ماده 1 – به وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی اجازه داده میشود بمنظور تأمین و اجرای بیمه‌های اجتماعی در مورد روستائیانی که با اجرای قوانین و مقررات اصلاحات ارضی صاحب نسق‌های زراعتی خود شده یا بشوند سازمان بیمه‌های اجتماعی روستائیان را که در این قانون سازمان نامیده میشود تأسیس کند.
سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال کامل مالی و اداری است و بر اساس مقررات این قانون طبق اصول بازرگانی اداره خواهد شد.
ماده 2 – سازمان موظف است طبق مقررات این قانون روستائیان مشمول ماده 1 و خانواده تحت تکفل و یا ولایت آنان را در مقابل حوادث ناشی از کار، بیماریها، از کار افتادگی و فوت و سایر موارد بیمه‌های اجتماعی بیمه کند.
ماده 3 – اجرای هر یک از بیمه‌های مندرج در ماده 2 اینقانون و تعیین افرادی که از خانواده بیمه شده مشمول مقررات قانونی میشوند بتدریج در مناطق مختلف مملکت و به تناسب توسعه امکانات و مقدورات دولت به پیشنهاد وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی و تصویب هیئت دولت اجرا خواهد شد.
ماده 4 – شرکتهای تعاونی روستائی و شرکتهای سهامی زراعی طبق تشخیص و اعلام سازمان مکلفند روستائیان حوزه عملیات خود و یا تابع خود را نزد سازمان بیمه کنند و مسئول پرداخت حق بیمه مربوط بسازمان و مکلف به همکاری با آن هستند.
ماده 5- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
ارکان سازمان عبارتند از:
1 – شورای عالی.
2 – هیأت نظارت.
3 -رئیس سازمان که به پیشنهاد وزیر تعاون و امور روستاها و تصویب هیئت وزیران و بموجب فرمان همایونی منصوب میشود.
تبصره- [الحاقی ۱۳۵۰/۳/۱]
رئیس سازمان دارای یک نفر قائم مقام خواهد بود که با تصویب وزیر تعاون و امور روستاها منصوب میشود.
ماده 6 – [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
شورایعالی مرکب از 7 نفر اشخاص مشروحه ذیل میباشد:
جلسات شورا حداقل با حضور 5 نفر از اعضاء تشکیل میگردد و تصمیمات آن به اکثریت آراء لازم‌الاجرا میباشد.
وزیر تعاون و امور روستاها که ریاست شورایعالی را بعهده خواهد داشت.
وزیر بهداری یا نماینده تام‌الاختیار او.
وزیر دارائی یا نماینده تام‌الاختیار او.
رئیس سازمان سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی یا نماینده تام‌الاختیار او.
رئیس سازمان جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران یا نماینده تام‌الاختیار او.
دو نفر از اشخاص بصیر و مطلع در امور بیمه‌های اجتماعی و مسائل درمانی به پیشنهاد وزیر تعاون و امور روستاها و تصویب هیئت وزیران برای مدت سه سال.
ماده 7 – وظایف و اختیارات شورایعالی بشرح زیر است:
1 – تصویب آئین نامه داخلی شورا.
بند 2- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
تصویب آئین‌نامه‌های استخدامی و بیمه و بازنشستگی کارکنان سازمان و آئین‌نامه‌های اجرائی این قانون باستثنای آئین‌نامه‌هائی که تصویب آن به مراجع دیگر محول شده است.
3 – رسیدگی به بودجه و گزارش سود و زیان – ترازنامه سازمان و تصویب آنها.
بند 4- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
تعیین حقوق و مزایای رئیس و قائم مقام و معاونین رئیس سازمان و هیئت نظارت.
5 – تصویب هر گونه برداشت از ذخائر سازمان و دریافت یا اعطای وام و اعتبار.
6 – تصویب پیشنهاد خرید و فروش و انجام هر گونه معاملات نسبت باموال منقول و غیر منقول سازمان.
