های مهم.
7. محجور نبودن و عدم محکومیت به ورشکستگی به تقصیر و تقلب.
تبصره- اشخاص ذیل از انتخاب شدن محرومند:
1. نخست وزیر و وزراء و معاونین نخست وزیری و وزارتخانه ها در کلیه مملکت
2- استانداران و فرمانداران و بخشداران و کلیه روسای ادارات دولتی اعم از قضائی و اداری و دادستان های استان و شهرستان ها و رؤسای بانکهای دولتی و شهرداران محل در حوزه ماموریت خود مگر آنکه قبل از صدور آگهی انتخابات از شغل خود استعفا داده و یا منتظر خدمت شوند
3- کلیه افسران وافراد ارتش. ژاندارمری. شهربانی باستثنای آنهائی که قبل از شروع انتخابات بازنشسته شده باشد.
4- اعضاء اصلی و علی البدل انجمن نظارت انتخابات انجمن ایالتی و ولایتی در حوزه انتخابیه خود.
5- رئیس و اعضاء انجمن شهر مگر آنکه قبل از شروع انتخابات از سمت خود استعفا دهند.
6- اتباع خارجه
7- ورشکستگان به تقصیر و تقلب
8- مرتکبین جنایت و جنحه های مهم و سایر مقصرینی که بحکم محکمه محکوم شده باشند.
9- متجاهرین به فسق
10- مقصرین سیاسی که بر ضد اساس حکومت ملی و استقلال مملکت قیام و اقدام کرده اند.
تبصره 2) مستخدمین دولت که به عضویت انجمن ایالتی و یا ولایتی انتخاب می شوند باید از شغل خود مستعفی و مدت خدمت در انجمن ایالتی و یا ولایتی به شرط پرداخت کسور بازنشستگی جزو ایام خدمت آنها محسوب می شود.
در طرز انتخاب انجمن نظارت و تعیین داوطلبان
ماده 6) بمحض وصول دستور وزارت کشور مبنی بر شروع انتخابات بلافاصله از طرف فرماندار یا قائم مقام او در هر شهرستان آگهی در حوزه انتخابی منتشر می شود تا کسانی که داوطلب عضویت انجمن ولایتی باشند از تاریخ نشر آگهی منتهی در ظرف 5 روز بترتیب ذیل داوطلبین خود را بفرمانداری اطلاع دهد.
داوطلب عضویت انجمن ولایتی،
اولا ًباید شخصا مراتب آمادگی خود را کتبا بفرمانداری اعلام دارد،
ثانیاً هر یک از داوطلبان باید معرفی نامه‌ای بامضاء 30 نفر از اهالی محل که واجد شرایط انتخاب کننده باشند ضمیمه نامه خود به فرمانداری ارسال دارد و هر یک از معرفین باید نام و نام خانوادگی و نام پدر و شماره شناسنامه و محل صدور و سال تولد و نشانی صحیح محل اقامت خود را در ذیل معرفی نامه نوشته و امضاء نموده باشد.
هر داوطلب باید یک کلیشه 4×6 عکس خود را نیز در ضمیمه معرفی نامه خود بفرمانداری محل تسلیم نماید.
ماده 7- در هر شهری که انتخابات بعمل میآید فرماندار یا قائم مقام او بلافاصله پس از انتشار آگهی مذکور در ماده 6 کمیسیون بریاست خود و عضویت یکی از قضات به انتخاب دادستان استان رئیس دارائی محل رئیس فرهنگ محل و چنانچه در محل نباشند با حضور قائم مقام آنها و یک نفر از معاریف معتمد حوزه انتخابیه باید تشکیل دهد.
ماده 8) کمیسیون مزبور موظف است که منتها در ظرف 5 روز 21 نفر از طبقات هفتگانه ذیل علماء و روحانیون فرهنگیان و پزشکان و وکلای دادگستری و مهندسین و امثال آن – اصناف و پیشه وران – بازرگانان – کارگران – کشاورزان – مالکین. از هر طبقه دو نفر و هفت نفر از معتمدین محل که دارای سواد فارسی و واجد شرایط انتخاب کننده باشند تعیین نمایند تا فرماندار آنان را بلافاصله برای انتخاب انجمن نظارت دعوت نماید.
ماده 9) مدعوین در اولین اجلاس از بین خود یا خارج هفت نفر را برأی مخفی و اکثریت نسبی برای انجمن نظارت اصلی و هفت نفر بهمین ترتیب برای عضویت علی البدل انتخاب مینماید برای انجام انتخاب مزبور حضور دو ثلث از مدعوین کافی خواهد بود.
تبصره 1) کسانی که از خارج بعضویت انجمن اصلی و علی البدل نظارت انتخابات دعوت میشوند باید دارای سواد فارسی و واجد شرایط انتخاب کننده باشند.
تبصره 2) در صورت نبودن هر یک از طبقات مذکوره فوق عده کسری از طبقات دیگر دعوت میشوند.
ماده 10) اعضاء اصلی پس از انتخاب بلافاصله با حضور فرماندار یا قائم مقام او برأی مخفی و اکثریت نسبی یک نفر رئیس و یک نفر نایب رئیس و دو نفر منشی از بین خود انتخاب مینمایند.
ماده 11) در شهرهائی که از لحاظ کثرت جمعیت یا وسعت شهر حضور اهالی در یک روز برای دادن رأی در انجمن مرکزی نظارت انتخابات میسر نباشد انجمن نظارت مرکزی میتواند با جلب نظر فرماندار چند شعبه فرعی بمقدار ضرورت مرکب از شش نفر معتمدین محل در یک یا چند نقطه شهر تشکیل دهد که در روز و ساعات مقرره اخذ رأی نمایند.
