با اختیار حاصل از لایحه قانونی واگذاری اداره امور زندانها به وزارت دادگستری مصوب ۲۳/۶/۱۳۵۸ و لایحه قانونی الحاقی به ماده یک لایحه مذکور مصوب ۲۳/۲/۱۳۵۹ شورای انقلاب اسلامی ایران و با توجه به قانون اقدامات تأمینی مصوب ۱۲/۲/۱۳۳۹ و قانون تأسیس سازمان اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب ۷/۴/۱۳۵۶ آئین نامه اداره امور زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و سایر مؤسسات وابسته به زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی بشرح زیر تصویب میگردد:
باب اول ـ تعاریف، وظائف و تشکیلات کلی سازمان
فصل اول ـ تعاریف و وظائف سازمان
ماده ۱ –
الف – زندان محلی است که در آنجا متهمان و محکومان با قرار یا حکم کتبی مقام صلاحیتدار قانونی موقتاً یا برای مدت معینی یا بطور دائم نگهداری میشوند. مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی مؤسساتی هستند که در آنجا محکومان قبل یا بعد یا ضمن اجرای مجازات و یا مستقل از آن، تا رفع حالتی که آنها را در آینده در مظان ارتکاب جرم قرار میدهد، بحکم مراجع قانونی برای مدت معینی نگهداری شوند.
ب ـ کلیه زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات تأمینی و تربیتی در سراسر کشور تحت نظر شورای سرپرستی منتخب شورای عالی قضائی زیر نظر دادستان کل کشور اداره میشوند.
ج ـ یکی از اعضاء شورا مدیریت کل زندانها را عهده دار خواهد بود و عضو دیگر مدیریت کل دفتر اقدامات تأمینی و تربیتی را تصدی خواهد نمود و عضو قضائی شورای سرپرستی با تائید شورای عالی قضائی ریاست شورا را بعهده خواهد داشت.
د ـ هدف و وظائف اساسی شورا عبارت است از:
ـ اداره کلیه امور مربوط به زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و اقدامات تأمینی و تربیتی.
ـ نظارت بر اجرای کلیه قوانین و آئین‌نامه‌های مربوط به زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و اقدامات تأمینی و تربیتی.
ـ تعیین خط مشی کلی زندانها در سراسر کشور.
ـ بررسی و تصویب بودجه سالیانه و طرحهای عمرانی.
ـ بررسی و تصویب و نظارت بر مقررات مالی و استخدامی و اداری.
ـ بررسی و تصویب برنامه‌های مربوط به مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به زندانها.
ـ بررسی و تصویب برنامه‌های آموزشی و اقدامات تأمینی و تربیتی.
ـ اعمال نظارت بر امور زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و اقدامات تأمینی و تربیتی از طریق بازرسان ویژه.
تبصره ۱ ـ تصمیمات شورا با اکثریت آراء معتبر بوده و در صورت عدم حضور یکی از اعضاء، مصوبات شورا به اتفاق آراء معتبر خواهد بود.
تبصره ۲ ـ در صورت عدم تشکیل قانونی شورا و در کلیة مواردیکه بهر صورت امکان تشکیل شورا با اکثریت اعضاء میسر نباشد رئیس شورا وظایف شورا را انجام خواهد داد.
تبصره ۳ ـ رئیس شورا دارای دو معاون میباشد که به پیشنهاد او از طرف دادستان کل کشور منصوب میشوند.
هـ ـ معاونین که مدیران کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی و رؤسای زندانهای مراکز استان و ادارات اقدامات تأمینی و تربیتی به پیشنهاد مدیران مربوط و تصویب شورای سه نفری منصوب میشوند.
رؤسای زندان شهرستانهای تابع استان و رؤسای ادارات اقدامات تأمینی و تربیتی به پیشنهاد رؤسای مراکز استان از طرف مدیر کل زندانها و مدیر کل اقدامات تأمینی و تربیتی کشور منصوب میشوند.
سایر مدیران و کارکنان با تفویض اختیار به رؤسای مراکز استانها و شهرستانها و رعایت مقررات مربوط منصوب میشوند.
فصل دوم ـ تشکیلات سازمان مرکزی
ماده ۲ ـ تحت نظر شورای سرپرستی واحدهای زیر تشکیل میگردد:
الف ـ دفتر نظارت و پیگیری:
بمنظور نظارت بر حسن جریان امور و ابلاغ مصوبات شورا و بازرسی از واحدهای تابعه و پیگیری در چگونگی اجرای مصوبات و انجام امور اداری شورا.
ب ـ دفتر طرح و بودجه و آمار:
بمنظور تهیه و تنظیم بودجه سالیانه براساس خط مشی شورا و نیاز واحدهای تابعه اداره کل زندانها و اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی و دفاع از آن در مراجع مربوط ـ تهیه طرحها از جمله طرحهای عمرانی و ابلاغ بودجه مصوب براساس تخصیص اعتبارات و نظارت بر اجرای آن طبق دستورالعملهای بودجه ای تهیه و استخراج آمار فعالیتهای واحدهای مختلف و تهیه آمار توجیهی زندانیان و تهیه گزارشهای لازم برای مقامات ذیربط. بررسی و تهیه طرحهای تشکیلاتی، تهیه شرح وظائف و اقدام در مورد طبقه بندی مشاغل مطابق قوانین و آئین نامه‌های مربوط، بررسی و ارزیابی مشاغل از نظر تعیین شرایط احراز شغل و سایر امور مربوط.
تبصره– دفاتر مذکور بتعداد کافی عوامل اداری و کارشناس و بازرس در اختیار خواهند داشت و مصوبات شورا بدستور رئیس شورا از طریق واحد مدیریت نظارت و پیگیری جهت اجرا به مدیران کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی ابلاغ میگردد و مدیران این دفاتر توسط شورای سرپرستی زندانهای کشور منصوب میگردند.
ماده ۳ ـ اداره کل زندانها ـ این اداره کل که تحت نظارت شورای سرپرستی است اجرای قوانین و آئین‌نامه‌های مربوط به اداره امور انتظامی و فنی و قضائی زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها را در سراسر کشور عهده دار میباشد و دارای معاونین انتظامی، اداری، قضائی و فنی است.
ماده ۴ ـ معاونت انتظامی و ادارات تابعه ـ وظایف عمده این معاونت عبارت است از نظارت و مراقبت در حفظ انتظامات و بازرسی زندانها، نحوه نگهداری و حفاظت اسلحه و مهمات و پوشش خارجی زندان، جلوگیری از ورود اشیاء و مواد ممنوعه بداخل زندان، اعزام و بدرقه زندانیان به خارج و معاودت بموقع آنان به زندان، اجرای برنامه دو نوبت سرشماری از زندانیان در شبانه روز و سایر امور انتظامی و انضباطی زندانیان و پرسنل زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات تأمینی و تربیتی و دیگر وظائفی که بموجب آئین نامه زندانها و مقررات مملکتی و دستورات شورای سرپرستی زندانها به وی محول میشود. قسمتهائی که زیر نظر این معاونت قرار میگیرد عبارتند از:
ـ بازداشتگاهها
ـ قسمت پذیرش و تشخیص
ـ زندانهای بسته.
ـ زندانهای نیمه باز
ـ زندانهای باز
ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی وابسته بزندانها
ـ کانونهای اصلاح و تربیت
ـ تیمارستانهای مجرمین غیر مسئول
ـ تبعیدگاههای مجرمین بعادت
ـ مراکز معالجه مجرمین معتاد به استعمال الکل و مواد مخدر
ـ مراکز مراقبت بعد از خروج
ماده ۵ ـ معاونت اداری و مالی و آموزشی ـ وظائف عمده این معاونت عبارت است از نظارت بر کلیه امور اداری و مالی و آموزشی از جمله نظارت و مراقبت در امور ادارات دبیرخانه، کارگزینی، امور مالی، روابط عمومی و ارشاد، آموزش و تربیت بدنی و امور فرهنگی که شرح وظائف هر یک از ادارات مذکور در بخش مربوط بشرح وظائف ادارات توضیح داده خواهد شد.
اداراتی که زیر نظر این معاونت قرار میگیرند عبارتند از:
ـ اداره دبیرخانه
ـ اداره کارگزینی
ـ اداره امورمالی
ـ اداره روابط عمومی و ارشاد
ـ اداره آموزش و تربیت بدنی
ماده ۶ ـ معاونت فنی و تدارکاتی ـ وظائف عمده این معاونت عبارت است از نظارت و مراقبت در انجام امور خدمات و تأسیسات و امور ساختمانی، بهداشت و بهداری، تأسیس و توسعه و اداره کارخانجات و کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی وابسته به زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی، نظارت بر امر تدارکات و انبارها. اداراتیکه زیر نظر این معاونت تشکیل میگردد عبارتند از:
ـ اداره خدمات و تأسیسات
ـ اداره بهداشت و بهداری
ـ اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی
ـ اداره تدارکات
ـ اداره انبارها
ماده ۷ ـ معاونت قضائی ـ وظائف عمده این معاونت عبارت است از انجام امور قضائی و حقوقی سازمان زندانها از جمله نظارت و مراقبت در حسن اجرای وظائف ادارات بازرسی، رسیدگی به شکایات و امور زندانیان، نظارت بر انجام امور تقویم و اجرای احکام، بایگانی و سجل کیفری. این معاونت دارای ادارات مشروحه زیر است:
ـ اداره بازرسی
ـ اداره رسیدگی به امور زندانیان
ـ اداره تقویم و اجرای احکام
ـ اداره بایگانی و سجل کیفری
ماده ۸ ـ اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی تحت نظارت شورای سرپرستی انجام وظیفه میکند. وظائف عمده این اداره کل عبارتند از:
نظارت و مراقبت بر حسن اجرای وظائف مؤسسات تابعه در زمینه اقدامات تأمینی و تربیتی موضوع قانون اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب سال ۱۳۳۹ و قوانین و آئین نامه‌های مربوط و امور مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان و مطالعات و تحقیقات جرم شناسی. ادارات تابع آن عبارتند از:
ـ اداره مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی
ـ اداره مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان
ـ اداره تحقیقات و مطالعات جرم شناسی
ماده ۹ ـ اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی مسئولیت نظارت براجرای طرحها و اداره امور مربوط به مؤسسات تأمینی و تربیتی زیر را دارد:
ـ امور کانونهای اصلاح و تربیت
ـ امور تیمارستانهای مجرمین غیرمسئول
ـ امور تبعیدگاههای مجرمین بعادت
ـ امور کارگاههای کشاورزی، صنعتی و خدماتی.
ـ امور مراکز معالجه مجرمین معتاد به استعمال الکل و مواد مخدر
ـ امور مراکز مراقبت بعد از خروج
هر یک از قسمتهای فوق حسب وظیفه خاص نسبت به تهیه طرحها و برنامه‌های لازم در زمینه ایجاد و اداره با واحدهائی که مسئول تأسیس و اداره مؤسسات تأمینی میباشند همکاری لازم را بعمل میآورند.
تبصره ـ هر یک از واحدهای فوق‌الذکر طبق آئیننامه مربوط بخود اداره میشوند.
ماده ۱۰ ـ سازمان زندانها در مراکز استان و شهرستانها تشکیل میشود از رئیس زندان مرکز استان و معاونین او و رؤسای زندانهای شهرستانهای تابع استان و معاونین آنها و بتعداد لازم ادارات و دوایر مربوط.
تبصره ۱ ـ در صورتی که تعداد زندانیان در مراکز استان و شهرستانها از حد نصاب لازم (به تشخیص شورای سرپرستی زندانها) کمتر باشد رئیس زندان عهده دار کلیه امور معاونت‌های مختلف خواهد بود.
تبصره ۲ ـ رؤسای زندانهای شهرستانها تحت نظارت کلی رئیس زندان مرکز استان مربوط، برابر مقررات این آئیننامه عمل مینمایند.
تبصره ۳ ـ وظائف رؤسای زندانهای مراکز استان تحت نظارت کلی مدیرکل زندانها و معاونین او با توجه به حوزه عمل هر یک برابر مقررات آئیننامه خواهد بود.
ماده ۱۱ ـ در مراکز استان و شهرستان ادارات اقدامات تأمینی و تربیتی به پیشنهاد مدیر کل این اداره و تصویب شورای سرپرستی تأسیس میشود و تشکیلات آن عبارتند از:
رئیس مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی مرکز استان و معاونین او و رؤسای این مؤسسات در شهرستانهای تابع استان و معاونین آنها و به تعداد لازم ادارات و دوایر مربوط.
ماده ۱۲ ـ وظائف مسئولین ادارات اقدامات تأمینی و تربیتی در مرکز استان تحت نظارت کلی مدیرکل اقدامات تأمینی و تربیتی و با توجه به حوزه عمل هر یک برابر مقررات این آئیننامه خواهد بود.
تبصره ـ مسئولین ادارات اقدامات تأمینی و تربیتی شهرستانها تحت نظارت کلی مسئولین اداره اقدامات تأمینی و تربیتی مرکز استان مربوط برابر مقررات این آئیننامه عمل مینمایند.
ماده ۱۳ ـ در مراکز استان و شهرستانهائی که تعداد زندانی بحد نصاب (طبق تشخیص شورای سرپرستی زندانها) نرسیده باشد وظائف مسئولین اقدامات تأمینی و تربیتی بعهده رئیس کل دادگستری مرکز استان یا شهرستان یا رؤسای دادگاههای صلح یا بخش مستقل خواهد بود که به تشخیص خود از امکانات محلی برای زندانی استفاده نموده یا زندانی را به نزدیکترین مرکز این گونه مؤسسات اعزام مینمایند.
باب دوم ـ تعاریف و شرح وظائف ادارات مرکزی زندانها
فصل اول ـ ادارات تابعه معاونت انتظامی
ماده ۱۴ ـ بازداشتگاه محل نگهداری متهمانی است که تحت تعقیب بوده و طبق حکم غیر قطعی یا قرار مقامات قضائی تا اتخاذ تصمیم نهائی در آنجا بازداشت میباشند.
ماده ۱۵ ـ در بازداشتگاه در صورت امکان متهم شبها در اطاق انفرادی نگهداری میشود و روزها بطور گروهی با سایر متهمان از برنامه‌های آموزشی، حرفه ای، تفریحی و ورزشی استفاده مینماید مگر اینکه به لحاظ عدم شایستگی اخلاقی و نوع و اهمیت جرم ارتکابی اجتماع او با سایر متهمان مصلحت نباشد که در این صورت طبق تصمیم شورای طبقه بندی اقدام خواهد شد.
ماده ۱۶ ـ قسمت پذیرش و تشخیص بمنظور شناخت شخصیت زندانیان و طبقه بندی آنها با استفاده از خدمات کارشناسان متخصص در هر زندان طبق تشخیص شورای سرپرستی زندانها تحت نظر رئیس زندان یا معاون او تشکیل میگردد، رئیس زندان موظف است طبق مواد بعدی برای هر زندانی پرونده شناخت شخصیت تشکیل دهد.
ماده ۱۷ ـ محکومان حداکثر دو ماه در قسمت پذیرش و تشخیص بوسیله متخصصین مذهبی، علمی و تربیتی، حرفه ای، تحت آزمایشهای پزشکی، روانپزشکی، آزمونهای روانشناسی و شناخت شخصیت و استعداد قرار گرفته و میزان سلامت جسمی و روانی و معلومات و اطلاعات علمی و حرفه ای آنان از جهت شناخت شخصیت بررسی و تعیین میگردد، مددکاران اجتماعی طبق موازین اسلامی در خصوص سوابق زندگی زندانی تحقیقات لازم بعمل آورده گزارش کاملی از گذشته محکوم از دوران طفولیت تا زمان تنظیم گزارش در محیط‌های مختلف خانوادگی، تحصیلی، محلی، حرفه ای و غیره را با اظهار نظر خود تهیه مینمایند. در انقضاء مدت اقامت زندانی در قسمت پذیرش و تشخیص کلیه گزارشهای متخصصین در پرونده شخصیت او متمرکز میشود تا در شورای طبقه بندی مطرح شود.
ماده ۱۸ ـ در مورد متهمانی که بموجب قرارهای صادره بازداشت شده و با گذشت دو ماه از تاریخ بازداشت پرونده آنها منتهی به رأی قطعی نشده باشد، در صورت تقاضای آنها مبنی بر اشتغال بکار در زندان یا بررسی شخصیت زندانی و احراز توان حرفه ای و تخصص از طریق کارشناسان و متخصصین مذکور در ماده ۱۷ این آئیننامه، پرونده شخصیت زندانی جهت تعیین نوع زندان و اشتغال یا عدم اشتغال بکار آنها و کیفیت آن، ظرف یکماه به شورای طبقه بندی ارسال میگردد.
