[به موجب ماده ۳۹ لایحه قانونی اساسنامه بنیاد مستضعفان، مصوب ۱۳۵۹ لغو شده است.]
به منظور تمرکز اموال خاندان پهلوی و همه کسانی که با وابستگی به این خاندان ثروتهای نامشروع به دست آورده‌اند و دادگاه انقلاب حکم استرداد اموال مزبور را صادر کرده و می‌کند و تملک آنها از طرف مستضعفان و به مصرف رساندن همه درآمدهای آن اموال در راه بهبود وضع زندگی و به خصوص مسکن آنان به امر حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای خمینی و با تصویب شورای انقلاب مؤسسه‌ای به نام بنیاد مستضعفان تشکیل و طبق مواد این اساسنامه و مقررات آیین‌نامه‌های مربوطه که بر مبنای این اساسنامه تهیه می‌شود اداره می‌گردد.
ماده اول – نام مؤسسه
نام مؤسسه بنیاد مستضعفان است که در این اساسنامه بنیاد نامیده می‌شود.
ماده ۲ – موضوع و هدف مؤسسه
1 – متمرکز ساختن کلیه وجوه نقد و سهام و اوراق بهادار و اموال منقول و غیر منقول خاندان پهلوی و تمام اشخاص طبیعی و حقوقی که با وابستگی به این خاندان ثروتهای نامشروع به دست آورده‌اند و دادگاه انقلاب حکم استرداد اموال مزبور را صادر کرده و می‌کند یا حکم اداره موقت آن اموال را صادر می‌نماید در بنیاد و تملک آنها از طرف مستضعفان و اداره و بهره‌برداری آنها اعم از این که در داخل یا خارج کشور باشد.
۲ – قبول وجوه نقد و اموال منقول و غیر منقول که از طرف اشخاص طبیعی و یا حقوقی به بنیاد اهداء می‌شود و اداره و بهره‌برداری آنها.
۳ – به مصرف رساندن همه درآمدهای بنیاد در راه بهبود وضع زندگی و مخصوصاً مسکن مستضعفان با رعایت اولویت‌هایی که در آیین‌نامه مخصوص معین می‌شود.
تبصره – قبول هر مال یا واحد اقتصادی یا سهام شرکتها از طرف بنیاد متوقف بر این است که پس از حسابرسی از طریقه‌های اطمینان‌بخش احراز شود که قبول آن مالی یا واحد اقتصادی یا سهام در صلاح مستضعفان و در جهت اهداف بنیاد است والا بنیاد از قبول آن ممنوع است و دولت مرجع صالح برای رسیدگی و اداره آن را معین خواهد کرد.
بنیاد برای نیل به مقاصد فوق می‌تواند یا استفاده از دادسراها، کمیته‌ها پاسداران انقلاب، کلانتریها پاسگاه‌های ژاندارمری و کلیه ضابطین دادگستری و دادسراهای انقلاب و دادگاه‌های انقلاب در کشف ضبط نقل مکان، نگاهداری، صورت‌برداری، ارزیابی، تبدیل به احسن، بهره‌برداری و به طور کلی هر عملی که برای اداره اموال لازم باشد اقدام کند.
و بنیاد می‌توان سهام خود را در شرکتها و بنیادها بفروشد و یا برای اداره امور آنها مدیر یا مدیرانی بگمارد.
در جلسات مجامع عمومی و هیأتهای مدیره و عامله به وسیله نمایندگان خود شرکت کند و رأی بدهد و هر گونه مال منقول و غیر منقول را به هر عقدی از عقود که صلاح بداند مورد معامله قرار دهد و در بانکها هر گونه حسابی افتتاح کند و مبادرت به تأسیس مؤسسات تولید و یا شرکتهای تجارتی بنماید و نمایندگان خود و دارندگان امضاء مجاز را معرفی نماید.
ماده ۳ – ماهیت و تابعیت بنیاد
بنیاد مؤسسه است غیر انتفاعی و تابعیت آن ایرانی است.