ماده 12) کمیسیون مذکور در ماده 7 پس از انجام وظیفه مقرر در ماده 8 باید بلافاصله صورت کلیه داوطلبان انتخاب بعضویت انجمن ولایتی و معرفی نامه ها و سایر اوراق مربوط به آن را که فرماندار یا قائم مقام او در اختیار کمیسیون خواهد گذاشت منتهی تا ده روز رسیدگی نماید و با تحقیقات لازم واجدین صلاحیت و شرایط را طبق مقررات این لایحه قانونی تشخیص دهد و نتیجه را کتباً باطلاع انجمن نظارت برساند.
ماده 13) انجمن نظارت پس از اجرای مواد 10 و 12 باید آگهی که حاوی مطالب ذیل باشد 5 روز قبل از روز اخذ رأی در شهر منتشر نماید.
1) محل انعقاد انجمن و تعداد شعب و روز و ساعاتی که برای انتخاب معین میشود (مدت اخذ رأی لااقل 10 ساعت خواهد بود) و روز اخذ رأی باید جمعه باشد.
2) شرایط انتخاب کنندگان.
3) عده اعضائی که باید انتخاب شوند
4) اسامی داوطلبان عضویت انجمن که درخواست ایشان رسیدگی شده و واجد شرایط تشخیص گردیده اند با تصریح به این امر که رأی دهندگان میتوانند از میان داوطلبان معرفی شده از طرف انجمن نظارت اشخاصی را که مایل باشند انتخاب نمایند. و همچنین ذکر این مطلب که دو نفر از منتخبین که بیش از دیگران رای داشته باشند عضو انجمن ایالتی محل نیز شناخته خواهد شد و در صورت تساوی آراء انتخاب با قید قرعه بعمل خواهد آمد.
ماده 14) پس از آنکه کمیسیون مذکور در ماده 7 داوطلبان واجد شرایط را تشخیص داد فرمانداری هر محل صورت اسامی داوطلبان را از روی فهرستی که انجمن نظارت با مهر و امضای خود بفرمانداری فرستاده است به ترتیب حروف الفبا نام خانوادگی داوطلبان با قید اسم اول هر یک روی ورقه مخصوصی بتعداد کافی چاپ خواهد کرد بطوری که عکس هر داوطلب نیز پهلوی اسم او چاپ شده باشد و کلیه این اوراق را با دریافت رسید کامل قبل از شروع اخذ رأی باید تحویل انجمن نظارت نماید.
ماده 15) دادن رأی باید مخفی و مستقیم باشد باین قسم که همینکه رای دهنده بمحل شعبه یا انجمن وارد و صلاحیت او برای دادن رای محرز گردید پس از ثبت اسم و شماره شناسنامه در دفتر مخصوص یک ورقه کاغذ چاپی شامل اسم و نام خانوادگی و عکس داوطلبان که دارای علامت مخصوص و شماره شعبه و مهر انجمن در پشت ورقه باشد از رئیس انجمن یا رئیس شعبه گرفته بمحلی که بوسیله حایلی از نظر عموم مستور باشد منفرداً رفته و مطابق عده ای که باید انتخاب شوند در کنار عکس هر یک از داوطلبان که رای دهنده مایل بانتخاب او باشد علامتی به صورت دو خط قاطع ترسیم خواهد نمود سپس زیر نظر انجمن رای خود را در صندوق انداخته و خارج میشود.
تبصره – فرمانداران باید اوراق رای را با رعایت ماده 14 بقدر کافی تهیه نموده و بانجمن و شعبه ها بدهند که علامت انجمن را داشته بمهر شعبه یا انجمن رسیده و حاضر برای رای دهندگان باشد آرائی که روی اوراق دیگر نوشته شده باشد باطل است.
ماده 16) ورود در انجمن نظارت و شعبات جز بر ای مامورین انتظامی حوزه با اسلحه ممنوع است.
ماده 17) محل انعقاد انجمن نظارت و شعب آن حتی الامکان باید در اماکن عمومی مانند مساجد و مدارس و محلهائی باشد که اهالی بسهولت بتوانند وارد شده و رای خود را بدهند.
ماده 18) در روزی که برای اخذ رای تعیین و در آگهی درج شده است پس از حضور اکثریت اعضاء انجمن نظارت با شعب قبل از گرفتن آراء رئیس انجمن باید صندوقی را که برای ریختن رای تهیه شده است.
در حضور حاضرین باز کرده خالی بودن آن را ارائه و اعلام داشته و سپس درب آن را در حضور حاضرین رئیس و اعضاء انجمن لاک و مهر نموده و برگهای رای از شکافی که در بالای صندوق گذاشته شده است بصندوق ریخته میشود.
ماده 19) پس از انقضاء مدت معینه در آگهی درب محل انجمن و شعب بسته شده بکسی دیگر اجازه ورود داده نمیشود و از احدی دیگر رای قبول نخواهد شد فقط کسانی که داخل محل انجمن هستند و رای نداده اند میتوانند رای خود را به ترتیب مذکور بصندوق انداخته و خارج شوند.
ماده 20) رئیس (و در غیاب او نایب رئیس) انجمن انقضاء ساعت مقر و برای اخذ را اعلام و بلافاصله شروع باستخراج آراء مینمایند و سعی خواهند کرد که در مدت کوتاهی استخراج خاتمه یابد شعب نیز تحت مراقبت یک نفر از اعضاء اصلی یا علی البدل آراء صندوق خود را استخراج کرده صورتمجلس و مدارک مربوطه را با ذکر نام اسامی و عده اراء در پاکتی گذاشته و مهر و لاک نموده بانجمن نظارت مرکزی ارسال میدارد.
تبصره- در صورتی که انجمن مرکزی مقتضی بداند میتواند از وجود دبیران و آموزگاران محل برای تسریع در استخراج آراء کمک بگیرد.
ماده 21) قبل از استخراج آراء رئیس انجمن لاک و مهر صندوق را شخصاً ارائه داده سپس با حضور اعضاء انجمن و حاضرین درب صندوق آراء را باز نموده و آراء را از صندوق خارج و پس از تطبیق شماره آن با دفتر ثبت اسامی شروع باستخراج آراء مینماید.
