فصل اول- تشکیل انجمن
ماده ۱ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
به منظور مشارکت اهالی هر محل در اداره امور محلی و در اجرای اصل سپردن کار مردم به مردم و تهیه موجبات آبادانی و عمران شهری و روستایی و تشخیص و تعیین نیازمندیهای محلی و مراقبت در تأمین آن در مرکز هر شهرستان انجمن شهرستان و در مرکز هر استان انجمن استان طبق مقررات این قانون تشکیل میشود و انجمنهای مزبور دارای شخصیت حقوقی خواهند بود.
تبصره ۱ – دولت میتواند اصلاحاتی را که در این قانون ضروری بداند ظرف ۵ سال از تاریخ تصویب این قانون بکمیسیون کشور مجلسین پیشنهاد نماید. مصوبات کمیسیون مزبور در این مورد تا تصویب نهایی آن در مجلسین قابل اجراء خواهد بود.
تبصره ۲ – در نقاطی که فرمانداری کل وجود دارد طبق مقررات این قانون انجمن استان تشکیل میشود و فرمانداران کل وظائف و اختیارات استانداران را که در این قانون معین گردیده است بعهده خواهند داشت.
ماده ۲ – اعضاء انجمنهای شهرستان و استان مطابق مقررات این قانون برای مدت چهار سال از طرف اهالی انتخاب میشوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
ماده ۳ – انجمن شهرستان تشکیل میشود از منتخبین مرکز شهرستان و بخشهای تابع آن و انجمن استان مرکب خواهد بود از دو نفر از اعضاء هر‌یک از انجمنهای شهرستان حوزه استان.
ماده ۴ – تعداد اعضاء انجمن شهرستان بشرح زیر است:
1 – در مرکز هر شهرستان که تا ۳۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد ۵ نفر.
2 – در مرکز هر شهرستان که از ۳۰ هزار تا ۵۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد ۷ نفر
3 – در مرکز هر شهرستان که از ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد ۹ نفر.
4 – در مرکز هر شهرستان که از ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد ۱۱ نفر.
5 – در مرکز هر شهرستان که از ۲۰۰ هزار تا پانصد هزار نفر جمعیت داشته باشد ۱۳ نفر.
6 – در مرکز هر شهرستان که بیش از پانصد هزار نفر جمعیت داشته باشد ۱۵ نفر.
تبصره – از هر یک از بخشها که جمعیت آن کمتر از ده هزار نفر باشد یک نفر انتخاب و بتعداد مزبور علاوه خواهد شد و در صورتی که جمعیت بخش بیش از ۱۰۰۰۰ نفر باشد برای هر ۷۵۰۰ نفر ببالا تا ده هزار نفر یک نفر نماینده افزوده خواهد شد.
فصل دوم- انتخابات انجمنهای شهرستان و استان
ماده ۵ – انتخاب‌کنندگان باید واجد شرایط زیر باشند:
1 – تابعیت ایران.
2 – داشتن حداقل ۲۰ سال سن.
3 – توطن در محل انتخاب یا سکونت در آنجا از شش ماه قبل از انتخابات.
ماده ۶ – انتخاب‌شوندگان باید واجد شرایط زیر باشند:
1 – تابعیت ایران.
2 – داشتن حداقل ۲۵ سال سن.
3 – خواندن و نوشتن فارسی باندازه کافی.
4 – توطن در محل انتخاب و یا سکونت در آن محل حداقل دو سال قبل از انتخابات.
ماده ۷ – اشخاص زیر از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم هستند:
1 – محجورین.
2 – ورشکستگان بتقصیر و یا تقلب.
3 – مرتکبین جنایات یا جنحه های بزرگ عمدی.
4 – کسانی که سوء شهرت دارند.
ماده ۸ – اشخاص زیر بمناسبت مقام خود نمیتوانند به عضویت انجمن شهرستان یا استان انتخاب شوند:
1 – نخست وزیر و وزراء و معاونین آنان و نمایندگان مجلسین در تمام کشور.
2 – استانداران و فرمانداران و دادستانها و شهرداران و بخشداران و کلیه رؤساء سازمانهای دولتی و مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته بدولت و قائم‌مقام و معاونین مقامات مزبور در حوزه مأموریت و کار خود.
3 – اعضاء اصلی و علی‌البدل انجمن نظارت انتخابات انجمن شهرستان در حوزه انتخابیه خود.
4 – رئیس و اعضاء انجمن شهر و رئیس انجمن بهداری.
تبصره ۱ – متصدیان مقامات مذکور در بند ۲ تا ۴ این ماده در صورتی که داوطلب شرکت در انتخابات حوزه مأموریت خود باشند باید قبل از شروع انتخابات و همزمان با اعلام آمادگی از سمت خویش استعفا دهند و در صورتی که مستخدم رسمی دولت باشند ضمن استعفا از سمت خود تقاضا کنند که آماده بخدمت شوند و دولت مکلف بقبول این تقاضاها است.
تبصره ۲ – سایر مستخدمین رسمی دولت که بعضویت انجمن شهرستان یا استان انتخاب شوند در صورت قبول عضویت انجمنهای مذکور باید‌از سمت خود استعفا دهند و تقاضا کنند که آماده به خدمت شوند. دولت مکلف بقبول این تقاضا است و مستخدمین مزبور از تاریخ قبولی عضویت انجمن آماده بخدمت خواهند شد.
مدت عضویت انجمن جزو آمادگی بخدمت مستخدم محسوب میشود.
