آیین‌نامه اجرایی قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی

ماده 1- شورای نگهبان پیش از شروع انتخابات، هفت نفر اعضای اصلی و سه نفر اعضای علی البدل هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی و نظارت بر انتخابات رئیس جمهوری را با رعایت ماده ۳ قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری و تبصره ذیل آن انتخاب و ضمن معرفی آنان به وزارت کشور یک نسخه از احکام صادره را به ستاد انتخابات کشور ارسال میدارد.

ماده 2- شورای نگهبان در صورت مشاهده تعلل یا مسامحه یا قصور در انجام وظیفه از طرف هر یک از اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات نسبت به برکناری یک یا تمام اعضای هیئت مذکور اقدام و جانشین آنان را تعیین و معرفی خواهد کرد.

تبصره- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات میتواند در صورت مشاهده تخلف یا قصور ناظرین حوزه انتخابیه نسبت به برکناری و تعیین و معرفی جانشین آنان اقدام نماید.

ماده 3- در صورت برکناری یا استعفاء و یا بروز هر گونه حادثه ای که منجر به عدم امکان شرکت یک یا چند نفر از اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات و یا ناظرین حوزه انتخابیه در جلسات شود جانشین آنان از طرف شورای نگهبان یا هیئت مرکزی نظارت، انتخاب و معرفی میشود.

ماده 4- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات در اولین جلسه از بین خود نسبت به انتخاب رئیس، یک نایب رئیس، یک دبیر و سخنگو و دو منشی اقدام مینماید و محل کار خود را تعیین و به ستاد انتخابات کشور اعلام میدارد.

ماده 5- جلسات هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات با حضور پنج نفر رسمیت یافته و تصمیمات متخذه با حداقل چهار رأی معتبر است.

ماده 6- شورای نگهبان در هر مورد که متقضی بداند نسبت به اعمال نظارت قانونی رأساً اقدام می نماید.

ماده 7- کلیه نظرات و تصمیمات شورای نگهبان که با رعایت قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و لایحه نظارت شورای نگهبان بر انتخاب ریاست جمهوری و دستورالعمل اجرائی آن و قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس شورای اسلامی اتخاذ و به وزارت کشور و هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات ابلاغ میگردد قطعی و لازم الاجراست.

الف : وظائف هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات

ماده 8- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات با بررسی فهرست اسامی حوزه های انتخابیه ای که برگزاری انتخابات در آنها مورد تائید قرار گرفته و در اجرای ماده 5 و تبصره ذیل لایحه قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری نسبت به تعیین ناظر یا ناظرین بر انتخابات اقدام و یک نسخه از صورت جلسه انتخاب ناظرین و رونوشت احکام صادره را به ستاد انتخابات کشور ارسال میدارد.

ماده 9- گزارشاتی که از ناظرین به هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات واصل میشود در جلسات هیئت مرکزی نظارت مطرح و مورد بررسی قرار میگیرد:

ماده 10- شکایاتی که در جریان برگزاری انتخابات از انجمنهای نظارت و هیئت های اجرائی و ناظرین استان و حوزه های انتخابیه و مباشرین وزارت کشور به هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات واصل می شود در جلسات هیئت نظارت مطرح و حسب اهمیت موضوع به یکی از طریق زیر مورد رسیدگی قرار میگیرد.
الف- ارسال شکایت به ناظرین استان جهت رسیدگی و اعلام نتیجه

ب – اعزام بازرس از مرکز

تبصره- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات میتواند بازرسان اعزامی خود را از بین کارمندان دولت انتخاب نماید.

ماده 11- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات در صورت لزوم رأساً ناظران مستقلی برای نظارت بر نحوه برگزاری انتخابات حوزه های انتخابیه تعیین و اعزام میدارد.

تبصره رونوشت احکام بازرسان اعزامی به فرمانداری یا بخشداری مربوط و ستاد انتخابات استان و ستاد انتخابات کشور ارسال میگردد.

ماده 12- هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات نواقص قانونی مشاهده شده را جهت رفع آنها به ستاد انتخابات کشور اعلام میدارد مگر اینکه نواقص انتخابات در حدی باشد که صحت آن را مورد تردید قرار میدهد که در این صورت مراتب را با اطلاع ستاد انتخابات کشور و با ذکر دلایل و ارسال مستندات به شورای نگهبان جهت بررسی و اتخاذ تصمیم نهائی اعلام میدارد.

