فصل اول- کلیات
ماده 1) بر اساس ماده 18 قانون برنامه عمرانی چهارم کشور مصوب 27 اسفند ماه 1346 و بند 4 از فصل سیزدهم اصول و هدفهای برنامه عمرانی چهارم کشور مصوب کمیسیونهای برنامه مجلسین اعطاء وام و کمکهای رایگان فنی و غیر فنی به شهرداریها بموجب مقررات این آئین‌نامه خواهد بود.
تبصره – منظور از کلمه (شهر) در این آئین‌نامه محلی است که دارای شهرداری باشد.
ماده 2) موسسات وابسته به شهرداریها و مؤسسات عمومی عام‌المنفعه‌ای که طبق قوانین کشور تشکیل گردیده و عهده‌دار تأمین نیازمندیهای عمومی شهری میباشند میتوانند با شرایط مساوی نسبت به شهرداری هر محل از مقررات این آئین‌نامه استفاده نمایند.
ماده 3) برای ایجاد و توسعه برق و شهرهائی که خارج از حوزه شرکتهای برق منطقه‌ای قرار داشته و توسط شهرداری اداره شوند از محل اعتبار بند (4) فصل پنجم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور با رعایت قوانین مربوط و مقررات این آئین‌نامه به اعطای وام و کمکهای بلاعوض مبادرت خواهد گردید.
ماده 4) کمک به ایجاد و توسعه تاسیسات تلفنهای شهری از محل اعتبار مقرر در فصل هفتم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور بر اساس مقررات مربوط خواهد بود.
فصل دوم- اعطای کمک بلاعوض
ماده 5) طرح‌های عمران شهری که قسمتی از هزینه آنها بطور بلاعوض پرداخت میگردد بشرح زیر خواهد بود:
1 – ایجاد یا توسعه تأسیسات اصلی آب مشروب شامل تهیه آب و قابل شرب کردن آن، ساختمان مخازن، خطوط آبرسانی، شبکه اصلی توزیع و شیرهای برداشت عمومی تا میزان حداکثر شصت لیتر در شبانه روز برای هر نفر از سکنه شهر طبق آخرین سرشماری عمومی کشور.
2 – ایجاد یا توسعه تاسیسات برق در شهرهائی که جزء حوزه شرکتهای برق منطقه‌ای نیستند شامل تهیه نیرو، ایستگاههای تبدیل فشار و شبکه اصلی توزیع تا میزان حداکثر 100 وات برای هر نفر از سکنه طبق آخرین سرشماری عمومی کشور.
3-
ایجاد یا توسعه تاسیسات فاضلاب و سیل‌بند به تناسب موقعیت هر شهر با تایید سازمان برنامه.
4 – سایر طرح‌های عمرانی شهری که عملیات اجرائی آنها با استفاده از مقررات عمرانی شهری برنامه سوم عمرانی کشور تا تاریخ تصویب و ابلاغ این آئین‌نامه شروع گردیده است.
تبصره – در طرح‌ریزی این نوع عملیات عمرانی باید گسترش شهر و رشد جمعیت طی بیست سال آینده مورد توجه قرار گرفته تاسیسات اصلی به تناسب آن بنحوی که قابل توسعه باشد ایجاد گردد.
ماده 6) نسبت کمک بلاعوض به شهرداریها جهت اجرای طرح‌های مذکور در ماده 5 بر اساس آخرین درجه‌بندی که در برنامه سوم از شهرداریها بعمل آمده بقرار زیر خواهد بود:
شهرهای درجه 1 سی درصد هزینه طرح.
شهرهای درجه 2 پنجاه درصد هزینه طرح.
شهرهای درجه 3 هفتاد درصد هزینه طرح.
شهرهای درجه 4 هشتاد درصد هزینه طرح.
تبصره 1 – سازمان برنامه مکلف است با همکاری وزارت کشور جدول طبقه‌بندی شهرداریها را با توجه بوضع اقلیمی و جغرافیائی و مقتضیات محلی و احتیاجات و تسهیلات شهری و نسبت درآمد شهرداریها بجمعیت که بچهار دسته تقسیم میشوند تنظیم و برای تصویب کمیسیونهای برنامه و کشور مجلسین تقدیم نماید. تا زمانی که جدول مذکور به تصویب نرسیده است درجه‌بندی فعلی ملاک عمل خواهد بود.
تبصره 2 – تعیین درجه شهرداریهائی که نام آنها در جدول موجود ذکر نگردیده و همچنین محلهائی که در آینده دارای شهرداری میشوند بعهده هیأت عامل برنامه خواهد بود.
ماده 7) هزینه مربوط به بررسیهای فنی و تهیه نقشه و نظارت کلی در اجرای عملیات عمران شهری که از کمک بلاعوض استفاده مینمایند بطور رایگان از طرف سازمان برنامه تامین و پرداخت میگردد لیکن سازمان برنامه میتواند تعیین نظار محلی طرح‌ها و پرداخت تمام یا قسمتی از حقوق و‌مزایای نظار محلی را بعهده شهرداری های ذیربط یا دفاتر مهندسی شهرداریها در استانها و فرمانداریهای کل واگذار نماید.
ماده 8) هزینه مربوط به ایجاد خطوط آبرسانی آب مشروب شهرها از محل آبگیری تا مرکز توزیع در موارد زیر بطور رایگان از طرف سازمان برنامه پرداخت خواهد شد.
1) در شهرهائی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور تا 10 هزار نفر باشد مازاد بر 5 کیلومتر.
2) در شهرهائی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور بیش از 10 هزار و کمتر از 50 هزار نفر باشد مازاد بر 10 کیلومتر.
3)در شهرهائی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور بیش از 50 هزار نفر باشد مازاد بر پانزده کیلومتر.
تبصره – در مواردی که چند شهر واقع در یک حوزه از یک لوله آبرسانی استفاده میکنند جمعیت مجموع آنها ملاک محاسبه از لحاظ پرداخت رایگان هزینه لوله آبرسانی مذکور در این ماده قرار خواهد گرفت.
ماده 9 – در مورد طرحهائیی که از کمک بلاعوض استفاده مینمایند در صورتی که تمام یا قسمتی از طرح به نتیجه نرسد و قابل بهره‌برداری نگردد هزینه آن قسمت که به نتیجه نرسیده است بحساب مطالعه و بررسی منظور و بطور رایگان از طرف سازمان برنامه پرداخت خواهد شد.
ماده 10) سازمان برنامه میتواند تمام یا قسمتی از هزینه‌های مربوط به تهیه طرح‌های جامع و هادی شهری، آموزش کارکنان شهرداریها، ایجاد تشکیلات برای بهره‌برداری از تاسیسات شهری، مطالعات مربوط به اصلاح طرز اداره امور شهرداریها و تقویت کادر فنی دفاتر مهندسی شهرداریها در‌استانها و فرمانداریهای کل را بر حسب مورد بطور رایگان از محل اعتبار فصل نهم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور پرداخت نماید.
فصل سوم- اعطای وام
ماده 11) شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی عام‌المنفعه که طبق قوانین کشور تشکیل گردیده و عهده‌دار تأمین نیازمندیهای عمومی شهری میباشند برای تامین تمام یا قسمتی از هزینه عملیات و اقدامات زیر میتوانند با استفاده از تسهیلات مقرر در این آیین‌نامه وام دریافت نمایند
1) تامین بقیه هزینه اجراء طرحهائی که قسمتی از هزینه آنها طبق ماده 5 این آیین‌نامه بطور بلاعوض پرداخت میگردد.
2) توسعه و تکمیل تاسیسات آب و فاضلاب و برق مازاد بر مقادیر مقرر در ماده 5 این آیین‌نامه.
3) اجرای طرح‌های حفاظتی از قبیل سیل‌بند و سیل‌گیر و تاسیسات و وسائل آتش‌نشانی.