تبصره- هر گاه اوراق رای زیادتر از تعداد اسامی ثبت شده در دفتر باشد قبل از قرائت آراء معادل تعداد آراء زائد از کل آراء برداشته و باطل مینمایند و نتیجه در صورت مجلس قید می شود.
ماده 22) برگهای آراء را یک نفر از اعضاء انجمن بصوت بلند خوانده به یکنفر دیگر میدهد که صحت قرائت آن تائید شود دو نفر دیگر از اعضاء اسامی اشخاص را که در ورقه رای نوشته شده بترتیبی که خوانده میشود در دفتر مخصوص مینویسد
ماده 23) هرگاه در برگهای آراء زیاد یا کمتر از عده معینه علامت گذاری شده باشد یا اسامی اشخاصی غیر از آنهائی که در آگهی انجمن اعلام گردیده نوشته شده باشد نقص در اساس امر انتخابات محسوب نخواهد شد و در صورت اول عده اسامی زیادی نوشته شده از آخر برگ خوانده و احضاء نمیشود در صورت آخر آن رأی باطل شناخته خواهد شد.
ماده 24) از اوراق رای آنچه اصلا علامت گذاری نشده باشد یا امضاء شده باشد ضمن آراء محسوب نخواهد شد ولی در صورتمجلس قید شده و عینا ضمیمه میشود.
ماده 25) بعد از استخراج و شماره آراء رئیس انجمن نظارت اسامی حائزین اکثریت را بلافاصله اعلام مینماید و برگهای آراء باید محفوظ نگاهداشته شود.
ماده 26) صورتمجلس انتخابات را منشی انجمن در سه نسخه تنظیم نموده و بامضاء اعضاء انجمن نظارت میرساند یک نسخه آن را بفرمانداری و یک نسخه آن را بوسیله فرمانداری بوزارت کشور ارسال داشته و یک نسخه نیز در پرونده انجمن ضبط و نگاهداری میشود که این نسخه با کتابچه ثبت آراء و صورت مجلسهای برگهای ضمیمه آن لاک و مهده شده در دفتر فرمانداری خواهد ماند که پس از تشکیل انجمن ولایتی بانجمن تسلیم نمایند.
ماده 27) در مواقعی که یکی از اعضاء انجمن نظارت در خلال جریان امر انتخابات فوت نموده یا استعفاء دهد بجای او یکی از اعضاء علی البدل که دارای رای زیادتری بوده است بعضویت انجمن اصلی تعیین میشود در مواقعی که عده ای از اعضاء اصلی و یا علی البدل فوت یا استعفا نمایند تا زمانی که اکثریت اعضاء اصلی و علی البدل که عبارت از 4 نفر باشد برای ادامه کار باقی باشند انجمن با همان عده وظایف خود را انجام خواهد داد و در صورت باقی نماندن اکثریت فرماندار از میان کسانی که در جلسه 21 نفری پس از 14 نفر رای بیشتر داشته اند بترتیب دعوت خواهد نمود تا انجمن بکار خود ادامه دهد.
ماده 28) اشخاصی که از عضویت انجمن نظارت انتخابات اعم از اصلی یا علی البدل استعفا بدهند حق استرداد استعفای خود را نخواهند داشت.
ماده 29) هر گاه در حین جریان انتخابات یک یا چند نفر از اعضاء انجمن نظارت از شرکت و حضور در انجمن استنکاف نمایند در صورتی که با یک مرتبه اخطار کتبی فرماندار حاضر نشوند مستعفی شناخته شده و بجای آنها از اعضاء علی البدل انتخاب می شود.
ماده 30) در صورتی که عضو مستعفی یا مستنکف یا فوت شده رئیس یا نایب رئیس یا یکی از منشی ها باشد بطوری که فوقا ذکر شد یک نفر از اعضاء علی البدل برای عضویت بجای او دعوت و مجددا بجای آن رئیس یا نایب رئیس یا منشی یکنفر انتخاب خواهد شد
ماده 31) اگر از انتخاب کنندگان یا انتخاب شوندگان کسی در حین جریان انتخابات شکایت یا ایرادی در امر انتخابات داشته باشد مانع سیر قانونی جریان انتخاب نخواهد بود ولی شرح شکایت باید در صورتمجلس انجمن نظارت درج شود و در موقع رسیدگی بشکایات انتخاباتی بشرحی که ذیلا ذکر خواهد شد مورد رسیدگی قرار گیرد.
ماده 32- انجمن نظارت از روز اعلام خاتمه اخذ رای و تعیین منتخبین تا یک هفته شکایت و ایرادات از انتخابات را دریافت میدارند و در هفته دوم کلیه شکایات مربوط به انتخابات در هیئتی مرکب از رئیس و نایب رئیس و منشی انجمن نظارت و یک نفر از قضات بانتخاب دادستان شهرستان و رئیس ثبت محل یا نماینده او مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
هیئت مزبور باید منتها در ظرف 5 روز رسیدگی بشکایات را خاتمه داده و نتیجه را ضمن تنظیم صورتمجلسی معلوم و بفرماندار و انجمن نظارت ابلاغ نمایند.
فرماندار و انجمن نظارت مکلفند بنظر متخذه در این هیئت نسبت بشکایات انتخابی ترتیب اثر داده و تصمیمات هیئت را فوراً بموقع اجراء گذارند.
تبصره- از شاکیان کسانی که با وجود رسیدگی هیئت مزبور به شکایت خود باقی بمانند میتوانند پس از تشکیل انجمن دلایل شکایات خود را بلافاصله بانجمن ولایتی تسلیم نمایند انجمن ولایتی مکلف است قبل از رسیدگی به اعتبارنامه ها این شکایات را رسیدگی نماید و رای انجمن ولایتی در این باب قطع خواهد بود.
ماده 33) در مواردی که تجدید انتخاب لازم شود طبق مواد مقرره در این لایحه قانون اقدام خواهد شد.
