ماده ۱ – به منظور ایجاد هماهنگی در بهبود امور اجتماعی و عمران دهات و استفاده از نیروی انسانی بر اساس خودیاری و همکاری و شرکت و دخالت ساکنان دهات در تنظیم و اجرای برنامه‌های اصلاحات روستایی از تاریخ تصویب این لایحه قانونی اصلاح امور اجتماعی و کمک به عمران دهات به عهده انجمنهای ده محول می‌شود که تحت هدایت وزارت کشور انجام وظیفه نمایند.
تبصره ۱ – ده یا قریه از نظر این لایحه عبارت است از مرکز جمعیت و محل سکونت حداقل ۲۵۰ نفر (یا ۵۰ خانوار) که درآمد اکثریت افراد آن از طریق کشاورزی حاصل می‌شود.
ماده ۲ – انجمنهایی که به موجب این لایحه انتخاب و تشکیل می‌شوند دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی بوده و جانشین شوراها و انجمنهای سابق خواهند بود.
ماده ۳ – در هر ده انجمنی مرکب از پنج نفر که برای مدت سه سال و با اکثریت آراء ساکنان همان ده انتخاب می‌شود تشکیل می‌گردد و عضویت انجمن افتخاری خواهد بود.
ماده ۴ – وزارت کشور مکلف است در مدت دو سال از تاریخ تصویب این لایحه قانونی انتخاب انجمن دهات را در سراسر کشور به اتمام رساند.
ماده ۵ – واجدین شرایط زیر می‌توانند در انتخاب انجمن ده شرکت نمایند :
الف – داشتن تابعیت ایران.
ب – سکونت لااقل شش ماه قبل از شروع انتخابات انجمن در محل.
ج – دارا بودن لااقل ۱۸ سال تمام.
د – نداشتن سابقه محکومیت به جنحه و جنایت.
ه – دارا بودن اهلیت قانونی.
ماده ۶ – واجدین شرایط زیر می‌توانند عضو انجمن ده انتخاب شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع می‌باشد :
الف – داشتن تابعیت ایران.
ب – سابقه سکونت لااقل دو سال متوالی و اشتغال به کشاورزی و یا کسب و کار در ده قبل از انتخاب انجمن.
ج – دارا بودن حداقل ۲۵ سال و حداکثر ۶۵ سال سن.
د – نداشتن سابقه محکومیت به جنحه و جنایت.
ه – نداشتن عضویت در احزاب غیر قانونی.
و – دارا بودن اهلیت قانونی.
ماده ۷ – اعضای انجمن ده باید در اولین جلسه انجمن به مضمون زیر سوگند یاد کرده و ذیل سوگندنامه را امضاء و یا اثر انگشت تسجیل نمایند.
(من به خدای بزرگ و قرآن مجید سوگند یاد می‌کنم که همواره نسبت به اساس سلطنت مشروطه و حفظ استقلال و مصالح کشور و تأمین رفاه و آسایش اهالی ده کوشا بوده و وظایف و تکالیف قانونی محوله را در نهایت صداقت و امانت انجام دهم).
تبصره – اقلیتهای مذهبی به کتاب آسمانی خود سوگند یاد خواهند نمود.
ماده ۸ – در انتخابات اعضاء انجمن ده در صورت تساوی آراء شخص باسواد اولویت خواهد داشت و شرایط متساوی شخص مسن‌تر انتخاب خواهد شد ولی منشی و خزانه‌دار حتی‌الامکان از بین افراد باسواد انتخاب شوند.
تبصره – هرگاه مقامات قضایی یا انتظامی عدم صلاحیت رییس یا یکی از اعضای انجمن را رسماً به اطلاع فرماندار رسانیدند فرماندار موضوع را در کمیسیون امنیت اجتماعی شهرستان مطرح و آن رییس یا عضو انجمن که عدم صلاحیت او از طرف کمیسیون مزبور تأیید شود از عضویت انجمن ده بر‌کنار می‌شود و از کسانی که بعد از ۵ نفر دارای آرایی هستند به ترتیب رأی به جای آنان دعوت خواهد شد و یا به جای عضو یا اعضای بر کنار شده مجدداً انتخابات طبق این قانون به عمل خواهد آمد.
ماده ۹ – وظایف انجمن ده به قرار ذیل است :
۱ – همکاری نزدیک و مؤثر با هیأت مدیره شرکت تعاونی ده برای پیشرفت وظایفی که به عهده دارند.