تبصره ۳ – بمستخدمین رسمی دولت که بنحو مذکور در تبصرههای ۱ و ۲ آماده بخدمت میشوند در دوران آمادگی بخدمت حقوقی پرداخت نخواهد شد و هر گاه مستخدمین مزبور بر اساس آخرین حقوق دریافتی زمان اشتغال کسور بازنشستگی خود را بپردازند وزارتخانه یا مؤسسه‌دولتی متبوع آنان موظف خواهد بود مبلغی معادل کسور پرداختی بابت سهم خود بصندوق بازنشستگی کشوری نیز پرداخت نماید در این صورت خدمت اینگونه مستخدمین از نظر بازنشستگی جزء سابقه خدمت آنان محسوب خواهد شد.
تبصره ۴ – دولت حق ندارد در مدت خدمت مستخدمین موضوع تبصره های فوق در انجمنهای شهرستان و استان شغلی در وزارتخانه‌ها یا مؤسسات دولتی مادام که این سمت را دارند بآنان ارجاع نماید ولی پس از خاتمه دوران عضویت در انجمن با آنان مانند سایر مستخدمین آماده بخدمت طبق قانون استخدام کشوری رفتار خواهد کرد.
تبصره ۵ – با مستخدمین آماده بخدمت دولت که به عضویت انجمنهای شهرستان یا استان انتخاب شوند بر طبق مقررات این ماده رفتار خواهد شد.
ماده ۹ – مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی تا زمانی که در خدمت هستند از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محرومند.
ماده ۱۰ – انتخاب‌کنندگان باید قبل از دادن رأی برگ انتخاباتی تحصیل کنند.
نحوة تنظیم دفاتر ثبت نام و احراز صلاحیت رأی دهنده و صدور برگ انتخاباتی بموجب آئین‌نامه‌ای خواهد بود که بر اساس این قانون از طرف وزارت کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۱ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
پس از وصول دستور وزارت کشور مبنی بر شروع انتخابات فرماندار یا جانشین او و بخشدار یا جانشین او مکلف است حداکثر ظرف ۱۰ روز مراتب را جهت اطلاع داوطلبان نمایندگی انجمن شهرستان در حوزه انتخابیه آگهی نماید.
داوطلبان باید از تاریخ انتشار آگهی ظرف ۱۵ روز آمادگی خود را کتباً بفرمانداری یا بخشداری محل انتخاب اطلاع دهند و برای اینکه داوطلب نمایندگی شناخته شوند باید معرفی‌نامه‌ای به امضاء ۳۰ تا ۱۵۰ نفر اشخاصی که صلاحیت رأی دادن دارند به ترتیب زیر:
1 – در نقاطی که تا سی هزار نفر جمعیت دارند ۳۰ نفر.
2 – در نقاطی که از ۳۰ هزار نفر تا ۵۰ هزار نفر جمعیت دارند ۵۰ نفر.
3 – در نقاطی که از ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارند ۷۵ نفر.
4 – در نقاطی که از ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارند ۱۰۰ نفر.
5 – در نقاطی که از ۲۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارند ۱۲۵ نفر.
6 – در نقاطی که از ۵۰۰ هزار نفر ببالا جمعیت دارند. ۱۵۰ نفر.
ضمیمه نامه خود بفرمانداری و یا بخشداری محل انتخاب تسلیم و رسید دریافت نمایند.
برگ داوطلبی و معرفی‌نامه طبق نمونه‌ایست که از طرف وزارت کشور تهیه خواهد شد. معرفی کاندیدای احزاب قانونی برای عضویت در انجمن شهرستان از طرف احزاب مذکور بجای معرفی نامه قابل قبول خواهد بود.
ماده ۱۲ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
پس از انتشار آگهی مذکور در ماده ۱۱ فرماندار بلافاصله کمیسیونی مرکب از خود و رؤسای ادارات دادگستری و بهداری و آموزش و‌پرورش و در صورت غیبت یا نبودن در محل قائم مقام آنان و یک نفر معتمد محل تشکیل میدهد. در نقاطی که هر یک از ادارات مذکور در این ماده وجود نداشته باشد از رؤسای سایر ادارات یا معتمدین محل برای تشکیل کمیسیون پنج نفری دعوت میشود. کمیسیون بدواً به صلاحیت داوطلبان نمایندگی کلیه حوزه‌های انتخابیه آن شهرستان رسیدگی و پس از آن اسامی واجدین شرایط در حوزه انتخابیه را به تفکیک تهیه و بوسیله فرماندار یا بخشدار اعلام مینماید و رأی دهندگان فقط میتوانند به آنان رأی دهند.
تبصره – در نقاطی که هر یک از ادارات مذکور در این ماده وجود نداشته باشد بجای آنان از رؤسای سایر ادارات یا معتمدین محل برای تشکیل کمیسیون پنج نفری دعوت میشود تا وظایف مقرره را انجام دهند و همچنین در صورتی که یک یا چند طبقه از طبقات پنجگانه وجود نداشته باشد کسری عهده از سایر طبقات انتخاب میشود.
ماده ۱۳ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
فرماندار یا بخشدار هر حوزه انتخابیه بمحض وصول دستور وزارت کشور مبنی بر تشکیل انجمن نظارت ۱۵ نفر از طبقات زیر:
1 – علماء.
2 – استادان دانشکده‌ها و دبیران و پزشکان و مهندسین و وکلای دادگستری.
3 – بازرگانان و پیشه‌وران.
4 – کشاورزان.
5 – کارگران.
از هر طبقه سه نفر را که واجد شرائط انتخاب شدن باشند تعیین و دعوت مینماید در صورتی که یک یا چند طبقه از طبقات پنجگانه وجود نداشته باشد معادل کسری عده از سایر طبقات دعوت میشود.