ماده 34) پس از اینکه رسیدگی بشکایات و اجرای تصمیمات هیئت رسیدگی بشکایات خاتمه پذیرفت از طرف انجمن نظارت بنام کسانی که به عضویت انجمنهای ولایتی انتخاب شده اند اعتبارنامه ای بامضای کلیه یا اکثریت قاطع اعضای انجمن نظارت و فرماندار صادر خواهد شد.
ماده 35) در این اعتبارنامه روی ورقه مخصوصی باید نام و نام خانوادگی نام پدر، سن و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه عضو منتخب و همچنین تاریخ و محل انتخاب و تعداد آراء بطور روشن قید شده و ذکر شده باشد که دارنده این اعتبارنامه بعضویت دوره انجمن ولایتی انتخاب شده است.
ماده 36) از بین منتخبین عضویت انجمن ولایتی دو نفر اول که آراء بیشتری داشته و حائز اکثریت باشند خودبخود عضو انجمن ایالتی نیز خواهند بود و علاوه بر عضویت و شرکت در جلسات و انجام وظایف انجمن ولایتی در مواقعی که طبق مقررات این لایحه قانونی انجمن ایالتی باید تشکیل شود موظفند در جلسات انجمنهای ایالتی نیز شرکت و انجام وظیفه نمایند.
در صورتی که یک یا دو نفر مزبور فوت نموده یا از عضویت انجمن ولایتی مستعفی شوند کسانی که بعد از آنها دارای آراء بیشتری بوده اند بعضویت انجمن ایالتی تعیین و بوسیله فرماندار به استاندار معرفی خواهند شد.
ماده 37) انجمن نظارت انتخابات مکلف است برای این دو نفر علاوه بر اعتبارنامه ایکه برای عضویت در انجمن ولایتی صادر مینماید اعتبارنامه جداگانه ای هم برای عضویت در انجمن ایالتی حوزه استانی خود صادر نمایند.
تبصره- اعتبارنامه عضویت انجمن ایالتی بشرح ماده 25 صادر خواهد شد مضافاً باینکه روی ورقه مخصوص آن باید قید شود که دارنده این اعتبار نامه بر طبق ماده 36 لایحه قانون تشکیل انجمن های ایالتی و ولایتی از میان منتخبین انجمن ولایتی بعضویت انجمن ایالتی نیز برگزیده شده است.
ماده 38) ترتیب انتخاب نمایندگان بخشها به این نحو خواهد بود که هر یک از انجمنهای ده یک نفر نماینده از میان اعضاء خود انتخاب و کتباً به بخشدار معرفی مینماید. نمایندگان انجمن های ده در روزی که قبلا از طرف بخشدار تعیین و به آنان ابلاغ شده در مرکز بخش حاضر می گردند و پس از اجتماع لااقل دو ثلث نمایندگان دهات در بخشداری با حضور بخشدار از بین خود و یا از ساکنین شهر نماینده بخش را که واجد شرایط عضویت انجمن ولایتی باشد به اکثریت آراء حاضرین بعضویت انجمن ولایتی انتخاب و یا اعتبارنامه ای که به امضاء یا مهر نمایندگان دهات و بخشدار رسیده باشد بفرمانداری معرفی مینمایند.
ماده 39) ده یا قریه عبارت از یک مرکز جمعیت و محل سکونت تعدادی خانوار است که در اراضی آن بعملیات کشاورزی اشتغال داشته و بیشتردرآمد آنان از طر یق کشاورزی حاصل گردد و یا عرفاً ده یا قریه شناخته شود.
طرز تشکیل انجمنهای ولایتی
ماده 40) پس از صدور اعتبارنامه ها و معرفی شدن اعضائی که از طرف بخشها انتخاب شده اند وقتی بیش از نصف اعضاء معلوم شدند فرماندار از کلیه اعضاء انجمن ولایتی و قضات و روسای ادارات و مؤسسات عمومی و چند نفر از روحانیون و وجوه طبقات برای افتتاح انجمن دعوت مینماید و انجمن را بنام نامی اعلیحضرت همایون شاهنشاه طی نطقی افتتاح خواهد نمود.
ماده 41) پس از ایراد نطق افتتاحیه، بلافاصله جلسه انجمن به ریاست مسن‌ترین اعضاء و منشی‌گری دو نفر از جوانترین اعضاء تشکیل میشود و روحانیون حاضر مجلس، در طرفین رئیس قرار خواهند گرفت، و در حضور کلیه مدعوین، مراسم تحلیف اعضاء انجمن به ترتیب ذیل انجام خواهد شد:
در حالی که اعضاء انجمن و عموم حضار به احترام برپا خواسته‌اند، یک جلد کتاب آسمانی را به جلسه می‌آورند و در مقابل جایگاه رئیس قرار میدهند، و ابتداء رئیس و سپس یک یک اعضاء انجمن در مقابل کتاب آسمانی قرار گرفت و پس از بوسیدن کتاب آسمانی در حالی که دست راست خود را به روی آن قرار داده سوگندنامه ذیل را با صوت بلند قرائت و سپس ذیل آن را امضاء خواهند نمود:
(من که در ذیل امضاء میکنم خداوند را به شهادت می طلبم و به این کتاب آسمانی سوگند یاد میکنم تکالیف و وظایفی را که بعنوان عضو انجمن ولایت شهرستان/ایالت استان ….. به من رجوع شده است با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهم و در انجام این وظایف هرگز اغراض شخصی و نیات خصوصی و نظرات سیاسی را مداخله ندهم و همواره خیر و صلاح اهالی شهرستان/استان……………….. و تمامیت کشور ایر ان را منظور و نصب العین خود ساخته و به قانون اساسی و سایر قوانین مملکتی و سلطنت مشروطه ایران وفادار بمانم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه مفخم خود صدیق و راستگو باشم.)
ماده 42) افتتاح انجمن ایالتی هر استان پس از دایر شدن انجمن ولایتی شهرستان مرکزی استان و لااقل دوثلث انجمنهای ولایتی شهرستان های تابع آن استان صورت خواهد گرفت و اعضائی که اعتبار نامه آنان در انجمنهای ولایتی رسیدگی و تصویب شده باشد برای تشکیل جلسات انجمن ایالتی دعوت خواهند شد.