ماده ۴ – استقلال مالی
بنیاد دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است.
ماده ۵ – مقر اصلی – تأسیس شعبه
مقر اصلی بنیاد تهران است و نشانی آن را رییس بنیاد معین می‌نماید.
هر موقع که نشانی بنیاد تغییر یابد رییس بنیاد تغییر مزبور را به اداره ثبت شرکتها اعلام می‌نماید که طبق مقررات آگهی شود.
بنیاد می‌تواند در هر محلی در داخل و یا خارج کشور صلاح بداند اقدام به تأسیس شعبه کند.
ماده ۶ – مؤسسین
تأسیس بنیاد به امر حضرت آیت‌الله امام خمینی و تصویب شورای انقلاب است و شورای انقلاب اعضاء مؤسس را معین می‌کند.
شورای انقلاب برای بعد از خود قائم مقام خود را تعیین می‌کند و هر جا در این اساسنامه حق و تکلیفی برای شورای انقلاب معین شده است بعد از شورای انقلاب با قائم مقام مزبور خواهد بود.
ماده ۷ – سرمایه بنیاد
سرمایه اولیه بنیاد عبارت است از اموال خاندان پهلوی و همه کسانی که حکم استرداد اموال آنها از دادگاه انقلاب صادر شده و قبول آنها از طرف بنیاد در صلاح مستضعفان است و ارزش آن پس از صورت‌برداری و ارزیابی معلوم خواهد شد.
ماده ۸ – تاریخ تشکیل و مدت تاریخ تشکیل بنیاد ۱۳۵۷.۱۲.۱۴ است و مدت آن نامحدود می‌باشد.
ماده ۹ – ارکان بنیاد
ارکان بنیاد عبارت است از:
1 – مجمع عمومی مؤسسین
2 – شورای عالی
3 – رییس بنیاد
4 – شورای حقوقی
5 – ناظران مالی
6 – بازرسان
7 – حسابرسی
که حدود اختیارات و وظایف هر یک در این اساسنامه مصرح است.
ماده ۱۰ – مجمع عمومی مؤسسین
مجمع عمومی مؤسسین مرکب است از هفت نفر عضو که از طرف شورای انقلاب تعیین می‌شوند.
مجمع عمومی یک بار در بدو تأسیس و بعداً حداقل سالی یک بار در خرداد ماه هر سال بنا به دعوت رییس مجمع و با حضور کلیه اعضاء در مقر بنیاد تشکیل می‌گردد. جلسات مجمع عمومی وقتی رسمیت دارد که اقلاً پنج فنر در آن حاضر باشند. و تصمیمات وقتی معتبر است که اقلاً چهار نفر آن را تصویب نمایند.
چنانچه رییس مجمع عمومی سالیانه را در موعد مقرر دعوت نکند ناظر یا ناظران مالی و در غیاب آنها بازرسان موظفند رأساً اقدام به دعوت مجمع عمومی بنمایند…. در صورت فوت هر یک از اعضاء شورای انقلاب جانشین متوفی را بر می‌گزیند شورای انقلاب همچنین مرجعی را که جانشین شورای انقلاب خواهد بود برای بعد از خود معین خواهد کرد.
تعیین اعضاء مؤسس بعد از شورای انقلاب با مرجعی است که جانشین شورای انقلاب خواهد بود.
ماده ۱۱ – وظائف مجمع عمومی مؤسسین
وظائف مجمع عمومی مؤسسین
1 – انتخابات رییس مجمع و منشی – نخستین مجمع به ریاست سنی مسن‌ترین عضو مؤسس اداره می‌شود.
2 – انتخاب اعضاء شورای عالی و تعیین رییس بنیاد به پیشنهاد شورای عالی و نصب و عزل آنان و تعیین حق‌الزحمه و پاداش آنان.
هر گاه مجمع یک یا چند عضو شورای عالی را عزل کند انتخاب افراد جدید به جای آنان با خود مجمع خواهد بود.