ماده ۱۴ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
دعوت شدگان در اولین جلسه از بین خود یا خارج هفت نفر را که واجد شرایط انتخاب شدن باشند به رأی مخفی و اکثریت نسبی بعنوان عضو اصلی و هفت نفر را بهمین ترتیب به عنوان عضو علی‌البدل انجمن نظارت بر انتخابات تعیین میکنند برای انجام انتخاب مزبور حضور دو ثلث از دعوت شدگان کافی خواهد بود.
ماده ۱۵ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
اعضای انجمن نظارت پس از انتخاب بلافاصله تحت ریاست مسن‌ترین اعضاء تشکیل جلسه داده و یک رئیس و یک نایب رئیس و لااقل سه منشی از بین خود با رأی مخفی انتخاب مینمایند. انتخاب رئیس و نایب رئیس فردی و با اکثریت تام خواهد بود و در صورت عدم حصول اکثریت تام دفعه دوم انتخاب به اکثریت نسبی صورت میگیرد انتخاب منشیها جمعی و به اکثریت نسبی است.
ماده ۱۶ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
انجمن نظارت حوزه انتخابیه مکلف است برای تسهیل و تسریع در امر انتخابات و اخذ رأی به تعداد لازم شعب جداگانه مرکب از پنج نفر از اهالی همان محل که واجد شرایط انتخاب شدن باشند تشکیل دهند.
ماده ۱۷ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
انجمن نظارت و شعب آن غیر قابل انحلال است. مگر آنکه موجبات تعطیل و تعویق انتخابات را فراهم کنند و یا برخلاف وظائفی که بر طبق این قانون بعهده انجمن گذاشته شده عمل نمایند. در این صورت اگر اخلال از طرف شعبه باشد بنا بر رأی اکثریت انجمن با موافقت فرماندار یا بخشدار شعبه مزبور منحل میشود و اگر از طرف انجمن باشد فرماندار یا بخشدار با موافقت کمیسیون پنج نفری موضوع ماده ۱۲ ضمن تنظیم صورتمجلسی که حاکی از دلائل انحلال و کیفیت اخلال در انجمن باشد اعضاء علی‌البدل را برای ادامه امر انتخابات دعوت مینماید در صورتی که از آن اقدام نیز نتیجه‌ای حاصل نشود بلافاصله بترتیب مقرر در ماده ۱۳ مجدداً نسبت به تشکیل انجمن نظارت اقدام بعمل خواهد آمد.
ماده ۱۸ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
انجمن نظارت باید آگهی که حاوی مطالب زیر باشد از ۳ تا ۵ روز قبل از روز اخذ رأی در حوزه انتخابیه منتشر کند.
1 – محل انعقاد انجمن و شعب آن و ساعات اخذ رأی که باید در تمام شعب در روز جمعه بعمل آید و کمتر از شش ساعت و بیش از هشت ساعت نباشد ساعات اخذ رأی از ساعت ۸ صبح الی ۱۲ و از ساعت ۱۴ تا خاتمه مدت خواهد بود.
2 – شرایط انتخاب‌کنندگان.
3 – عده اعضائی که باید در آن حوزه انتخاب شوند.
4 – اسامی داوطلبان عضویت انجمن شهرستان که صلاحیت آنها مورد تأئید قرار گرفته و واجد شرائط مندرج در این قانون باشند با تصریح باین امر که رأی دهندگان فقط میتوانند از میان داوطلبان معرفی شده از طرف انجمن نظارت اشخاصی را که مایل باشند انتخاب نمایند.
ماده ۱۹ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
رأی گیری در یک روز بعمل خواهد آمد و دادن رأی باید مخفی باشد و نحوه اخذ رأی و استخراج آن و تشخیص حائزین اکثریت طبق آئین‌نامه‌ای است که از طرف وزارت کشور تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۲۰ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
هرگاه در اثناء جریان انتخابات یک یا چند نفر از اعضاء انجمن در آمدن بجلسات تعلل یا از حضوراستنکاف نماید، مادام که اکثریت باقی است جریان امر تعقیب و بعضو یا اعضاء مذکور اخطار میشود که حضور یابند چنانچه عضوی تا دو جلسه پس از اخطار در استنکاف و تعلل خود باقی باشد انجمن با اطلاع فرماندار یا بخشدار یک یا چند نفر از اعضاء علی‌البدل را بحکم قرعه برای عضویت انجمن دعوت مینماید و اگر اکثریت اعضاء انجمن نظارت از حضور در انجمن استنکاف نمایند و یا پس از ختم انتخابات از دادن اعتبارنامه خودداری کنند فرماندار یا بخشدار علل و موجبات آنرا تحقیق و در رفع محظور اهتمام مینماید و در صورتی که اهتمام فرماندار یا بخشدار مؤثر نشود و اکثریت اعضاء انجمن یا تمام اعضاء انجمن اعم از اصلی و علی‌البدل همچنان استنکاف و یا استعفا نمایند یا بواسطه فقدان اکثریت انجمن نتوانند به وظائف قانونی خود عمل نماید کمیسیون مقرر در ماده ۱۲ در تجدید انتخاب اعضاء انجمن نظارت به تعداد کسری اعضاء اقدام مینماید.
ماده ۲۱ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
اگر کسی در جریان انتخابات شکایت یا ایرادی در امر انتخابات داشته باشد مانع سیر قانونی جریان انتخابات نخواهد بود، ولی خلاصه شکایت یا ایراد در دفتر مخصوص انجمنهای نظارت ثبت میشود.