ماده 43) ترتیب افتتاح و مراسم تحلیف در انجمن ایالتی نیز بترتیبی که برای افتتاح انجمن ولایتی مقرر شده صورت خواهد گرفت و نطق افتتاحیه را استاندار ایراد خواهد نمود.
تبصره- اعضای انجمنهای ولایتی و ایالتی که بعد از جلسه افتتاحیه برسند در اولین جلسه رسمی که حاضر میشوند باید مراسم تحلیف را بجای آورده و سوگند نامه را امضاء نمایند.
ماده 44) دومین جلسه رسمی انجمن ولایتی 8 روز پس از جلسه افتتاحیه برای رسیدگی و تصمیم نسبت به اعتبارنامه ها تشکیل میشود و ظرف این مدت انجمن برسیدگی پرونده انتخابات اعضاء و شکایاتی که در باب انتخابات رسیده است خواهد پرداخت.
ماده 45) بعد از اینکه رسیدگی به اعتبارنامه ها خاتمه پذیرفت و اعتبارنامه اعضاء انجمن ولایتی به تصویب رسید اوراق آراء ماخوذه که تاکنون محفوظ مانده با حضور اعضاء انجمن ولایت و رئیس و اعضاء انجمن نظارت انتخابات و فرماندار محو می گردد و در این موقع رئیس انجمن نظارت انحلال انجمن نظارت را اعلام میدارد.
ماده 46) اعضائی که انتخاباتشان مورد ایراد و اعتراض باشد تا زمانی که ایرادات به ثبوت نرسیده است در جلسات انجمن حاضر شده رای خواهند داد.
ماده 47) انجمن ولایتی بلافاصله پس از تصویب اعتبارنامه ها از میان اعضاء خود یک نفر رئیس یک نفر نایب رئیس و دو نفر منشی با رای مخفی برای مدت یک سال انتخاب و شروع به انجام وظایف قانونی خود مینمایند.
ماده 48) تعداد اعضاء انجمن ولایتی در مرکز هر شهرستان بشرح ذیل تعیین میگردد:
(الف) در هر مرکز شهرستان که تا 20 هزار نفر جمعیت داشته باشد 2 نفر
(ب) در هر مرکز شهرستان که از 20 تا 50 هزار نفر جمعیت داشته باشد 5 نفر
(ج) در هر مرکز شهرستان که از 50 هزار تا 200 هزار نفر جمعیت داشته باشد 9 نفر
(د) در هر مرکز شهرستان که بیش از 200 هزار نفر جمعیت داشته باشد 12 نفر
تبصره- از هر یک از بخشها به ترتیبی که در ماده 38 ذکر شده است به مأخذ هر ده هزار نفر جمعیت حوزه بخش یک نفر انتخاب و باین عده علاوه خواهد شد. بخشهائی که کمتر از ده هزار نفر جمعیت دارد یک نفر نماینده در انجمن ولایتی خواهد داشت.
ماده 49) دوره اجلاس انجمنهای ولایتی چهار سال خورشیدی و ابتدای آن از روزیست که اعتبارنامه ها تصویب گردد و انجمن با انتخاب هیئت رئیسه وظایف قانونی خود را شروع نماید. پس از انقضاء دو سال نصف اعضاء انجمن بحکم قرعه خارج و عوض آنها انتخاب میشود. و پس از آن در آخر هر دو سال نسبت به آن عده که مدت عضویت چهار ساله آنها منقضی گردیده تجدید انتخاب بعمل می آید.
تبصره- اعضائی که بطریق فوق خارج میشوند قابل تجدید انتخاب می باشند.
ماده 50) هرگاه یکی از اعضاء انجمن اعم از اینکه عضو مزبور منتخب شهر یا بخشهای تابعه باشد استعفا داده یا فوت کند بوسیله فرماندار یک نفر که بلافاصله بعد از آخرین نفر منتخب رای بیشتری داشته باشد برای بقیه مدت آن عضو بجای او تعیین میشود. استعفا باید کتبی باشد.
ماده 51) چنانچه یکی از اعضاء انجمن فاقد یکی از شرایط لازمه عضویت شود یا شغل دولتی قبول و یا بدون عذر موجه و موافقت قبلی انجمن چهار جلسه متوالی غیبت کند انجمن مکلف است در اولین جلسه که تشکیل میدهد موضوع را رسیدگی نموده در صورت ثبوت عضو مزبور را از عضویت انجمن خارج و بجای او مطابق مواد فوق منتخب بعدی را بوسیله فرمانداری دعوت نماید.
تبصره- چنانچه عضو معاف شده نسبت به تصمیم انجمن معترض باشد میتواند بمجلس شورای ملی شکایت کند.
ماده 52) سه ماه قبل از پایان هر دو سال فرماندار باید کمیسیون پنج نفری مقرر در ماده 7 را برای دعوت انجمن نظارت تشکیل دهد و سریعاً موجبات انتخاب نصف عده انجمن ولایتی را بجای آنها که به حکم قرعه خارج شده اند یا مدت چهار ساله آنان منقضی شده است فراهم آورد تا قبل از انقضاء دو سال عده لازم انتخاب شده باشد.
در تشکیل انجمن ایالتی
ماده 53) استاندار هر استان مکلف است پس از معرفی اشخاصیکه در شهرستانها برای عضویت انجمن ایالتی طبق ماده 36 انتخاب شده اند ظرف دهروز ترتیب تشکیل و افتتاح انجمن ایالتی را بر طبق ماده 41 بدهد و اعضاء انجمن ایالتی را برای تشکیل انجمن دعوت نماید.
ماده 54) پس از حضور دو ثلث از اعضاء انجمن ایالتی انجمن تحت ریاست مسن ترین اعضاء تشکیل میشود و از بین خود یکنفر رئیس و یکنفر نایب رئیس و دو نفر منشی با رای مخفی و اکثریت نسبی انتخاب و رسمیت انجمن را اعلام و بر طبق این قانون شروع بانجام وظایف مقرره مینماید.
