قرارداد ۱۹۰۷ سن پترزبورگ بین روسیه و بریتانیا درباره ایران

تاریخ تصویب: ۱۲۸۶/۰۶/۰۸
تاریخ انتشار: ۱۲۸۶/۰۶/۰۷
دسته:
اطلاعات بیشتر:

– مورگان شوستر آمریکایی با تصویب مجلس، به ایران آمد تا سیستم بودجه و مالیات در ایران را پایه‌ریزی کند. مالکان بزرگ زمین چون به بانک‌های روسی مقروض بودند و زمین‌های آنها در گروی بانک روس بود، از پرداخت مالیات سر باز زدند و از روسیه کمک خواستند. روسیه خواستار اخراج مورگان شوستر از ایران شد، ولی مجلس آن را رد کرد. به این بهانه، روسها به ایران حمله کردند و در ۹ آذر ۱۲۹۰ استان گیلان و در ۷ دی ۱۲۹۰ تهران اشغال شد.
در نتیجه این اشغال، مجلس شورای ملی، به مدت سه سال از ۱۲۹۰ تا ۱۲۹۳ تعطیل گردید.

۵ آگوست ۱۹۱۴ برابر با ۱۳ امرداد ۱۲۹۳ – جنگ جهانی اول. روس‌ها نیروهای بیشتری در بخش شمالی ایران مستقر کردند و نیروهای بریتانیا نیز بوشهر و آبادان را اشغال کردند.

بهمن ۱۲۹۶ – تروتسکی، وزیر خارجه حکومت جدید کمونیستی شوروی، اعلام کرد که قراردادهای میان ایران و روسیه که مغایر تمامیت ارضی ایران هستند بی اعتبارند.

۴ مرداد ۱۲۹۷ – دولت ایران اعلام کرد قراردادها و امتیازهای داده شده به روسیه که با تهدید و رشوه امضا شده‌اند لغو می‌شود.

۱۲ اسفند ۱۲۹۶ – در قرارداد صلح میان شوروی، آلمان و اتریش، که در شهر برست لیتوفسک Brest- litowsk در روسیه سفید امضا شد، دولت شوروی استقلال و و تمامیت ارضی ایران و افغانستان را به رسمیت شناخت.

قرارداد در باب ایران

نظر به اینکه دولتین انگلیس و روس متفقا متعهدند که انتگریته و استقلال ایران را مراعات نمایند و محض آنکه صمیما مایل به حفظ نظم در تمام نقاط این مملکت و ترقی صلح آمیز آن می‌باشند و مایلند که برای تمام سایر ملل بالسویه حقوق تجارتی و صناعی همیشه برقرار بوده باشد و چون هر یک از دولتین مذکورتین به ملاحظه ترتیب جغرافیایی و اکونومی (ثروتی) اهتمام مخصوصی در حفظ امنیت و نظم بعضی ایالات متصله و یا متجاوزه ایران به سرحد روس از یک طرف و به سرحد افغانستان و بلوچستان از طرفی دیگر دارند برای احتراز از هر گونه علل و اسباب حدوث اختلاف نسبت به مصالح خودشان در ایالات سابق‌الذکر ایران به موجب مدلول فصول ذیل با یکدیگر اتفاق نمودند.

فصل اول

دولت انگلیس متعهد می‌شود که در آن طرف خطی که از قصر شیرین از راه اصفهان و یزد و خواف به نقطه‌ای از سرحد ایران منتهی و سرحد روس و افغانستان را تقاطع می‌نماید برای خود یا کمک برعایای خود یا معاونت به اتباع دولت دیگر در صدد تحصیل هیچ گونه امتیاز پلتیکی یا تجارتی از قبیل امتیازات راه‌های آهن و سایر راه‌ها و بانک‌ها و تلگراف‌ها و حمل و نقل و بیمه و غیره برنیاید و نیز دولت انگلیس متعهد است که وجها من‌الوجوه به هیچ وسیله در اوقاتی که دولت روس به مقام معاونت به مطالبه این قبیل امتیازات در نواحی مزبوره برمی‌آید ابدا ضدیت ننماید مسلم است که اماکن مذکوره در فوق جزو نواحی است که در آنها دولت انگلیس متعهد است که در مقام تحصیل امتیازات مذکوره فوق برنیاید.