ماده ۲۲ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
انجمن نظارت پس از خاتمه رأی گیری و شمارش و قرائت آراء بلافاصله اسامی دارندگان رأی را جهت اطلاع عموم آگهی مینماید و از تاریخ انتشار این آگهی تا یک هفته ایرادات و شکایات از انتخابات را میپذیرد و منتهی ظرف یک هفته دیگر به شکایات یا ایرادات رسیدگی و نتیجه را اعلام‌میدارد.
شاکیان از انتخابات یا ازانجمن نظارت میتوانند پس از افتتاح انجمن شهرستان شکایات خود را ظرف هفته اول به انجمن تسلیم نمایند و نظر انجمن که ظرف یک هفته از تاریخ وصول شکایات اعلام خواهد شد قطعی است. حق اعتراض بر انتخابات را اشخاصی دارند که حق انتخاب کردن را داشته باشند.
ماده ۲۳ – در مواردی که تجدید انتخاب لازم شود طبق مواد این قانون اقدام خواهد شد.
مدت دوره اول انجمن های شهرستان و استان استثنائاً تا انقضای مدت دوره قانونی انجمن های شهر که در تاریخ اجرای این قانون تشکیل است خواهد بود بنحوی که برای دوره های بعد انتخابات انجمن های شهرستان و انجمنهای شهر در یک تاریخ انجام شود.
ماده ۲۴ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
در صورتی که ایراد و شکایتی از انتخابات نشود و یا ایرادات و شکایتهای رسیده پس از رسیدگی مورد تأیید واقع نگردد انجمنهای نظارت پس از تنظیم صورتمجلس نهائی به نام کسانی که بعضویت انجمن شهرستان انتخاب شده‌اند اعتبارنامه را با امضای اکثریت اعضاء انجمن و فرماندار یا بخشدار مربوطه در چهار نسخه صادر کرده، نسخه اول را بعضو منتخب تسلیم خواهد نمود. نسخه دوم را به وزارت کشور و نسخه سوم را بفرمانداری و نسخه چهارم را به انضمام دفاتر صورتجلسات و ثبت نام توسط فرمانداری یا بخشداری مربوطه به انجمن شهرستان ارسال میدارد و در صورتی که منتخب قبل از صدور اعتبارنامه فوت یا استعفا کند انجمن نظارت برای نفر بعدی که دارای رأی بیشتری باشد بشرح فوق اعتبارنامه صادر مینماید.
ماده ۲۵ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
پس از صدور اعتبارنامه اعضاء انجمن شهرستان با حضور اعضاء انجمن مزبور و رئیس و اعضاء انجمن نظارت بر انتخابات و فرماندار و یا بخشدار اوراق آراء مأخوذه معدوم میشود و در این موقع رئیس انجمن نظارت انحلال انجمن نظارت را اعلام میدارد.
ماده ۲۶ – [اصلاحی ۱۳۵۱/۴/۱۷]
ترتیب انتخابات نمایندگان بخشها بر اساس انتخابات انجمنهای شهرستان و بنحوی خواهد بود که در ماده ۱۱ اصلاحی منظور شده است.
تبصره – در هر ده که انجمن ده تشکیل نشده باشد انجمن عمرانی بخش یک نفر از اهالی همان ده را که واجد شرایط انتخاب‌شونده باشد برای انتخاب نماینده بخش تعیین خواهد نمود.
فصل سوم- طرز تشکیل انجمنهای شهرستان و استان
ماده ۲۷ – پس از آنکه دو ثلث اعتبارنامه منتخبین بخشها و مرکز شهرستان بفرمانداری واصل گردید فرماندار مکلف است از کلیه اعضاء انجمن شهرستان و معتمدین محل و وجوه طبقات مندرج در ماده ۱۲ و رؤسای ادارات و مؤسسات عمومی برای افتتاح انجمن دعوت و انجمن را بنام نامی اعلیحضرت همایونی شاهنشاه افتتاح کند.
ماده ۲۸ – پس از افتتاح بلافاصله انجمن بریاست مسن‌ترین و منشیگری دو نفر از جوانترین اعضاء تشکیل میشود و در حضور کلیه مدعوین مراسم سوگند باین ترتیب انجام خواهد شد که هر یک از اعضاء سوگندنامه بشرح زیر با ذکر نام خود قرائت نموده و ذیل آن را امضاء کند.
«من… امضاءکننده زیر، خداوند متعال را به شهادت میطلبم و به قرآن مجید سوگند یاد میکنم تکالیف و وظایفی را که بعنوان عضو انجمن شهرستان به من رجوع شده است با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهم و در انجام این وظایف هرگز اغراض شخصی را مداخله ندهم و همواره خیر و صلاح مردم و تمامیت کشور ایران را منظور و نصب‌العین خود ساخته و به قانون اساسی و سلطنت مشروط ایران وفادار بمانم و نسبت به اعلیحضرت همایون شاهنشاه مفخم خود صدیق و راستگو باشم».
تبصره ۱ – اعضائی که از اقلیتهای مذهبی انتخاب میشوند بکتاب آسمانی خود سوگند یاد خواهند کرد.
تبصره ۲ – اعضاء انجمنهای شهرستان که بعد از جلسه افتتاحیه برسند در اولین جلسه رسمی که حاضر میشوند باید مراسم تحلیف را بجا آورده و سوگندنامه را امضاء نمایند.
ماده ۲۹ – انجمن شهرستان پس از ادای سوگند از میان اعضای خود یک نفر رئیس و یکنفر نایب رئیس و دو نفر منشی با رأی مخفی و اکثریت آراء برای مدت دو سال انتخاب و شروع بانجام وظایف قانونی خود میکند و همچنین دو نفر را از بین خود برای عضویت در انجمن استان انتخاب و پس‌از صدور اعتبارنامه بفرمانداری معرفی میکند.