3 – رسیدگی به وضع مالی بنیاد و ترازنامه و حساب سود و زیان و بودجه و اصلاح و یا تصویب آنها.
4 – تعیین خط مشی بنیاد و تنظیم برنامه‌های توسعه و بهبود فعالیت آن.
5 – تصویب و اصلاح اساسنامه و تدوین آیین‌نامه‌های مربوطه به اختیارات رییس بنیاد و شورای عالی و آیین‌نامه‌های دیگر و اصلاح آنها.
6 – رسیدگی به پیشنهاد انحلال و اخذ تصمیم نسبت به آن و تعیین مدیر یا مدیران تصفیه.
ماده ۱۲ – شورای عالی
شورای عالی مرکب است از پنج تا نه نفر که اعضاء آن را مجمع عمومی مؤسسین برای مدت سه سال معین خواهد کرد.
شورای عالی یک رییس و یک دبیر خواهد داشت که از بین اعضاء شوری انتخاب می‌شوند.
شورای عالی اقلاً هفته‌ای یک جلسه خواهد داشت و تصمیمات آن به اکثریت مناط اعتبار است.
تصمیمات شورای عالی در دفتر مخصوص ثبت و ضبط خواهد شد.
ماده ۱۳ – وظائف شورای عالی
اهم وظائف شورای عالی از این قرار است:
1 – مراقبت و مواظبت در کلیه اقدامات رییس بنیاد و سایر ارکان که وظائف خود را به نحو احسن انجام دهند و در تحقق هدفهای بنیاد پیشرفت حاصل کنند و ایجاد تسهیلات در انجام این وظایف و تحقق این هدف‌ها و تهیه آیین‌نامه‌های مربوطه برای تسلیم به مجمع مؤسسین و تنظیم برنامه‌های زمان‌بندی شده برای آن که طرحها بهتر و زودتر انجام شود و به نتیجه مطلوب برسد.
2 – رسیدگی به گزارش‌های رییس بنیاد و شورای حقوقی و ناظران مالی و بازرسان و نظارت در حسن اجرای کار آنها.
3 – برقراری ارتباط با دولت و وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی و مالی کشوری در جهت ایجاد هماهنگی بین برنامه‌های بنیاد و ایجاد یک شورای هماهنگی.
4 – تنظیم برنامه‌های اجتماعی برای جلب اعتماد و مشارکت هر چه بیشتر مردم در طریق کمک به مقاصد و هدفهای بنیاد.
5 – ارجاع دعاوی به داوری و تعیین داور با هیأتهای داوری و طبق آیین‌نامه مخصوص.
ماده ۱۴ – رییس بنیاد.
رییس بنیاد به پیشنهاد شورای عالی و تصویب مجمع عمومی مؤسسین برای مدت سه سال برگزیده می‌شود و همواره از طرف مجمع مزبور قابل عزل است.
رییس بنیاد بالاترین قدرت اجرایی بنیاد می‌باشد. و تنظیم سیاست کلی بنیاد و اجرا آن پس از تصویب شورای عالی بر عهده او محول است. رییس بنیاد حق دارد برای سرپرستی هر یک از امور مالی، اداری، بازرگانی، صنعتی، کشاورزی، معماری و غیره مدیرانی را از اشخاص واجد صلاحیت با نظر مشورتی شورای عالی بگمارد و همواره حق نصب و عزل آنان را دارد.
حدود اختیارات و وظائف هر یک از مدیران و حق‌الزحمه و پاداش آنان را رییس بنیاد طبق آیین‌نامه مصوب شورای عالی معین خواهد کرد.
ماده ۱۵ – حدود و اختیارات رییس بنیاد.
رییس بنیاد با رعایت مصوبات شورای عالی نماینده قانونی و تام‌الاختیار بنیاد و دارای تمام اختیاراتی است که برای اداره امور بنیاد لازم است و عهده‌دار اجراء مصوبات مجامع عمومی و شورای عالی می‌باشد. و در برابر آنها مسئول است. ذیلاً قسمتی از اختیارات رییس بنیاد (بدون قید انحصار) ذکر می‌شود.
