هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۵۳۵/۱۱/۲۵ بنا به پیشنهاد شماره ۰۳-۴۰۲-۲۰۶۴ مورخ ۱۳/۱۰/۲۵۳۵ سازمان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی و به استناد ماده ۴ قانون آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی آئین‌نامه اجرائی قانون مذکور را بشرح زیر تصویب نمودند:
ماده ۱: اصلاحات مندرج در این آئین‌نامه با مفاهیم زیر بکار رفته است:
1 ـ آمادگی ملی:
آمادگی ملی وجود شرایطی است که وزارتخانه و مؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و مؤسسات تابع و وابسته به آنها و سازمانهای بخش خصوصی و عمومی و بطور کلی عموم مردم را قادر به مقابله با هرگونه رویداد اضطراری میگرداند.
2 ـ بسیج غیرنظامی:
بسیج غیر نظامی عبارت است از تجهیز کلیه منابع و نیروهای غیرنظامی کشور بمنظور وصول بحداکثر توانائی در ایجاد آمادگی ملی.
3 ـ پشتیبانی از نیروهای مسلح شاهنشاهی:
پشتیبانی از نیروهای مسلح شاهنشاهی عبارت است از تجهیز و تدارک منابع و نیروهای انسانی لازم برای پیشبرد و تسهیل عملیات نیروهای مسلح شاهنشاهی.
4 ـ حوادث و سوانح غیر مترقبه طبیعی:
حوادث و سوانح غیر مترقبه طبیعی عبارت از رویدادهای مهم طبیعی غیر قابل پیش بینی است که بدون مداخله اشخاص صورت گیرد.
ماده ۲: تشکیلات و نقشها و مسئولیتهای شورای عالی پدافند ملی و سازمان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی و وزارتخانه‌ها و سایر سازمانهای دولتی و نیروهای مسلح شاهنشاهی از لحاظ آمادگی و بسیج غیرنظامی بشرح زیر است:
الف ـ شورای عالی پدافند ملی:
1 ـ نقش: هدفهای ملی، خطوط راهنمای اساسی، خط مشی های اجرائی و سطح کلی اقدامات و برنامه‌ها در زمینه آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی را تعیین میکند.
2 ـ مسئولیتها:
– تدابیر استراتژیکی (ارزیابی تعهدات و آسیب پذیریها) را که آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی بر آن بنا شده است تصویب میکند.
– برنامه‌های خاص آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی را که ضروری تشخیص دهد تصویب مینماید.
– برآورد میزان کلی هزینه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی کشور.
ب ـ سازمان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی.
1 ـ تشکیلات:
تشکیلات تفصیلی و شروع وظایف سازمان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی و هرگونه تعهدات بعدی طبق تبصره ۲ ماده ۸ قانون استخدام کشوری از طرف سازمان مزبور تهیه و پس از تائید سازمان امور اداری و استخدامی کشور بمرحله احراز گذارده میشود.
2 ـ نقشها:
– فراهم ساختن کمک ستادی برای نخست وزیر در تمام موضوعات مربوط به آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی در ایران.
– نظارت و همآهنگ کردن اجرای برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی کشور شاهنشاهی.
3 ـ مسئولیتها:
– انجام مطالعات و تجزیه و تحلیل تهدیدات بالقوه و آسیب پذیریهای کشور که مقابله با آنها مستلزم تهیه و تدوین برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی (من جمله طرح ریزی کلی دفاع غیرنظامی) میباشد.
– تأمین کمک ستادی برای نخست وزیر در تهیه دستورات اجرائی بمنظور واگذاری مسئولیتهای مربوط باجرای برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی به وزارتخانه‌ها و سازمانها.
– همکاری در تهیه راهنمای خط مشی کلی و برنامه‌ها در مورد آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی با نخست وزیر و ابلاغ آن به سازمانهای زیربط.
– ابلاغ وظایف و مسئولیتهای آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی که به تصویب شورای ملی پدافند ملی رسیده است به وزارتخانه‌ها و سازمانهای زیربط به دستور نخست وزیر.
– کمک و راهنمائی بوزارتخانه‌ها در مورد تشریح و تفصیر بعضی از مسئولیتهای آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی محوله به آنها.
– انجام وظیفه بعنوان نقطه اصلی تماس و رابطه ارتش شاهنشاهی ایران با بخش غیرنظامی دولت در موضوعات مربوط به تأمین پشتیبانی غیرنظامی از فعالیتهای نظامی.
