[به موجب ماده ۱۲ لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیای اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸/۶/۲۵، مصوب ۱۳۵۹/۱/۲۶ لغو شده است.]
اراضی مورد نظر به سه قسمت تقسیم می‌شوند:
الف – اراضی منابع طبیعی که در اختیار دولت اسلامی است.
ب – اراضی که زیر کشت بوده و توسط نهادهای دولت اسلامی قانوناً مصادر شده و در دست بنیاد مستضعفین می‌باشد.
ج – اراضی بزرگ که در دست زمین‌داران بزرگ است و ظاهراً با ملاک‌های رژیم قبلی مجوز قانونی هم دارند.
(زمین بزرگ سه برابر زمینی است که عرف محل برای یک کشاورز با خانواده خود لازم می‌داند)
توضیح بند الف – این گونه اراضی به عنوان ثروت عمومی در اختیار و کنترل دولت اسلامی است و دولت اسلامی بر اساس نیاز و توانایی افراد واجد شرایط بهره‌وری از این گونه اراضی و منابع را به آنها واگذار می‌کند. در واگذاری این اراضی همیشه مصلحت جامعه باید مد نظر قرار گیرد.
توضیح بند ب – در مورد اراضی مصادره شده، مانند بند الف با توجه به مصلح جامعه و نیاز و توانایی اشخاص اراضی به افراد واجد شرایط واگذار می‌شود و یا برای کارهای عام‌المنفعه اختصاص می‌یابد.
توضیح بند ج – در مورد زمینهای مالکین بزرگ می‌توان این گونه زمینها را به دو قسمت تقسیم نمود.
1 – زمینهای بایر: که به علل مختلف توسط مالکین بزرگ بایر نگاه داشته شده است و با توجه به نیاز جامعه و مسئله خودکفایی مملکت و با توجه به این که این زمینها فقط به صرف این که مالکیت از آن آنها است بدون کشت مانده و اجازه کشت به دهقانان هم داده نمی‌شود، دولت اسلامی این زمینها را در اختیار خود می‌گیرد تا در اختیار دهقانان و داوطلبان واجد شرایط گذارده شود.
تبصره – در صورت وجود تأسیساتی در این گونه زمینها، آن قسمت از زمینی که عرفاً و به طور طبیعی مربوط و مورد احتیاج تأسیسات مزبور مستثنی تلقی می‌شود. چنانچه تأسیسات موجود مستقیماً برای کشاورزی زمین باشد ارزیابی گردیده بهای آن پرداخت خواهد شد و در غیر این صورت کماکان در اختیار مالک باقی می‌ماند.
در مورد زمینهای دائر و مزروعی تحت تصرف اینگونه افراد اگر شخصاً به امر کشاورزی اشتغال داشته باشند شرایط اقلیمی و اجتماعی مختلف ایران تا حد سه برابر مذکور در توضیح بند ج زمین در اختیارشان باقی خواهد بماند در صورتی که کشت‌کننده فرد دیگری است و واجد شرایط می‌باشد زمین به او واگذار خواهد شد این گونه متصرفین با توافق و پس از کسر بدهیهای قانونی و شرعی می‌توانند اراضی محل دیگری را در مقابل زمین متصرفی خود دریافت دارند و یا این که اجرت‌المثل بگیرند. و سپس بقیه زمینها در اختیار دولت قرار می‌گیرد تا با توجه به مصلحت جامعه به واجدین شرایط واگذار‌شود.
تبصره – در صورتی که در محل زمینهای دولتی و مصادره شده قابل کشت مشمول بندهای الف و ب وجود داشته باشد اول آن زمینها داده می‌شود.
ترکیب هیأت 7 نفره
این هیأت تشکیل شده از نمایندگان زیر:
1 – 2 نفر نماینده از وزارت کشاورزی
2 – 1 نماینده وزارت کشور یا استانداری محل
3 – 1 نفر نماینده جهاد سازندگی
4 – 1 نفر نماینده دادگستری یا دادگاه‌های انقلاب
5 – دو نفر نماینده شورای ده
تبصره 2 – مقررات مغایر با این هیأت ملغی می‌باشد.
وظایف هیأت 7 نفره
1 – حل و فصل قضایای مورد نزاع مربوط به اجرای این قانون
2 – واگذاری زمین با توجه به نوع اراضی بالا بند (الف – ب – ج).
3 – تشخیص صلاحیت و میزان استفاده از وام و امکانات کشاورزی در طول اجرای این قانون.
ضوابط واگذاری زمین
1 – در واگذاری زمین به روستاییان بدون زمین، کم زمین و فارغ‌التحصیلان کشاورزی و افراد علاقمند به کار کشاورزی با توجه به اولویت بین آنها زمین داده می‌شود.
2 – واگذاری زمین برای مدت معین (چندساله) با توجه به شرایط خاص منطقه است و در صورت عملکرد مطلوب واگذاری زمین تمدید می‌شود.
3 – زمینهای واگذاری به صورت شرکت و تعاونی و مشاع می‌باشد به جز موارد استثنایی که در این صورت تصمیم مقتضی توسط گروه 7 نفری اتخاذ خواهد شد.
4 – در صورتی که قرار بشود زمین انتقال یابد این کار باید از طرف دولت اسلامی انجام گیرد.
5 – باید زمین بدون عذر موجه معطل نماند.
6 – باید عملکرد روی زمین به گونه‌ای باشد که موجب اتلاف زمین نشود.
7 – زمینهای واگذاری قابل فروش نمی‌باشد.
8 – کشت روی زمینها باید با توجه به نیازهای جامعه باشد.
9 – زارع یا زارعین موظف هستند حدود و سازمان اراضی مورد قرارداد را حفظ نمایند.
10 – زارعین حق تصرف زمینهای دیگر غیر از آنچه که دولت اسلامی به آنها داده است ندارند.
واژه‌نامه
1 – اراضی بایر: زمینهایی است که سابقه احیاء دارد ولی به علت اعراض و عدم بهره‌برداری برای مدت پنج سال متوالی بدون عذر موجه متروک مانده و یا بماند.
2 – اراضی دایر: زمینهایی است که احیاء شده و مستمراً مورد بهره‌برداری است.
3 – اراضی منابع طبیعی: جنگلها و مراتع – بیشه‌های طبیعی – نهالستانهای دولتی – جنگلهای دست کاشت می‌باشد غیر از اراضی فوق‌الذکر زمینهایی که به نحوی از انحاء در رژیم سابق ملی اعلام شده (زمینهایی که جهت محیط زیست و شکارگاه‌ها و جلوگیری از بدی آب و هوا در ملکیت دولت درآمده است).
4 – اراضی موات: زمینهایی است که سابقه احیاء و بهره‌برداری ندارد و به صورت طبیعی باقیمانده است.
5 – اراضی آیش: زمین دایری است که به صورت متناوب طبق عرف محل برای دوره معینی بدون کشت بماند.