ماده 55) انجمن ایالتی در سال دو نوبت (از 15 اردیبهشت تا 15 خرداد و از 15 آذر تا 15 دی) تشکیل میشود و وظایف خود را بموجب این لایحه قانونی انجام میدهد ولی انجمنهای ولایتی در تمام سال دائر و لااقل ماهی دو جلسه خواهند داشت.
ماده 56) هر یک از انجمنهای ایالتی در اولین دوره اجلاسیه سالیانه خود یک کمیسیون دائمی مرکب از 3 تا 5 نفر به تناسب تعداد اعضاء انجمن انتخاب خواهد کرد.
وظایف کمیسیون دائمی بقرار ذیل است:
1) بررسی برنامه های عمرانی و اصلاحی استان که استاندار طبق ماده 19 لایحه اختیارات استانداران باید با مطالعات محلی و مشاوره با وزارت خانه ها و سازمانهای دولتی تهیه نماید و تهیه گزارش آن برای طرح در انجمن ایالتی بطوری که استاندار در مواقع طرح برنامه های مزبور در هیئت وزیران نظر انجمن ایالتی را نیز بآن منضم نماید.
2) مراقبت در اجرای تصمیمات انجمن ایالتی و تهیه دستور مذاکرات دوره اجلاسیه بعد.
3) مطالعه و رسیدگی طرح بودجه ایالتی که استاندار باید تهیه کند و 10 روز قبل از شروع دوره اجلاسیه زمستانی بکمیسیون دائمی تسلیم نماید.
4) بررسی سایر مسائلی که قبل از فرا رسیدن دوره های اجلاسیه سالیانه بانجمن ایالتی رجوع شده است.
5) اتخاذ تصمیم نسبت بمسائل عادی و امور جاری که در فاصله دوره های اجلاسیه بانجمن رجوع شده و رئیس انجمن بکمیسیون دائمی ارجاع کرده باشد و تهیه گزارش این تصمیمات برای اطلاع انجمن.
مقررات عمومی
ماده 57) هر یک از انجمنهای ولایتی و ایالتی برای تهیه صورتجلسات و متن تصمیمات و تنظیم مکاتبات و حفظ اوراق و اسناد مربوط بانجمن و انجام کارهای دفتری انجمن دبیرخانه‌ای خواهد داشت که اعضاء آن را در حد ضرورت و با رعایت صرفه جوئی هیئت رئیسه انجمن معین میکند. کارکنان دبیرخانه در مقابل رئیس انجمن مسئولیت خواهند داشت.
ماده 58) استاندار یا معاون او میتوانند در جلسات انجمن ایالتی و ولایتی و فرماندار هر شهرستان یا معاون او میتوانند در جلسات انجمن ولایتی حاضر شوند و در مذاکرات شرکت نمایند ولی حق رای نخواهند داشت.
ماده 59) جلسات انجمنها علنی است و حضور تماشاچی آزاد است ولی تماشاچیان حق مذاکره و دخالت در مذاکرات انجمنها و تظاهرات را ندارند. در صورت لزوم ممکن است بتقاضای پنج نفر از اعضاء یا استاندار یا فرماندار جلسات غیرعلنی و بدون حضور تماشاچیان تشکیل شود در این صورت افشاء مذاکرات اینگونه جلسات موکول به تصویب انجمن خواهد بود.
تبصره- هرگاه در انجمن ایالتی موضوعی مربوط بیکی از شهرستانها تابعه استان مطرح و در جریان باشد فرماندار آن شهرستان میتواند با موافقت استاندار در آن جلسات و مذاکرات مربوط بحوزه خود شرکت نماید.
ماده 60) نظم داخلی انجمن بعهده رئیس است و هر یک از اعضاء که برخلاف نظم رفتار کنند مطابق نظامنامه داخلی انجمن با او رفتار میشود و اگر از تماشاچیان عملی مخالف انتظامات سربزند یا در مذاکرات انجمن مداخله نماید رئیس بوسیله مامورین شهربانی که مامور حفظ انتظامات هستند مرتکب را از انجمن اخراج یا توقیف مینماید و مدت این توقیف بیش از 8 ساعت نخواهد بود و در صورتی که عمل مرتکب در خور تعقیب بیشتری باشد پرونده او تنظیم و به دادسرای محل برای تعقیب قانونی ارسال خواهد شد.
تبصره- نظامنامه داخلی هر انجمن باید به تصویب انجمن رسیده باشد وزارت کشور مکلف است طرح نمونه ای برای نظامنامه داخلی تهیه نماید و برای کلیه انجمنها ایالتی و ولایتی ارسال دارد.
ماده 61) بمنظور حفظ انتظامات از طرف شهربانی عده لازم مامور انتظامی در اختیار انجمنها قرار داده میشود.
ماده 62) اخذ رای در انجمنها اصولا علنی و با قیام قعود خواهد بود در مورد انتخاب اشخاص باید رای مخفی گرفته شود و در مسائل مالی باید رای علنی و یا ورقه باشد و در غیر این دو مورد بتقاضای کتبی دو ثلث اعضاء حاضر میتوان رای مخفی گرفت.
ماده 63) تصمیمات انجمن وقتی معتبر است که بیش از نصف حضار رای به آن داده باشند در صورت تساوی اراء رای طرفی که رئیس با آن موافقت داشته معتبر است.
ماده 64) خلاصه مذاکرات و تصمیمات هر جلسه با ذکر اسامی غائبین بوسیله یکی از منشی ها در دفتر مخصوص ثبت و پس از تصویب انجمن رئیس و منشی ذیل آن را باید امضاء نمایند.
ماده 65) تصمیمات انجمن علاوه بر آنکه در انجمن علناً اعلام میشود جداگانه هم نوشته و در محوطه انجمن در محل مخصوص الصاق میشود تا عامه از آن اطلاع حاصل نمایند و هر کس مایل باشد میتواند از آن رونوشت بردارد و در روزنامه ها منتشر سازد.