۲ – تهیه آب آشامیدنی و قابل شرب کردن آن به وسیله ساختمان آب‌انبار یا تصفیه و لوله‌کشی از دهانه قنات و نصب شیر و غیره.
۳ – کمک به توسعه و تعمیم فرهنگ از طریق احداث و نگهداری دبستان و یا آموزشگاه
حرفه‌ای با رعایت مقرراتی که در این مورد وجود دارد و احداث و نگهداری زمین ورزش و اقداماتی نظیر آن.
۴ – اراضی.تأمین بهداشت عمومی ده از طریق تنظیف معابر – خشکاندن باتلاقها – زه‌کشی
۵ – اصلاح و توسعه معابر ده – احداث و نگهداری راههای فرعی روستایی و احداث و نگاهداری سیل‌بندها.
۶ – ساختمان حمام و مستراحهای بهداشتی و رختشویخانه‌ها و احداث غسالخانه و گورستان و کشتارگاه در محل مناسب.
۷ – کمک به مأمورین وزارت کشاورزی در امور دفع آفات حیوانی و نباتی و توسعه درختکاری و سایر امور زراعتی.
۸ – احداث و نگهداری مساجد.
۹ – کمک به عجزه و ایتام مستحق.
۱۰ – کمک به توسعه صنایع دستی و روستایی.
۱۱ – تأمین روشنایی ده.
ماده ۱۰ – از تاریخ تصویب این لایحه قانونی دو درصد از کلیه محصول کشاورزی در تمام دهات کشور و هر گونه عوائد دیگری که در ده تحصیل شود باید به انجمن ده تحویل گردد و به علاوه انجمنها می‌توانند هدیه‌های بلاعوض اشخاص را قبول و جزء درآمد خود منظور نمایند.
تبصره ۱ – درآمدهای وصولی به وسیله انجمن ده از پرداخت مالیات بر درآمد و هر گونه مالیات و عوارض دولتی دیگر معاف خواهد بود.
تبصره ۲ – صاحبان درآمد می‌توانند با موافقت انجمن صدی دو وجوه عمرانی را به صورت نقد یا جنس برای اجرای طرحهای عمومی مصوبه انجمن ده بپردازند.
تبصره ۳ – کلیه درآمد هر انجمن باید صرف آبادی و اصلاح امور حوزه همان انجمن بشود مگر در مواردی که طرحهای مشترک وسیله چند ده اجراء می‌شود مانند ایجاد راههای فرعی که مورد استفاده همه آنها قرار می‌گیرد.
ماده ۱۱ – موقع و طرز پرداخت و نحوه وصول صدی دو با توجه به نوع محصول و مقتضیات محلی به وسیله انجمن ده تعیین شده و قبل از برداشت محصول از طریق آگهی در محل به اطلاع عامه برساند. کدخدا مسئول وصول درآمد انجمن ده در مقابل قبض رسید می‌باشد و مکلف است درآمدهای وصولی را بلافاصله پس از وصول به خزانه‌دار انجمن تحویل و رسید دریافت نماید و مراتب را به بخشدار کتباً اطلاع دهد.
ماده ۱۲ – چنانچه افراد نسبت به برآورد انجمن ده اعتراض داشته باشند می‌توانند مراتب را ظرف ۱۵ روز از طریق بخشداری به شورای عمرانی مزبور در ماده ۱۷ اعلام نمایند و رأی شورای مزبور قطعی و لازم‌الاجرا است.
تبصره ۱ – شورای مذکور در فوق موظف است ظرف مدت حداکثر یک ماه به اعتراضات رسیدگی و رأی خود را را اعلام دارد.
تبصره ۲ – هر گاه اشخاصی از پرداخت سهم خود استنکاف نمایند کدخدا مکلف است مراتب را به بخشدار اطلاع دهد و بخشدار با آنها مطابق آیین‌نامه وصول مالیات املاک مزروعی عمل خواهد نمود.
تبصره ۳ – هرگاه عوائد ده کلاً یا جزئاً به اجاره نقد و یا جنس و یا تواماً واگذار شده باشد مستأجر موظف است به نمایندگی از طرف موجر مقادیر و مبالغی که به عهده مؤدی است به انجمن تسلیم نموده و از مال‌الاجاره کسر نماید.
ماده ۱۳ – به منظور هدایت انجمنهای ده و نظارت در اجرای برنامه‌های اصلاحات اجتماعی روستایی و اجرای این لایحه قانونی در کلیه مناطق روستایی اداره‌ای به نام اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات در وزارت کشور تشکیل می‌شود.