ماده ۱۹ ـ قسمت پذیرش و تشخیص دارای شورائی است بنام شورای طبقه بندی زندانیان که در خصوص تعیین و تغییر نوع زندان، اشتغال یا عدم اشتغال بکار زندانیان و نحوه آن، همچنین انتقال آنان از زندانی به زندان دیگر و موارد دیگر طبق مقررات این آئیننامه اتخاذ تصمیم مینمایند.
ماده ۲۰ ـ شورای طبقه بندی هفته ای یک بار بریاست دادیار ناظر زندان و در حوزه دادگاه بخش مستقل بریاست رئیس دادگاه و شرکت رئیس زندان یا معاونین او و در صورت لزوم کارشناسان مذکور در ماده ۱۷ تشکیل میگردد.
ماده ۲۱ ـ زندانیان حسب سابقه، سن، جنسیت، نوع جرم، مدت مجازات، وضع جسمانی و روانی و چگونگی شخصیت و استعداد حسب تشخیص شورای طبقه بندی به یکی از انواع زندانها یا مؤسسات تأمینی و تربیتی مذکور در این آئیننامه اعزام میگردند.
تبصره ۱ ـ زنان و بطور کلی جوانان بین ۱۸ تا ۲۵ سال در زندانها جداگانه نگهداری میشوند و شورای طبقه بندی بکیفیت مذکور در موارد قبل نسبت به آنها اتخاذ تصمیم خواهد نمود.
تبصره ۲ ـ زنان زندانی میتوانند اطفال خود را تا سن پنجسال تمام بهمراه داشته باشند، رؤسای زندانها موظفند در هر زندان نسبت به تفکیک و جداسازی اطفال در محل مجزا اقدام و یا نسبت به انتقال اطفال به مؤسسات نگهداری اطفال مبادرت نمایند.
ماده ۲۲ ـ در صورت ضرورت و پیش آمد امر فوق‌العاده که محتاج به اتخاذ تصمیم فوری از طرف شورای طبقه بندی باشد به تقاضای رئیس زندان، این شورا در وقت فوق‌العاده تشکیل جلسه میدهد.
ماده ۲۳ ـ در صورت انتقال زندانی، رئیس زندان موظف است خلاصه ای از گزارش متخصصین و تصمیم شورای طبقه بندی را تهیه نموده به زندان یا مؤسسه ای که محکوم به آنجا اعزام میشود ارسال دارد.
ماده ۲۴ ـ زندان بسته با حفاظت کامل عبارت از زندانی است که کاملاً محصور بوده و دارای برجهای دیده بانی باشد. در پوشش خارجی زندان بسته باندازه کافی مأموران مسلح مأمور مراقبت و پاسداری میباشند. این نوع زندان برای نگهداری آندسته از محکومینی است که به تشخیص شورای طبقه بندی نگهداری آنان در سایر زندانها و مؤسسات وابسته به آن مصلحت نباشد.
تبصره ـ در این نوع زندان در صورت امکان محکوم شبها در اطاق انفرادی نگهداری میشود و روزها بطور انفرادی یا گروهی از برنامه‌های آموزشی و حرفه ای و تفریحی استفاده مینمایند و یا در کارگاههای داخل زندان بکار گمارده میشود.
ماده ۲۵ ـ زندان نیمه باز با حد متوسط حفاظت، زندانی است که محصور بوده و زندانیان بطور گروهی با تعداد کافی مأمور مراقب بدون اسلحه بکار اعزام میگردند و پس از خاتمه کار مجدداً به آسایشگاههای خود عودت داده میشوند.
ماده ۲۶ ـ زندان نیمه باز مخصوص نگهداری افراد زیر است:
ـ محکومان جرائم غیر عمدی
ـ کسانی که به حبس جنحه ای محکوم شده اند.
ـ کسانی که به حبس جنائی محکوم شده اند بشرطی که یک چهارم و حداقل سه سال از مجازات خود را در زندانهای بسته طی کرده باشند.
تبصره ـ در مورد محکومان به حبس توأم با جزای نقدی ملاک احتساب جمع مدت محکومیت حبس و مدتی است که محکوم از بابت جزای نقدی باید در زندان بسر برد مگر اینکه جزای نقدی پرداخت شده باشد که در اینصورت فقط مدت محکومیت حبس ملاک عمل خواهد بود.
ـ محکومان به حبس دائم پس از تحمل چهار سال از مجازات در زندان بسته، ممکن است باین نوع زندان منتقل شوند.
تبصره ـ شرط پذیرش محکومان مذکور در زندان نیمه باز احراز شایستگی اخلاقی و قابلیت اصلاح و وجود اعتماد بزندانی به تشخیص و تصمیم شورای طبقه بندی است، مشروط باینکه محکوم مجرم بعادت یا خطرناک نباشد.
ماده ۲۷ ـ زندان باز، زندانی است بدون حفاظت و مأمور مراقب که زندانی مدت محکومیت خود را در آن با اشتغال بکار یا بخدمت میگذراند و حق خروج از آن را نداشته و شبها را در نزدیکترین آسایشگاهی که بهمین منظور تعیین شده است استراحت مینمایند.
ماده ۲۸ ـ زندان باز مخصوص نگهداری زندانیان زیر است:
ـ محکومان بجرائم غیر عمدی
ـ محکومان به حبسهای جنحه ای پس از گذراندن یک چهارم از مدت محکومیت
ـ محکومان به حبس جنائی پس از گذراندن یک دوم (حداقل پنجسال) مدت محکومیت در یکی از زندانهای بسته یا نیمه باز.
ـ محکومان به حبس دائم پس از گذراندن ۷ سال از مدت محکومیت.
تبصره ۱ ـ در مورد محکومان به حبس توأم باجزای نقدی در صورتی که جزای نقدی پرداخت نشده باشد ملاک احتساب جمع مدت محکومیت حبس و حبس بازای جزای نقدی است.
تبصره ۲ ـ شرط پذیرش محکومان در زندان باز احراز شایستگی از نظر اخلاقی و حرفه ای و وجود اعتماد به زندانی به تشخیص و تصمیم شورای طبقه بندی زندانیان میباشد، مشروط باینکه محکوم مجرم بعادت یا خطرناک نباشد.
ماده ۲۹ ـ رئیس زندانهای باز و نیمه باز یا هر یک از مؤسسات محل کار زندانیان باید توسط مددکاران اجتماعی یا مأموران مربوط برابر موازین اسلامی بطور غیر مستقیم طرز رفتار و اخلاق و نظم و ترتیب کار محکومین را کنترل نماید.
ماده ۳۰ ـ رؤسای زندانهای نیمه باز و باز و مؤسسات محل کار زندانیان موظفند بمحض ورود زندانی آنان را به برنامه‌های خاص زندان و مؤسسات آشنا نموده و از آنان برابر موازین اسلامی تعهد اخذ نمایند که مقررات زندان یا مؤسسه را رعایت نموده و از آن تخلف ننمایند.
ماده ۳۱ ـ زندانیانی که در زندانهای نیمه باز و باز و یا در مؤسسات کار و حرفه اقامت دارند در تمامی ساعات اشتغال حق خروج از محل کار را نداشته هنگام خروج از آسایشگاه باید مستقیماً بمحل کار رفته و بموقع نیز مراجعت نمایند. ساعات ورود و خروج آنها در محل کار دقیقاً باید ثبت شود. توقف زندانیان در طول راه و تماس با اشخاص بمنظور انجام امور شخصی مطلقاً ممنوع است مأموران زندان موظف به کنترل غیر مستقیم زندانی با رعایت موازین اسلامی بوده تخلفات آنان و حوادث احتمالی را باید در اسرع وقت باطلاع رئیس مؤسسه یا زندان برسانند.
ماده ۳۲ ـ در هر مورد که زندانی مقررات مربوط بزاندانهای [بزندانهای] نیمه باز یا باز و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی را رعایت ننموده و یا بنا به گزارش مسئولین امر شایستگی اخلاقی جهت کار یا اقامت در محلهای مذکور را نداشته باشد و یا مرتکب فرار گردد، باید بلافاصله دستگیر و بزندان بسته اعزام و مراتب جهت اتخاذ تصمیم به شورای طبقه بندی اعلام گردد.
ماده ۳۳ ـ زندانیان طبق تصمیم شورای طبقه بندی بمنظور اشتغال بکار یا حرفه آموزی به مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی زیر اعزام میشوند:
1 ـ مؤسسات داخل زندان (این مؤسسات ممکن است در مالکیت زندان باشد یا به سایر سازمانهای دولتی یا مؤسسات خیریه یا تعاونیها یا بخش خصوصی تعلق داشته و زندان مجاز باستفاده از آنها باشد.)
2- مؤسسات خارج از زندان که نوعی زندان باز میباشد ( این مؤسسات ممکن است در مالکیت زندان باشد یا به سایر سازمانهای دولتی یا مؤسسات خیریه یا تعاونیها یا بخش خصوصی تعلق داشته و زندان مجاز باستفاده از آنها باشد.)
تبصره ۱ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی با توجه بوضعیت ساختمان و کیفیت حفاظت آنها به پیشنهاد رئیس مؤسسه و تشخیص شورای سرپرستی زندانها میتوانند بعنوان نیمه باز و یا باز تلقی گردند.
تبصره ۲ ـ مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی خارج از زندان باید حتی‌الامکان واجد محلهای کافی جهت نمازخانه، کتابخانه، وسایل ارتباط جمعی، خوابگاه، سالن غذاخوری، محلی جهت ملاقات زندانیان و سایر وسایل تفریحات سالم باشند.
ماده ۳۴ ـ در شهرهائی که کانون اصلاح و تربیت تأسیس نگردیده است برای نگهداری متهمان و محکومان کمتر از ۱۸ سال از محلهای جداگانه ای بعنوان دارالتأدیب استفاده میگردد.
ماده ۳۵ ـ دارالتأدیب از سه قسمت بشرح زیر تشکیل میگردد:
ـ بازداشتگاه
ـ قسمت پذیرش و تشخیص
ـ زندان دارالتأدیب
ماده ۳۶ ـ بازداشتگاه اختصاص به اطفالی خواهد داشت که از طرف مراجع قضائی درباره آنان تصمیم نهائی اتخاذ نگردیده است.
ماده ۳۷ ـ قسمت پذیرش و تشخیص بمنظور شناخت شخصیت زندانی طبق مقررات مربوط در این آئیننامه تشکیل میگردد.
ماده ۳۸ ـ زندان دارالتأدیب محل نگهداری اطفالی است که درباره آنان تصمیم نهائی اتخاذ شده این قسمت از دارالتأدیب دارای مؤسسات آموزشی، علمی و حرفه ای خواهد بود.
تبصره ۱ ـ اطفال روزها بطور دسته جمعی در این مؤسسات بکار آموزشی، علمی و حرفه ای پرداخته و شبها در اطاق اختصاصی بسر میبرند.
تبصره ۲ ـ حفاظت پوشش خارجی دارالتأدیب بعهده مأموران انتظامی و اداره امور داخلی آن بعهده مراقبین تربیتی، مربیان علمی و حرفه ای زیر نظر رئیس دارالتأدیب میباشد.
تبصره ۳ ـ رئیس و معاونان دارالتأدیب از بین کارکنان و مأمورین انتخاب میشوند که در خصوص تعلیم و تربیت اطفال بزهکار بصیرت و اطلاعات کافی داشته باشند.
ماده ۳۹ ـ حفاظت پوشش خارجی مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و کانونهای اصلاح و تربیت و تبعیدگاههای مجرمین به عادت و بخش بیمارستان مجرمین غیر مسئول و مراکز معالجه مجرمین معتاد به استعمال الکل و مواد مخدر بعهده مأموران انتظامی یا پلیس قضائی و اداره امور داخلی آنها بعهده مراقبین تربیتی و مددکاران اجتماعی و مربیان علمی، حرفه ای و اطباء تحت نظر واحدهای مربوط به آنها خواهد بود.
تبصره ـ هرگونه کمک به امر انتظامات داخلی مؤسسات فوق‌الذکر درصورت تقاضای مسئولان آن مؤسسات بعهده مأموران انتظامی یا پلیس قضائی میباشد.
فصل دوم ـ ادارات تابعه معاونت اداری و مالی و آموزشی
ماده ۴۰ ـ اداره دبیرخانه مسئول دریافت و ثبت مکاتبات، نامه‌های وارده و صادره، توزیع و ارجاع آن به واحدهای ذیربط، بایگانی، نگاهداری مکاتبات و اوراق و اسناد مربوط، تهیه و ابلاغ بخشنامه‌ها و دستورالعملهای اداری، ارسال نامه‌های دریافتی از شهرستانها، ارجاع مکاتبات مربوط به امور زندانها به واحدهای ذیربط بر حسب وظایف و پیگیری آنها تا حصول و اعلام نتیجه میباشد.
ماده ۴۱ ـ اداره کارگزینی مسئول اجرای مقررات استخدامی و پیش بینی احتیاجات سازمانی از لحاظ تأمین کادر مورد نیاز و انجام کلیه امور کارگزینی از قبیل: انتصاب، مرخصی، معذوریت، ترفیع، برقراری حقوق و مزایا، بازنشستگی، نگاهداری پرونده‌های استخدامی و تهیه آمار کارکنان و دیگر امور مربوط خواهد بود.
ماده ۴۲ ـ اداره امور مالی مسئول تأمین اعتبار و نظارت بر هزینه و انجام تعهدات ادارات کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی مطابق بودجه تخصیصی ـ بررسی و تهیه لیست مقایسه ای حقوقی و صدور حواله اعتبار حقوق و مزایای کارکنان و نیز صدور حواله اعتبار ـ تهیه و تنظیم لیست حقوق بازنشستگان و موظفین ـ دریافت اسناد هزینه قابل پرداخت و رسیدگی به آنها از جهت صحت هزینه و تأیید آنها ـ ابلاغ دستورالعملهای مالی و محاسباتی به واحدهای تابعه ادارات کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی ـ صدور حواله هزینه‌های قانونی ـ تهیه و تنظیم خلاصه حساب ماهانه ـ کنترل برگهای محاسباتی ـ رسیدگی به حساب تحویلداران و جمعداران ـ رسیدگی به سایر امور مالی طبق قانون محاسبات عمومی و سایر مقررات موضوعه میباشد.
ماده ۴۳ ـ اداره روابط عمومی و ارشاد مسئول تنظیم و اجرای برنامه‌های مذهبی، اعتقادی، فرهنگی زندانیان و رسیدگی به مسائل معنوی آنان و تلاش در بالا بردن فرهنگ اسلامی زندانیان از طریق تهیه و ارائه برنامه‌های هنری اسلامی بوده و با استفاده از وسائل ارتباط جمعی بمنظور آشنائی افکار عمومی با مسائل زندانها و انتشار مجله و نشریات لازم در مورد عملکرد و فعالیتهای انجام شده در زندانها اقدام مینماید.
ماده ۴۴ ـ اداره آموزش و تربیت بدنی مکلف به تهیه و تنظیم برنامه‌های لازم جهت آموزش علمی حرفه ای و تربیت بدنی زندانیان و برآورد وسائل و لوازم مربوط به برنامه‌های مزبور و اجرای آنها در زندانها، تنظیم و اجرای برنامه‌های آموزشی قبل و حین خدمت کارکنان زندانها با همکاری سازمانهای ذیربط و اداره امور کتابخانه زندانها میباشد.
فصل سوم ـ ادارات تابعه معاونت فنی و تدارکاتی
ماده ۴۵ ـ اداره خدمات و تاسیسات مکلف به تهیه نقشه‌ها و طرحهای جدید ساختمان و نظارت بر امور ساختمان و تأسیسات و تجهیزات، اجرای تعمیرات ساختمان و تاسیسات و تجهیزات، اداره امور مخابرات و برآورد نیازهای تسلیحاتی، مهمات و تجهیزات پلیسی و تعمیرات آنها، برآورد خودروهای مورد نیاز و نگهداری و تعمیرات آنها، تأمین سوخت مورد لزوم جهت وسایط نقلیه و دستگاههای حرارتی داخل زندانها، اداره امور ترابری و مراقبت و نگهداری کلیه وسائل مربوط بساختمان و تأسیسات و تجهیزات زندانها و اسلحه و مهمات و مخابرات، تهیه غذای زندانیان و پرسنل و تنظیف داخلی ساختمانهای اداری زندانها میباشد.