7 – اتخاذ تصمیم نسبت بمواردی که مراجع مندرج در ماده 4 اینقانون بعلت قوه قاهره (فرس ماژور) قادر بپرداخت حق بیمه معوقه نبوده و یا پرداخت یکجای آن خارج از حدود توانائی آنها باشد.
8 – اتخاذ تصمیم نسبت به مطالبات مشکوک الوصول و یا لاوصول.
9- اظهار نظر یا اتخاذ تصمیم نسبت بهر موضوعی که از طرف رئیس شورا یا رئیس سازمان در شورایعالی مطرح میشود.
ماده 8- [حذف ۱۳۵۰/۳/۱]
[رئیس سازمان تشکیل میشود از رئیس سازمان و دو نفر عضو که برای مدت سه سال منصوب میشوند و انتصاب مجدد و عزل آنان بلا مانع است. ریاست رئیس سازمان نیز با رئیس سازمان است. رئیس سازمان به پیشنهاد وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی و تصویب هیأت وزیران و بموجب فرمان همایونی منصوب میشود.
دو نفر اعضای رئیس سازمان از طرف وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی منصوب میگردند.
در صورت عزل یا فوت هر یک از اعضای رئیس سازمان جانشین او برای بقیه مدت عضویت انتخاب میشود.]
ماده 9 – وظایف رئیس سازمان بشرح زیر است:
1 – تهیه طرح آیین‌نامه‌هائی که تصویب آنها بموجب این قانون در صلاحیت شورای عالی است و پیشنهاد آن بشورا.
بند 2 (اصلاحی 01ˏ03ˏ1350)-
تهیه آئین‌نامه‌های اداری داخلی که پس از تصویب ریاست شورایعالی قابل اجرا خواهد بود.
3 – تنظیم بودجه ، گزارش سود و زیان و ترازنامه و تسلیم آن به هیأت نظارت و شورایعالی.
4 – اتخاذ تصمیم در مورد تأسیس شعب یا نمایندگیها در حدود بودجه مصوب و انحلال شعب یا نمایندگی.
بند 5 (اصلاحی 01ˏ03ˏ1350)-
تهیه پیشنهاد در مورد بکار انداختن وجوه و ذخائر سازمان و بهره‌برداری از آنها و تسلیم آن بشورایعالی.
6 – اتخاذ تصمیم در مورد ایجاد ساختمانهای جدید و تعمیر و یا تغییر ساختمانهای موجود در حدود بودجه مصوب.
7 – [حذف ۱۳۵۰/۳/۱]
8 – اتخاذ تصمیم در مورد مسائل دیگری که بموجب مفاد این قانون و یا مصوبات شورایعالی در صلاحیت رئیس سازمان است.
9 – اتخاذ تصمیم نسبت به کلیه معاملاتی که مبلغ آن از پانصد هزار ریال تجاوز نکند بدون مراجعه بشورایعالی.
ماده 10- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
رئیس سازمان مسئول اجرای مقررات این قانون و مصوبات شورای عالی بوده و دارای کلیه اختیارات لازم برای اداره امور و حفظ حقوق و منافع سازمان میباشد.
رئیس سازمان نمایندگی سازمان را در کلیه مراجع قضائی و غیر قضائی در مقابل اشخاص حقیقی یا حقوقی با حق توکیل دارد و میتواند بمسئولیت خود حق امضاء و قسمتی از اختیارات خود را بقائم مقام و معاونین خود و سایر کارمندان تفویض کند.
ماده 11 – هیئت نظارت مرکب از سه نفر عضو خواهد بود که به پیشنهاد وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی و تصویب شورایعالی برای مدت یک سال انتخاب میشوند و تجدید انتخاب آنان بلامانع است.
تبصره – در صورت فوت یا استعفاء هر یک از اعضاء هیأت نظارت جانشین او برای بقیه مدت بترتیب مقرر در این ماده انتخاب خواهد شد.
ماده 12- وظائف هیأت نظارت بقرار زیر است:
1 – نظارت در اجرای این قانون و تطبیق عملیات سازمان با مقررات مربوط.