ماده ۱۴ – وجوهی که به موجب لایحه قانونی ازدیاد سهم کشاورزان و سازمان عمران کشاورزی مصوب ۱۴ مهر ماه ۱۳۳۱ و قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات مصوب ۱۲ مردادماه ۱۳۳۵ و لوایح عمرانی دیگر در اختیار و حساب بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات و یا جزو مطالبات بنگاه مذکور می‌باشد به موجب این لایحه قانونی به اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات مذکور در این لایحه منتقل می‌گردد اداره مزبور مکلف است وجوه دریافتی را در دفاتر خود به نام همان منطقه که از آن وصول شده ثبت نماید.
تبصره ۱ – این وجوه برای تهیه و اجرای طرحهای اجتماعی هر ده به وسیله اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات مصرف خواهد شد. اینگونه طرحها باید به تصویب شورای عمران بخش رسیده باشد.
تبصره ۲ – وزارت دارایی مکلف است سهم عمرانی دهات را که مطابق قانون مالیات بر درآمد مصوب دهم مرداد ماه ۱۳۳۴ کمیسیون مشترک مجلس وصول نموده و می‌نماید چنانچه تاکنون به حساب انجمن ده مربوط در بانک نریخته باشد عیناً به حساب اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات منتقل نماید تا طبق مقررات تبصره (۱) در مورد وجوه مزبور عمل شود.
ماده ۱۵ – به منظور راهنمایی انجمنهای ده در تهیه برنامه‌های لازم و اجرای آنها و نظارت در کارهای انجمنهای ده اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات از وجود دهیاران و مأمورین بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات استفاده خواهند نمود.
تبصره ۱ – اداره مزبور از وجود آموزگاران و سپاهیان دانش به منظور راهنمایی انجمنهای ده استفاده خواهد نمود و چنانچه مأمورین مزبور نباشند وظیفه دهیار را موقتاً کدخدا انجام می‌دهد.
تبصره ۲ – استخدام کارمندان جدید به عنوان دهیار ممنوع است.
ماده ۱۶ – از تاریخ تصویب این لایحه وزارتخانه‌های عمرانی مکلفند مأمورین فنی خود را به استثنای آموزگاران و سپاهیان دانش و مأمورین ثابت وزارت بهداری که عهده‌دار امور درمانگاهها و بیمارستانها می‌باشند با وسایل و تجهیزات ضروری در سطح بخش متمرکز ساخته و کلیه خدماتی را که طبق برنامه‌های دولت باید به ساکنان روستاها بنمایند با همکاری انجمن در دهات انجام دهند.
ماده ۱۷ – به منظور تبادل نظر در امور اجتماعی و عمران دهات و بهبود وضع روستائیان و تلفیق برنامه‌های دولت در سطح ده در مرکز هر بخش شورای عمرانی بخش مرکب از بخشدار و نمایندگان کشاورزی – راه – فرهنگ – بهداری و بانک اعتبارات کشاورزی و عمرانی روستایی و نماینده اتحادیه شرکتهای تعاونی تشکیل خواهد شد.
تبصره – در صورتی که یک یا چند نفر از نمایندگان مذکور در ماده فوق در سطح بخش وجود نداشته باشد فرماندار نماینده‌ای تعیین و با حضور سایر نمایندگان شوری را تشکیل خواهند داد.
ماده ۱۸ – تعهدات و موافقتنامه‌هایی که در حدود مقررات و قوانین کشور تاکنون در مورد امور عمرانی و اجتماعی و اصلاحات روستایی بین وزارت کشور و سازمانهای مختلف دولتی و ملی و خصوصی و بین‌المللی و مانند آن منعقد گردیده همچنین طرحها و موافقتنامه‌هایی که در جریان بوده و بعداً‌تنظیم و منعقد می‌گردد وسیله اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات با موافقت وزارت کشور تعقیب و اجرا خواهد شد.
ماده ۱۹ – اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات می‌تواند کمکهای مالی که ممکن است از طرف اشخاص و سازمانهای مختلف ملی و بین‌المللی و مانند آن به منظور کمک به بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی روستاها و بالا بردن سطح فرهنگ و بهداشت و زندگی آن اهداء شود قبول نموده و بر طبق مقررات و موافقتنامه‌هایی که بین اهداکنندگان و وزارت کشور امضاء می‌شود به مصرف برساند.