ماده ۴۶ ـ اداره بهداشت و بهداری مکلف است احتیاجات بهداشتی و درمانی و تجهیزات پزشکی زندانها و زندانیان را برآورد نموده و از طریق ادارات مربوط در اداره کل زندانها و یا با استفاده از کمکهای مالی و فنی وزارتخانه و سازمانهای دولتی و خیریه و انجمنهای حمایت زندانیان نسبت به تأمین آنها اقدام نماید و ضمن آموزش پرسنل و زندانیان و مراقبت بهداشتی در محوطه داخل زندانها، در امر بهداشت و درمان اقدامات و پیش گیری لازم را بعمل آورد.
ماده ۴۷ ـ اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی مکلف است بمنظور اشتغال زندانیان و بالمآل کمک بامر معاش خانواده آنها با استفاده از کلیه امکانات و وسائل موجود و با استفاده از اعتبارات و سرمایه گذاری دولتی و جلب کمک و همکاری سازمانها و مؤسسات غیر دولتی در زمینه صنعت، کشاورزی، خدمات و گسترش آن اقدام نموده در تهیه و تعمیر ماشین‌آلات و مواد اولیه جهت کارخانجات و کارگاهها و مؤسسات کشاورزی، صنعتی و خدماتی زندانها و نگهداری حساب و تنظیم دفاتر مربوط به آنها با جلب همکاری ادارات ذیربط اهتمام لازم بعمل آورده بر کلیه امور تعاونیهای زندان از طریق تنظیم خط مشی کلی آنها در جهت حفظ حقوق زندان و زندانیان نظارت کامل نموده نسبت به اجرای دقیق قراردادها در خصوص صنایع و کارگاههای واگذاری زندان به بخش تعاونی یا خصوصی مراقبت کامل بعمل آورده، همچنین در نحوه اشتغال بکار زندانیان بطور کلی و بازاریابی جهت فروش محصولات تولیدی کارخانجات و کارگاههای صنعتی، کشاورزی و خدماتی و ارائه خدمات زندانیان اقدام لازم نماید.
تبصره ـ نظارت بر سطح قیمتهای فروش محصولات تولیدی صنایع و کارگاههای واگذار شده با توجه به سیاست کلی دولت در امر قیمت گذاری بعهده این اداره میباشد.
ماده ۴۸ ـ اداره تدارکات، مسئول پیش بینی و برآورد هزینه و خرید احتیاجات زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی، خدماتی و سایر مؤسسات وابسته بآنها و اقدامات تأمینی و تربیتی از نظر وسائل و لوازم اداری، مواد اولیه غذائی، پوشاک، لوازم نظافت و دارو و لوازم پزشکی برای زندان و زندانی، وسائل فنی، اسلحه و مهمات و تجهیزات بر حسب نیاز واحدها با رعایت استاندارد تعیین شده و با در نظر گرفتن اعتبارات مصوب و تنظیم اسناد و دفاتر اسناد مربوط به تهیه وسایل و لوازم ایمنی، ارتباطی، نقلیه و آتش نشانی و غیره با نظر مسئولین مربوط و تحویل بانبارها یا واحدهای مربوط، انجام تشریفات گمرکی جهت ترخیص کالاهای خریداری شده و انجام سایر امور مربوط میباشد.
ماده ۴۹ ـ اداره انبارها مسئول نگهداری اجناس و اموال و وسایل در انبارها با رعایت مقررات حفاظتی و ایمنی برحسب نوع کالا، تحویل اجناس و اموال و لوازم خریداری شده از طرف اداره تدارکات طبق اسناد و حواله‌های صادره، نگاهداری حساب اجناس، توزیع کالا بین واحدها براساس حواله‌های صادره، تنظیم و کنترل دفاتر و کارتهای مربوط بانبارها و تطبیق آنها با اسناد و حواله‌های صادره و شمارش موجودی انبارها، گزارش مستمر از وضعیت موجودی انبارها به اداره تدارکات و مقامات مسئول، همکاری با ادارات امور مالی و تدارکاتی در تنظیم دفاتر، مقررات مربوط بمزایده با همکاری واحدهای ذیربط و انجام سایر امور مربوط میباشد.
فصل چهارم ـ ادارات تابعه معاونت قضائی
ماده ۵۰ ـ اداره بازرسی موظف است در هر مورد با دستور کتبی مقامات مافوق بوسیله بازرسان در کلیه امور اداری و مالی، انتظامی، قضائی، فنی و تدارکاتی زندانها نظارت مستقیم و مستمر داشته باشد و چنانچه تخلفی از هر یک از مأمورین و یا سوء جریان در امور زندانها کشف شود، مراتب را فوراً به معاون قضائی گزارش نموده و طبق دستور و با رعایت مقررات نسبت به تعقیب موضوع و تنظیم و ارسال پرونده بمراجع صالحه اقدام کند.
تبصره ـ اداره بازرسی در خصوص شکایت زندانیان از یکدیگر یا شکایت زندانیان از کارکنان زندان و بالعکس و شکایت کارکنان از یکدیگر بر حسب ارجاع مقام مافوق بموضوع رسیدگی نموده و ضمن گزارش از جریان امر بمقام مافوق و کسب دستور طبق مقررات اقدام مینماید.
ماده ۵۱ ـ اداره رسیدگی به امور زندانیان مسئول دریافت نامه‌های زندانیان و تفکیک و ارسال آنها به مقامات مربوط و مکاتبه درباره بیماری، نقل و انتقال، اعزام، عفو و بخشودگی، زندانیان مرکز و شهرستانها و سایر اموریکه از طرف مقامات مربوط ارجاع شده باشد، میباشد.
ماده ۵۲ ـ اداره تقویم و اجرای احکام موظف است نامه‌های مربوط به بازداشت زندانیان و محکومیت آنها را در دفاتر کل و اسمی و تقویم و دفتر مخصوص پیشینه داران به ثبت رسانیده و برای آنها کارت تقویم با تعیین روز آزادی هر کدام تهیه و صادر نماید.
نامه‌های مربوط به آزادی بایستی در دفتر مخصوص آزادی زندانیان ثبت شود و همانروز بزندان مربوطه ابلاغ گردد.
این اداره موظف است در مورد تقویم احکام براساس مقررات مربوط بتعدد محکومیتها طبق دستور دادسراهای مربوط اقدام کند و یک هفته قبل از روز آزادی زندانی برگ مخصوص آزادی را طبق سوابق موجود تهیه و بزندان مربوط ابلاغ نماید هرگاه در این مدت حکم یا نامه لازم‌الاجرای دیگری راجع بزندانی برسد بایستی در اسرع وقت بزندان مربوط اطلاع داده شود و قبل از آزادی زندانی درباره او بموقع اجراء گذاشته شود.
تهیه و نگاهداری دفاتر آزادی و ثبت احکام تعلیقی و ثبت نام محکومان بجزای نقدی، و مشمولان عفو و آزادی مشروط، و اقدامات تأمینی و تربیتی بطور کلی نظارت در صحت و حسن اجرای احکام و آزادی بموقع زندانیان از وظایف اداره تقویم و اجرای احکام میباشد.
ماده ۵۳ ـ اداره بایگانی و سجل کیفری مسئول نگاهداری پرونده‌ها و سوابق کیفری زندانیان براساس شماره ترتیب عکس آنها و روشهای لازم دیگر خواهد بود.
این اداره موظف است از کلیه زندانیان اعم از محکوم یا بازداشتی هنگام ورود بزندان انگشت نگاری نموده و پس از بررسی و تشخیص هویت آنها از هر یک با شماره دائم و ثابت عکس برداری فوری بعمل آورده آنان را با مدارک بازداشت متضمن تعیین پیشینه و شماره عکس بزندان مربوط معرفی نماید. تهیه سجل کیفری و اعلام پیشینه مجرمین بمراجع تقاضا کننده از وظایف این اداره میباشد.
باب سوم ـ ادارات تابعه اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی
فصل اول ـ اداره مؤسسات تأمینی و تربیتی
ماده ۵۴ ـ اداره مؤسسات تأمینی و تربیتی مسئول نظارت بر اجرای طرحها و اداره امور مربوط بمؤسسات زیر طبق مقررات آئیننامه مربوط به آنها میباشد:
ـ کانونهای اصلاح و تربیت.
ـ تبعیدگاههای مجرمین بعادت.
ـ کارگاههای کشاورزی و صنعتی.
ـ مراکز معالجه مجرمین معتاد به استعمال الکل و مواد مخدر.
ـ تیمارستان مجرمین غیر مسئول.
ـ مراکز مراقبت بعد از خروج (زندانیان).
ماده ۵۵ ـ کانون اصلاح و تربیت مرکزی است که نگاهداری، تربیت و تهذیب مجرمین خردسال را برعهده دارد.
ماده ۵۶ ـ تبعیدگاه مجرمین بعادت مؤسسه ای تأمینی است و نگاهداری مجرمین بعادت را که از طرف مراجع قضائی اعزام میشوند عهده دار میباشد.
ماده ۵۷ ـ کارگاههای کشاورزی و صنعتی مؤسساتی هستند که مجهز به وسایل لازم برای کار و آموزش بوده و نگاهداری مجرمین را که بموجب ماده ۶ قانون اقدامات تأمینی بآنجا اعزام میشوند برعهده خواهند داشت.
ماده ۵۸ ـ مراکز معالجه مجرمین معتاد مؤسساتی هستند که بطور مستقل و یا در داخل یکی از مؤسسات کشاورزی، صنعتی و خدماتی و یا بیمارستانها ایجاد شده و معالجه و مداوای معتادین را بر عهده خواهند داشت.
ماده ۵۹ ـ تیمارستان مجرمین غیرمسئول مؤسسه ای است که نگهداری و معالجه مجرمین مجنون و یا مختل المشاعری را که مخل نظم یا امنیت عمومی و دارای حالت خطرناک باشند و بموجب ماده ۴۵ قانون اقدامات تأمینی بآنجا اعزام میشوند عهده دار خواهد بود.
ماده ۶۰ ـ مراکز مراقبت بعد از خروج زندانیان مؤسساتی هستند که نگاهداری و حمایت زندانیان آزاد شده را بر عهده دارند.
فصل دوم ـ اداره مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان
ماده ۶۱ ـ اداره مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان مسئول تهیه برنامه مددیاران و مددکاران اجتماعی شاغل در زندان و مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی و نظارت بر نحوه خدمت داوطلبان مددکاری اجتماعی بوده، تنظیم برنامه آموزشی مقدماتی و حین خدمت مددکاران و مددیاران را بعهده دارد. نظارت بر تشکیلات انجمنهای حمایت زندانیان، صدور احکام مدیران عامل، بازرسان و اعضای اصلی و علی‌البدل انجمنهای حمایت زندانیان از وظایف این اداره میباشد.
ماده ۶۲ ـ اداره مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان موظف است از طریق مددیاران و مددکاران اجتماعی بر رفتار مجرمینی که از آزادی مشروط یا تعلیق مجازات استفاده مینمایند نظارت و مراقبت داشته با جلب همکاری انجمنهای حمایت زندانیان از طریق اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی وسایل اشتغال و اسکان آنان و زندانیان آزاد شده را در مراکز مراقبت بعد از خروج فراهم آورد.
فصل سوم ـ اداره تحقیقات و مطالعات جرم شناسی
ماده ۶۳ ـ اداره تحقیقات و مطالعات جرم شناسی مسئول بررسی علل ارتکاب جرائم، تأثیر سیستم جزائی موجود در میزان جرائم و تکرار آنها، مطالعات تطبیقی درباره روشهای مختلف جزائی و مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی بوسیله کارشناسان مربوط و تهیه طرحهای لازم در زمینه تهذیب و تربیت و بازپذیری اجتماعی مجرمین میباشد. بررسی و اظهار نظر درباره لزوم احداث زندان و مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی، تهیه طرحهای آموزشی پرسنل زندانها و مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی در بدو و ضمن خدمت با جلب نظر ادارات مربوط، ایجاد گروههای پژوهشی در زمینه مسائل علوم جزا و جرم شناسی بمنظور آموزش روشهای علمی جرم‌شناسی و گسترش و نشر آن از طریق تدریس، انتشار کتب، مجله، رسانه‌های گروهی و برپایی سمینار و مجالس سخنرانی از وظائف این اداره میباشد.
باب چهارم ـ مقررات عمومی
فصل اول ـ مقررات اداری و مالی و استخدامی
ماده ۶۴ ـ شرایط عضویت در شورای سرپرستی زندانها و امور تأمینی و تربیتی بشرح زیر است:
الف : رئیس شورا:
ـ متدین بدین اسلام، متقی و متعهد به نظام جمهوری اسلامی ایران
ـ داشتن پایة قضائی
ـ داشتن حداقل ۵ سال سابقه کار قضائی که دو سال آن در امور کیفری بوده باشد.
ـ داشتن مطالعات و تجربه لازم در زمینه جرم شناسی، علم اداره زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی.
تبصره– ریاست شورا خدمت قضائی محسوب میگردد و از فوق‌العاده قضائی گروه ۶ طبق آئیننامه مربوط استفاده خواهد کرد.
ب ـ مدیران کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی:
ـ متدین بدین اسلام، متقی و متعهد به نظام جمهوری اسلامی‌ایران و وجود یکی از شرایط زیر:
ـ دارا بودن درجه لیسانس در یکی از رشته‌های علوم اجتماعی با ۱۶ سال تجربه.
ـ دارا بودن درجه فوق لیسانس یا دکترا در یکی از رشته‌های علوم اجتماعی بمفهوم عام با ۱۴ سال تجربه.
ـ دارا بودن حداقل ۵ سال سابقه کار قضائی و تجربیات لازم در زمینه جرم شناسی و علم اداره زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی.
ـ دارا بودن حداقل درجه سرهنگی شهربانی و دارا بودن لیسانس در یکی از رشته‌های علوم اجتماعی و تجربه لازم در امور اداره زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی.
ماده ۶۵ ـ شرایط احراز و کیفیت اشتغال کارکنان ادارات و واحدهای تحت نظارت شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی بشرح زیر است:
الف ـ مشاغل اداری طبق قانون استخدام کشوری و آئین نامه‌های مربوط و مقررات این آئیننامه.
ب ـ مشاغل انتظامی طبق قوانین و مقررات جاری شهربانی جمهوری اسلامی ایران و مقررات این آئیننامه.
ج ـ مأمورین قضائی طبق قانون استخدام قضات و سایر مقررات قانون استخدام کشوری و آئیننامه مربوط و مقررات این آئیننامه.
تبصره ۱ ـ استفاده از کارکنان غیرنظامی در پستهای سازمانی اداره کل زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی با رعایت مقررات استخدامی بلامانع است.
تبصره ۲ ـ گروه شغلی و شرایط احراز آندسته از مشاغل اداره کل زندانها و مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی که در طرح طبقه بندی مشاغل پیش بینی نشده است از طرف شورای سرپرستی زندانها و امور تأمینی و تربیتی تعیین و به سازمان امور اداری و استخدامی پیشنهاد و پس از تصویب بمورد اجراء گذاشته خواهد شد.
ماده ۶۶ ـ بودجه سالانه پیشنهادی اداره کل زندانها و اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی پس از تصویب، از طریق دادگستری جمهوری اسلامی ایران و شورای سرپرستی زندانها به ادارات کل مذکور ابلاغ خواهد شد.
کلیه امور فنی و اداری و مالی و خدماتی و آن قسمت از امور آموزشی که مورد نظر اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی قرار گیرد به تشخیص و پیشنهاد آن اداره کل بوسیله واحدها و ادارات مربوط در اداره کل زندانها انجام خواهد شد.
ماده ۶۷ ـ ادارات و واحدهای اداره کل زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی از نظر مقررات مالی تابع قانون محاسبات عمومی و سایر قوانین مالی جمهوری اسلامی ایران میباشند مگر درموارد کمکها و اعانات بخش عمومی یا خصوصی که در این صورت نحوه و محل خرج را شورای سرپرستی زندانها و مؤسسات تأمینی تعیین مینماید.
ماده ۶۸ ـ مأمورین و کارکنان قضائی، اداری و انتظامی ادارات و دفاتر تحت نظارت شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی از مزایا و فوق‌العاده مخصوص مأمورین اداره کل زندانها طبق مقررات مربوط در شهربانی جمهوری اسلامی ایران استفاده خواهند نمود.
ماده ۶۹ ـ تأسیس زندانها و بازداشتگاهها و تغییر محل آنها در اختیار شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی میباشد. مراجع قضائی و انتظامی از داشتن زندان و بازداشتگاه اختصاصی ممنوع میباشند.