فصل دوم

دولت روس هم متعهد است که در آن طرف خطی که از سرحد افغانستان از راه قازبک و بیرجند و کرمان رفته به بندر عباس منتهی می‌شود برای خود یا کمک به اتباع خود یا معاونت به رعایای دول دیگر درصدد تحصیل هیچگونه امتیاز پلتیکی یا تجارتی از قبیل امتیاز راه‌های آهن و سایر راه‌ها و بانک‌ها و تلگراف‌ها و حمل و نقل و بیمه و غیره برنیاید و نیز دولت روس متعهد است که وجها من الوجوه بهیچ وسیله در اوقاتی که دولت انگلیس در مقام کمک به مطالبه این قبیل امتیازات در نواحی مزبوره برمی‌آید ضدیت ننماید و مسلم است که اماکن مذکوره در فوق جزو نواحی است که در آنها دولت روس متعهد است که در مقام تحصیل امتیازات مذکوره فوق برنیاید.

فصل سیم

دولت روس متعهد می‌شود که بدون اینکه قبلا با دولت انگلیس مشاوره و تفهیمی شده باشد به هیچگونه امتیازی که به رعایای انگلیس در نواحی ایران واقعه فیمابین خطوط مذکوره در فصل اول و دوم داده شود ضدیتی نکند دولت انگلیس نیز بهمین نحو در باب امتیازاتی که به رعایای روس در همان نواحی ایران داده می‌شود متعهد است تمام امتیازات موجوده حالیه در نواحی مذکوره در فصل اول و دویم هم بحال خود برقرار بود.

فصل چهارم

مسلم است که عایدات تمام گمرکات ایران به استثنای گمرکات فارس و خلیج فارس یعنی عایداتی که به ضمانت وجه اصل و منافع قروض دولت ایران از بانک استقراضی روس تا تاریخ امضای این قرارداد حالیه داده شده برای همان منظور کمافی‌السابق برقرار خواهد بود نیز مسلم است که عایدات گمرکات ایران در فارس و خلیج فارس و همچنین عایدات عمل صید ماهی سواحل ایران در دریای خزر و همچنین عایدات پست و تلگراف برای ادای قروض دولت ایران از بانک شاهنشاهی که تا تاریخ امضای این قرارداد حالیه داده شده است کما فی‌السابق برقرار خواهد بود.

فصل پنجم

در صورت عدم ترتیب ادای وجه اصل یا پرداخت منافع قروض ایران از بانک استقراضی و بانک شاهنشاهی تا تاریخ امضای این قرارداد و در صورتی که برای دولت روس لازم شود، در محال عایداتی که برای مرتب رسیدن قروض از بانک استقراضی رهن شده و آن محال در نواحی مذکوره در فصل دویم این قرارداد واقعند کنترلی بگذارد، و نیز در صورتی که برای دولت انگلیس لازم شود در محال عایداتی که برای مرتب رسیدن قروض از بانک شاهنشاهی رهن شده و محال مزبوره در نواحی مذکوره در فصل اول این قرارداد واقعند کنترلی بگذارد، دولتین انگلیس و روس متعهد هستند که قبلا دوستانه با یکدیگر مشورت نموده متفقا قرار اقدام برقراری این کنترلی را بدهند و از تمام مداخلاتی که بر خلاف اصول و اساس این قرارداد حالیه است احتراز جویند.

در سنت پطرزبورغ نسختان به انجام رسید.

۳۱ اوت ۱۹۰۷

امضا (نیکلسن ـ ایزولسکی)

دسته‌ها