ماده 13- در صورت وصول گزارش از طرف وزارت کشور در مورد انتخابات مجلس شورای اسلامی و یا انتخابات ریاست جمهوری موضوع با قید فوریت در هیئت مرکزی بررسی و با اظهار نظر جهت اتخاذ تصمیم نهایی به شورای نگهبان ارسال میگردد.

ماده 14- دو نسخه از صورت جلسات هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات جهت اطلاع و ضبط سوابق انتخاباتی به ستاد انتخابات کشور ارسال میگردد.

ماده 15- پس از وصول گزارش نهائی حوزه های انتخابیه گزارش کامل انتخابات هر حوزه انتخابیه و نظر نهائی هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات برای استحضار شورای نگهبان تهیه و دو نسخه از آن جهت اطلاع به ستاد انتخابات کشور ارسال میگردد. ستاد انتخابات کشور یک نسخه از گزارش مذکور را همراه با پرونده انتخابات به مجلس شورای اسلامی ارسال میدارد.

ماده 16- نسبت به مواردی که در این آیین‌نامه پیش بینی نشده هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات به اکثریت آراء تصمیم میگیرد.

ماده 17- ستاد انتخابات استانداری پس از دریافت اسامی ناظر یا ناظرین برای تشکیل جلسه دعوت بعمل می آورد.

ماده 18- ستاد انتخابات استانداری پس از دریافت صورتجلسه انتخاب ناظر یا ناظرین استان، اشخاص مذکور را با ذکر سمت بفرمانداری ها و بخشداریهای مراکز حوزه های انتخابیه با مخابره تلگراف و تلفنگرام معرفی می نماید.

ماده 19- ناظر یا ناظرین استان پس از دریافت اسامی داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی و نظریه ناظر بر انتخابات حوزه انتخابیه مربوط بررسیهای لازم را معمول و در صورتی که دلائل مستندی له و علیه هر یک از داوطلبان داشته باشد نظریه کتبی خود را سریعاً به فرمانداری یا بخشداری مرکز حوزه انتخابیه مربوط اعلام میدارد بنحوی که قبل از انقضای مهلت پنج روزه رسیدگی هیئت اجرائی امکان طرح نظریه در جلسات هیئت اجرائی فراهم باشد و تصمیمات خود را به ستاد انتخابات استان ابلاغ مینماید.

ماده 20- ناظر یا ناظرین استان بکلیه گزارشاتی که از طرف ناظرین حوزه های انتخابیه و فرمانداران و بخشداران و ستاد انتخابات استانداری در زمینه انتخابات میرسد دقیقاً رسیدگی و نسبت به مسائل مطروحه صریحاً اظهار نظر نموده و مراتب را صورتجلسه می نماید و تصمیمات خود را جهت اجراء به ستاد انتخابات استان ابلاغ می نماید و همچنین ستاد انتخابات استانداریها نظر قطعی ناظر یا ناظرین استان را جهت اجرا به فرمانداری یا بخشداری مرکز حوزه انتخابیه اعلام میدارند.

ماده 21- ناظر یا ناظرین استان پس از دریافت صورت جلسه رسیدگی به شکایات انجمن نظارت مرکزی و گزارش ناظر حوزه انتخابیه نظر قطعی خود را نسبت به انتخابات حوزه انتخابیه اعلام و مراتب را صورت جلسه می نماید و مراتب را به ستاد انتخابات استان ابلاغ می نماید تا جهت اجراء به فرمانداری یا بخشداری مرکز حوزه انتخابیه اعلام دارند.

ماده 22- نظریه نهائی ناظر یا ناظرین استان با رعایت بندهای مذکور در ذیل ماده 7 قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس شورای اسلامی تنظیم میگردد و در صورتی که نظر به ابطال انتخابات شعبی که در سرنوشت انتخابات تأثیر تعیین کننده ندارند داشته باشند صریحاً در صورت جلسه موضوع ماده 21 این آیین‌نامه قید می نمایند تا فرمانداری ها و بخشداریهای مراکز حوزه های انتخابیه بتوانند با طرح نظریه مذکور در جلسه مشترک نهائی انجمن نظارت مرکزی و هیئت اجرائی انتخابات و ناظر حوزه انتخابیه آنرا بمورد اجرا گذارند.