ماده ۷۰ ـ زندانها از نظر سازمانی به چهار درجه تقسیم میشوند، سازمان و تشکیلات اداری و انتظامی زندانها، همچنین پستهای سازمانی سایر ادارات و دفاتر مندرج در این آئین نامه با همکاری دفتر تشکیلات و بودجه و آمار دادگستری جمهوری اسلامی ایران توسط شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی تهیه و به شورایعالی قضائی پیشنهاد میگردد.
تبصره ۱ ـ درجه زندانها با توجه به تعداد زندانیان (تحت قرار یا محکوم) جمعیت و وضعیت اقلیمی هر شهر و سایر شرایط محلی از طرف شورای سرپرستی زندانها تعیین خواهد شد.
ماده ۷۱ ـ حذف یا ایجاد پستهای سازمانی، تغییر عناوین سازمانی و یا ادغام وظائف ادارات و مؤسسات تحت نظارت شورای سرپرستی زندانها بنا به پیشنهاد شورا و تصویب مراجع مربوط امکان پذیر است.
ماده ۷۲ ـ شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی در صورت لزوم میتواند در مرکز هر استان هیئتی بنام هیئت بررسی امور زندانهای استان، مرکب از دادستان عمومی مرکز استان، رئیس دادگاه انقلاب، رئیس شهربانی استان، رئیس زندان مرکز استان و مدیر عامل انجمن حمایت زندانیان مرکز استان تشکیل داده تمام یا قسمتی از وظائف خود را به آن هیئت تفویض نماید. در اینصورت هیئت مذکور به قائم مقامی شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی عمل خواهد نمود.
تبصره ـ تصمیمات در این هیئت با اکثریت آراء بعمل خواهد آمد.
ماده ۷۳ ـ تا زمانیکه کادر اداری، مالی و تشکیلاتی ادارات تحت نظر شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی تأمین نشده است، ادارات دادگستری و شهربانی جمهوری اسلامی ایران مکلفند حسب درخواست شورای سرپرستی زندانها با رعایت مقررات مربوط وظائف و خدمات مورد درخواست را انجام دهند.
فصل دوم ـ وظائف مسئولین زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی
ماده ۷۴ ـ کارکنان زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته بزندانها باید دارای تحصیلات لازم و تخصص کافی در اداره امور زندانها و مؤسسه با توجه به نوع شغلی که به آن اشتغال دارند باشند.
ماده ۷۵ ـ کارکنان زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته بزندانها باید قبل از شروع بخدمت یک دوره کارآموزی علمی و عملی و آموزش دینی که مدت و برنامه کار آن با استفاده از نظر متخصصین امر در هر قسمت تهیه و بتصویب شورای سرپرستی خواهد رسید طی نموده، سپس در رشته تخصصی خود بکار گمارده شوند.
ماده ۷۶ ـ بمنظور بالا بردن سطح اطلاعات و معلومات رؤسا و مدیران زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته بزندانها و همآهنگی در امر اداره زندانها و مؤسسات مزبور در تهران یا مراکز استانها جلسات آموزشی و تبادل نظر حداقل سالی یکبار تشکیل و با ارائه تجربیات گذشته مسئولان امر و توجه به برنامه‌های آینده اداره زندانها و مؤسسات مذکور درباره پیشرفت کار زندانها و مؤسسات فوق‌الذکر تدابیر لازم و مؤثری اتخاذ میگردد.
ماده ۷۷ ـ وظائف رؤسای زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به زندانها عبارتست از:
ـ نظارت در حسن اجرای مقررات این آئین نامه.
ـ اجرای برنامه‌ها و نظارت شورای طبقه بندی درباره تعیین محل اقامت زندانیان و آموزش علمی و حرفه ای آنان با همکاری سازمانهای مربوط.
ـ محافظت و مراقبت کامل از زندانیان و پیشنهاد و پی گیری در جهت تهیه وسائل رفاهی، تأمین بهداشت، آموزش، تغذیه، تربیت بدنی، تفریحات سالم آنان در محیط زندان یا مؤسسه.
ـ بازرسی مداوم و کسب اطلاعات لازم از وضعیت عمومی و فردی زندانیان و رسیدگی مقدماتی بشکایات آنان و اعلام آن بمقامات مسئول و مراقبت در نحوه رفتار مأموران با زندانیان.
ـ بررسی و مراقبت در حسن جریان امور انتظامی، اداری، فنی، بهداشتی، تربیتی مأموران زندان و زندانیان در محیط زندان یا مؤسسه.
ـ اهتمام و اقدام در تهیه وسائل و موجبات تهذیب اخلاق و اصلاح و تربیت زندانیان با همکاری کارشناسان اقدامات تأمینی و تربیتی و ادارات مربوط.
ـ همکاری و مساعدت در انجام مراجعات و اجرای برنامه‌های اصلاحی انجمنهای حمایت زندانیان و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی.
ـ مراقبت در اجرای برنامه روزانه دو نوبت سرشماری از زندانیان.
ـ گزارش نتایج حاصله از اجرای برنامه‌های اصلاحی بمقامات بالاتر.
ـ گزارش اتفاقات و آمار روزانه.
رئیس زندان یا مؤسسه و یا معاونین آنها بمحض اطلاع از وقوع حادثه ای در محیط کار باید شخصاً در محل حاضر شده، ضمن اتخاذ تدابیر لازم و عاجل برای برقراری نظم و آرامش اقدام نمایند و در صورت لزوم مراتب را در اسرع وقت بمقامات بالاتر گزارش دهند.
در صورت فرار زندانی مسئولین زندان یا مؤسسه باید ضمن انجام اقدامات قانونی، گزارش چگونگی حادثه را با معرفی مسئولان متخلف فوراً برئیس اداره کل زندانها و مقامات قضائی محل گزارش نمایند.
ماده ۷۸ ـ معاون زندان بر حسب وظیفه و عنوان اختصاصی (هر یک از معاونتها) در ایفای تکالیف مقرر با رئیس زندان همکاری و معاضدت نموده و دستورهای قانونی او را بمورد اجراء میگذارد و در غیاب رئیس زندان یکی از معاونان بانتخاب رئیس زندان قائم مقام او بوده و مسئولیت امور را بعهده خواهد داشت.
ماده ۷۹ ـ رئیس قرارگاه مسئول پیش بینی اقدامات لازم بمنظور حفظ انتظامات زندان و مراقبت در حسن خدمات مأمورین انتظامی، افسران نگهبان پاسهای (جبهه ـ برجها ـ محوطه ـ اماکن) پوشش خارجی و داخلی زندان میباشد و وظائف او عبارتست از:
اجرای برنامه ورزشی مأموران خدمت روزانه و مراسم نیایش صبحگاه و شامگاه در زندان، حضور و غیاب و بازدید لباس و آشنا نمودن مأموران زندان به مقررات زندانها و قرائت بخشنامه‌ها و آئیننامه انضباطی و اداری بآنان ـ بازدید اسلحه و تجهیزات زندان و نظارت در طرز نگاهداری و تعمیرات و نظافت آن ـ ترتیب اعزام و بدرقه زندانیان به مراجع قضائی ـ صدور دستورهای لازم و خاطر نشان ساختن مقررات بدرقه بمأمورین اعزام.
ماده ۸۰ ـ مدیر داخلی زندان مسئول حفظ نظم و آرامش در داخل زندان است و بایستی به روحیه و شخصیت مأموران زندان و زندانیان آشنائی و بصیرت کامل داشته باشد تا بتواند نسبت بطرز رفتار و خدمات آنها اظهار نظر لازم بنماید. وظائف مدیر داخلی زندان بشرح زیر است:
ـ مراقبت و جلوگیری از ورود مواد ممنوعه و مخدر
ـ بازرسی مرتب از اماکن زندان و زندانیان
ـ اجرای برنامه سرشماری و حضور و غیاب زندانیان دو نوبت در شبانه روز
ـ نظارت بر تقسیم غذا و پوشاک
ـ اجرای برنامه استحمام هفتگی و حفظ نظافت زندانیان
ـ رسیدگی به شکایات و تقاضاهای زندانیان.
ـ اهتمام در رفع مشکلات و تسلیم شکوائیه‌ها و نامه‌های آنان بمقامات بالاتر
ـ معرفی زندانیان بیمار به بهداری
ـ کسب اطلاع و خبر از وضعیت داخلی اطاقها و تنظیم روابط زندانیان با یکدیگر.
ـ نظارت بر حسن جریان مربوط بامور ملاقات و مکاتبات زندانیان.
ـ اجرای دقیق مقررات آئیننامه داخلی زندان.
ـ مدیر داخلی زندان بایستی ضمن سرکشی مرتب به کلیه اماکن و اطاقها، طرز خدمت پاسها را تحت نظر و مراقبت مستمر قرارداده چنانچه اشکال و نقصی در امور جاری و ساختمان و لوازم استحفاظی و آبریزهای زندان مشاهده نماید سریعاً نسبت برفع نواقص مشهود اقدام و چگونگی امر را به رئیس زندان گزارش کند.
ماده ۸۱ ـ وظائف افسران نگهبان خارج بشرح زیر میباشد:
ـ اجرای برنامه حضور و غیاب روزانه مأموران خدمت
ـ بازدید لباس و ابلاغ دستورها و بخشنامه‌های اداری به آنان و اعزام به پاس.
ـ مطالعه وقایع نگهبانی روز قبل بمنظور حصول اطمینان از اینکه موضوعی بدون مجوز اداری و قانونی معوق نمانده باشد.
ـ تحویل و تحول امور مربوط و درج نواقص مشهود در دفتر نگهبانی، پذیرش و تطبیق وضعیت زندانیان تازه وارد با عکس و مدارک رسیده.
ـ تنظیم صورتمجلسی حاکی از ذکر اقلام و مشخصات کامل‌البسه و لوازم و اشیاء و اسناد عادی و قیمتی و هر چیزی که زندانی همراه خود دارد در سه برگ با ثبت مراتب در دفتر نگهبانی و درج شماره صفحه و وقعه دفتر مزبور روی اوراق صورتمجلس تنظیمی و تحویل آن به مسئول اموال و انبار زندان.
ـ افسر نگهبان باید مراقبت نماید لوازم شخصی زندانی کلاً پس از ضد عفونی شدن و تنظیف کامل در کیسه مخصوص لفاف شده و شماره کیسه روی برگ صورتمجلس تنظیمی قید گردیده یک برگ از آن به زندانی و برگ دوم به انبار و برگ سوم برای درج در پرونده مربوطه به بایگانی داده شود پس از انجام این تشریفات و تنظیف شخصی، زندانی به قرنطینه در داخل زندان معرفی خواهد شد.
افسر نگهبان خارج بمحض وصول برگ آزادی بایستی فوراً مراتب را بافسر نگهبان داخل اطلاع دهد و زندانی را احضار نماید و پس از ملاحظه و بررسی پیشینه و عکس او اطمینان کامل حاصل کند که زندانی معرفی شده همان شخص مورد نظر است که بایستی آزاد شود. البسه و لوازم و اشیاء و اسناد عادی و قیمتی و هر چیزی که زندانی در موقع ورود خود بزندان همراه داشته و اشیائی که در طول اقامت خود در زندان بانبار تحویل داده است باید طبق صورتجلسه و مدارکی که در پرونده موجود است و یک نسخه از آن وسیله زندانی ارائه میشود باو مسترد نماید و زندانی را با گزارش کتبی بامضاء مسئول بایگانی تقویم اجرای احکام و رئیس زندان یا قائم مقام او معرفی و پس از کنترل اسناد مربوطه و اخذ نشانی‌های لازم بدون وقفه و تأخیر نسبت به آزادی او اقدام نماید ـ زندانیانی را که از طرف محاکم و شعب بازپرسی و بطور کلی مراجع احضار شده اند قبلاً از داخل زندان احضار نموده آنان را تحت نظر و مراقبت لازم قرار داده طبق مقررات مربوط به بدرقه زندانیان با درج مراتب و ساعت اعزام و ذکر مشخصات مأموران بدرقه در دفتر نگهبانی بمراجع احضار کننده اعزام میدارد و در موقع مراجعت نیز بایستی از آنان بازرسی دقیق بعمل آورده پس از بررسی لازم و اطمینان از اینکه مشخصات زندانی معاودت شده به زندان با سوابق او تطبیق مینماید مراتب را با ذکر ساعت مراجعت در دفتر نگهبانی ثبت و زندانیان مزبور را با اجرای تشریفات مقرر، بافسر نگهبان داخل زندان تحویل و رسید اخذ نماید. مأموران بدرقه مکلفند زندانی را طبق مقررات مربوط به آئیننامه بدرقه زندانیان تحت مراقبت کامل مستقیماً از زندان به مرجع احضار کننده معرفی نموده و پس از خاتمه تحقیقات بدون تأخیر مستقیماً بزندان عودت و تحویل دهند. افسر نگهبان مکلف است صحت مراتب فوق را کاملاً بررسی و پس از حصول اطمینان کامل مراتب را در دفتر نگهبانی با ذکر ساعت اعزام و مراجعت قید نماید.
ـ افسر نگهبان خارج وسائط نقلیه زندان و رانندگان خدمت روزانه را تحت نظر و اختیار خود گرفته و در صورت وصول گزارش بایستی در رفع معایب و نواقص فنی و آماده نگاهداشتن وسائط مذکور برای استفاده از آن در مواقع ضروری اقدام نماید.
نظارت کامل برحسن جریان امور انتظامی، گزارش فوری حوادث و اتفاقات یا احتمال بروز وقایع غیر منتظره برئیس قرارگاه و رئیس زندان و مقامات مربوط، اقدامات فوری اولیه برای حفظ نظم و آرامش زندان و اجرای مقررات درباره ورود اشخاص به زندان و بازرسی دقیق از زندانیان و ملاقات کنندگان، وارسی دقیق از وسائط نقلیه و مواردیکه برای مصرف آشپزخانه و فروشگاه زندان وارد میشود از وظائف خاص افسر نگهبان خارج میباشد.
تبصره ۱ ـ مقام‌های مجاز برای ورود به زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی عبارتند از: رئیس کل دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، اعضای شورایعالی قضائی، اعضای شورای سرپرستی زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی، رئیس شهربانی کل کشور، بازرسان اعزامی شورای عالی قضائی و شورای سرپرستی طبق احکام صادره، دادستان عمومی شهرستان، دادیار ناظر زندان، رئیس دادگاه بخش مستقل در حوزه قضائی خود.
تبصره ۲ ـ اشخاص زیر با اطلاع و اجازه رئیس زندان و در حدود وظائف و مشاغل خود میتوانند درصورت نیاز وارد شوند: کارکنان و مددکاران و مدیر عامل و رئیس هیئت‌مدیره انجمن حمایت شهرستان محل.
ماده ۸۲ ـ وظائف دستیار افسر نگهبان خارج عبارتست از:
ـ معاونت در انجام وظایف محوله با افسر نگهبان خارج
ـ ثبت و ضبط دستورهای کتبی اداری، قضائی و بخشنامه‌ها.
ـ تطبیق مشخصات کامل زندانیان با پیشینه و عکس آنان و اطمینان از صحت اقدام در مورد آزادی زندانیان.
ـ نظارت کامل در بازرسی زندانیان تازه وارد و ملاقات کنندگان.
ـ وارسی دقیق از وسائط نقلیه و مواردیکه برای مصرف آشپزخانه و فروشگاهها و کارگاهها به زندان وارد میشود.
ـ تهیه صورت ورودی و خروجی روزانه زندانیان و ثبت آن در دفتر مخصوص.
ـ عهده‌دار‌شدن مسئولیت مستقیم نگهبانی خارج و اجرای نظامات زندان در ساعاتی که افسر نگهبان بصرف غذا یا استراحت شب (از ۲۴ الی ۶ صبح) مبادرت می‌ورزد.
ـ دستیار افسرنگهبان خارج موظف است اوقاتی که شخصاً مسئولیت امور نگهبانی خارج را به عهده دارد در صورت حدوث واقعه یا اطلاع از احتمال وقوع اتفاقی در زندان افسر نگهبان خارج را فوراً از جریان مطلع ساخته دستورات او را بمورد اجراء گذارد.
ماده ۸۳ ـ وظائف افسران بازرسی خارج:
ـ سرکشی و مراقبت مستمر از طرزکار و خدمات پاسهای جبهه، برجها، پوشش خارجی زندان در تمام مدت شبانه روز.
ـ نظارت در اجرای مقررات مربوط بورود اشخاص به زندان.