– تهیه، نظارت و انتقاد تمرینات بمنظور آموزش افراد و آزمایش طرحها و برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی.
– تهیه گزارش جامع سالانه برای نخست وزیر جهت تسلیم به شورای عالی پدافند ملی و سایر مراجع در مورد کیفیت آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی در ایران و تشریح پیشرفتهای جاری و آتی و تعیین مشکلات خاص موجود (در صورتی که وجود داشته باشد) جهت اخذ تصمیم در مورد رفع آنها.
– تهیه و تدوین برنامه‌های آموزشی جهت آموزش طراحان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی، وزارتخانه‌ها و سازمانهای مختلف با همآهنگی دانشگاه پدافند ملی.
– همکاری و کمک به سازمان برنامه و بودجه و نخست وزیری در مورد راهنمائی وزارتخانه‌ها و سایر سازمانهای دولتی از نظر برآورد هزینه‌های مربوط به برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی.
پ ـ وزارتخانه‌ها و سایر سازمانهای دولتی:
1) تشکیلات:
واحد آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی زیر نظر مسئولیت مستقیم معاون طرح و برنامه یا هر معاون که نظارت بر امر طرح و برنامه را بعهده دارد انجام وظیفه مینماید.
– تشکیلات، وظایف و پستهای سازمانی پرسنل این واحد متناسب با وسعت و اهمیت فعالیتی که در امر آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی دارند توسط وزارتخانه‌ها و سازمانهای متبوعه آنها با هم آهنگی با سازمان آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی تهیه و به تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور میرسد.
(۲) نقش:
اجرای برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی در قالب هدفها و راهنماها و خط مشی‌های مصوب شورای عالی پدافند ملی.
(۳) مسئولیتها:
– تهیه و اجرای طرح‌های عملیاتی آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی براساس برنامه‌های مصوب.
– واگذاری مسئولیتهای تبعی مربوط به برنامه‌های امادگی ملی و بسیج غیرنظامی به سازمان ذیربط.
– ارجاع مسئولیتهای اجرائی برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی به واحد تابعه.
– تهیه برآورد بودجه برای برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی با جلب نظر سازمان آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی و پیشنهاد آن به سازمان برنامه و بودجه.
ت ـ نیروهای مسلح شاهنشاهی:
1 ـ نقش:
– تهیه اطلاعات مربوط به نیازمندیهائی که بهنگام بسیج نظامی بایستی توسط بخش غیر نظامی تأمین شود.
– کمک به بخش غیرنظامی در موقع بروز سوانح.
2 ـ مسئولیتها:
– تهیه فهرست نیازمندیهای اضطراری خود از نظر نیروی انسانی و مواد و تجهیزات و خدمات و ارسال آن به سازمانهای غیرنظامی مربوط.
– تعیین نیازمندیهای آتی مربوط به خریدهای نظامی برای یک مدت طولانی بر مبنای فعالیتها و طرح‌های توسعه نیروهای مسلح شاهنشاهی که امکان تهیه و تدارک آن در کشور میسر باشد و ارسال فهرست این نیازمندیها به سازمانهای غیرنظامی مربوط.
– تأمین نیروی انسانی، تجهیزات و تدارکات برای پشتیبانی از عملیات امدادی در زمان بروز سانحه مهم و بنا بر دستور مقام مافوق.
ث ـ استانداریها:
تشکیلات:
در هر استان ضمن اینکه شخص استاندار مسئولیت هدایت و رهبری فعالیتهای زمان اضطراری را عهده دار میباشد، یکی از معاونان استاندار هماهنگ کننده طرح ریزیهای اضطراری خواهد بود که بتمام طرح‌های ادارات وزارتخانه‌ها و سازمانها در سطح استان دسترسی داشته و از طرف استاندار بر اجرای طرح‌های عملیاتی اصلی و تکمیلی برنامه‌های دارای تقدم نظارت نموده و در این زمینه برای استاندار بمنزله رئیس ستاد انجام وظیفه نماید.
نقش:
همآهنگ ساختن برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی در حوزه عملیات خود و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های مزبور.
مسئولیتها:
– کار تهیه و اجرای برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی را در حوزه عملیات خود با جدیت تعقیب و پیگیری میکند.
– خط مشی‌ها و روشهای اجرائی برای طرز بکار گرفتن و استفاده از امکانات محلی را در برنامه‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی تهیه مینماید.
– شورای همآهنگ عملیات اضطراری را با حضور رؤسای ادارات دولتی و عنداللزوم با شرکت فرماندهان نظامی منظقه تشکیل میدهد.
– وقوع و یا امکان وقوع یک وضع اضطراری را بمرکز اطلاع میدهد.
– پس از وقوع یک سانحه بزرگ میزان شدت، تلفات و ضایعات را ضمن نیازمندیهای منطقه گزارش مینماید.
ماده ۳ ـ پس از اعلام حالت اضطرای دولت بنا بر مقتضیات در یک یا چند منطقه یا سراسر کشور با حفظ حقوق صاحبان حق از اختیار زیر استفاده میکند.
۱ – اعمال نظارت بر کارخانه‌ها، کارگاهها و هرگونه مؤسسه تولیدی از راه تنظیم برنامه‌های تولیدی آنها و در صورت لزوم در اختیار گرفتن آنها.
۲ ـ استفاده از مستخدمین وزارتخانه‌ها و سایر سازمانهای دولتی و شهرداریها و مؤسسات تابع و وابسته آنها با حفظ وضع استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای آنها از اعتبار مؤسسه متبوع.
۳ ـ استفاده از طبقاتی که بخدمت وظیفه عمومی احضار میشوند و به تشخیص وزارت جنگ مازاد بر احتیاج میباشند.
۴ ـ تعیین مشاغل حساس در بخش عمومی و خصوصی بمنظور اعطای معافیت موقت از اعزام بخدمت وظیفه عمومی یا بخدمت احتیاط به پیشنهاد وزارتخانه‌ها یا سازمان یا مؤسسه مربوط.
۵ ـ خودداری وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی و وابسته به دولت در صورت لزوم از بازنشسته کردن یا قبول تقاضای بازنشستگی کارمندان خود در حدود مقررات مربوط.
۶ ـ استفاده موقت از کارمندان بازنشسته وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته و شهرداریها و شرکتها و سازمانهائی که با سرمایه دولت اداره میشوند با پرداخت حق‌الزحمه آنان توسط دستگاه استفاده کننده از خدمات آنان.
۷ـ مکلف کردن کلیه کارکنان دولت و مؤسسات تابع و وابسته به دولت به انجام وظیفه در محلی که بنا به ضرورت زمان اضطرار تعیین میگردد.
۸ ـ استفاده از محصولات و مصنوعات و خدمات بخش عمومی و بخش خصوصی که مورد نیاز دولت باشد.
در این صورت اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند کلیه منابع، مواد اولیه مصنوعات، تجهیزات، وسائل و خدمات خود را در اختیار دولت قرار دهند.
تبصره ۱ ـ کلیه کارمندان و کارکنان و کارگران بخش خصوصی مورد نیاز دولت در زمان اضطرار مکلفند طبق تصمیمات و تعلیمات دولت عمل نمایند و حقوق و مزایای آنها از طرف سازمان استفاده کننده از خدمات آنان پرداخت خواهد شد.
تبصره ۲ ـ دولت مکلف است در مورد مؤسسات بخش خصوصی که بنحوی از انحاء در زمان اضطرار مورد استفاده قرار میدهد هزینه‌های جاری و ضروری آن مؤسسه را پرداخت کند و در محاسبه با صاحبان حقوق منظور دارد.
تبصره ۳ ـ صاحبان مواد اولیه و مصنوعات و هر نوع کالای دیگری که مورد نیاز دولت اعلام میشود حق ندارند آنها را بدون اجرازه دولت به اشخاص دیگر واگذار و یا آنرا از دسترس دولت خارج کنند.
۹ ـ در مورد اموال منقول و غیر منقول که در اجاره اشخاص حقیقی یا حقوقی است تا زمانی که در اختیار دولت قرار دارد پرداخت مال‌الاجاره یا اجرت‌المثل بعهده دولت خواهد بود و در صورتی که قسمتی از مورد اجاره در اختیار مستأجر باقیمانده باشد بهمان نسبت پرداخت اجاره با مستأجر است.
۱۰ ـ استفاده از هر نوع وسائط نقلیه متعلق به افراد و شرکتها و مؤسسات خصوصی و همچنین استفاده یا در اختیار گرفتن وسائط نقلیه عمومی و استفاده از خدمات آنها با اعمال نظارت بر پرسنل و متخصصین و تعمیرگاهها و توقفگاههای آنها.
تبصره ـ منظور از وسایط نقلیه کالسکه، گاری، دوچرخه، موتورسیکلت، اتومبیلهای شخصی و کرایه، کامیون، اتوبوس، قایق، کشتی، هواپیما و راه آهن و بطور کلی هر سه نوع وسیله نقلیه زمینی و هوائی و دریائی میباشد.
۱۱ ـ استفاده از کلیه مؤسسات بهداشتی و درمانی اعم از خصوصی و عمومی از قبیل بیمارستانها، درمانگاه، داروخانه و آزمایشگاه و امثال آن یا در اختیار گرفتن آن مؤسسات و در صورت لزوم اعمال نظارت بر پرسنل و متخصصین آنها.
۱۲ ـ استفاده از کلیه اراضی و ساختمانها و معادن و یا در اختیار گرفتن آنها.
تبصره ۱ ـ محلهای مسکونی مردم را نمی توان در اختیار گرفت مگر آن قسمتی که در اختیار گرفتن آنها موجب اختلال زندگی ساکنانشان نشود.
تبصره ۲ ـ در صورتی که اوضاع و احوال خاصی ایجاب کند که محل یا منطقه ای تخلیه شود و کلا در اختیار دولت قرار گیرد مقامات مسئول پس از اسکان ساکنین منطقه، آن منطقه را در اختیار خواهند گرفت.
۱۳ ـ اعمال نظارت بر توزیع مواد خوراکی و مصرفی و یا کالاهای ضروری و در صورت لزوم در اختیار گرفتن و توزیع مستقیم آنها.
۱۴ ـ موظف کردن صاحبان صنایع و معادن به پیروی از روشها و شیوه‌های خاص در مورد نحوه تولید و نوع و کمیت و کیفیت محصولات و یا فروش کالاهای تولیدی.
۱۵ ـ تعیین اولویت و نوع کشت محصولات زراعی مناطق مختلف کشور مطابق نظر وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و همچنین اتخاذ تدابیر لازم جهت برداشت و جمع آوری و محافظت محصول.
۱۶ ـ صدور دستور مبنی بر تقلیل هزینه‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت.
ماده ۴ ـ در اجرای ماده قبل دولت مقررات و ترتیبات زیر را بموقع اجرا میگذارد:
الف ـ شخص یا هیئتی که برای در اختیار گرفتن هر نوع اموال منقول و یا غیرمنقول مأمور میگردد مکلف است مشخصات آنها را ضمن برآورد ارزش هر یک و همچنین کلیه اطلاعات مفید و لازمی که برای پرداخت اجرت‌المثل مورد استفاده میباشد در دو نسخه تهیه و یک نسخه آنرا به مالک یا ذینفع و نسخه دیگر را به کمیسیون و ارزیابی تسلیم نماید.
ب ـ ترتیب در اختیار گرفتن یا استفاده از اموال منقول و غیرمنقول و مواداولیه و مصنوعات و خدمات که در این آئین‌نامه ذکر شده است بموجب دستورالعملهائی که توسط سازمانهای اجرائی و مسئول تهیه و بموقع اجرا گذاشته میشود.
پ ـ تعیین میزان و نحوه پرداخت حقوق صاحبان اموال اعم از منقول و غیرمنقول با کمیسیون یا کمیسیونهای تشخیص و ارزیابی خواهد بود. این کمیسیونها از نمایندگان وزارت‌خانه‌های دادگستری و امور اقتصادی و دارائی و نماینده سازمان استفاده کننده و با حضور صاحبان اموال و حقوق یا نماینده قانونی آنها تشکیل میگردد و حتی‌الامکان با توافق دینفع و در صورت لزوم با جلب نظر کارشناسان رسمی میزان خسارت و حقوق صاحبان اموال و حقوق را تعیین میکند. در صورتی که تصمیم کمیسیون مورد قبول شخص ذینفع نباشد میتواند به دادگاههای دادگستری مراجعه کند.
ت ـ کمیسیون تشخیص و ارزیابی همزمان با اعلام حالت اضطرار تشکیل میشود و حداکثر تا دو ماه پس از دریافت دادخواست نظر خود را اعلام مینماید.
وزیر مشاور و معاون اجرائی نخست وزیر- هادی هدایتی