ماده 23- ناظر استان در صورتی که نظر به ابطال کل انتخابات یک حوزه انتخابیه یا توقف انتخابات و یا انتخابات شعبی که در سرنوشت انتخابات تأثیر تعیین کننده دارند داشته باشد دلایل خود را مشروحاً در صورت جلسه ذکر و همراه با مستندات به هیئت مرکزی نظارت ارسال میدارد و استاندار استان را با ارسال دو نسخه از صورتجلسه در جریان امر میگذارد استاندار یک نسخه از صورت جلسه مذکور را با اظهار نظر صریح خود نسبت بموارد مندرج در آن به ستاد انتخابات کشور ارسال میدارد.

ج – وظائف ناظر یا ناظرین بر انتخابات حوزه انتخابیه

ماده 24- فرماندار یا بخشدار مرکز حوزه انتخابیه پس از دریافت رونوشت احکام ناظر یا ناظرین شورای نگهبان از ایشان برای تشکیل جلسه دعوت مینماید.

ماده 25- ناظر یا ناظرین هر حوزه انتخابیه باید شخصاً یا توسط نماینده خود بترتیبی که در دستورالعمل اجرائی قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی پیش بینی شده در کلیه جلسات هیئت اجرائی انتخابات و انجمن نظارت از مرحله انتخاب معتمدین، هیئت اجرائی تا تنظیم صورتجلسه نهایی مشترک و انجمن نظارت مرکزی شرکت نماید و براساس قوانین موضوعه و مواد و تبصره های اصلاحی و الحاقی بقانون انتخابات و دستورالعمل اجرایی انتخابات انجام وظیفه نماید.

ماده 26- ناظر یا ناظرین حوزه انتخابیه در اولین فرصت نسبت به انتخاب و صدور احکام ناظرین حوزه های فرعی اقدام و رونوشت احکام صادره را به ناظر و ناظرین استان و فرمانداری یا بخشداری مرکز حوزه انتخابیه و فرمانداری یا بخشداری حوزه فرعی ارسال میدارد.

ماده 27- در مواردی که ناظر یا ناظرین شورای نگهبان برای حضور در جلسات هیئت اجرائی انتخابات و انجمن نظارت مرکزی نماینده انتخاب میکند نماینده منتخب موظف است جریانات مطروحه در جلسات را باطلاع ناظر یا ناظرین برساند.

ماده 28- در مواردی که ناظر یا ناظرین حوزه انتخابیه بمواردی بر خورد نمایند که بنظر برسد ابطال کلی انتخابات حوزه انتخابیه یا توقف آن و یا ابطال انتخابات شعبی که تأثیر تعیین کننده در انتخابات دارند ضروری است نظرات خود را با ذکر دلائل صورتجلسه نموده و همراه با مستندات به ناظر یا ناظرین استان جهت بررسی و اقدام بر اساس ماده 23 آیین‌نامه ارسال میدارد.

ماده 29- ناظر یا ناظرین حوزه انتخابیه پس از پایان رسیدگی انجمن نظارت مرکزی به شکایات انتخابات و دریافت صورتجلسه مربوط نظرات خود را نسبت به تمام جریانات و موارد انتخابات حوزه انتخابیه کتباً تهیه نموده و چهار نسخه از صورتجلسه تنظیمی را جهت طرح در هیئت اجرائی انتخابات و ارسال آن به ستاد انتخابات کشور و استانداری به فرماندار یا بخشدار مرکز حوزه انتخابیه تسلیم میدارد.

ماده 30- ناظر یا ناظرین شورای نگهبان در حوزه انتخابیه پس از وصول لیست اسامی ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی پیشنهادی ناظر حوزه فرعی از بین پیشنهاد شدگان یا از خارج ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی را تعیین و مراتب را صورتجلسه مینماید و احکام ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی را صادر و رونوشت آنرا برای فرماندار یا بخشدار مرکز حوزه انتخابیه و فرماندار یا بخشدار حوزه فرعی و انجمن نظارت مرکزی حوزه انتخابیه و ناظر حوزه فرعی ارسال میدارد.

ماده 31- ناظر یا ناظرین شورای نگهبان حوزه انتخابیه وظیفه مراقبت بر اجرای تصمیمات قانونی ناظر یا ناظرین استان و هیئت مرکزی نظارت شورای نگهبان را در حوزه انتخابیه خود بعهده دارد و چنانچه مواردی از تخلف و تعلل را مشاهده نمود موظف است نسبت به گزارش آن با رعایت سلسله مراتب اقدام کند.

ماده 32- کلیه وظائف ناظر حوزه فرعی در بخش مرکزی بعهده ناظر یا ناظرین شورای نگهبان در حوزه انتخابیه میباشد که میتواند شخصاً یا توسط نماینده هائی که تعیین میکند انجام دهد.

ماده 33- بطور کلی در آیین‌نامه در هر مورد که ناظرین تعیین شده بیش از دو نفر باشد ناظرین یک نفر را از بین خود با اکثریت آراء بعنوان رئیس انتخاب می نمایند و چنانچه توافقی در حصول اکثریت نشد یکنفر را از بین خود بقید قرعه بعنوان رئیس انتخاب مینمایند.

د – وظائف ناظر حوزه فرعی

ماده 34- ناظر منتخب حوزه انتخابیه در حوزه فرعی پس از دریافت ابلاغ خود را به فرمانداری یا بخشداری مرکز حوزه انتخابیه معرفی و به ترتیبی که در دستور العمل اجرای قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مقرر است نسبت بانجام وظائف محوله اقدام مینماید.

ماده 35- ناظر حوزه فرعی موظف است گزارشات ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی حوزه فرعی لیستی از افراد مؤمن، مطلع و مورد اعتماد را برای نظارت در شعب ثبت نام و اخذ رای تهیه و کتباً به ناظر یا ناظرین حوزه انتخابیه پیشنهاد نماید.

ماده 36- ناظر حوزه فرعی موظف است گزاشات ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی را دریافت و پس از بررسی و اظهار نظر نسبت به مطالب مندرج در آنها کلا به ناظر یا ناظرین حوزه انتخابیه ارسال دارد.

هـ – وظائف ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی

ماده 37- ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی پس از دریافت ابلاغ نظارت در معیت اعضای شعبه ثبت نام و اخذ رأی و نماینده فرماندار یا بخشدار به محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی عزیمت مینمایند و در روز اخذ رأی یکساعت قبل از شروع بکار باید در محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی حضور یافته و تا پایان شمارش آراء و تنظیم صورتجلسه شعبه بشرح مندرج در دستورالعمل اجرائی قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری محل شعبه را ترک ننمایند.

ماده 38- ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی بمحض مشاهده عمل خلاف قانون انتخابات مراتب را به نماینده فرمانداری یا بخشداری مستقر در محل شعبه ثبت نام و اخذ رای یا رئیس شعبه تذکر داده و در صورت عدم حصول نتیجه مطلوب موضوع را از طریق ناظر حوزه فرعی به فرماندار یا بخشدار اطلاع میدهد و در هر حال مراتب را دقیقاً در گزارش کتبی کار خود به ناظر حوزه فرعی قید خواهد نمود.

ماده 39- ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی صرفاً وظیفه نظارت داشته و بهیچوجه حق مداخله یا اعمال نظر در جریان انتخابات را ندارند و افرادی که بعنوان ناظر انتخابات مبادرت به دخالت در امور اجرائی انتخابات بنمایند مورد تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت.

ماده 40- نحوه انجام وظیفه ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی بشرح دستورالعمل ذیل خواهد بود:

دستورالعمل وظائف ناظرین شعب ثبت نام و اخذ رأی

1- بررسی محل استقرار شعبه اخذ رأی و انطباق آن با آگهی انجمن نظارت در ارتباط با علام شعبه اخذ رأی.

2- بررسی، نصب پرده (تابلو) شعبه اخذ رأی بنحویکه تابلو شعبه اخذ رأی قابل رؤیت باشد.

3- بررسی محل استقرار صندوق اخذ رأی از لحاظ سهولت تردد برای رأی دهندگان.

4- بررسی وضع و موقع شعبه اخذ رأی در موارد زیر:

الف – آیا نماینده فرماندار یا بخشدار که بحکم وظیفه قانونی لازم است قبل از شروع برنامه اخذ رأی در محل شعبه مستقر شده باشد، حضور دارد؟

ب – آیا نماینده فرماندار یا بخشدار به وظائف قانونی خود اعم از نظارت و کنترل شعبه اخذ رأی و صدور برگ انتخابات عمل مینماید؟

پ – آیا نماینده فرماندار یا بخشدار برای جلوگیری از ازدحام رأی دهندگان لزوماً برای تسریع در صدور برگ انتخابات از وجود افراد با سواد استفاده نموده است؟

ت – آیا برگهای انتخاباتی موجود در شعبه اخذ رای با توجه به تعداد رأی دهندگان حاضر در محوطه شعبه اخذ رأی کفایت میکند؟

ث – آیا لوازم و وسائل شعبه اخذ رأی برای انجام وظائف اعضای شعبه اخذ رأی مناسب و کافی است؟

ج – آیا کوشش شده است که محل استقرار صندوق رأی در اطاقی باشد که حتی المقدور دو در ورود و خروج داشته باشد؟

چ – آیا تعداد محافظان صندوق (مامورین شهربانی و ژاندارمری و پاسداران انقلاب) برای حفاظت صندوق و شعبه اخذ رأی لااقل از سه نفر کمتر نمی باشد؟ و آیا دقت کافی در بازرسی بدنی افراد جهت جلوگیری از ورود افراد مسلح به محل شعبه اخذ رأی انجام میگیرد؟

ح – در صورتی که افرادی مزاحمت رأی دهندگان را فراهم مینمایند آیا محافظان صندوق و نماینده فرماندار یا بخشدار تدابیر لازم را اتخاذ مینمایند؟

خ – آیا برای جلوگیری از انجام فعالیت غیر قانونی افرادی که به نحوی در امور اخذ رأی دخالت مینمایند و یا قصد اعمال نظرات شخصی دارند و احیاناً برای رأی دهندگان در انتخابات مجلس شورای اسلامی یا ریاست جمهوری تکلیف بخصوص تعیین مینمایند نماینده فرماندار و یا بخشدار تدابیر لازم را اتخاذ مینمایند و با کمک محافظان صندوق و همکاری انجمن نظارت از عمل غیر قانونی اشخاص مخالفت بعمل می آورد؟

د – آیا قبل از شروع اخذ رأی و یا در پایان اخذ رأی مطابق مقررات صندوقهای اخذ رأی لاک و مهر شده و میشوند؟

ذ – آیا اعضای پنجنفری شعبه اخذ رأی رأساً اقدام را به رأی گیری مینمایند و یا اینکه افراد غیر مسئول در امور اخذ رأی دخالت کرده و نسبت بانجام برنامه اخذ رأی مشارکت غیر قانونی دارند؟

5- بررسی و نظارت در نحوه شمارش و قرائت آراء ریخته شده در صندوقهای رأی.

6- رعایت دقیق ساعت شروع و خاتمه رأی گیری بنحویکه دیرتر از وقت مقرر شروع نشده و قبل از اینکه تمام مراجعین رأی خود را داده باشند خاتمه نیابد.

7- بررسی در خصوص اینکه هنگام شمارش و قرائت آراء چه تعداد اعضاء شعبه حضور داشته اند؟ (کلیه اعضاء شعبه باید حضور داشته باشند)

8- آیا نسبت به محافظت از صندوق اخذ رأی پس از شمارش و قرائت رأی و تنظیم صورتجلسه اقدام لازم بعمل آمده است؟

9- صندوقهای اخذ رأی پس از خاتمه کار و تنظیم صورتجلسه توسط چه کسانی به انجمن نظارت تحویل شده است؟

10- بررسی، نظارت و مراقبت در تنظیم صورتجلسه تا پایان اخذ رأی و قرائت آراء شعبه اخذ رای.

11- ناظران در کلیه موارد بدون دخالت در امور شعب اخذ رأی و بدون دخالت در طریق انجام وظائف اعضای شعب و نماینده فرماندار و بخشدار و محافظان صندوق در بر طرف نمودن موانع و مشکلات کوشش مینمایند و با دادن تذکر به نماینده فرماندار یا بخشدار امور جاری شعب اخذ رأی را بنحو مطلوب و در مسیر حقیقی اخذ رأی و قرائت آراء قرار میدهند و در صورتی که مشاهده نمایند که تذکراتشان به نتیجه نخواهد رسید مراتب را بمنظور حصول نتیجه وسیله ناظر حوزه فرعی به بخشدار یا فرماندار اطلاع میدهند.

12- هیچ فردی نباید با شناسنامه دیگری و بجای دیگری رأی بدهد حتی اگر از نزدیکان و بستگان مراجعه کننده باشد. هر فرد فقط حق دارد بنام خود و با شناسنامه خود رأی بدهد.

این آیین‌نامه با 40 ماده و 3 تبصره در جلسه ۱۳۶۰/۴/۲۳ به تصویب اکثریت اعضای شورای نگهبان رسیده است.

قائم مقام دبیر شورای نگهبان – حسین مهرپور