ـ بازرسی بدنی از زندانیان تازه وارد و ملاقات کنندگان.
ـ بازرسی دقیق وسائط نقلیه و موادی که برای مصرف آشپزخانه و فروشگاهها به زندان وارد میشود.
ـ اعزام بموقع زندانیانی که از طرف مقامات قضائی و صلاحیت دار احضار شده اند و اجرای مقررات مربوط به بدرقه زندانیان.
ـ نظارت در حسن نگهداری، تعمیرات، نظافت و وارسی مرتب اسلحه و مهمات و تجهیزات زندان.
ـ نظافت آشپزخانه، ظروف غذاخوری، لوازم طبخ و حفظ نظافت.
ـ مراقبت کامل از زندانیانی که در محوطه مشغول بکار هستند.
ماده ۸۴ ـ افسران نگهبان داخل زندان که ممکن است مسئولیت حفظ نظم و نگهداری زندانیان یک یا چند بند به آنها واگذار شود موظفند:
ـ نگهبانان جمعی را همه روزه حاضر و غایب نموده و پس از بازدید لباس و قرائت بخشنامه‌ها و دستورهای اداری برای آنان و سرشماری و تطبیق تعداد زندانیان با آمار آنان از وقایع روز قبل اطلاع حاصل کرده با قید وضعیت موجود و احیاناً نواقص مشهود در دفتر وقایع تحویل و تحول، نگهبانی را از نگهبان روز قبل تحویل گرفته شروع بکار نماید.
وظایف نگهبان داخل عبارتست از:
مطالعه مندرجات و وقایع دفتر نگهبانی ـ تنظیم گزارش و اقدام درباره وقایع مندرجه و تحت اقدام روز قبل ـ بازرسی بدنی از زندانیانی که وسیله افسر نگهبان خارج به داخل زندان معرفی شده اند و آنانیکه برای بازرسی و محاکمه یا آزادی یا شرکت در کارگاهها و کلاسهای درسی زندان به خارج از بندها فرستاده میشوند بمنظور حصول اطمینان کامل از اینکه اشیاء و مواد ممنوعه به داخل زندان راه نیافته و مراسلات و نوشته‌ها و اسناد و اشیاء و اموال دولت به خارج برده نشود ـ اجرای کامل مقررات آئیننامه زندان و نظارت کامل در حسن جریان امور انتظامی در داخل زندان سرکشی و بازرسی مرتب از اطاقها، بررسی وضع زندانیان و روابط آنها با یکدیگر اعمال مراقبت مداوم و دقیق برای اینکه کسی با اسلحه سرد و یا گرم وارد زندان نشود ـ احضاریه‌ها و احکامی را که از طرف مقامات قضائی صادر و بزندان ارسال شده اند به رؤیت و امضاء زندانی مربوطه رسانیده و با درج مراتب در دفتر نگهبانی و ذکر ساعت و تاریخ ابلاغ گواهی شده به دفتر زندان اعاده مینماید.
افسرنگهبان موظف است با نظارت کامل و مراقبتهای لازم از اوضاع و احوال و روحیه زندانیان و طرز خدمت مأموران زندان آشنائی و اطلاع کامل حاصل نموده تخلفات آنان را در هر مورد با اظهارنظر صریح به رئیس زندان گزارش نماید و در صورت احتمال و یا اطلاع از بروز وقایع مهمی از هر قبیل که باشد دراسرع وقت مراتب را به افسر نگهبان خارج یا رئیس یا معاون زندان اطلاع داده در حفظ نظم و آرامش زندان اقدامات سریع را در حد امکان معمول دارد.
ماده ۸۵ ـ افسران بازرس داخل در ایفای وظائف محوله با افسر نگهبان داخل بخصوص در ساعات استراحت و صرف غذا با نامبرده مسئولیت مشترک بعهده داشته و در حفظ نظامات داخلی زندان و مراقبت در انجام وظائف نگهبانان، اجرای کامل مقررات آئیننامه زندانها، حفظ و بهداشت و نظافت زندانیان و امکنه زندان، سرکشی مرتب از اتاقها، مراقبت در کشف و رفع کلیه معایب ساختمانی و فنی و ابنیه داخلی و هرگونه اقدام ضروری و فوری برای پیش گیری از خطرات احتمالی و جلوگیری از بوجود آمدن زمینه و وسیله برای خودکشی و ورود صدمه بدنی به زندانی یا فرار زندانیان و مسائل مشابه آن با افسر نگهبان داخل متفقاً مسئول میباشند.
ماده ۸۶ ـ درجه داران و افراد هم ردیف آنان در زندان بر حسب وظیفه و تکلیفی که بعهده دارند مکلفند زیر نظر افسرنگهبان انجام وظیفه نموده و از حیث حسن اخلاق و رفتار شایسته سرمشق نیکوئی برای زندانیان باشند و رفتار آنها با زندانیان طبق موازین اسلامی باشد و از برقرار کردن هرگونه ارتباطی خلاف مقررات بازندانی از قبیل بردن پیغام زندانی یا نامه او بخارج از زندان، دریافت وجه و قرض و امانت و مبادله اشیاء و وجوه و امثال آن و دخالت در زندگی خصوصی آنها، اجتناب نمایند.
وظایف نگهبانان زندان:
ماده ۸۷ ـ ترک وظائف نگهبانی، صحبت کردن در موقع نگهبانی خوابیدن و نشستن و خارج شدن از محوطه پاسگاه، غذا خوردن، استعمال دخانیات، انجام حرکاتی که باعث انصراف خاطر آنان از خدمت و مراقبت از زندانیان در تکالیف مقرره آنها شود ممنوع میباشد. نگهبانان باید بر طبق آئین نامه داخلی همیشه مجهز و ملبس به لباس رسمی تمیز و مرتب بوده، مواقعی که در داخل زندانها مأموریت داشته باشند بدون اسلحه انجام وظیفه نمایند. اسلحه، مهمات و تجهیزات زندان باید در پوشش خارج زندان در جای امن و مستحکم نگهداری شود. هنگامیکه نگهبانان زندانی را طبق دستور رسمی و کتبی مقامات صلاحیتدار قانونی برای محاکمه یا بازپرسی یا انتقال بزندان دیگر از زندان خارج مینمایند باید مسلح باشند و در طول راه حق توقف و مذاکره و حرف زدن با کسی را ندارند و مکلفند زندانی را برابر مقررات مربوط تحت مراقبت کامل از جای خلوت مستقیماً بمرجع احضار کننده بدرقه نموده پس از انجام کار او را بلافاصله و بهمان نحو مستقیماً بزندان معاودت داده به افسر نگهبان خارج تحویل نمایند. نگهبانان به هنگام نگهبانی، بدرقه و حفاظت زندانیان از ادای احترامات نظامی معاف خواهند بود. اگر زندانی مبادرت به فرار نماید نگهبان موظف است ضمن استمداد از اطرافیان با تمام قوا او را تعقیب نموده و چنانچه با بکار بردن تمام تلاشهای ممکن موفق بدستگیری او نشود سه مرتبه با صدای بلند و رسا ایست داده هرگاه باز هم توقف ننمود، با رعایت اطراف و جوانب و توجه باینکه باعث قتل یا جرح کسی نگردد با استفاده از اسلحه و خالی کردن تیر هوائی و در تمام ناچاری با نشانه گیری ساق پای زندانی از فرار او جلوگیری نماید. هرگاه نگهبان بدون اجازه رسمی از بازداشت هر زندانی، اطلاعی بخارج از زندان داده یا اطلاعات و پیام‌ها و نوشته‌ها یا اجناس و اشیائی از طرف زندانیان بخارج برساند یا از خارج برای آنان بیاورد به نسبت اهمیت تخلف تحت تعقیب قرار خواهد گرفت. نگهبان در مواقعی که خلافی از یکنفر زندانی مشاهده نماید، بدون اینکه حق داشته باشد او را مجازات یا حتی ملامت کند بایستی مراتب را با ذکر جزئیات امر کتباً بافسر نگهبان گزارش دهد چنانچه در مقام رسیدگی خلاف گزارش او ثابت شود موأخذه خواهد شد. افشاء اسرار شخصی و خصوصی زندانیان برخلاف موازین اسلامی از طرف نگهبانان و عموم مأمورین زندان مطلقاً ممنوع و مرتکب مستوجب تنبیه انضباطی خواهد بود.
ماده ۸۸ ـ مسئول شعبه اموال و انبار که صاحب جمع اموال زندان شناخته میشود مکلف است بر طبق مقررات آئیننامه مربوطه در محافظت و نگهداری اثاثیه و اموال دولتی و لوازم و اشیاء و اسناد متعلق بزندانیان مراقبت و اهتمام شایسته بعمل آورده و وظائف مشروح زیر را انجام دهد:
ـ پیش بینی و اقدام بموقع و لازم در تهیه و تدارک اثاثیه و ملزومات و مایحتاج داخلی زندان از قبیل لباس و پوشاک مأمورین و زندانیان، تأمین احتیاجات مربوط به سوخت و روشنائی و استحمام و نظافت و بهداشت زندانیان و امکنه زندان و هرگونه ضروریات دیگر.
ـ جلوگیری از تفریط و تضییع و حیف و میل شدن اموال و اثاثیه دولتی و لوازم شخصی زندانیان و اشیائی که بطور امانت میسپارند ـ تهیه و تنظیم دفاتر مربوط به ثبت نامه‌های اداری، وصول و تحویل اموال و ملزومات و اشیاء دولتی، نوشت افزار اداری، ملبوس دولتی زندانیان و مأموان زندان، ثبت اموال و اثاثیه دولتی برطبق نمونه رسمی و منطبق با مقررات آئیننامه اموال دولتی، ثبت درخواستهای مربوط به تهیه اشیاء و لوازم مورد احتیاج، ثبت البسه و لوازم شخصی و اسناد عادی و قیمتی زندانیان و هرچیزی که زندانی موقع ورود بزندان همراه خود داشته است در دفتر موجودی انبار و دفاتر مورد لزوم دیگر، تفکیک و نگهداری کیسه‌های محتوی لباس و اشیاء زندانیان به ترتیب شماره ردیف (لباس و لوازم شخصی هر زندانی بمحض ورود او بزندان باید بوسیله متصدی انبار تنظیف و ضدعفونی شده در کیسه مخصوص با ذکر شماره در برگ صورتمجلس تنظیمی تحویل و تحول که یک نسخه آن با قبض انبار بزندانی تسلیم میشود لفاف شده و در حفظ و حراست آن از گزند موش و بید و آفات دیگر دقت و مراقبت کافی بعمل آید) ـ تنظیم اسناد و درخواست رسمی برای تهیه و تدارک اجناس مورد لزوم به امضاء و گزارش رئیس زندان و مقامات مالی مربوط ـ مراقبت در نظافت و حفاظت کامل اموال دولتی و امانات زندانیان، دقت و مراقبت کافی در تحویل صحیح و سالم امانات زندانیان در موقع آزادی یا انتقال آنان و ارسال صورتمجلس تنظیمی با امضاء زندانی به دفتر زندان.
ماده ۸۹ ـ مدیران و نگهبانان و کارکنان پوشش داخلی زندانهای زنان بایستی از بین بانوان کارمند و متخصص زندان انتخاب شوند و ورود مردان بزندان زنان در معیت مدیر داخلی زندان انجام پذیرد.
ماده ۹۰ ـ ادارات و دوایر و شعب مددکاری و خدمات اجتماعی در جهت شناخت شخصیت زندانیان و کشف و حل معضلات و مشکلات شخصی و خانوادگی و اجتماعی آنان تحقیقات و اقدامات لازم را نموده یک نسخه از تحقیقات را جهت ضبط در پرونده شخصیت زندانی به رئیس زندان و نسخه دیگر را جهت اقدام لازم به اداره متبوع خود تسلیم مینماید. مددکاران باید با ابراز شفقت و جلب اعتماد زندانی برای بازگشت آنها بزندگی عادی و سالم اجتماعی اقدام و اهتمام لازم بعمل آورند.
ماده ۹۱ ـ مسئولان و کارکنان اداره روابط عمومی و ارشاد به طرح و اجراء و نظارت برنامه‌های لازم درموارد زیر اقدام میکنند: ایجاد ارتباط میان مسئولان زندانها و مؤسسات تأمینی و تربیتی با سازمانها و دوایر دولتی و مؤسسات خصوصی و شخصیتهای علمی و اجتماعی ـ توجیه طرحها و اقدامات برای عموم ـ ایجاد روابط با وسائل ارتباط جمعی ـ تنظیم برنامه بازدید از زندانها و مؤسسات دیگر ـ برقراری ارتباط بین زندانیان با مدیران و نیز با مقامات قضائی. مسئولان و کارکنان اداره روابط عمومی و ارشاد با همکاری و تشریک مساعی مددکاران اجتماعی بطور مستمر با زندانیان در تماس بوده ضمن موعظه مذهبی و تعلیم مبانی عقیدتی اسلام، تبلیغ و راهنمائی لازم نسبت به تهذیب و تزکیه نفس و تحکیم مبانی ایمانی زندانیان و الفت آنان با اخلاق اسلامی و علاقه آنان به زندگی سالم و عمل صالح اقدام نموده در حل مشکلات روحی و تسکین درونی و ایجاد امید به اصلاح و زندگی صحیح در آنان جهت بازگشت مجدد به جامعه و ادامه به زندگی سالم اجتماعی تلاش مینمایند. اجرای برنامه‌های نماز و عبادات بر عهده کارکنان یا نمایندگان این اداره است.
ماده ۹۲ ـ روانشناسان تربیتی زندان موظفند با همکاری مددکاران اجتماعی و استفاده از پرونده شناسائی شخصیت زندانیان ضمن اتخاذ روش تحلیلی علل ناسازگاری، ناراحتیهای روانی آنان را مورد بررسی و امعان نظر قرارداده پس از گزارش نظرات خود به شورای طبقه بندی نسبت به مداوای آنان اهتمام و اقدام لازم بعمل آورده در صورت تشخیص بیماریهای حاد روانی بیمار را به روانپزشک معرفی نمایند.
ماده ۹۳ ـ روانپزشک و در غیاب او پزشک زندان موظف است با همکاری روانشناس تربیتی زندان نسبت به بستری کردن بیماران روانی و معالجه آنان اقدام نموده در صورتی که عارضه بیماری آنان منجر بجنون یا اختلال مشاعر تشخیص داده شود مراتب را در اسرع وقت از طریق واحد مربوطه برئیس پزشکی قانونی جهت اعلام نظر پزشکی قانونی و اطلاع بمقامات قضائی گزارش نموده برای انتقال و معالجه آنان در یک مؤسسه درمانی و تأمینی تدابیر شایسته قانونی اتخاذ نماید.
ماده ۹۴ ـ مربیان مذهبی، علمی و حرفه ای و تربیتی زندان موظفند در اجرای برنامه‌های مربوطه با همکاری مسئولان امر نسبت به تهذیب اخلاقی، تزکیه نفس، آموزش و پرورش و ارتقاء سطح اطلاعات و مهارت علمی و فنی زندانیان کوششهای لازم را بعمل آورده، ضمن پیشنهاد وسایل مورد لزوم جهت تحصیلات علمی و حرفه ای آنان در تهیه آنها از طریق واحدهای مربوطه و در صورت لزوم جلب همکاری سایر سازمانهای دولتی اقدام لازم بعمل آورند.
ماده ۹۵ ـ تعداد کارمندان و مأموران مراقب و انتظامی و مربیان مذهبی و متخصصین در زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی به تناسب موقعیت و احتیاجات محل و تعداد محکومین به پیشنهاد رؤسای زندانها و مؤسسات مذکور وسیله ادارات کل زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی تأمین خواهد شد.
ماده ۹۶ ـ مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی زندان بر حسب ضرورت و موقعیت محلی و وسعت و مقتضیات دیگر به تشخیص رئیس مؤسسه و تصویب مدیرکل زندانها دارای تعدادی مأمورین گشتی مجهز به بی‌سیم و وسائل ارتباطی و دوربین میباشند.
ماده ۹۷ ـ مأمورین گشتی موظف هستند ضمن اجرای دستوراتی که از طرف رئیس مؤسسه به آنان ابلاغ میشود، در روز حداقل دوبار صبح و عصر از زندانیان سرشماری و حضور و غیاب بعمل آورده و ضمن گشت، زندانیان مشغول بکار را تحت نظر گرفته و از هر گونه تماس آنان با افراد خارج و یا خروجشان از محوطه مؤسسه یا فرار آنان جلوگیری کنند و در صورت بروز حادثه یا مشاهده هرگونه تخلف فوراً طبق مقررات این آئیننامه اقدام و مراتب را به رئیس مؤسسه گزارش نمایند.