ماده ۳۰ – هر گاه یکی از اعضاء اعم از اینکه منتخب شهر یا بخشهای تابع حوزه شهرستان باشد استعفا داده یا فوت کند یک نفر بلافاصله بعد از آخرین نفر منتخب حوزه مربوط که رأی بیشتر داشته است برای بقیه مدت نمایندگی بجای او دعوت میشود.
ماده ۳۱ – هر یک از اعضاء انجمن شهرستان که فاقد یک یا چند شرط از شرایط لازم برای عضویت انجمن شود یا شغل دولتی قبول کند یا بدون عذر موجه و جلب موافقت قبلی انجمن چهار جلسه متوالی غیبت کند از عضویت انجمن معاف و مراتب بعضو مزبور ابلاغ خواهد شد تا اگر اعتراضی داشته باشد ظرف یک هفته بانجمن استان اعلام کند و میتواند برای دفاع از خود در جلسه انجمن حضور یابد تصمیم انجمن استان در این باره قطعی و بجای عضو معاف شده مطابق مواد فوق از منتخب بعدی دعوت بعمل خواهد آمد.
ماده ۳۲ – ترتیب افتتاح و مراسم تحلیف در انجمن استان نیز بترتیبی که برای افتتاح انجمن شهرستان مقرر شده صورت خواهد گرفت.
ماده ۳۳ – استاندار مکلف است پس از معرفی اشخاصی که در شهرستانها برای عضویت انجمن استان انتخاب شده‌اند ظرف ده روز ترتیب تشکیل و افتتاح انجمن استان را بر طبق ماده (۲۷) بدهد و اعضاء انجمن استان را برای تشکیل انجمن دعوت نماید.
ماده ۳۴ – پس از حضور دو ثلث از اعضاء انجمن استان انجمن تحت ریاست مسن‌ترین اعضاء تشکیل میشود و از بین خود یک رئیس و یک نایب رئیس و دو منشی با رأی مخفی و اکثریت نسبی برای مدت دو سال انتخاب و رسمیت انجمن را اعلام و بر طبق این قانون شروع بانجام وظایف مقرره مینمایند.
ماده ۳۵ – انجمن استان هر سه ماه یکبار تشکیل میگردد جلسات فوق‌العاده انجمن بنا بر تقاضای دو ثلث از اعضاء یا پیشنهاد استاندار تشکیل خواهد شد.
ماده ۳۶ – هر یک از انجمن های استان در اولین دوره اجلاسیه سالانه خود کمیسیونی مرکب از ۳ تا ۵ نفر انتخاب خواهد کرد. وظایف این کمیسیون بقرار زیر است:
1 – مراقبت در اجرای تصمیمات انجمن استان و تهیه دستور مذاکرات دوره اجلاسیه بعد.
2 – مطالعه و رسیدگی به بودجه استان که باید در انجمن مورد رسیدگی قرار گیرد.
3 – بررسی سایر مسائلی که قبل از فرا رسیدن دوره های اجلاسیه بانجمن استان رجوع شده است.
4 – اتخاذ تصمیم نسبت بمسائل عادی و امور جاری که در فاصله دوره اجلاسیه به انجمن رجوع شده و رئیس انجمن بکمیسیون دائمی ارجاع کرده باشد و تهیه گزارش این تصمیمات برای اطلاع انجمن.
ماده ۳۷ – هر یک از انجمن های شهرستان و استان دبیرخانه‌ای خواهد داشت که مسئول رئیس انجمن میباشد.
ماده ۳۸ – استاندار یا معاون او میتوانند در جلسات انجمن شهرستان و استان و فرماندار هر شهرستان یا معاون او میتوانند در جلسات انجمن شهرستان حاضر شوند و در مذاکرات شرکت نمایند ولی حق رأی نخواهند داشت. همچنین انجمن میتواند هر یک از رؤسای ادارات و سازمانهای وابسته بدولت را که لازم بداند و یا اینکه خود رؤسای مزبور درخواست کرده باشند به انجمن دعوت نماید ولی حق رأی نخواهند داشت.
ماده ۳۹ – جلسات انجمنها علنی است و حضور اشخاص در انجمن آزاد است ولی حق مذاکره و دخالت در مذاکرات انجمن و تظاهرات را ندارند. رئیس انجمن میتواند در صورت لزوم بتقاضای ثلث از اعضاء یا استاندار یا فرماندار جلسات غیر علنی تشکیل دهد در این صورت افشاء مذاکرات اینگونه جلسات موکول به تصویب انجمن خواهد بود.
تبصره – هر گاه در انجمن استان موضوعی مربوط بیکی از شهرستانهای تابع استان مطرح و در جریان باشد فرماندار و همچنین رؤسای مربوط آن شهرستان میتوانند با موافقت استاندار در آن جلسات و مذاکرات مربوط به حوزه خود بدون داشتن حق رأی شرکت کنند.
ماده ۴۰ – نظم داخلی انجمن بعهده رئیس است و هر یک از اعضاء که بر خلاف نظم رفتار کند مطابق آئین‌نامه داخلی انجمن با او رفتار میشود و اگر از اشخاص خارج که در انجمن حضور دارند عملی مخالف انتظامات سر بزند یا در مذاکرات انجمن مداخله نمایند رئیس بوسیله مأمورین شهربانی که مسئول حفظ انتظامات هستند مرتکب را از انجمن اخراج میکند.
در صورتی که عمل مرتکب مستلزم تعقیب کیفری باشد صورت مجلس تنظیم و بمقامات صلاحیتدار قضائی برای تعقیب قانونی ارسال خواهد شد.