ماده ۲۰ – این لایحه جانشین قانون لایحه امور اجتماعی و عمران دهات مصوب مردادماه ۱۳۳۵ می‌باشد.
ماده ۲۱ – وزارت کشور مکلف است آیین‌نامه‌های اجرایی این لایحه قانونی را تهیه و به موقع اجراء بگذارد.
ماده ۲۲ – وزارت کشور مکلف است پس از افتتاح مجلسین به تحصیل مجوز این لایحه قانونی اقدام نماید.
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۴۲/۶/۴ طرح لایحه قانونی تشکیل انجمنهای ده و اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات را که مشتمل بر ۲۲ ماده و ۱۴ تبصره می‌باشد تصویب نموده.
از طرف نخست‌وزیر
تاریخ: ۱۳۴۲.۷.۱۷
شماره: ۴۱۳۹۴
وزارت کشور
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۴۲.۷.۱۳ بنابر پیشنهاد شماره ۵۰۰۰ – ۱۳۴۲.۶.۳۰ وزارت کشور تصویب نمودند که مواد ۱۴ و ۱۷ لایحه قانونی تشکیل انجمنهای ده و اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات مصوبه چهارم شهریورماه ۱۳۴۲ به شرح زیر اصلاح شود:
ماده ۱۴ – وجوهی که به موجب لایحه قانونی ازدیاد سهم کشاورزان و سازمان عمرانی کشاورزی مصوب ۱۴ مهرماه هزار و سیصد و سی و یک و قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات مصوب ۱۲ مرداد ماه ۱۳۳۵ و لوایح عمرانی دیگر در اختیار حساب بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات و یا جزو مطالبات بنگاه مزبور می‌باشد به موجب این لایحه قانونی به اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات مذکور در این لایحه منتقل می‌گردد که به‌طور تساوی به موجب آیین‌نامه‌ای که به تصویب وزارت کشور می‌رسد بین استانها و فرمانداریهای کل برای کمک به انجمنهای دهاتی که بیشتر احتیاج دارند مصرف شود.
تبصره ۱ – موجودی شوراها و انجمنهای سابق دهستان و بخش نیز مشمول این ماده خواهد بود.
تبصره ۲ – وزارت دارایی مکلف است سهم عمرانی دهات را که مطابق قانون مالیات بر درآمد مصوب دهم مردادماه ۱۳۳۴ کمیسیون مشترک مجلسین وصول نموده و می‌نماید چنانچه تاکنون به حساب انجمن ده مربوط در بانک نریخته باشد عیناً به حساب اداره کل امور اجتماعی و عمران دهات منتقل نماید تا بر اساس ماده فوق به مصارف قانونی برسد.
ماده ۱۷ – به منظور تبادل نظر در امور اجتماعی و عمران دهات و بهبود وضع روستائیان و تلفیق برنامه‌های دولت در سطح ده در مرکز هر بخش شورای عمرانی بخش مرکب از بخشدار و نمایندگان کشاورزی – راه – فرهنگ – بهداری و بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی و نماینده اتحادیه شرکتهای تعاونی و اداره کل امور اجتماعی دهات تشکیل خواهد شد.
تبصره ۱ – در صورتی که یک یا چند نفر از نمایندگان مذکور در ماده فوق در سطح بخش وجود نداشته باشد فرماندار نماینده‌ای تعیین و با حضور سایر‌نمایندگان شورا را تشکیل خواهد داد.
تبصره ۲ – در صورت لزوم وزارت کشور می‌تواند شوراهای مشابهی به ریاست استاندار و فرماندار در سطح استان و شهرستان تشکیل دهد وظایف شوراهای مزبور در آیین‌نامه اجرایی این لایحه قانونی تعیین خواهد شد.
وزارت کشور مکلف است پس از افتتاح مجلسین به تحصیل مجوز این لایحه قانونی اقدام نماید.
تصویبنامه‌های فوق که به استناد ماده واحده مصوبه بیستم آذرماه ۱۳۴۲ تقدیم شده بود در کمیسیون کشور مجلس شورای ملی مطرح گردید و کمیسیون مزبور نظر داده که با تصویب قانون تشکیل انجمن ده و دهبانی مفاد تصویبنامه‌های فوق موضوعاً منتفی است و منتفی بودن آنها پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز سه‌شنبه ۱۳۵۴.۱.۲۶ در جلسه روز شنبه سوم آبان ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و چهار شمسی مورد تصویب مجلس سنا قرار گرفت.
رییس مجلس سنا – جعفر شریف‌امامی