ماده ۹۸ ـ محکومان در طول اقامت در زندان و یا مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و یا اقامت در مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی از حیث تحولات حاصله در خصوصیات اخلاقی و مذهبی و تشخیص سلامت بدنی و روحی تحت مراقبت و بررسی متخصصین زندان یا مؤسسه مربوطه قرار دارند.
ماده ۹۹ ـ در هر زندان یا مؤسسه صنعتی، کشاورزی و خدماتی ماهی یکبار کمیسیون با شرکت رئیس زندان یا مؤسسه و متخصصین ادارات مددکاری اجتماعی و تأمینی و ارشاد و روابط عمومی و در صورت لزوم کارشناسان ذیصلاح دیگر تشکیل میشود و خلاصه نظرات کمیسیون نسبت به زندانی در پرونده شخصیت او منعکس میگردد.
ماده ۱۰۰ ـ رؤسای زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی مکلف هستند در صورت درخواست مقامات قضائی ذیربط فوراً مستخرجه ای از پرونده شخصیت زندانی در مورد وضع جسمانی و رفتار و اخلاق او در طول اقامت در زندان یا مؤسسه و یا مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی را تهیه و ارسال دارند.
فصل سوم ـ نوع و کیفیت کار زندانیان و چگونگی تقسیم درآمد کار آنها
ماده ۱۰۱ ـ زندانیانی که محکومیت قطعی پیدا کرده اند، پس از آزمایشهای لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها با تائید شورای طبقه بندی و رعایت مقررات این آئیننامه در کارگاههای داخل زندان یا مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان بکار گمارده میشوند.
ماده ۱۰۲ ـ اداره کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی که در زندانها یا مؤسسات تأمینی و تربیتی و مراقبتی تأسیس یافته همچنین اداره کارگاهها و مؤسساتی که متعلق به اشخاص حقیقی و یا حقوقی خصوصی یا عمومی بوده و در اختیار زندان یا مؤسسه تأمینی یا وابسته به آن است اعم از اینکه مؤسس یا مالک آن زندان یا انجمن حمایت یا غیر آنها باشد بر عهدة اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی است.
ماده ۱۰۳ ـ اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی تأسیس، توسعه، تجهیز و اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی را با توجه به سیاست کلی شورای سرپرستی در جهت تأمین نیازهای زندانهای کشور و دیگر نهادهای مملکتی همچنین حرفه آموزی و اشتغال زندانیان و کمک به بهبود وضع زندانها و مساعدت به زندانیان و خانواده آنها را بعهده خواهد داشت. مدیریت مؤسسات مذکور در شهرستانها طبق تصمیم شورای سرپرستی با انجمن حمایت زندانیان با هیئت مذکور در ماده ۷۲ یا نماینده اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی خواهد بود.
تبصره ـ ترتیب اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی بموجب آئیننامه ای خواهد بود که بتصویب شورای عالی قضائی میرسد.
ماده ۱۰۴ ـ کارهای آموزشی و تولیدی در زندان و مؤسسات تأمینی و تربیتی عبارتند از:
ریسندگی ـ بافندگی ـ خیاطی ـ کفاشی ـ نجاری ـ فلز کاری ـ فرشبافی ـ زیلو بافی ـ حصیربافی ـ‌الکترومکانیک ـ چاپ ـ تهیه وسائل فنی راهنمائی و شماره گذاری وسائط نقلیه ـ صنایع فنی و ساختمان ـ کشاورزی ـ دامپروری و امثالهم.
ماده ۱۰۵ ـ زندانیان باید بحرفه‌هایی که مستلزم دیدن دوره‌های تعلیماتی برای کسب مهارت و تخصص باشد گمارده شوند تا در طول زمان بتوانند با طی مراحل مختلف آموزشی باخذ گواهینامه مهارت فنی در رشته مخصوص نائل گردند.
ماده ۱۰۶ ـ زندانیان میتوانند با موافقت رئیس زندان در ساعات بیکاری و فراغت در آسایشگاه خود بکارهای هنری اشتغال داشته باشند، مواد اولیه و لوازم این نوع کارها از طرف اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی در اختیار زندانی گذاشته میشود و هزینه تهیه مواد اولیه از درآمد حاصل از فروش محصولات اینگونه فعالیتهای هنری کسر و با توافق قبلی زندانی حداکثر یک چهارم از بقیه درآمد بسود صندوق اداره مذکور منظور و باقیمانده بحساب پس انداز زندانی منظور خواهد شد.
ماده ۱۰۷ ـ بمنظور تأمین مخارج تأسیس کارخانه‌ها و ماشین آلات مورد نیاز در زندانها برای اشتغال کامل زندانیان بکار و آموزش حرفه ای، اعتبار لازم در بودجه اداره کل زندانها و اداره کل اقدامات تأمینی و تربیتی پیشنهاد میگردد، همچنین از کمکهای مندرج در اساسنامه انجمن حمایت زندانیان و مساعدتهای بخش خصوصی و عمومی برای این منظور استفاده خواهد شد.
ماده ۱۰۸ ـ در موقع انتقال زندانی بزندان یا مؤسسه دیگر باید در اسرع وقت حساب او با فروشگاه تصفیه و موجودی پس انداز بانک و ذخیره بانکی زندانی بطور تفکیک به صندوق پس انداز بانک ملی محل زندان جدید او حواله و موجودی هرحساب جداگانه بدفاتر جدید منتقل و سپرده شود و در هر صورت باید ترتیب اطمینان بخشی برای نگهداری پس انداز زندانی داده شود.
ماده ۱۰۹ ـ انجام خدمات عمومی و رفاهی مؤسسات صنعتی، کشاورزی، خدماتی و زندانها، اعم از نظافت اماکن و محوطه داخلی و تمیز کردن مواد غذائی بطور نوبتی بعهده زندانیان خواهد بود ولی آن عده از زندانیان که بتشخیص شورای طبقه بندی بطور مداوم باین نوع کارها گمارده میشوند مستحق دریافت دستمزد خواهند بود.
تبصره ۱ : استفاده از زندانیان در امور نگهبانی و انتظامی زندان ممنوع است.
تبصره ۲ : اگر زندانی از انجام وظیفه محوله در داخل زندان طبق مقررات این آئیننامه خودداری نماید حسب اعلام رئیس زندان تنبیه انضباطی خواهد شد.
ماده ۱۱۰ ـ مزد ماهیانه کار زندانی بشرح زیر تقسیم میگردد:
1 ـ پنجاه درصد (۵۰ درصد) بحساب بانکی سرپرست عائله تحت تکفل زندانی واریز میگردد.
2 ـ بیست و پنج درصد (۲۵ درصد) بحساب پس انداز ثابت بانکی زندانی واریز میشود که در موقع آزادی باو پرداخت گردد.
3 ـ بیست درصد (۲۰ درصد) بخود زندانی برای مخارج ضروری پرداخت میشود.
4 ـ پنج درصد (۵ درصد) برای بیمه حوادث ناشی از کار اختصاص داده میشود.
تبصره– در صورتی که زندانی فاقد عائله تحت تکفل باشد مبلغ ۵۰ درصد دستمزد نیز به حساب ثابت پس انداز زندانی واریز میگردد.
ماده ۱۱۱ ـ اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی مکلفند:
الف ـ کلیه زندانیان کارگر را در مقابل بیماری و حوادث ناشی از کار بر طبق مقررات بیمه اجتماعی کارگران بیمه نمایند و تفاوت حق بیمه بعهده کارفرما خواهد بود.
ب ـ کلیه مقررات ایمنی، حفاظتی، و بهداشتی را طبق ضوابط قانونی رعایت نمایند.
ج ـ دفاتر رسمی زیر را در کلیه کارگاهها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی بهرشکل که اداره میشود تنظیم نمایند.
1 ـ دفتر روزانه ۲ ـ دفترکل ۳ ـ دفتر درآمد ۴ ـ دفتر اموال ۵ ـ دفتر سفارشات ۶ ـ دفتر صندوق ۷ ـ دفتر دستمزد زندانیان ۸ ـ دفتر انبار ۹ ـ دفتر حساب درآمد و هزینه شخصی زندانیان بمنظور تعیین و اعلام موجودی هفتگی پس‌انداز قابل پرداخت آنها به فروشگاههای زندان.
تبصره ـ پرداخت موجودی حساب پس‌انداز زندانی هنگام آزادی بشرط آنکه منع قانونی نشده باشد بلامانع است.
ماده ۱۱۲ ـ اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی حساب عملکرد و سود و زیان کلیه مؤسسات مذکور را در سطح کشور نگهداری و ترازنامه سود و زیان و گزارش عملکرد سالیانه خود را در پایان هر سال مالی، همچنین در موارد لزوم بدستور مدیر کل زندانها یا شورای سرپرستی تنظیم و به مراجع مذکور تسلیم مینماید.
ماده ۱۱۳ ـ امور مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی و ادارات مرکزی آنها بطریق بازرگانی اداره میشوند.
فصل چهارم ـ طرز پذیرش و آشنا نمودن زندانیان تازه وارد بمقررات زندانها
ماده ۱۱۴ ـ پذیرش زندانی از زمانی آغاز میگردد که متهم یا محکوم بموجب برگ رسمی بامضاء و مهر مقام صلاحیتدار قانونی صادر کننده قرار یا حکم، متضمن مشخصات کامل متهم یا محکوم (شهرت ـ نام ـ نام پدر ـ سن شماره شناسنامه ـ شغل ـ نوع جرم و اتهام یا محکومیت ـ نوع و میزان مجازات ـ شماره قرار یا حکم ـ تاریخ شروع بازداشت) وسیله مأمور شناخته شده قبلی که باید کارت شناسائی رسمی ملصق بعکس خود را ارائه دهد ببازداشتگاه یا زندان تحویل میگردد.
ماده ۱۱۵ ـ هیچ فردی نباید زندانی شود مگر با قرار کتبی یا حکم کتبی و رسمی‌مقامات قضائی قانونی.
ماده ۱۱۶ ـ جلب و معرفی محکومان بزندانها از طریق اجرائیات دادسراها تحت نظارت دادیاران اجرای احکام وسیله ضابطین دادگستری انجام میشود.
ماده ۱۱۷ ـ از هر زندانی بمحض معرفی به زندان تحت مراقبت مامورانیکه او را بزندان آورده اند در قسمت تشخیص هویت انگشت‌نگاری و عکاسی میشود و پس از تنظیم دو برگ انگشت نگاری حاکی از تعیین پیشینه با ذکر شماره عکس زندانی بانضمام مدارک رسمی بازداشت بدفتر زندان تسلیم میگردد، ذکر شماره عکس در کلیه مکاتبات مربوط به بازداشتیها و محکومان علاوه بر شماره کلاسه دفاتر ثبت کل و ثبت قرارها و محکومیتها الزامی است.
ماده ۱۱۸ ـ در زندانها باید دفاتر ثبت کل حاوی نکات زیر صفحه بندی و بامضاء و مهر رئیس زندان رسیده و مشخصات زندانی بمحض ورود و قبل از تحویل او به زندان به شرح زیر در آن ثبت شود: ذکر هویت کامل متهم یا محکوم، نام، نام خانوادگی قبلی، نام مستعار، لقب ـ نام پدر ـ وضع خانوادگی ـ جنسیت ـ مذهب ـ شغل ـ سن ـ میزان سواد ـ پیشینه کیفری ـ شماره عکس ـ علائم مخصوص بدنی ـ تابعیت ـ نوع جرم و اتهام یا محکومیت ـ نوع مجازات یا قرار ـ مدت محکومیت ـ تاریخ شروع بازداشت ـ تاریخ آزادی از زندان ـ شماره قرار یا حکم یا نامه رسیده ـ مرجع صدور قرار یا حکم یا نامه رسیده ـ نشانی دائم ـ شماره تلفن شماره و محل صدور شناسنامه.
صحت انطباق مشخصات فوق با زندانی معرفی شده باید در ذیل نامه رسیده به امضاء آورنده نامه و خود زندانی تأیید و پس از ثبت مراتب در دفتر ثبت کل صحت آن بامضاء زندانی معرفی شده در ستون آخر دفتر مذکور گواهی شود.
ماده ۱۱۹ ـ برای هر زندانی کارت شناسائی ملصق بعکس و همچنین کارت بایگانی بترتیب حروف الفباء تهیه و در ردیف مربوطه نگهداری میگردد.
ماده ۱۲۰ ـ شماره مکاتبات اداری درباره زندانی باین شرح خواهد بود:
متهمان: (شماره عکس ـ شماره ردیف بزه مورد اتهام ـ شماره مربوط به نوع بزه مورد اتهام ـ شماره ترتیب دفتر ثبت کل ـ علامت ممیزه زندان)
محکومان: (شماره عکس ، شماره ردیف بزه مورد حکم، شماره مربوط به نوع بزه مورد محکومیت، شماره ترتیب دفتر ثبت کل ـ علامت ممیزه زندان)
ماده ۱۲۱ ـ کلیه پرونده‌های زندانیان اعم از متهم یا محکوم بایستی ملصق به عکس و حاوی برگ انگشت نگاری و شرح حال و خلاصه پیشینه شخصی، خانوادگی، اجتماعی و کیفری آنها بامضاء مسئول بایگانی زندان باشد.
ماده ۱۲۲ ـ برای هرزندانی باید کارت شناسائی ملصق بعکس شامل مشخصات کامل او بشرح مندرج در ماده ۱۱۷ تهیه و در هر گونه نقل و انتقالی بعنوان معرف و مبین احوال شخص زندانی، مورد استناد و استفاده لازم قرار گیرد.
ماده ۱۲۳ ـ رئیس زندان یا قائم مقام او مکلف است هر روز وقت اداری از زندانیان تازه وارد بازدید نموده و الزام اجرای مقررات و مراعات نظم و انضباط را در محیط بازداشتگاه و زندان به آنها تفهیم و دفترچه راهنمائی مقررات و وظائف زندانیان را بین آنها توزیع نماید.
فصل پنجم ـ سرشماری و بازرسی دقیق زندانیان و اماکن زندانها
ماده ۱۲۴ ـ درموقع پذیرش هر زندانی باید بازرسی دقیق از او بعمل آید، انجام بازرسی دقیق درباره زندانیانی که بهر عنوان از زندان خارج شده و مجدداً بازگشت داده میشوند، همچنین بازرسی دقیق روزانه بهنگام خارج شدن آنها از آسایشگاه و موقع مراجعت از کار الزامی است.
ماده ۱۲۵ ـ زندانیان باید طبق موازین اسلامی تحت نظارت و مراقبت مسئولان انتظامی و نگهبانان زندان بوده و از آنها حداقل روزی دو نوبت صبحها قبل از شروع ورزش و شبها موقع ورود بآسایشگاه سرشماری بعمل آید.
ماده ۱۲۶ ـ محل کار و آسایشگاه و اشیاء زندانی را میتوان هر موقع بصلاحدید رئیس زندان یا قائم مقام او در حضور زندانی و در موارد ضروری بدون حضور زندانی بازرسی نمود. تمرد یا مقاومت در برابر مأموران بازرسی و سرپیچی از اجرای دستور آنها موجب تنبیهات انضباطی متمرد خواهد بود.
ماده ۱۲۷ ـ برای حفظ آرامش و امنیت داخل زندان و بازداشتگاه باید حداقل ماهی یکبار کلیه اماکن زندان و بازداشتگاه و لوازم و اشیاء زندانیان وسیله گروهی مرکب از یکنفر افسر بانتخاب رئیس زندان، یکنفر نماینده اداره بازرسی، یکنفر نماینده اداره رسیدگی بامور زندانیان تحت تعلیم و نظارت رئیس زندان یا قائم مقام او بازرسی شده و با تنظیم صورتمجلس بامضای مسئولین فوق گزارش انجام کار مرتباً در پوشه مخصوص بازرسی زندان یا بازداشتگاه بایگانی شود.
تبصره– در صورتی که نمایندگان مذکور در ماده فوق در شهرستانهائیکه فاقد ادارات یاد شده میباشند نتوانند در مأموریت بازرسی شرکت نمایند تعیین عضو جانشین بعهده رئیس زندان میباشد.
ماده ۱۲۸ ـ در صورت کشف مواد و اشیاء و لوازم ممنوعه بایستی صورتمجلس تنظیمی حاکی از چگونگی بدست آمدن مواد و اشیاء و لوازم مکشوفه بامضاء متخلف مربوطه رسیده چنانچه عمل ارتکابی جرم و قابل تعقیب کیفری باشد پرونده امر بدادسرا ارسال شود، به تخلف زندانی از نظر انتظامی شورای انتظامی رسیدگی خواهد نمود.