تبصره – هر انجمن شهرستان و استان آئین‌نامه داخلی خواهد داشت که باید به تصویب آن انجمن رسیده باشد. وزارت کشور نمونه این آئین‌نامه را تهیه و در اختیار انجمنها خواهد گذاشت.
ماده ۴۱ – اخذ رای برای انتخاب اشخاص در انجمنها بطور مخفی و با ورقه و برای تصویب بودجه با ورقه و علنی خواهد بود و در غیر این موارد اخذ رأی با قیام و قعود صورت میگیرد مگر آنکه دو ثلث اعضاء حاضر تقاضای رأی مخفی نمایند.
ماده ۴۲ – انجمن با حضور دو ثلث اعضاء رسمیت مییابد و تصمیمات انجمن وقتی معتبر است که بیش از نصف تمام اعضاء انجمن به آن رأی موافق داده باشند.
ماده ۴۳ – خلاصه مذاکرات و تصمیمات هر جلسه با ذکر اسامی غائبین بوسیله یکی از منشیها در دفتر مخصوص ثبت و رئیس انجمن و منشی ذیل آنرا باید امضاء نمایند.
ماده ۴۴ – تصمیمات انجمن علاوه بر آنکه در انجمن علناً اعلام میشود جداگانه هم نوشته و در محلهای مخصوصی که عامه بتوانند از آن اطلاع حاصل نمایند الصاق میگردد.
ماده ۴۵ – تشکیل جلسات و اتخاذ تصمیم در غیر از محل انجمن و در غیر اوقاتی که تعیین شده ممنوع و بلااثر است.
استاندار یا فرماندار مکلفند مادام که برای انجمن محل مخصوصی تعیین نشده در استانداری یا فرمانداری یا شهرداری محل لازم در اختیار انجمن بگذارند.
ماده ۴۶ – هر گاه انجمن بر خلاف وظایف قانونی خود اقدام نماید از طرف استاندار تذکرات لازم بانجمن داده میشود و اگر تذکرات مؤثر واقع نشود به پیشنهاد وزارت کشور که متکی بدلائل موجه باشد و تصویب شورای دولتی و در غیاب آن به تصویب هیئت وزیران آن انجمن منحل میگردد. در این صورت هر گاه بیش از یک سال به آخر دوره باقیمانده باشد وزارت کشور دستور تجدید انتخابات را برای بقیه مدت صادر مینماید.
تبصره- پس از اجرای این قانون در صورت انحلال انجمن شهرستان هیأتی بریاست فرماندار و عضویت رؤسای دادگستری – دارائی – بهداری -آموزش و پرورش انجمن شهر و یک نفر معتمد محل و در صورت نبودن انجمن شهر دو نفر معتمد محل بانتخاب فرماندار تا تشکیل مجدد انجمن مزبور وظائف انجمن را باستثناء وضع عوارض انجام خواهند داد.
ماده ۴۷ – انجمن شهرستان باید یک نسخه از کلیه تصمیمات خود را قبل از اجراء برای فرماندار و انجمن استان برای استاندار ارسال دارد.
هر گاه فرماندار یا استاندار تصمیمی را بر خلاف قانون و یا خارج از صلاحیت انجمن تشخیص دهد نظرات و اعتراضات خود را حداکثر تا ده روز کتباً بانجمن اعلام میدارد و گزارش آن را بوزارت کشور میفرستد و او انجمن نسبت بمواردی که مورد اعتراض قرار گرفته میتواند تجدید نظر کند و در صورتی که انجمن بعقیده اولیه خود باقی باشد وزارت کشور هم نظر فرماندار یا استاندار را تائید کند مورد اختلاف برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم قطعی بوسیله وزارت کشور بشورای دولتی و در غیاب آن به هیئت وزیران ارجاع خواهد شد و نظر شورای دولتی و یا هیئت وزیران قطعی خواهد بود و بهر حال مطلب مورد اعتراض تا تعیین تکلیف نهائی موقوف‌الاجرا خواهد ماند.
ماده ۴۸ – تصمیمات انجمنهای شهرستان و استان در حدود وظایف خود در صورتی که طبق ماده ۴۷ این قانون مورد اعتراض قرار نگیرد پس از انقضاء ده روز از تاریخ اعلام آن به فرمانداری یا استانداری قابل اجرا خواهد بود.
انجمن مکلف است هر سه ماه یکبار گزارش عملیات خود را برای اطلاع عموم منتشر نماید.
ماده ۴۹ – ادارات و سازمانهای وابسته بدولت و انجمنهای محلی مکلفند اطلاعات لازم را که مربوط بوظایف انجمن است در صورت تقاضا در اختیار انجمن قرار دهند مگر اینکه اطلاعات مزبور محرمانه باشد و در صورت اختلاف طبق نظر استاندار عمل خواهد شد.
ماده ۵۰ – سه ماه قبل از پایان دوره انجمن فرماندار مکلف است با رعایت ماده ۱۱ کمیسیون مقرر در ماده (۱۲) را برای دعوت انجمن نظارت و اقدام به انتخابات دوره بعد دعوت نماید.
فصل چهارم- وظایف و اختیارات انجمنهای شهرستان و استان
ماده ۵۱ – انجمن شهرستان دارای وظائف و اختیارات زیر میباشد:
۱ – تصویب طرح‌های عمرانی و اجتماعی حوزه شهرستان در حدود بودجه و اعتبارات مصوب انجمن با رعایت قوانین مربوط.