2 – اظهار نظر در مورد گزارش سود و زیان و ترازنامه و بودجه تنظیمی از طرف رئیس سازمان لااقل 15 روز قبل از طرح آنها در شورایعالی.
3 – انجام وظایف دیگر که بموجب آئین نامه‌ها و مصوبات شورایعالی و یا دستور وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی به هیأت نظارت محول میشود.
تبصره 1- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
هیأت نظارت می تواند جهت انجام وظائف خود اطلاعات مورد لزوم را از سازمان بخواهد و رئیس سازمان و مسئولین دستگاههای تابع او موظفند هر گونه مدارک یا اطلاعات و توضیحاتی را که مورد نیاز باشد در اختیار هیأت نظارت بگذارند.
تبصره 2- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
در صورتی که هیئت نظارت در اداره امور سازمان عملی را خلاف مقررات قانونی تشخیص دهد و یا بطرز عمل رئیس سازمان و یا اداره سازمان بطور کلی معترض باشد موضوع را بنحو جامع و مستدل برئیس شورایعالی گزارش میدهد و عندالاقتضاء در جلسات شورایعالی برای اداء توضیحات شرکت میکند.
تبصره 3 – آیین‌نامه داخلی هیئت نظارت از طرف هیأت مزبور تهیه و به تصویب شورایعالی خواهد رسید.
ماده 13 – سازمان برای انجام وظائف خود دارای تشکیلات مرکزی و شعب و نمایندگی خواهد بود که باید به تصویب وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی برسد.
ماده 14 – سازمان میتواند کارمندان دولت و مؤسسات بازرگانی وابسته بدولت و بانکها را با موافقت دستگاههای مربوط و رعایت مقررات به سازمان منتقل و حقوق آنان را بپردازد و در هر حال مدت خدمت کارمندان مزبور در سازمان به شرط آنکه کسور بازنشستگی را برابر مقررات مربوط بخود بپردازند جزء خدمت رسمی آنان منظور میگردد.
ماده 15 – منابع درآمد سازمان عبارتند از:
1 – حق بیمه‌های دریافتی.
2 – درآمدهای حاصل از وجوه و اموال متعلق بسازمان و درآمدهای حاصل از بیمارستانها و آسایشگاهها و درمانگاههای سازمان که ممکنست از اشخاص بیمه نشده عاید گردد.
3 – کمکها و هدایای اعطاء شده بسازمان
4 – اعتبارات پیش بینی شده در برنامه‌های عمرانی برای رفاه و بیمه اجتماعی روستائیان باستثنای اعتباراتی که برای انجام وظایف قانونی وزارتخانه‌های بهداری و آبادانی و مسکن منظور شده است.
5 – وجوه حاصل از محل زیان دیرکرد بر اساس مقررات آئین نامه‌ای که به تصویب شورایعالی خواهد رسید.
تبصره 1 – دولت مکلف است برای انجام وظایف مقرر در این قانون هر سال اعتبار لازم را پیش بینی و در اختیار سازمان بگذارد.
تبصره 2 – در روستاها و یا واحدهای روستائی که مقررات اینقانون بمورد اجرا گذاشته میشود از کلیه محصول کشاورزی و هر گونه عواید دیگری که در روستاها و واحدهای روستائی مذکور تحصیل گردد یک درصد وصول و برای اجرای این قانون در اختیار سازمان گذاشته میشود.
ماده 16 – مقررات مربوط بمیزان حق بیمه و چگونگی پرداخت و وصول آن و حدود مسئولیت و تعهدات طرفین بیمه گر (سازمان) و بیمه گذار (طرف تعهد سازمان) طبق آیین‌نامه مربوط که بوسیله وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی تهیه و به تصویب کمیسیونهای اصلاحات ارضی و دارائی مجلسین میرسد تعیین خواهد شد.