فصل ششم ـ طرز نگهداری و حفاظت اسناد و البسه و لوازم شخصی زندانیان
ماده ۱۲۹ ـ جزئیات و مشخصات کامل اشیاء و لوازم و ملبوس شخصی زندانیان و اسناد آنها از قبیل پول ـ چک ـ اسناد بانکی ـ دفترچه پس انداز بانکی ـ دفترچه بیمه ـ دفترچه انجام خدمت زیر پرچم ـ گواهینامه رانندگی ـ کارت شناسائی و غیره با تعیین ارزش اسناد بهادار باید بهنگام ورود آنان بزندان یا بازداشتگاه در حضور زندانی و افسر نگهبان و مسئول انبار زندان یا بازداشتگاه در سه برگ صورتمجلس شده و در دفاتر نگهبانی و انبار ثبت گردد.
ملبوس زندانی پس از ضد عفونی شدن بانضمام اشیاء و اسناد و لوازم دیگر او در کیسه مخصوص لفاف شده، شماره کیسه در برگ صورتمجلس تنظیمی قید و یک نسخه از آن به زندانی تحویل و نسخه ثانی به انبار و نسخه سوم در پرونده زندانی بایگانی میشود.
ماده ۱۳۰ ـ هر زندانی میتواند در اسرع وقت بوسایل ممکن بیکی از نزدیکان مورد اعتماد خود اطلاع دهد که در زندان حضور یافته نسبت به تحویل اشیاء و لوازم و ملبوس شخصی او با حضور خود زندانی اقدام نماید. در هر نوبت صورتمجلس تحویل و تحول بایستی در دفاتر نگهبانی و انبار زندان یا بازداشتگاه و پرونده زندانی ثبت شود.
ماده ۱۳۱ ـ هرگاه زندانی کتباً تقاضا نماید که اشیاء و لوازم و ملبوس شخصی خود را وسیله پست سفارشی یا بوسایل مطمئن دیگر برای یکی از بستگان خویش ارسال دارد نسبت به بسته بندی و لاک و مهر آن با تنظیم صورتمجلس بامضای خود زندانی و افسر نگهبان و مسئول انبار حاوی مشخصات و جزئیات و تعداد محتویات بسته اقدام میگردد.
هزینه بسته بندی و حمل آنرا باید زندانی شخصاً بپردازد.
ماده ۱۳۲ ـ در صورتی که زندانی نتواند شخص مطمئنی را برای تحویل دادن اسناد و اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی خود معرفی نماید، تعیین تکلیف و محل و نحوه سپردن و نگهداری آن در محلی غیر از زندان از قبیل صندوق امانات پستی یا یکی از بانکها و غیر موکول بنظر دادیار ناظر زندان خواهد بود.
ماده ۱۳۳ ـ هنگام انتقال زندانی از زندانی بزندان دیگر باید تشریفات تحویل و تحول و بسته بندی لوازم و ملبوس و اشیاء دیگر او با تنظیم صورتمجلس و ثبت مراتب در دفاتر نگهبانی و انبار کاملاً انجام شده، در صورتی که وزن بسته مربوط بیش از ده کیلوگرم باشد پرداخت هزینه حمل اضافه بار در صورت استطاعت مالی بعهده خود زندانی خواهد بود.
فصل هفتم ـ برنامه روزانه زندانیان
ماده ۱۳۴ ـ برنامه روزانه زندانها و بازداشتگاهها بایستی بدون تبعیض و استثناء درباره کلیه زندانیان یکسال بمورد اجراء گذاشته شود. برنامه زندانها و بازداشتگاهها از اول اردیبهشت لغایت شهریور (روزهای بلند) بشرح زیر است:
ساعت ۳۰/۴ بیدار باش، نماز صبح بجماعت یا فرادی برای مسلمانان با رعایت تطبیق وقت شرعی، استحمام، نظافت شخصی، تمیز و مرتب کردن آسایشگاه، پوشیدن لباس ـ ساعت ۳۰/۶ سرشماری و ورزش، نیایش صبحگاهی و برافراشتن پرچم. ساعت ۳۰/۷ صرف صبحانه، ساعت ۸ تا ۳۰/۱۱ کار در کارگاه، شرکت در کلاسهای آموزش علمی و دینی و حرفه ای ـ ساعت ۳۰/۱۱ تا ۱۳ نماز ظهر و عصر بجماعت یا فرادی برای مسلمانان ـ ساعت ۱۳ تا ۱۴ صرف نهار و استراحت ـ ساعت ۱۴ تا ۱۷ کار در کارگاه، شرکت در کلاس آموزش علمی و دینی و حرفه ای ـ ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۷ دعای شامگاه و فرود آوردن پرچم ـ ساعت ۳۰/۱۷ تا ۳۰/۱۸ استماع سخنرانیهای مذهبی و اخلاقی استفاده از کتابخانه و مکاتبه ـ تفریحات سالم و از ساعت ۳۰/۱۸ تا ۱۵/۱۹ نماز مغرب و عشاء بجماعت یا فرادی برای مسلمانان با تطبیق و رعایت وقت شرعی ـ ساعت ۱۵/۱۹ تا ۳۰/۲۰ صرف شام ـ ساعت ۳۰/۲۰ تا ۲۱ سرشماری و ورود به آسایشگاه ـ ساعت ۱۵/۲۱ خاموشی سکوت.
ماده ۱۳۵ ـ برنامه زندانها و بازداشتگاهها از اول اردیبهشت تا آخر شهریور در روزهای تعطیل بشرح زیر است.
ساعت ۳۰/۴ بیدار باش، نماز صبح بجماعت یا فرادی برای مسلمانان با تطبیق و رعایت وقت شرعی، نظافت شخصی، تمیز و مرتب کردن آسایشگا [آسایشگاه]، پوشیدن لباس ـ ساعت ۳۰/۷ تا ۹ سرشماری، صرف صبحانه، نیایش صبحگاهی، بر افراشتن پرچم ـ ساعت ۹ تا ۳۰ر۱۱ استحمام و انجام امور شخصی ـ ساعت ۳۰/۱۱ تا ۱۴ صرف نهار و استراحت، نماز ظهر و عصر بجماعت یا فرادی برای مسلمانان و استماع وعظ و خطابه ـ ساعت ۱۴ تا ۱۷ ملاقات با بستگان با رعایت مقررات ـ ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۷ دعای شامگاه و فرود آوردن پرچم ـ ساعت ۳۰/۱۷ تا ۳۰/۱۸ استماع سخنرانیهای مذهبی و اخلاقی، استفاده از تفریحات سالم، از ساعت ۳۰/۱۸ تا ۳۰/۱۹ ادای نماز مغرب و عشا بجماعت یا فرادی برای مسلمانان با تطبیق و رعایت وقت شرعی، پس از نماز از ساعت ۴۵/۱۹ تا ۳۰/۲۰ صرف شام ـ ساعت ۳۰/۲۰ تا ۲۱ سرشماری و ورود به آسایشگاه ـ ساعت ۲۱ خاموشی و سکوت.
برنامه زندانها و بازداشتگاهها از اول مهرماه تا آخر فروردین ماه (روزهای نسبتاً کوتاه) روزهای عادی:
بیدارباش ساعت ۳۰ر۵ و روزهای تعطیل ساعت ۱۵ر۶ با تطبیق وقت شرعی فاصله بیدارباش تا ساعت ۸ انجام امور مذکور در برنامه روزهای بلند، از ساعت ۸ تا ساعت ۲۲ اجرای برنامه مزبور و پایان برنامه و ساعت ۲۲ خاموشی.
ماده ۱۳۶ ـ زندانیان مکلف به رعایت و اجرای مواد ۱۳۴ و ۱۳۵ این آئیننامه میباشند، باستثناء بیمارانیکه در مراکز بهداری زندان بستری میشوند، که در این صورت با صدور گواهی معذوریت از طرف پزشک زندان برای مدتیکه در گواهی تصریح میگردد از اجرای برنامه‌های روزانه معاف خواهند بود.
ماده ۱۳۷ ـ در موقع امتحانات و بنا بضرورت، برای مطالعه و بمنظور تشویق زندانیان با کسب اجازه کتبی از مسئول زندان استفاده از روشنائی تا ساعت ۲۴ با رعایت سکوت کامل بدون ایجاد مزاحمت دیگران مجاز میباشد.
ماده ۱۳۸ ـ پس از خاموشی (ساعت ۱۵/۲۱ در روزهای بلند و ساعت ۲۲ در روزهای کوتاه) باید در محوطه زندان سکوت کامل برقرار باشد. همچنین در موقع کار و تحصیل و گردش و ورزش و تفریحات سالم و انجام وظائف جاری رعایت نزاکت و ادب و احترام و متانت در گفتار و کردار و رفتار در همه جا و تمام ساعات شبانه روز الزامی است.
ماده ۱۳۹ ـ فریاد زدن، آواز خواندن با صدای بلند، جر و بحث و گفتگوهای تند سیاسی که مخل امنیت زندان گردد، مشاجره و ارتکاب هر عمل فردی و یا دسته جمعی که نظم و آرامش داخل زندان را مختل سازد، صحبت و اشاره کردن بهرنحوی از انحاء از پنجره‌های زندان با خارج مطلقاً ممنوع میباشد.
ماده ۱۴۰ ـ ساعات کار و استراحت زندانیان در مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان با توجه به موقعیت محل و نوع کیفیت کار از طرف رئیس مؤسسه مربوط تعیین و بمورد اجراء گذاشته میشود.
فصل هشتم ـ اشیاء مجاز و ممنوعه زندانیان
ماده ۱۴۱ ـ زندانیان مجاز هستند در زندان فقط از لوازم و اشیاء شخصی زیر استفاده نمایند:
کتاب و نشریات مجاز، رساله و کتاب مذهبی مجاز، خمیردندان و مسواک غیرفلزی، جای صابونی غیرفلزی و صابون و شامپو و ابر حمام، شانه غیرفلزی، ماشین اصلاح، ناخن گیر، دو عدد دستمال، دو عدد حوله کوچک، دو جفت جوراب، لباس زیر بنا بضرورت بهداشتی، نوشت افزار(کاغذ ـ پاکت ـ مداد ـ خودکار)،آلبوم عکس خانوادگی و حلقه نامزدی.
ماده ۱۴۲ ـ باستثنای لوازم مذکور در ماده ۱۴۱ نگهداری و استفاده از اشیاء دیگر و وسائل چوبی و فلزی برنده و نوک تیز مانند چاقو، قیچی، تیغ، سوزن، مواد خوراکی خواروبار، لبنیات، تره بار، میوه جات، ترشی، مربا، نفت، بنزین و غیره در آسایشگاه که برخلاف اصول ایمنی و بهداشتی زندانهاست بکلی ممنوع میباشد.
ماده ۱۴۳ ـ زندانی حق آوردن لوازم و ابزار کار از کارگاهها و آموزشگاهها را بداخل زندان یا بازداشتگاه ندارد.
فصل نهم ـ روابط زندانیان با مأموران زندان و تشویق و تنبیه آنها
ماده ۱۴۴ ـ اعتصاب جمعی زندانیان بکلی ممنوع است.
ماده ۱۴۵ ـ هر زندانی بمحض اطلاع از وقوع حوادث و پیش آمدهای سوء احتمالی و اختلافات و کدورتهائی که بین افراد زندانی بوجود میآید و احیاناً مخل نظم عمومی زندان میگردد همچنین اعمالی که برخلاف مقررات آئیننامه و نظامات داخلی زندانها در شرف تکوین است و تحقق آن مخل نظم داخلی زندان میگردد بایستی مراتب را در اسرع وقت بافسر نگهبان و بهر یک از مقامات مسئول زندان گزارش دهد.
ماده ۱۴۶ تندخوئی، دشنام، ادای‌الفاظ رکیک، یا تنبیه بدنی زندانیان و اعمال تنبیهات خشن و مشقت بار و موهن و بکار بردن ادوات آهنی از قبیل کند و زنجیر و امثال آن که مغایر با موازین اسلامی و حقوق انسانی است در زندانها بکلی ممنوع است. استفاده از دستبند فقط در موارد زیر مجاز خواهد بود. برای جلوگیری از فرار زندانی هنگام اعزام بمراجع قضائی یا انتقال از زندانی بزندان دیگر و موارد مشابه (هنگام بازپرسی و محاکمه دستبند برداشته میشود). بدستور رئیس زندان مشروط براینکه این محدودیت برای جلوگیری از ایذاء و آزار به اشخاص یا صدمه بخود زندانی یا ورود خسارت به اموالی که در دسترس اوست ضرورت داشته باشد.
ماده ۱۴۷ ـ هرگاه زندانی در مدت اقامت در زندان مستمراً از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد و در کارگاهها و آموزشگاههای زندان یا خارج زندان امتیازات تحصیلی و حرفه ای بدست آورد، رئیس زندان میتواند بطریق زیر او را مورد تشویق قرار داده و مراتب را در پرونده شخصیت او منعکس نماید.
ـ اجازه مکاتبه بیش از آنچه در آئیننامه تعیین شده است.
ـ اجازه ملاقات خصوصی با خانواده بیش از حد مقرر در آئیننامه.
ـ پیشنهاد گماردن بکار بهتر در کارگاهها و پیشنهاد پاداش جهت زندانی.
ماده ۱۴۸ ـ هر زندانی که برخلاف مقررات این آئیننامه و نظامات داخلی زندان اقدام نماید بدستور رئیس زندان یا معاونین او یا مسئولین مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی به تخلفات او رسیدگی و پس از ثبوت تقصیر در شورای انتظامی، مطابق ماده ۱۵۱ تنبیه خواهد شد.
ماده ۱۴۹ ـ بمنظور رسیدگی به تخلفات زندانیان رئیس زندان شورای انتظامی را با شرکت اشخاص ذیل تشکیل میدهد.
رئیس زندان یا مؤسسه یا قائم مقام آنها ـ نماینده روحانی اداره ارشاد و روابط عمومی‌ـ دادیار ناظر زندان ـ مددکار اجتماعی ـ پزشک و روانشناس زندان. تصمیمات متخذه به اکثریت آراء معتبر است.
ماده ۱۵۰ ـ تا هنگام تشکیل جلسه شورای انتظامی رئیس زندان میتواند بمنظور حفظ نظم زندان حداکثر تا سه روز زندانی متخلف را در بازداشت انفرادی نگهداری نماید.
ماده ۱۵۱ ـ شورای انتظامی پس از رسیدگی و ثبوت تقصیر بر حسب اهمیت تخلف بترتیب زیر نوع و میزان تنبیه زندانی را تعیین خواهد نمود:
1 ـ توبیخ شفاهی ۲ ـ توبیخ کتبی با درج در پرونده شخصیت زندانی ۳ – حذف ملاقات با بستگان از یک هفته تا یکماه ۴ ـ محرومیت از استفاده از وسائل تفریحی تا یکماه ۵ ـ زندان انفرادی از یک روز تا پانزده روز با تأیید پزشک زندان ۶ ـ تغییر نوع زندان.
تبصره ۱ ـ اعمال تنبیه اخیر موکول به پیشنهاد شورای انتظامی و تأیید شورای طبقه بندی میباشد.
تبصره ۲ ـ پزشک زندان هر روز باید از زندانیانیکه بزندان انفرادی اعزام شده اند بازدید و معاینه بعمل آورده و در حفظ سلامتی و تأمین بهداشت آنها مراقبت و تدابیر لازم بعمل آورد.
ماده ۱۵۲ ـ شورای انتظامی پس از صدور رأی میتواند تنبیهات مقرره را به اکثریت آراء کلاً یا جزاً بمدت ششماه تعلیق نماید هرگاه دراین مدت زندانی مرتکب تخلف یا جرمی نگردد اجرای تنبیهات مزبور«کان لم یکن» و از پرونده شخصیت زندانی حذف میگردد در غیر اینصورت علاوه بر مجازات تخلف یا جرم ارتکابی اخیر، تنبیهات مقرره در تصمیم شورای انتظامی نسبت بزندانی بمورد اجراء گذارده خواهد شد.
تبصره ـ کلیه تصمیمات شورای انتظامی زندان در خصوص تنبیه زندانیان جنبة مشورتی داشته و اجرای آن موکول به رأی دادیار ناظر زندان میباشد.