طرح‌های مزبور شامل امور محلی از قبیل:
تأسیس آموزشگاهها اعم از حرفه‌ای و غیره – مزارع نمونه – ساختن راههای فرعی و روستائی – ایجاد مؤسسات درمانی و بهداشتی و تعاون عمومی و‌امثال آن که علاوه بر برنامه های مصوب عمومی کشور باشد و انجمن بتواند با عوائدی که در اختیار دارد و یا با کمک دولت آنها را تأسیس و اداره نماید.
۲ – مراقبت در امور مربوط بانجمنهای عمران بخش و راهنمائی آنها در تنظیم طرح‌های عمرانی و اجتماعی.
۳ – حفظ و اداره کلیه اموال منقول و غیر منقول متعلق بانجمن و مؤسساتیکه از طرف انجمن دایر میگردد و اتخاذ تصمیم در مورد خرید و‌فروش و نقل و انتقال آنها.
۴ – تصویب قراردادهائی که برای انجام وظایف خود لازم میداند.
۵ – اتخاذ تصمیم و نظارت بر مصرف وجوهی که بمنظور انجام وظایف مقرر در این قانون از منابع دولتی در اختیار انجمن قرار میگیرد.
۶ – تصویب بودجه و متمم بودجه و اصلاح بودجه انجمن و انتشار تفریغ بودجه.
۷ – مراقبت در امور بهداری و بهداشت حوزة شهرستان.
۸ – مراقبت در امور خیریه و تعاون عمومی حوزه شهرستان.
۹ – مراقبت در امور آموزشی و تربیتی شهرستان و کمک به پیشرفت برنامه پیکار با بیسوادی و سپاهیان انقلاب.
۱۰ – اهداء و قبول هدایا بنام انجمن.
۱۱ – اتخاذ تصمیم در مورد رفع اختلافات بین شهرداریها و انجمنهای دهات حوزه شهرستان در صورتی که مرجع قانونی خاصی برای آن تعیین نشده باشد.
۱۲ – انجمن شهرستان میتواند در موارد زیر رأساً یا به درخواست سازمانهای ذیصلاحیت اظهار نظر کند:
الف – امور اجتماعی – اقتصادی – آموزشی – تربیتی – فرهنگی و بهداشتی.
ب – عمران شهری و روستائی.
ج – خواربار و مایحتاج عمومی.
د – امور حمل و نقل و وسائط نقلیه عمومی.
هـ – حدود حوزه شهرستان – شهر – بخش.
و – حفظ و آبادانی موقوفاتی عامه و مصرف صحیح عواید آن طبق مقررات مربوط.
ز – توسعه کشاورزی و دامپروری و دفع آفات.
ح – ایجاد و نگاهداری راهها.
ط – حفظ و حراست آثار باستانی و تأسیس موزه و کتابخانه.
ماده ۵۲ – دولت میتواند علاوه بر وظائفی که بموجب این قانون بانجمنهای شهرستان و استان واگذار گردیده وظائف بعضی سازمانها و مؤسسات دولتی را نیز تا تاریخ تصویب این قانون که عهده‌دار این امور بوده‌اند بتدریج و بتناسب و امکانات محلی بانجمن شهرستان یا استان واگذار نماید و امکانات اجرائی و مالی مربوط را نیز در اختیار انجمن قرار دهد.
ماده ۵۳ – انجمن شهرستان میتواند برای تأمین هزینه طرح‌های موضوع ماده (۵۱) عوارض مخصوصی که منحصراً بمصارف مزبور خواهد رسید بطور موقت وضع با ذکر طرح مربوط برای اطلاع عموم آگهی نماید. عوارض مزبور نباید تأثیر سوئی در اقتصاد عمومی کشور داشته باشد و تشخیص آن با کمیسیونی مرکب از وزراء کشور و دارائی و اقتصاد خواهد بود.
انجمن شهرستان باید عوارضی را که برای اجراء طرح‌های عمرانی وضع میکند قبل از اجراء به اطلاع کمیسیون مزبور برساند و کمیسیون مکلف است از تاریخ اعلام بکمیسیون حداکثر ظرف دو ماه نظر خود را به انجمن اعلام کند و در صورتی که در مدت مزبور کمیسیون نظر خود را ابلاغ نکند مصوبات انجمن قابل اجرا خواهد بود.
تبصره – پس از تأمین اعتبار لازم برای انجام طرح مصوب موضوع عوارض مربوط بآن خود بخود لغو و منتفی میشود.
ماده ۵۴ – هر گاه برای انجام امور مربوط بعمران و آبادی شهری و روستائی نقشه‌ها و طرح‌هایی لازم باشد که تهیه آن برای انجمن مقدور نباشد سازمانهای دولتی مربوط باید خدمات فنی مورد نیاز را مجاناً انجام داده و راهنمائی های لازم را بعمل آورند.
ماده ۵۵ – هر یک از سازمانهای دولتی و مؤسسات وابسته بآن که برای رفع نیازمندیهای محلی پیشنهادی بمقامات مرکزی نموده و اعتباراتی را برای امور عمرانی درخواست کند باید قبلا نظر انجمن شهرستان یا استان را بر حسب مورد بخواهد هر گاه انجمن نظری داشته باشد باید حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز اعلام نماید. سازمانهای مزبور مکلفند عین نظریه انجمن را بمقامات مرکزی بفرستند.
ماده ۵۶ – وزارت کشور آیین‌نامه های مربوط به تشخیص نیازمندیهای نواحی مختلف کشور و اولویت طرحها و نقشه‌ها را برای راهنمائی انجمنها تنظیم و به تصویب هیئت دولت میرساند.