1 – گشایش انواع حسابهای بانکی و استفاده از آنها و تعیین اشخاصی که حق امضاء دارند و معرفی آنان به بانکها.
2 – بستن هر گونه قرارداد و انجام هر گونه معامله با شرکتها و مؤسسات و بانکها و ادارات و سازمانهای دولتی و خصوصی و هر شخص طبیعی و یا حقوقی در رابطه با مقاصد و هدفهای بنیاد.
3 – اخذ وام از بانکها و مؤسسات اعتباری و اشخاص و قبول هدایا.
4 – دادن نمایندگی و قبول آنها.
5 – استخدام کارکنان و کارگران و نصب و عزل آنان و عقد قرارداد استخدام و تعیین حقوق و پاداش مستخدمین و پرداخت آن طبق مقررات استخدامی بنیاد.
6 – حفظ و اداره اموال بنیاد و اقدام به هر امری که برای آن لازم باشد.
7 – طرح و اقامه و تعقیب و دفاع و جوابگویی هر گونه دعوای حقوقی و یا جزایی به ظرفیت هر شخص طبیعی و یا حقوقی و به طور کلی شرکت و مداخله در هر دعوایی که یک طرف آن بنیاد باشد و مراجعه به تمام ادارات و دوائر دولتی و مرجع عملیاتی و ثبتی و شهرداری و شرکتهای آب و برق و دفاتر اسناد رسمی و تعیین وکیل و عزل و تفویض اختیارات لازم برای امور دادرسی به وکیل منتخب در تمام مراجع و پرداخت حق‌الوکاله.
ماده ۱۶ – حق امضاء
حق امضاء کلیه قراردادها و چکها و سفته‌ها و بروات و اوراق و اسناد مالی و تعهد آن با رییس بنیاد و یک نفر از ناظران مالی است.
همچنین رییس بنیاد حق دارد حق امضاء خود را به طور موقت به نماینده‌های خود که انتخاب می‌کند واگذار نماید.
رییس بنیاد حق دارد برای استفاده از انواع حسابهایی که در بانکهای مختلف در داخل و خارج کشور گشوده می‌شود دو نفر را که متفقاً حق امضاء داشته باشند به بانکها معرفی نماید.
ماده ۱۷ – شورای حقوقی
شورای حقوقی بنیاد مرکب از سه تا پنج نفر از حقوقدانان کشور است که رییس بنیاد آنان را از بین استادان دانشکده حقوق و وکلای دادگستری قضات و سردفتران انتخاب می‌کند.
رسیدگی و اظهار نظر و حل و فصل کلیه امور ثبتی و حقوقی و جزایی و دعاوی مدنی و جزایی که بنیاد در آنها مدعی و یا مدعی علیه باشد یا به عنوان شخص ثالث در آنها مداخله داشته باشد و تنظیم قراردادها و تعیین و نحوه اجراء احکام استرداد و توقیف و اداره اموالی که از دادگاه‌های انقلاب یا دادستانی انقلاب صادر شده یا می‌شود و شرکت در جلسات مجامع عمومی و هیأتهای مدیره و مدیر عامل شرکتهایی که بنیاد در آنها سهیم است بر‌عهده اعضاء شورای حقوقی یا نمایندگان منتخب شورای مزبور است که تحت نظر رییس شورای مؤسس انجام وظیفه خواهند نمود. حدود و اختیارات و وظائف رییس شورای حقوقی از طرف رییس بنیاد و حدود و اختیارات و وظائف اعضاء شورای مزبور از طرف رییس شورای حقوقی تأسیس و ابلاغ خواهد شد.
نظریات حقوقی اعضاء شورای حقوقی مشورتی است ولی هر گاه در موضوعی سه نفر از آنان متفقاً اظهار نظر نماینده و اجراء آن را از رییس بنیاد بخواهند و در صورت مخالف بودن رییس بنیاد نظر نهایی با شورای عالی است.