ماده 66) هرگونه مذاکرات و مباحثات خارج از وظیفه در انجمن ممنوع و از درجه اعتبار ساقط است و تشکیل انجمن در غیرمحلی که مقرر است و مواعدی که تعیین شده بکلی ممنوع و بلااثر است.
ماده 67) مذاکرات و تصمیمات انجمنها فقط در حدود وظایف مصرحه در این لایحه قانونی و در حدود قوانین مملکتی خواهد بود.
ماده 68) چنانچه انجمن برخلاف ماده فوق رفتار نماید به پیشنهاد وزارت کشور که متکی بدلایل موجه باشد و با تصویب هیئت وزیران آن انجمن منحل میگردد و وزارت کشور دستور تجدید انتخابات را صادر مینماید و انتخابات حداکثر تا سه ماه باید تجدید شود اهالی مختارند از اعضاء سابق یا اشخاص دیگری را برای عضویت انجمن انتخاب نمایند.
ماده 69) انجمنهای ولایتی و ایالتی باید یک نسخه از تصمیمات خود را بفرمانداری یا استانداری محل بفرستند و فرمانداری و استانداری آن قسمت از مصوبات انجمن را که در حدود وظایف انجمن و بلااشکال بداند به ادارات محل ابلاغ مینماید و هرگاه فرماندار یا استاندار تصمیمی را بر خلاف قانون و یا خارج از حدود وظایف انجمن تشخیص داد نظرات و اعتراضات خود را تا ده روز بانجمن اعلام میدارد و گزارش آن را بوزارت کشور خواهد فرستاد و انجمن نسبت بمواردی که مورد اعتراض قرار گرفته میتواند تجدید نظر کند و در صورتی که انجمن بعقیده اولیه خود باقی باشد و وزارت کشور هم نظر فرماندار و استاندار را تائید کند مورد اختلاف برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم قطعی بوسیله وزارت کشور بشورای دولتی و مادام که شورای دولتی تشکیل نشده است به هیئت وزیران ارجاع خواهد شد و نظر شورای دولتی با هیئت وزیران قطعی خواهد بود.
ماده 70) ادارات و سازمانهای دولتی در شهرستانها مجری تصمیمات انجمنها بطریق مذکور در ماده فوق خواهند بود.
ماده 71) نظر انجمنها نسبت بکلیه امور استخدامی کارمندانی که از بودجه انجمنها حقوق یا دستمزد دریافت میدارند در حدود مقررات انجمن لازم الاجرا است.
وظایف انجمنهای ولایتی و ایالتی
ماده 72) علاوه بر وظایفی که طبق قوانین بعهده انجمنهای ولایتی و ایالتی واگذار شده است هر یک از انجمنهای ولایتی و ایالتی در کارهای عمومی و تامین احتیاجات محلی حوزه خود سوای امور نظامی و قضائی حق اظهار نظر و نظارت دارند.
ماده 73) هر یک از ادارات و بنگاههای دولتی و موسسات عمومی که برای رفع احتیاجات اصلاحی و ساختمانی و عمرانی پیشنهادی به مقامات مرکزی تنظیم و اعتباراتی درخواست مینمایند باید این پیشنهاد را اگر مربوط بشهرستان است قبلا برای انجمن ولایتی محل و اگر مربوط بحوزه استان است به انجمن ایالتی ارسال و نظر انجمن را در آن مورد بخواهند چنانچه انجمن نظری داشته باشد آن نظر را باید حداکثر در ظرف یکماه اظهار دارد.
ماده 74) انجمن ایالتی و ولایتی در مصرف کلیه اعتباراتی که برای اجرای طرح‌های جدید فرهنگی و یا بهداشتی یا ارتباطی یا دفع آفات حیوانی و نباتی و توسعه امور کشاورزی هر شهرستان و یا استان از طرف مقامات مرکزی تصویب میشود حق سئوال و رسیدگی خواهد داشت.
ماده 75) انجمنهای ولایتی نسبت بحسن جریان امور شهرداری های حوزه خود نظارت خواهند داشت و در مصرف اعتبارات برنامه های عمرانی هر شهرداری علاوه بر انجمن شهر انجمن ولایتی آن حوزه نیز نظارت کلی خواهد داشت.
ماده 76) انجمنهای ولایتی نسبت به اجرای برنامه های عمرانی بخشهای حوزه خود که از طرف انجمنهای بخش تنظیم و تصویب میشود نظارت خواهند داشت.
ماده 77) انجمنهای ولایتی نسبت به تشکیل اردوی کار و حسن جریان کارها و مصرف اعتبارات آن در حوزه خود نظارت خواهند داشت.
ماده 78) هرگاه انجمن ولایتی یا ایالتی راجع برعایت مصالح و منافع حوزه خود پیشنهاد و یا راجع بعدم رعایت آن ایرادی داشته باشد مراتب را به اطلاع فرماندار یا استاندار به وزارتخانه ها سازمان مربوط اعلام میدارد.
ماده 79) انجمنهای ولایتی میتوانند بر مصارف تجملی محلی عوارض مخصوصی که بیش از پنج درصد قیمت آن نباشد وضع نمایند درآمد این عوارض باید منحصراً به مصرف توسعه تعلیمات ابتدائی در دهات و کومک به انجمنهای بهداری که بر طبق قانون واگذاری امور بهداری به مردم مصوب اردیبهشت 1337 تشکیل شده باشد برسد.
ماده 80) انجمنهای ولایتی باید محل ساده‌ای برای بسط تعلیمات ابتدائی در دهات با مصارف گرم کردن آن از محل عوارض مذکور در ماده فوق بر طبق برنامه فرهنگ محل تهیه نمایند.
ماده ۸۱- رئیس انجمن شهر مرکز هر شهرستان خودبخود عضو انجمن ولایتی همان شهرستان خواهد بود و در مورد وضع عوارض مذکور در ماده 80 در صورتی که آن عوارض جنبه شهری داشته باشد حق رد (وتو) دارد.