تبصره- [الحاقی ۱۳۵۰/۳/۱]
پس از فوت بیمه شده عضو شرکت سهامی زراعی چنانچه خانواده تحت تکفل او در حوزه عمل شرکتهای سهامی زراعی مربوط اقامت داشته باشند مادام که همسر و فرزندان اناث متوفی شوهر نکرده و فرزندان ذکور او به سن هیجده سال تمام نرسیده‌اند و یا بعلل روحی و جسمی قادر بکار نیستند، حق بیمه سالانه خانواده روستائی متوفی کماکان باید وسیله شرکت سهامی زراعی مربوط به سازمان پرداخت شود و سازمان هم تعهدات درمانی خود را نسبت به افراد خانواده تحت تکفل عضو شرکتهای سهامی زراعی انجام دهد.
[آیین نامه اجرایی ماده 16 قانون بیمه‌های اجتماعی روستاییان در مورد بیمه‌های درمانی روستاییان]
ماده 17 – مطالبات سازمان از بابت حق بیمه و خسارت تأخیر و جرائم مقرر در این قانون جزو دیون ممتازه است و قبل از سایر دیون باید به سازمان تأدیه شود.
تبصره – مقررات این ماده شامل مزدی که به کارگران کشاورزی باید پرداخت شود نمیگردد.
ماده 18 – مطالبات مربوط به حق بیمه و خسارت تأخیر ناشی از اجرای این قانون در حکم مطالبات مستند باسناد لازم‌الاجراء بوده و بترتیب مقرر در آیین‌نامه‌ای که از طرف سازمان تهیه و پس از تأیید وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی به تصویب شورایعالی خواهد رسید قابل وصول میباشد.
ماده 19- [اصلاحی ۱۳۵۰/۳/۱]
سازمان میتواند بموجب آیین‌نامه‌ای که بنا به پیشنهاد رئیس سازمان به تصویب شورایعالی خواهد رسید در مؤسسات درمانی خود با دریافت هزینه معالجه بیماران دیگری را غیر از بیمه شدگان بپذیرد.
ماده 20 – سازمان میتواند بمنظور اجرای تعهدات ناشی از بیمه‌های مندرج در ماده (2) این قانون تا هنگامی که نتواند رأساً اقدام کند قراردادهای لازم را با مؤسسات صلاحیتدار و مؤسسات بیمه و یا درمانی و بهداشتی منعقد نماید.
تبصره – در مناطقی که جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران و سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی دارای تشکیلات درمانی میباشند زارعین بیمه شده این مناطق نیز میتوانند کماکان برابر مقررات مربوط به آنها از خدمات درمانی رایگان این سازمانها استفاده کنند.
ماده 21 – سازمان از پرداخت هر گونه مالیات و عوارض و حق تمبر و پرداخت هزینه‌های دادرسی و نیم عشر اجرائی معاف است همچنین بیمه شدگان و بازماندگان بیمه شدگانی که بموجب این قانون و آئین نامه مربوط مستمری یا کمک دریافت میکنند نسبت بوجوه دریافتی از پرداخت هر گونه مالیات و عوارض معاف هستند.
تبصره – کارمندان سازمان از لحاظ پرداخت مالیات و عوارض بر حقوق و مزایا مانند کارمندان دولت خواهند بود.
ماده 22 – این قانون بمدت پنج سال بصورت آزمایشی بمورد اجرا گذارده خواهد شد و در این مدت بمنظور یافتن مناسبترین مقررات و شیوه‌های اجرائی آن وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی موظف است همه ساله وسیله مرکز تحقیقات روستائی خود (موضوع ماده 15 قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی) ارزیابی دقیقی از چگونگی و پیشرفت فعالیتهای سازمان بیمه‌های اجتماعی روستائیان و مسائل و مشکلات آن بعمل آورد و هر گاه در این مدت دولت در این قانون و مصوبات کمیسیونها اصلاحاتی را ضرور بداند مراتب را جهت بررسی و تصویب بکمیسیونهای اصلاحات ارضی و تعاون روستائی مجلسین تقدیم نماید و این اصلاحات پس از تصویب قابل اجرا خواهد بود.