4) خیابان سازی و آسفالت.
5) نوسازی و تجدید بنای محله‌های قدیمی و غیر بهداشتی
6) ایجاد پارکهای عمومی و فضای سبز.
7) خرید ماشین آلات و وسائل مورد احتیاج خدمات شهری.
8) ایجاد و توسعه و تکمیل تاسیسات ورزشی از قبیل میادین و سالنها و استادیوم‌ها.
9) ایجاد سایر تاسیسات شهری که در هر شهر بنا بمقتضیات خاص مورد پیدا میکند.
ماده 12) دولت مکلف است بمنظور تمرکز کلیه کمکهای مالی اعم از وام یا کمکهای بلاعوض اعطائی به شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این آیین‌نامه لایحه تشکیل صندوق عمران شهری را که تشکیل آن ضمن فصل سیزدهم اصول و هدفهای برنامه عمرانی چهارم کشور مصوب کمیسیون برنامه مجلسین پیش‌بینی گردیده تهیه و بمجلسین تقدیم دارد.
ماده 13) بهره وامهای اعطائی به شهرداریهای درجه 1 و 2 دو درصد و در شهرهای درجه 3 و 4 یک درصد در سال از تاریخ پرداخت هر قسمت از وام و مدت استهلاک آن در مورد شهرهای درجه 1 و 2 حداکثر 15 سال و در شهرهای درجه 3 و 4 حداکثر 20 سال از تاریخ خاتمه عملیات اجرائی طرح و تحویل موقت و آغاز بهره‌برداری از آن به تشخیص وام دهنده خواهد بود.
ماده 14 – اعطای وام به شهرداریها و مؤسسات مذکور در ماده 11 این آیین‌نامه بموجب قراردادهائی خواهد بود که بین طرفین وام دهنده و وام گیرنده منعقد میگردد و ضمن آن نحوه استرداد وام مشخص خواهد شد.
ماده 15) حداکثر وامی که به شهرداری پرداخت میگردد بمیزانی خواهد بود که جمع اقساط و بهره آن در شهرداریهای درجه 1 و 2 از ده درصد و در شهرداریهای درجه 3 و 4 از بیست درصد درآمد کل سال قبل آن شهرداریها تجاوز نکند مگر در مواردیکه بنا بدلائل توجیهی و به تشخیص سازمان برنامه و وزارت کشور اقساط وام و بهره آن را بتوان از محل درآمدهای حاصل از بهره‌برداری یا عوارض اختصاصی همان طرح تامین نمود.
تبصره 1 – وزارت کشور موظف است با همکاری سازمان برنامه شهرداریها در برقراری ضوابط لازم در مورد کیفیت استفاده از وام و تامین وجوه لازم برای بازپرداخت آن از محل درآمدهای بهره‌برداری و وصول عوارض اختصاصی راهنمائی کند.
تبصره 2 – حداقل مبلغ درآمد سالیانه که بر اساس آن وام پرداخت خواهد شد همان مبلغی است که ملاک محاسبه درجه‌بندی هر شهرداری قرار گرفته است.
فصل چهارم- متفرقه
ماده 16) کلیه قراردادهائی که تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه بر اساس آیین‌نامه عملیات عمران شهری برنامه سوم بین سازمان برنامه و شهرداریها منعقد و مبادله گردیده در صورتی که هنوز عملیات اجرائی آنها شروع نشده باشد با مقررات این آیین‌نامه تطبیق داده خواهد شد و در صورتی که اجرا گردیده و یا عملیات اجرائی آنها شروع شده باشد نسبت وام و کمک بلاعوض آنها بر اساس مقررات این آیین‌نامه بحساب شهرداری منظور خواهد شد.