ماده ۵۷ – در اموری که طبق مقررات این قانون انجام آن از وظایف و اختیارات انجمن شهرستان است هر گاه امری مربوط به بیش از حوزه یک شهرستان باشد یا اثرات آن شامل بیش از یک شهرستان گردد انجمن استان عهده‌دار انجام آن خواهد بود.
اموری که مربوط به بیش از یک شهرستان است بنا بر پیشنهاد استاندار و تصویب انجمن استان معین خواهد شد
ماده ۵۸ – انجمن استان باختلاف نظر بین انجمنهای شهرستان و اختلاف نظر بین انجمنهای مزبور با انجمنهای شهر و انجمن بهداری و کمیسیون ناظر بر سهم آموزش و پرورش از درآمد شهرداریها رسیدگی مینماید و رأی انجمن استان قطعی خواهد بود
فصل پنجم- بودجه و مقررات مالی انجمنهای شهرستان و استان
ماده ۵۹ – هر یک از انجمنهای شهرستان و استان دارای بودجه سالانه خواهد بود که شامل کلیه ارقام درآمد و هزینه انجمن میباشد.
تبصره – سال مالی انجمن یک سال شمسی است که از اول فروردین ماه شروع و در آخر اسفند همان سال خاتمه مییابد.
ماده ۶۰ – بودجه انجمن را هیأت رئیسه تا پایان دیماه تهیه مینماید و باید تا پایان اسفند ماه به تصویب انجمن رسیده و برای اطلاع عموم منتشر شود.
ماده ۶۱ – تفریغ بودجه هر سال انجمنهای شهرستان و استان باید تا پایان خرداد ماه سال بعد به تصویب انجمن رسیده و برای اطلاع عموم منتشر شود.
ماده ۶۲ – منابع درآمد انجمنهای شهرستان و استان بقرار زیر است:
۱ – درآمد حاصل از عوارض ماده ۵۳ و اموال و تأسیسات متعلق به انجمن
۲ – سهمی که انجمنهای عمران دهات و انجمنهای شهر از محل بودجه عمرانی خود بتقاضای انجمن شهرستان و تصویب استاندار با توجه به برنامه عمرانی شهرستان برای مخارج شهرستان تخصیص میدهند.
۳ – سهمی که بعنوان کمک از خزانه دولت و یا از محل درآمدهای سازمان برنامه طبق شرایط مقرره برای امور عمرانی انجمن اختصاص داده میشود. مجموع کمکهای موضوع این بند برای کلیه انجمنهای شهرستان و استان هر سال بودجه کل کشور منظور و طبق پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران بر حسب نیازمندی در اختیار هر یک از انجمنها قرار خواهد گرفت
۴ – هدایا و سایر درآمدهای متفرقه پیش‌بینی نشده در حدود مقررات قانونی
۵ – سهمی از مجموع مالیات بر درآمد و مالیات بر املاک و اموال وصول شده حوزه انجمن میزان سهم مزبور هر سال در بودجه کل کشور معین خواهد شد.
تبصره – درآمد انجمنهای استان عبارت است از درآمدهای مندرج در ردیفهای ۴ و ۵ این ماده.
ماده ۶۳ – انجمنهای شهرستان و استان میتوانند در صورت لزوم برای تأمین هزینه طرح‌های عمرانی تا میزان ۲۰ درصد بودجه درآمد سالانه خود انجمن وام یا اعتبار از منابع داخلی تحصیل نمایند. دریافت وام اضافه بر ۲۰% مزبور منوط به تصویب هیئت وزیران خواهد بود.
ماده ۶۴ – اعضاء انجمنهای شهرستان و استان حق حضور متناسب با میزان کار با رعایت بودجه از اعتبارات انجمن دریافت خواهند نمود.
تبصره ۱ – برای اجرای مقررات مذکور در این ماده انجمنهای شهرستان و استان بi سه درجه تقسیم شده و میزان حق حضور طبق آیین‌نامه‌ای که از‌طرف وزارت کشور تنظیم و به تصویب هیئت وزیران میرسد معین خواهد شد.
تبصره ۲ – اعضاء انجمن های شهرستان که مقیم مرکز شهرستان نباشند و همچنین اعضاء انجمنهای شهرستان که از شهرستانها در انجمن استان شرکت میکنند علاوه بر حق حضور هزینه معمولی ایاب و ذهاب و کمک خرج متناسبی برای ایام توقف در مرکز شهرستان یا استان جهت شرکت در‌جلسات انجمن از بودجه انجمن مربوط دریافت خواهند نمود.
هزینه ایاب و ذهاب و کمک خرج طبق آیین‌نامه بi ترتیب مذکور در این ماده تعیین خواهد شد.
ماده ۶۵ – در هر یک از قوانینی که شرکت اعضاء انجمن ایالتی و ولایتی در انجمنها و اجتماعات ذکر شده انجمن استان و شهرستان دعوت بعمل خواهد آمد.
تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون انتخابات مجلس شورای ملی و تبصره ۴ ماده ۱۲ قانون انتخابات مجلس سنا و قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی مصوب سال ۱۳۲۵ قمری و سایر قوانینی که با این قانون مغایر است در قسمتی که مغایرت دارد ملغی است.
دولت مأمور اجرای این قانون است و هزینه لازم برای اجرای آن را با تصویب هیئت وزیران تأمین و پرداخت خواهد کرد.
قانون فوق مشتمل بر شصت و پنج ماده و بیست تبصره پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز یکشنبه ۲۴ر۳ر۱۳۴۹ در جلسه روز شنبه سی‌ام خردادماه یکهزار و سیصد و چهل و نه به تصویب مجلس سنا رسید.
رئیس مجلس سنا – جعفر شریف‌امامی