ماده ۸۲- انتخاب چهار نفر از اعضاء انجمن نظارت انتخابات که مطابق تبصره 2 ماده چهاردهم قانون انتخابات نمایندگان مجلس شورای ملی و تبصره 4 ماده دوازدهم قانون انتخابات مجلس سنا از اعضاء انجمن های ولایتی یا ایالتی باید باشند باین ترتیب صورت میگیرد که در موقع قانونی تشکیل انجمن نظارت در مراکز شهرستانها بر حسب تقاضای فرماندار محل انجمن ولایتی چهارنفر از اعضاء خود را برای مخفی و باکثریت نام برای عضویت انجمن نظارت انتخابات نمایندگان مجلس شورای ملی با مجلس سنا تعیین خواهد نمود و رئیس انجمن باید آنان را کتبا بفرماندار از محل معرفی نماید.
در مراکز استانها و فرمانداریهای کل بر حسب تقاضای فرماندار محل انجمن ایالتی چهار نفر از اعضاء خود را برای مخفی و باکثریت نام برای عضویت انجمن نظارت انتخابات نمایندگان مجلس شورای ملی یا مجلس سنا تعیین خواهد نمود و در صورتی که در آن موقع جلسات عادی انجمن ایالتی تشکیل نباشد انجمن ایالتی برای انجام این وظیفه باید جلسه فوق العاده تشکیل دهد.
ماده 83) انجمنهای ولایتی میتوانند نسبت به تغییر حوزه بخشهای مربوط بخود و همچنین انجمنهای ایالتی میتوانند نسبت به تغییر حوزه شهرستانهای مربوط بخود نظری که دارند بوزارت کشور پیشنهاد نمایند تا پس از تصویب وزارت کشور بموقع اجراء گذاشته شود.
ماده 84) انجمنهای ولایتی و ایالتی میتوانند، بشکایاتی که از ادارات دولتی میرسد رسیدگی کرده و هرگاه بنظر انجمن رفتار مامورین بر خلاف قانون برسد باطلاع فرماندار یا استاندار به اداره مربوطه اخطار نمایند و احفاق حق شاکیان را بخواهند.
ماده 85) انجمن های ولایتی و ایالتی میتوانند برای اجرای وظایفی که بعهده دارند مقرراتی که مخالف قوانین نباشد تنظیم و تصویب نمایند و در حسن اجرای آنها نظارت کنند.
بودجه انجمنهای ایالتی و ولایتی
ماده 86- هر یک از انجمنهای ولایتی و یا ایالتی برای حقوق و مصارف دفتری خود و کمک بتامین قسمتی از احتیاجات محلی بودجه مخصوصی خواهند داشت منابع درآمد انجمنهای ولایتی بقرار ذیل خواهد بود.
الف – سهمی که از مالیات املاک مزروعی و مستغلات و مالیات صنفی اصناف و پیشه وران و همچنین درآمد چند درصد اضافی مالیاتها که طبق قانون انجمن ولایتی هر محل تعلق گیرد.
ب – سهمی که انجمنهای بخش و انجمنهای شهرداری حوزه هر شهرستان از درآمدهای خود برای مخارج انجمن ولایتی تخصیص دهند.
ج- اعانات و هدایا و عطایا و یا هر گونه درآمد متفرقه و پیش بینی نشده دیگر.
تبصره- درآمد انجمنهای ایالتی عبارت خواهد بود از ده درصد درآمد انجمنهای ولایتی استان و اعانات وهدایا و عطایائی که ممکن است بانجمن ایالتی داده شود.
ماده 87- بودجه درآمد و هزینه سالانه هر یک از انجمنهای انجمنهای ولایتی و ایالتی را هیئت رئیسه هر انجمن با شرکت فرماندار یا استاندار و رئیس دارائی محل در اسفند هر سال تهیه خواهند نمود و پس از تصویب انجمن باید منتشر و باطلاع عموم اهالی برسد.
ماده 88- انجمنهای ایالتی و ولایتی مکلفند نسبت بایجاد شعب سازمان دفاع غیرنظامی که بر طبق قانون مصوب 18 بهمن 1337 بوجود آمده است در مرکز هر استان و هر شهرستان مطابق مدلول قانون مذکور و آیین‌نامه های اجرائی آن اقدام نمایند و همچنین بودجه و اعتبارات ضروری سازمان مزبور را از درآمدهای انجمنهای ایالتی و ولایتی با رعایت کامل مقررات تامین کنند.
تبصره – استانداران و فرمانداران را باید در حسن اجرای مفاد ماده فوق نظارت کامل داشته باشند و در پیشرفت کار در حدود مقررات تشریک مساعی نمایند.
ماده 89) در صورتی که اختلافی بین یکی از ادارات دولتی و انجمن ایالتی و ولایتی ایجاد شود مراتب از طرف وزارت کشور به شورای دولتی رجوع میشود و تا موقعی که شورای دولتی تشکیل نشده است به هیئت وزیران ارجاع خواهد شد نظر شورای دولتی و در غیاب آن هیئت وزیران در این باب قطعی است و بر طبق آن باید عمل شود.
ماده 90- عضویت انجمنهای ایالتی و ولایتی افتخاری است و حقوق یا مقرری در ازای این خدمت آنان داده نمیشود ولی به اعضاء انجمنهای ولایتی که مقیم مرکز شهرستان نباشند و همچنین اعضاء انجمنها ایالتی که از شهرستانها در انجمن ایالتی شرکت میکنند هزینه معمولی ایاب و ذهاب و کمک خرج متناسبی برای ایام توقف در مرکز شهرستان یا استان جهت شرکت در جلسات انجمن از بودجه انجمن مربوط قابل پرداخت خواهد بود.
ماده 91- وزارت کشور مامور اجرای این لایحه قانونی است.
ماده 92- دولت مکلف است پس از افتتاح مجلسین مجوز قانونی این لایحه قانونی را تحصیل نماید.