عريضه شیخ فضل اللّٰه و همفکرانش به محمدعلی شاه در خصوص منافات مشروطه با قواعد اسلام و اعلام حرمت آن و درخواست عدم تشکیل مجلس شورای ملی، و جواب شاه مبنی بر انصراف از مجلس شورای ملی

تاریخ تصویب: ۱۲۸۷/۰۸/۲۸
تاریخ انتشار: ۱۲۸۷/۰۸/۲۷
اطلاعات بیشتر:

– نقل از: ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، چ ۱۳۵۷، بخش دوم، ص ۲۴۱ تا ۲۴۳

روز یکشنبه ٢٧ شوال [١٣٢۶] – [۱۲۸۷/۹/۱] [ص ۲۴۱]
امروز مسموع گردید شیخ فضل اللّٰه عریضه عرض کرده است و اعلیحضرت شاهنشاه بر حاشیه آن دستخط فرموده‌اند که مشروطه مخالف با قوانین اسلام است.


روز سه شنبه ٢٩ شوال [١٣٢۶] – [۱۲۸۷/۹/۳] [ص ۲۴۱]
امروز دستخط اعلیحضرت بر حرمت مشروطیت منتشر گردید.
و نیز مسموع گردید طالشها با اردوی دولت جنگ کرده و فتح با طالشها بوده است.


روز چهارشنبه سلخ شوال المکرم ١٣٢۶ – [۱۲۸۷/۹/۴] [ص ۲۴۱ و ۲۴۲]

صورت عریضه شیخ فضل اللّٰه و امام جمعه و سایرین

بسم اللّٰه الرحمن الرحیم

به موقف عرض بندگان اعلیحضرت شاهنشاه اسلامیان پناه خلدالله ملکه و سلطانه، معروض می داریم:
در روز دوازدهم شهر حال شوال، که کارگزاران دولت جمع کثیری از وجوه علماء و شاهزادگان و وزراء و امراء و اعیان و اشراف و تجار را حسب الامر احضار به دربار گردون‌مدار نمودند، از طرف قرین الشرف اراده سنیه را به اعطای مجلس شورای عمومی و تأسیس قوانین آن ابلاغ فرمودند، تمام حاضرین متفق الکلمه جواب عرض نمودند که مجلس شورای عمومی، منافی با قواعد اسلام است و ممکن الجمع نیست؛ چنانچه به رأی العین مشاهده کردیم و ما مسلمانان که در تحت اقتدار سلطنت اسلامیه هستیم ابداً راضی نمی‌شویم که وهنی به اسلام و دین ما برسد و در مقابل احکام اسلامیه شاه و رعیت یکسان است و بر همه لازم است حفظ دین و آئین شریعت سیدالمرسلین (ص).
بعد از آن، تلگرافات عموم ولایات که قریب به دویست طغری بود، بعضی تفصیلاً و بعضی بر وجه اجمال قرائت شد.
و پس از آن، احکام حجج اسلام و علماء اعلام ولایات گوشزد حاضرین شد و عرایض عدیده متظلمانه در استیمان از این بلیه عظیمه از طبقات علماء و اهل علم و طلاب و تجار و اصناف که غائب از آن محضر بودند، یکان یکان خوانده شد.
بعد ذلک کلّه، حضار مجلس، از علماء و تمام طبقات، به توسط جناب اشرف صدراعظم عریضه[ای] متضرعانه در استدعای انصراف از این عزیمت به حضور باهرالنور ملوکانه تقدیم داشتند و پس از استیذان، شرفیاب حضور معدلت ظهور شدند و استدعای مجدانه حضوری هم نمودند و به وعده مراحم ملوکانه و قبول استدعای مقصد اسلامی به اصدار دستخط انجم‌نقط مرخص شدند، تاکنون که یوم بیست و چهارم [۱۲۸۷/۸/۲۸] است، از ناحیه مقدسه اعلیحضرت همایونی، دستخط آسایش شرف صدور نپذیرفته؛ از آنجائی که به حکم محکم خلاق عالم جل اسمه، حفظ بیضه اسلام در قرون و اعصار بر عهده سلطان وقت و علماء اعلام است، از آن روز تا حال همه روزه از داعیان مطالبه انجاز وعد و اصدار دستخط می نمایند، و داعیان به دفع الوقت گذرانیده تا امروز که مطالبه از حد گذشت، چاره ندیده جز شرفیابی در دربار معدلت آثار، و بحمدالله نایل شدیم و از پیشگاه همایونی، ایفاء به وعد را جداً مستدعی هستیم، و چون این استدعا از جهت اداء تکلیف شرعی است، از صاحب شرع رخصت رجوع نداریم و متضرعانه جداً دستخط آفتاب‌نقط در آسودگی اهل اسلام از اضطراب و وحشت و دهشت، که در این مرحله دارند، از سده سنیه استدعا داریم.
قسم به جمیع معظمات شرعیه، که ماها بلکه تمام اهالی اسلام این مملکت، برای تأسیس مجلس شورای عمومی حاضر نیستند و نتیجه آن را جز هدم دین و هرج و مرج و هدر دماء محترمه و هتک نوامیس اسلامیه نمی دانیم.

الامر امر الاقدس الاعلی مطاع مطاع.


صورت دستخط اعلیحضرت بر حاشیه عریضه [ص ۲۴۳]

بسمه تبارک و تعالی
جنابان مستطابان حجج اسلام، سلمهم اللّٰه تعالی،

عزم ما همه وقت بر تقویت اسلام و حمایت به شریعت حضرت نبوی، صلوات اللّٰه علیه، بوده و هست؛ حال که مکشوف داشتید تأسیس مجلس با قواعد اسلامیه منافی است و حکم به حرمت دادید، و علماء ممالک هم به همین نحو کتباً و تلگرافاً، حکم بر حرمت نمودند، در این صورت ما هم از این خیال، بالمره منصرف، و دیگر عنوان همچو مجلسی نخواهد شد؛ لکن به توجهات حضرت امام زمان عجل اللّٰه فرجه، در نشر عدالت و بسط معدلت دستورالعمل لازم داده و می‌دهیم.
آن جنابان تمام طبقات را از این عزم خسروانه ما بر نشر معدلت و رعایت حقوق رعیت و اصلاح مفاسد به قانون دین مبین اسلام حضرت خاتم النبیین صلوات اللّٰه و سلامه علیهم اجمعین، اطلاع بدهید.

(محمد علی شاه قاجار)


در حاشیه ورقه مطبوعه، چنین نوشته شده است:

انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون
بعد از آنکه تلگرافات و احکام کتبی علماء اعلام و حجج اسلام از ممالک محروسه ایران دایر بر حرمت مشروطیت، و عرایض متضرعانه اهالی در استیحاش از ایجاد مجلس شورای عمومی به توسط حجج اسلامیه دارالخلافه و امناء دربار جاویداقتدار، از لحاظ مبارک بندگان اقدس همایونی، خلدالله ملکه و سلطانه، گذشت و در بیست و چهارم شهر شوال، دستخط آفتاب نقط همایونی، که به قلم معجزشیم ملوکانه، در صدر عریضه علماء عظام و حجج اسلام، شرف صدور یافت، طبقات اهالی مجدانه مطالبه صورت آن را می‌کردند، عجالةً برای اطمینان خاطر عمومی، به طور طبع منتشر گردیده تا آنکه عما قریب، عکس و گراور آن هم اشاعه و توزیع شود.

دسته‌ها