ماده ۱۸ – ناظران مالی
بنیاد دارای دو نفر نظار مالی خواهند بود که به پیشنهاد رییس بنیاد و تصویب مجمع عمومی مؤسسین انتخاب می‌شوند و حدود اختیارات و وظائف آنان تنها از طرف بنیاد به آنان ابلاغ می‌شود.
حق‌الزحمه ناظران مالی از طرف مجمع عمومی مؤسسین معین می‌شود. ناظران مالی موظفند وظائف خود را به ترتیبی که به آنان اعلام می‌شود انجام دهند و هر شش ماه یک بار گزارشی از وضع مالی بنیاد تهیه و به رییس بنیاد تسلیم و نسخه‌ایی از گزارش خود را برای مجمع عمومی مؤسسین ارسال نمایند.
ماده ۱۹ – بازرسان
بنیاد دارای سه تا پنج نفر بازرس خواهد بود که از طرف مجمع عمومی مؤسسین همه ساله برگزیده می‌شوند.
حدود اختیارات و وظائف آنان تنها از طرف بنیاد به آنان ابلاغ می‌شود. حق‌الزحمه بازرسان را مجمع عمومی مؤسسین تعیین می‌کند.
بازرسان در هر مورد گزارش خود را تسلیم رییس بنیاد خواهند کرد.
ماده ۲۰ – حسابرسی
یک مؤسسه حسابرسی از طرف رییس بنیاد برای تنظیم امور عملیاتی بنیاد دعوت می‌شود که روشهای کار حسابهای بنیاد را تنظیم و به مباشرت خود حسابهای بنیاد را نگهداری نماید.
در پایان هر سال مالی به محاسبات رسیدگی و پس از تصویب ترازنامه در مجمع عمومی مؤسسین مازاد استحمالات برای اجراء طرح‌های بنیاد در سال مالی اختصاص داده می‌شود.
ماده ۲۱ – سال مالی
سال مالی بنیاد از اول فروردین هر سال شروع و به آخر اسفند همان سال پایان می‌پذیرد.
ماده ۲۲ – دفاتر حسابداری – ترازنامه
بنیاد دارای دفاتر حسابداری پلمپ شده خواهند بود که از طرف حسابرسی بنیاد طبق آخرین و بهترین روشهای حسابداری تنظیم و نگاهداری می‌شود و رییس بنیاد موظف است ترازنامه عملکرد هر دوره مالی و گزارش اقدامات بنیاد را منتهی تا سه ماه بعد تنظیم و تسلیم ناظران مالی و مجمع عمومی مؤسسین بنماید.
ماده ۲۳ – انحلال
هر زمان مؤسسین تصمیم به انحلال بنیاد بگیرند حق دارند در مجمع عمومی مؤسسین انحلال بنیاد را مطرح و تصویب کنند.
در موقع انحلال سه نفر از اعضاء مؤسسین به عضویت هیأت تصفیه انتخاب و اختیارات و مدت مأموریت و حق‌الزحمه آنان از طرف مجمع عمومی مؤسسین معین می‌شود.
هیأت تصفیه موظف است در اسرع وقت به محاسبات رسیدگی و دیون و تعهدات بنیاد را پرداخت و مطالبات را وصول و حاصل را به دولت برای امور عام‌المنفعه تسلیم و ختم تصفیه را اعلام نماید.
ماده ۲۴ – موارد پیش بینی نشده
در کلیه مواردی که تکلیف خاصی برای آن در این اساسنامه پیش‌بینی نشده است طبق قوانین و مقررات شرعی و قانونی و عندالاقتضا طبق نظر شورای انقلاب عمل خواهند شد.
ماده ۲۵ – تصویب اساسنامه
این اساسنامه در بیست و پنج ماده در جلسه سوم شعبان ۱۲۹۹ مطابق با هفتم تیر ماه ۱۳۵۸ مجمع عمومی مؤسسین به تصویب رسید.