دولت مکلف است در پایان مدت پنج سال لایحه نهائی این قانون را جهت تصویب مجلسین تقدیم نماید و مادام که لایحه نهائی به تصویب نرسیده است مقررات این قانون و اصلاحات کمیسیونهای مجلسین قابل اجراء است.
ماده 23- [الحاقی ۱۳۴۹/۲/۸]
کارگران کشاورزی که در خارج از محدوده شهرها در مشاغل کشاورزی فعالیت داشته و شغل اصلی آنها را فعالیت در امور کشاورزی تشکیل میدهد و از اینطرق امرار معاش مینماید نیز مشمول مقررات این قانون میباشند.
تبصره – مشاغل کشاورزی از نظر قانون بیمه‌های اجتماعی روستائیان عبارتند از:
الف – کلیه کارهای مربوط به آماده کردن زمین، آبیاری، کاشت و داشت و برداشت، وجین، هرس – دفع آفات و عملیات نظیر آنها برای نباتات یکساله یا چندساله زراعتی و باغی و جالیزی و تزئینی و جنگلی که با دست یا ماشین انجام میگیرد.
ب – کلیه کارهای مربوط به تهیه و توزیع آب از منابع سطح‌الارض و تحت‌الارض (وسیله دست یا ماشین) برای مصارف کشاورزی
ج – کلیه عملیات مربوط بامور دامداری و دامپروری و پرورش طیور و امثال آن
د – کلیه فعالیتهائی که به تشخیص شورایعالی مرکز تحقیقات روستائی وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی (موضوع ماده 15 قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی و ماده 4 اساسنامه مرکز مذکور) شغل کشاورزی شناخته شوند.
ماده 24- [الحاقی ۱۳۴۹/۲/۸]
کارگر کشاورزی از نظر این قانون کسی است که در مقابل دریافت مزد یا حقوق (نقدی یا جنسی و یا بطور مختلط) یا انعقاد قرارداد رسمی و یا عادی در مدت محدود و یا نامحدود برای کارفرمای کشاورزی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی در یکی از مشاغل کشاورزی موضوع تبصره ماده 23 این قانون کار میکند
تبصره- تشخیص عواید مندرج در تبصره 2 ماده 15 و مشمولین ماده 23 این قانون با وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی است و رئیس سازمان بیمه‌های اجتماعی روستائیان از لحاظ میزان حقوق و مزایا مانند معاونین وزارتخانه‌ها خواهد بود.
ماده 25- [الحاقی ۱۳۴۹/۲/۸]
در هر منطقه که بر اساس مفاد ماده 3 قانون بیمه‌های اجتماعی روستائیان اقدام لازم انجام میشود کارفرمایان کشاورزی مکلفند کارگران خود را نزد سازمان بیمه‌های اجتماعی روستائیان بیمه کنند. پرداخت حق بیمه به نسبت سهمی که طبق مقررات ماده 26 این قانون پیش‌بینی شده است بعهده کارفرما خواهد بود. کارفرما سهم کارگر خود را از حقوق یا دستمزد او کسر و بانضمام سهمیه خویش کلا به سازمان پرداخت مینماید.
ماده 26- [الحاقی ۱۳۴۹/۲/۸]
مقررات مربوط بمیزان حق بیمه و سهم کارفرمایان و کارگران کشاورزی و چگونگی پرداخت و وصول حق بیمه و تعهدات طرفین بیمه‌گر (سازمان) و بیمه‌گزار بر اساس مقررات آئین‌نامه‌ای خواهد بود که وسیله وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی تهیه و به تصویب کمیسیونهای اصلاحات ارضی و تعاون روستائی و دارائی مجلسین میرسد.
[آیین‌نامه اجرایی ماده 26 الحاقی به قانون بیمه‌های اجتماعی روستاییان]
قانون فوق مشتمل بر بیست و دو ماده و ده تبصره پس از تصویب مجلس سنا در تاریخ 20ر1ر1348 در جلسه روز یکشنبه بیست و یکم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و چهل و هشت مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.
رئیس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی