[به موجب قانون اوزان و مقیاسها، مصوب ۱۳۱۱ لغو شده است.]
ماده اول – اوزان و مقیاسهای رسمی مملکت ایران از تاریخ اعلان این قانون از طرف دولت مطابق اصول متری بوده و از روی متر و کیلوگرام و لیتر کمیسیون بین‌المللی متر تنظیم یافته و واحد آنها از قرار ذیل است:
گز مساوی به یک متر
درم مساوی به یک گرام
پیمانه مساوی به یک لیتر
اضعاف و اجزای این مقیاسها نیز که در جدول نمره (۱) منضم به این قانون مصرح است رسمی و لازم‌الرعایه می‌باشد.
ماده دوم – کلیه اوزان و مقیاسها باید دارای علامت مخصوص دولتی باشد.
ماده سوم – هر کس حق دارد اوزان و مقیاسهائی بر طبق این قانون تهیه نماید ولی قبل از آن که آنها را بمعرض فروش در آورد یا برای تجارت و کسب به کار برد باید آن اوزان و مقیاسها را بتصدیق دولت رسانیده و علامت رسمی در روی آن نقش شود و الا قلب شناخته خواهد شد.
ماده چهارم – کلیه مقیاسهائی که تهیه میشود باید کاملاً مطابق با نمونه‌های رسمی باشد که از طرف دولت تهیه شده و مقدار هر یک با اعداد و تمام حروف به طور واضح و ثابت بر روی آنها رسم شده باشد مگر اوزان خیلی کوچک که رسم مقادیر آنها فقط با ارقام هندسی کافی است.
ماده پنجم – کلیه تجار و کسبه و قپاندارها و صنعتگران که در حجره یا دکان و یا کاروانسرا و یا کارخانجات و تجارتخانه‌ها دارای اوزان و مقیاسهای قلب بوده و یا به وسیله آلات تقلبی وزن و کیل نمایند و اندازه بگیرند علاوه بر ضبط آن آلات از سه روز تا یک ماه حبس تأدیبی مطابق تشخیص محکمه محکوم خواهند شد.
ماده ششم- منتها اختلافی که اوزان و مقیاسهای مستعمله با نمونه اوزان و مقیاسهای رسمی که در شعبه اوزان و مقیاسها موجود است می‌تواند داشته باشد به قراری است که در جدول نمره ۲ تصریح گردیده و هر گاه معلوم شود که وزن یا مقیاس به اندازه‌های قانونی زیاد یا کمتر از آن چه مقرر‌است اختلاف دارد در صورتی هم که دارای علامت رسمی باشد قلب شناخته شده و مصادره خواهد شد.
ماده هفتم – برای اجرای این قانون و ترتیب تفتیش و رسیدگی و ساخت و استعمال اوزان و مقیاسهای جدید و جلوگیری از اوزان تقلبی وزارت فواید عامه نظامنامه مخصوصی ترتیب و پس از تصویب دولت به موقع اجرا گذارده میشود.
ماده هشتم – دولت مکلف است که از تاریخ تصویب این قانون در ظرف سه سال وسایل اجرای این قانون را در تمام مملکت تهیه نموده و در آخر سال سوم آن را اجرا نماید چهار ماه قبل از اجرا باید اعلانی در هر محل از طرف دولت انتشار یابد و موقع اجراء این قانون قبلاً به اهالی خاطر نشان گردد.
ماده نهم – پس از انقضای مدت مذکوره در ماده هشتم استعمال هر نوع مقیاسی غیر از اوزان و مقادیری که به موجب این قانون تعیین و اعلان شده است ممنوع و در حق کسانی که بر خلاف این ممنوعیت رفتار نمایند مفاد ماده پنجم اجراء خواهد شد.
ماده دهم – دولت مکلف است که اوزان فلزی را که در مملکت تا تاریخ اجرای آن قانون موجود است در عوض اوزان جدید از همان فلز با کسر سه عشر از وزن قبول نماید.
ماده یازدهم – وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه مأمور اجرای این قانون و سایر وزارتخانه‌ها نیز هر یک در حدود اختیارات خود در اجرای آن مشارکت خواهند نمود.
این قانون که مشتمل بر یازده ماده و دو جدول ضمیمه است در جلسهء دهم خرداد ماه یکهزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – حسین پیرنیا
ضمیمه قانون اوزان و مقیاسها
جدول نمره 1
1- مقیاسهای طول
واحد مقیاس
گز مساوی یک متر
اجزاء اضعاف
———————————————————-
گره: ده یک گز = یک دسیمتر میل: هزار گز = یک کیلومتر
بهره: صد یک گز = یک سانتیمتر فرسنگ: ده هزار گز = یک میر یا متر
مو: هزار یک گز = یک میلیمتر
2 – مقیاسهای سطح
واحد مقیاس
گز مربع مساوی یک متر مربع
اجزاء اضعاف
———————————————————-
گره مربع: = یک دسیمتر مربع قفیز: صد گز مربع = یک دکامتر مربع
بهر مربع: = یک سانتیمتر مربع جریب: ده هزار گز مربع = هکتار
موی مربع: = یک میلیمتر مربع میل مربع: یک میلیون گز مربع = یک کیلو
متر مربع
تبصره – در اضعاف مقیاس سطح مقصود از گز مربع همه جا همان است که در عرف عامه (ذرع مضروب) می‌نامند.
3 – مقیاسهای حجم
واحد مقیاس
گز مکعب مساوی یک متر مکعب
اجزاء اضعاف
———————————————————-
گره مکعب: مساوی یک دسیمتر مکعب پیمانه: مساوی یک لیتر در پیمانه‌ها
بهر مکعب: مساوی یک سانتیمتر مکعب برای مایعات و غیره گره مکعب
موی مکعب: مساوی یک میلیمتر مکعب واحد مقیاس خواهد بود و پیمانه
نامیده خواهد شد.
4 – مقیاسهای وزن
واحد مقیاس
درم مساوی یک گرم
اجزاء اضعاف
———————————————————-
نخود: ده یک درم
مثقال: ده درم
ارزن: صد یک درم
سیر: صد درم
خردل: هزار یک درم
سنگ: هزار درم
تبصره – دولت می‌تواند اوزان فرعی برای سهولت معاملات تهیه نماید.
جدول نمره ۲
منتها اختلافی که اوزان یا مقیاسها می‌توانند به واسطه کثرت استعمال و یا علل دیگر با اوزان و مقیاسهای رسمی داشته باشند از این قرار است:
1 – در هر قسم مقیاسهای طول و وزن منتها اضافه نقصان
تفاوتی که پذیرفته میشود ———————–
(1 ) در پانصد (1) در هزار
2 – در هر قسم مقیاسهای پیمانه
منتها تفاوتی که پذیرفته از یک رطل کمتر (1) در سی (1) در شصت
میشود از یک رطل بیشتر (1) در شصت (1) درصد و بیست
ضمیمه فوق عین دو جدول ضمیمه قانون اوزان و مقیاسها بوده و صحیح است.
رئیس مجلس شورای ملی – حسین پیرنیا