ماده 17 – وجوهی که تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه توسط شهرداریها بابت سهم نقدی آنها در طرحهائی که بر اساس مقررات برنامه سوم اجرا گردیده پرداخت شده است بابت اقساط وام آنها نسبت به همان طرح یا مجموع طرحهائی که برای آن شهر اجرا شده است منظور میگردد و در صورتی که پرداختهای مذکور بیش از اقساطی باشد که سررسید آنها منقضی شده است مازاد مذکور بابت قسطهای آخر منظور و از تعداد اقساط آنها کسر خواهد شد.
ماده 18) شهرداریهائی که مجموع پرداختی آنها بابت سهم نقدی و اقساط وام تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه کمتر از اقساط وامی باشد که سررسید آنها منقضی گردیده است بدهی معوقه آنها با احتساب بهره باقساط آینده آنها اضافه میگردد.
ماده 19) در شهرهائی که تأسیسات برق آنها به شرکتهای برق منطقه‌ای تحویل شده است در صورتی که شهرداری بابت قراردادهای مربوط به برق سازمان برنامه بدهی داشته باشد معادل آن بحساب سرمایه دولت در شرکت برق منطقه‌ای منظور و شهرداری از پرداخت آن معاف خواهد بود.
ماده 20) در مواردی که مقتضیات و شرایط خاص در یک شهر از لحاظ مصالح ملی یا اقتصاد عمومی ایجاب نماید که طرحی در آن شهر بموقع اجرا درآید و شهرداری قادر بتامین هزینه آن نباشد بنا به پیشنهاد وزارت کشور و سازمان برنامه و تصویب هیأت وزیران تمام یا قسمتی از هزینه طرح بطور رایگان از محل اعتبارات عمرانی کشور پرداخت خواهد شد.
ماده 21) در صورتی که بعلت وقوع حوادث غیر مترقبه از قبیل زلزله و سیل یا آتش سوزی طرحی که در یک شهر بموقع اجراء درآمده از بین برود بطوری که غیر قابل بهره‌برداری گردد از همان تاریخ اقساط وام شهرداری وصول نخواهد گردید و بحساب کمک بلاعوض منظور خواهد شد.
ماده 22) دولت میتواند با استفاده از مقررات ماده 16 قانون برنامه برای اداره کردن تاسیسات آب و فاضلاب شهرها و روستاها واقع در یک منطقه اقدام به ایجاد سازمانهای آب و فاضلاب منطقه‌ای بنماید آیین‌نامه طرز تشکیل و اساسنامه این قبیل سازمانها و کیفیت واگذاری تاسیسات مربوط از‌طرف شهرداری به آنها و همچنین رابطه سازمان برنامه با سازمانهای مذکور از لحاظ اعطاء وام و کمک بلاعوض و تامین سرمایه در گردش برای شروع عملیات آنها و کیفیت رابطه آنها با وزارتخانه مسئول به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 23) وجوهی که بابت جبران خسارت در اجراء طرح‌های عمران شهری بموجب آراء کمیسیونهای حل اختلاف یا داوری یا دادگاه به پیمانکاران یا اشخاص پرداخت میگردد به حساب شهرداری منظور نخواهد شد. در صورتی که به تشخیص سازمان برنامه و تایید وزارت کشور مبنای پرداخت خسارت قصور شهرداری در اجراء تعهدات آن باشد مبلغ پرداختی جزء هزینه عملیات طرح منظور و به حساب شهرداری نیز محسوب خواهد گردید.
آیین‌نامه فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و هفت تبصره به استناد قسمت اخیر ماده 18 قانون برنامه عمرانی چهارم کشور به ترتیب در جلسات 15 و 18 و 20 و 22 و 23 تیر ماه 1349 به تصویب کمیسیونهای برنامه و کشور و آب و برق و آبادانی و مسکن و دارائی مجلس شورای ملی و در جلسات هفتم و دهم و سیزدهم و بیستم و بیست و هشتم مرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و نه به تصویب کمیسیونهای برنامه و کشور و آب و برق و دارائی و آبادانی و مسکن مجلس سنا رسیده است.
رئیس مجلس سنا – جعفر شریف‌امامی