ماده ۱۵۳ ـ رأی دادیار ناظر زندان در خصوص تنبیه زندانیان بدستور رئیس زندان یا معاون او اجرا و صورتمجلس حاکی از ذکر نوع تنبیه و اجرای آن تنظیم و در پرونده زندانی درج و بایگانی میگردد. هرگاه زندانی متخلف از تاریخ آخرین تخلف خود بمدت یکسال مرتکب تخلف یا جرم دیگری نشود و از خود مستمراً حسن اخلاق و رفتار نشان دهد آثار تبعی تنبیه مقرر منتفی و در غیراینصورت در مواقع عفو بخشودگی در جدول رفتار زندانی بعنوان امتیاز منفی منظور و مورد نظر قرار خواهد گرفت.
فصل دهم ـ امور داخلی و عمومی زندانیان
ماده ۱۵۴ ـ هر زندانی مکلف است بمحض ورود بزندان استحمام نموده و لباس زندان بپوشد و در تمام مدت اقامت خود در زندان باید ملبس بلباس مخصوص زندانیان باشد.
ماده ۱۵۵ ـ رنگ و شکل لباس زندانیان بشرح زیر میباشد:
متهمان: بلوز و شلوار تابستانی و زمستانی برنگ طوسی سیر ساده.
محکومان: بلوز و شلوار تابستانی و زمستانی برنگ آبی ساده.
زنان: پیراهن و شلوار تابستانی و زمستانی و روسری بزرگ برنگ نیلی روشن ساده.
جوانان از ۱۹ تا ۲۵ سال بلوز شلوار تابستانی و زمستانی برنگ طوسی روشن و ساده.
ماده ۱۵۶ ـ لباس رسمی زندان که بزندانی داده میشود عبارت است از سالیانه دو دست زیرپوش و پیراهن و زیرشلوار و دو جفت جوراب و یک جفت کفش راحتی و یک جفت کفش کار و یک دستمال و یک حوله و دو روسری برای زنان.
دو دست لباس تابستانی ـ شلوار و بلوز جلو باز یقه بسته و نازک برای مردها ـ پیراهن و شلوار برای زنان و ماهانه نیز یک بسته نوار بهداشتی و یک بسته پنبه برای مصارف بهداشتی بهر زن زندانی داده میشود.
مصرف بند شلوار و کمربند و کراوات و چادر در داخل زندانها بکلی ممنوع است ولی بانوان هنگام نماز میتوانند از چادر استفاده نمایند.
روی قطعات لباس زندانی شماره مخصوص با مرکبی که با شستشو پاک نشود شماره گذاری میگردد بنحوی که کارگاه لباسشوئی به آسانی بتواند لباس زندانیان را از یکدیگر جدا نموده و طبق شماره مذکور لباس را بصاحبانش مسترد نماید و از این جهت اشکالی فراهم نگردد.
ماده ۱۵۷ ـ زندانیان میتوانند با کسب اجازه از رئیس زندان برحسب ضرورت پزشکی و بهداشتی از‌البسه زیر شخصی و یا لباس اضافی و کرست طبی استفاده نمایند و این عمل نباید وضع شکل لباس مخصوص زندان را تغییر دهد.
ماده ۱۵۸ ـ چنانچه مکان خواب در زندان انفرادی باشد در صورت امکان بهر زندانی یک اطاق با وسائل لازم داده میشود.
هرگاه زندانیان بطور دسته جمعی نگاهداری شوند باید منتهای کوشش و دقت را در انتخاب افراد یک گروه از حیث تناسب سن و جهات دیگر بخصوص هنگام خواب بعمل آورده و مخصوصاً در شب سرکشی و نظارت بیشتری درباره آنان اعمال گردد.
ماده ۱۵۹ ـ لوازم آسایشگاه برای هر زندانی عبارت است از تختخواب آهنی ـ تشک ـ بالش ـ دو تخته پتو ـ ملافه برای پتو و تشک و بالش. (تغییر محل این لوازم در آسایشگاه به دلخواه زندانی ممنوع است).
ماده ۱۶۰ ـ زندانیان مکلف اند در حفظ و نگهداری و نظافت کامل لوازم زندان مراقبتهای لازم بعمل آورند.
ماده ۱۶۱ ـ زندانی به هیچ وجه حق روشن کردن آتش و استفاده از چراغهای خوراک پزی و نگهداری نفت و بنزین و سایر مواد محترقه و منفجره را در داخل زندان یا بازداشتگاه ندارد.
ماده ۱۶۲ ـ میخ زدن یا نوشتن روی دیوارهای زندان یا بازداشتگاه، ترسیم و نقاشی و الصاق عکس و هرگونه نوشته ای در آسایشگاه ممنوع است.
نصب عکسهای خانوادگی یا عکسهای مجاز دیگر که بهر صورت استفاده از آنها را رئیس زندان باید اجازه دهد در قسمت مخصوص یا تابلوئی که بهمین منظور در آسایشگاه وجود دارد جایز خواهد بود.
ماده ۱۶۳ ـ دست زدن زندانیان به سیم کشی و تغییر محل لوازم الکتریکی یا تعویض آن بوسیله آنها در زندان و یا بازداشتگاه بکلی ممنوع است.
ماده ۱۶۴ ـ زندانی باید هر روز صبح قبل از خروج از آسایشگاه نسبت به نظافت اطاق و لوازم آن و مرتب کردن رختخواب خود اقدام نماید، آویزان کردن لباس و لوازم شخصی در آسایشگاه ممنوع است، اداره کل زندان مکلف است بدین منظور اشکافهای مخصوص تهیه و در اختیار زندانیان قراردهد.
ماده ۱۶۵ ـ برنامه غذائی زندانیان بتناسب فصول سال و احتیاجات اقلیمی‌هر محل وسیله اداره کل زندانها تنظیم و پس از تصویب شورای سرپرستی، بزندانها ابلاغ میگردد. ادارات مالی و تدارکات و انبارهای زندان بر طبق برنامه تنظیمی‌نسبت به تأمین اعتبار و تهیه و تحویل مواد اولیه و دقت در مرغوبیت نوع آن اقدام مینمایند.
ماده ۱۶۶ ـ غذای روزانه در سه وعده بترتیب زیر بزندانیان داده میشود: صبحانه ـ ناهار ـ شام. اغذیه لازم که دارای کالری و ویتامینهای کافی باشد طبق برنامه‌های غذائی مصوب و متناسب با شرایط آب و هوا در هر محل با چای و آب آشامیدنی سالم در اختیار زندانیان گذارده میشود. در تهیه وسایل ضروری برای جلوگیری از فساد مواد اولیه، خواربار، تنظیف ظروف و محوطه آشپزخانه، گندزدائی کردن محل طبخ و ظروف غذا باید از طرف مسئولان مربوط اهتمام کافی و مستمر بعمل آید.
تبصره ۱ : زندانیان باید غذای خود را در سالن غذا خوری زندان صرف نمایند.
تبصره ۲: زندانیان بیمار طبق برنامه و نظریه پزشک معالج در مدتیکه برای آنها تعیین شده است از غذای مخصوص بهداری استفاده خواهند نمود.
ماده ۱۶۷ ـ حداقل برنامه غذائی زندانیان عبارت است از:
نان ـ پنیر ـ چای برای صبحانه. ناهار یا شام آنها شامل سبزیجات تازه یا خشک ـ برنج ـ سیب زمینی ـ پیاز ـ حبوبات ـ انواع لبنیات ـ تخم مرغ ـ میوه فصل میباشد. در هر هفته حداقل سه بار بزندانیان ناهار یا شام با گوشت داده میشود.
تبصره– نوع غذا برای کلیه زندانیان یکسان طبخ و توزیع میگردد.
ماده ۱۶۸ ـ لوازم سالن غذا خوری برای هر زندانی عبارتست از:
بشقاب ـ کاسه ـ لیوان پلاستیکی و قاشق.
ماده ۱۶۹ ـ نظافت آشپزخانه ـ سالن غذا خوری ـ شستشو و خشک کردن ظروف و لوازم آنها بدون تبعیض و استثناء بعهده کلیه زندانیان میباشد.
ماده ۱۷۰ ـ برای هر زندانی بمحض ورود بزندان باید از طریق بانک دفترچه حساب پس انداز صادر و وجوه نقدی زندانی بحساب شخصی او سپرده شود. حداقل موجودی این حساب و شرایط برداشت و واریز به آن طبق مقررات عمومی حساب پس انداز خواهد بود.
تبصره ۱ : زندانیان هنگام اقامت در زندان مجاز به نگهداری و داشتن پول نقد بیش از دو هزار ریال نمیباشند.
تبصره ۲ : زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی به هیچوجه حق وصول و ایصال وجوه شخصی یا سهام و مطالبات و بطور کلی دخالت در امور مالی خصوصی زندانیان را ندارند.
ماده ۱۷۱ ـ در داخل زندانها باندازه احتیاج با سرمایه اداره مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی فروشگاههای لازم تاسیس و رئیس زندان از نظر حفاظت و مسئولیتی که به عهده دارد بر آنها نظارت خواهد داشت.
تبصره ۱ : تعیین مواد مجاز برای فروش در فروشگاههای زندان با توجه به ضرورت حفظ بهداشت و امنیت داخلی زندان با رئیس زندان و تعیین نرخ با اداره مؤسسات صنعتی ـ کشاورزی و خدماتی است.
تبصره ۲ : اجناس و لوازم فروشگاههای زندان باید بقیمت عادله روز بوده و نباید از نرخ فروش روزانه شرکتهای تعاونی مصرف تجاوز کند.
تبصره ۳ : صورت ریز مواد و اجناس موجود بنرخ عادله بامضای مسئول فروشگاههای زندان در تابلوئی که بهمین منظور در مدخل فروشگاه نصب میگردد درج و در معرض دید مشتریان گذارده میشود.
ماده ۱۷۲ ـ زندانی میتواند از فروشگاه زندان مواد مجاز و اشیاء و کاغذ و لوازم بهداشتی خریداری کند، مگر اینکه بعلت تنبیه انضباطی یا دستور پزشک از این امرمنع گردیده باشد.
تبصره– فروش لوازم تجملی و مواد محرکه و دارو در فروشگاههای زندان ممنوع میباشد.
فصل یازدهم ـ نظافت، بهداشت و بهداری زندان
ماده ۱۷۳ ـ وضع اماکن زندان عموماً و آسایشگاه زندانیان خصوصاً باید منطبق با اصول بهداشتی باشد.
ماده ۱۷۴ ـ کلیه اماکن زندان باید حداقل ماهی یکبار ضدعفونی شود، مگر اینکه بعلت ظهور حشرات یا بروز اپیدمی و اشاعه ویروس بیماریهای موسمی و محلی ایجاب نماید زودتر از موعد مقرر نسبت به گندزدائی لوازم مربوطه و سمپاشی اطاقها در محوطه زندان اقدام شود.
ماده ۱۷۵ ـ در کارگاهها و اماکنی که زندانیان در آن بکار اشتغال دارند پنجره‌ها باید باندازه کافی وسیع باشند تا نور و هوای آزاد بقدر کافی داخل شود و در صورت لزوم برای کار و مطالعه آنها نور مصنوعی فراهم گردد. مجاری فاضل آب همیشه باید باز باشد و در رفع عفونت و آلودگی هوا در محوطه و اماکن زندانها مراقبت و اقدام لازم و دائم بعمل آید.
ماده ۱۷۶ ـ گرمابه و مستراحها و دستشوئی زندان باید همیشه تمیز و نظیف باشد و باندازه کافی دوش سرد و گرم در دسترس زندانیان گذاشته شود تا بتوانند با توجه بفصول سال حداقل در هفته یکبار استحمام نمایند.
ماده ۱۷۷ ـ هر زندانی اعم از زن و مرد بهنگام ورود بزندان مکلف است موی سر خود را اصلاح و متناسب نموده و پس از استحمام و نظافت کامل بدن و گرفتن ناخنها ملبس بلباس مخصوص زندان شود.
ماده ۱۷۸ ـ بهداری زندان مکلف است برای پیشگیری از سرایت بیماریهای واگیر مانند بیماریهای آمیزشی و سل و غیره اقدام و با استفاده از همکاری و کمکهای مالی و فنی وزارتخانه‌ها و مؤسسات و انجمنها نسبت به تهیه محل و دارو برای درمان کامل بیماران و معتادان مواد مخدر یا الکل اقدام نماید.
ماده ۱۷۹ ـ از زندانی تازه وارد باید معاینه و آزمایشهای کامل پزشکی بعمل آمده و در صورت اعتیاد ضمن گزارش نتیجه آن به شورای طبقه بندی جهت اتخاذ تدابیر درمانی و تنظیم برنامه‌های لازم اقدام گردد و در صورت وجود بیماری مسری نسبت بدرمان زندانی نیز اقدام فوری بعمل آید.
ماده ۱۸۰ ـ هرگاه زندانی تازه وارد نسخه یا داروئی همراه داشته باشد باید اخذ و در اختیار بهداری زندان قرار گیرد تا با تجویز پزشک زندان باو [به او]داده شود.
ماده ۱۸۱ ـ هر زندانی بمحض احساس کسالت جریان را بافسر نگهبان زندان اطلاع داده و با اخذ معرفی نامه به بهداری زندان مراجعه و دارو و دستورهای لازم پزشکی را دریافت میدارد.
ماده ۱۸۲ ـ زندانی باید در حضور پزشک یا پزشکیار و یا سایر مسئولین داروی مورد احتیاج را مصرف نماید. نگهداری دارو در آسایشگاه مطلقاً ممنوع است.
ماده ۱۸۳ ـ پزشک زندان در صورت ضرورت زندانی بیمار را در بیمارستان زندان بستری خواهد کرد.
ماده ۱۸۴ ـ معالجه بیماریهای دهان و دندان زندانیان از وظایف بهداری زندان است. در خصوص تهیه دندانهای مصنوعی جهت زندانیان بی بضاعت از کمک انجمن حمایت زندانیان استفاده میشود.
تبصره– عصا و دست و پای مصنوعی و چهارچرخه و وسائل لازم برای مفلوجان و معلولان و عینک مخصوص برای زندانیان بی بضاعت از طریق انجمن حمایت زندانیان تهیه میشود.
ماده ۱۸۵ ـ تمارض زندانیان بهر نحوی از انحاء موجب تنبیه انضباطی خواهد بود.
ماده ۱۸۶ ـ معتادان بمواد مخدر تا تاسیس مراکز معالجه مجرمین معتاد باستعمال الکل و مواد مخدر باید حداقل مدت پانزده روز در بهداری زندان قرنطینه و معالجه شده، بعد از اقدامات درمانی به بازداشتگاه مربوطه اعزام شوند، در مورد محکومان معتاد پس از معالجه جهت تعیین نوع زندان مراتب به مرکز پذیرش و تشخیص جهت اتخاذ تصمیم در شورای طبقه‌بندی اعلام خواهد شد.
تبصره– اداره کل زندان و اقدامات تأمینی و تربیتی در خصوص معالجه زندانیان معتاد به‌الکل و مواد مخدر با وزارت بهداری و سایر سازمانها و مؤسسات مربوط تشریک مساعی خواهد نمود.
ماده ۱۸۷ ـ زندانیان مبتلا به بیماری روانی (تا تأسیس تیمارستان مجرمین غیرمسئول) و مسلولین باید در بخشهای مربوط به بیماریهای روانی و آسایشگاه مسلولین بستری و مجزا از دیگران نگهداری و معالجه شوند.
ماده ۱۸۸ـ در هر زندان حداقل یک نفر روانپزشک متخصص بیماریهای روانی، یک نفر پزشک عمومی، یک نفر دندان پزشک درصورت لزوم و به تعداد کافی پزشکیار و پرستار با تجهیزات و وسائل کافی و کمکهای اولیه فوری و درمانی و در زندان زنان علاوه بر افراد فوق یک نفر پزشک متخصص بیماریهای زنان باید بطور دائم اشتغال بکار داشته باشند.
تبصره ـ شورای سرپرستی مکلف است در حدامکان نسبت به بیمه درمانی زندانیان اقدام نماید.
ماده ۱۸۹ ـ رئیس بهداری زندان موظف است همه روزه اول وقت از کلیه زندانیان بیمار که در بیمارستان زندان بستری هستند عیادت نموده و پس از پرسش از وضعیت آنها و حصول اطمینان از حسن مراقبت پزشکان و پرستاران نسبت به معالجه و تغذیه صحیح بیماران نظارت کامل و مستمر بعمل آورد.
فصل دوازدهم ـ رابطه زندانی با خارج از زندان
ماده ۱۹۰ ـ زندانی تحت نظارت کامل و طبق مقررات، مجاز بداشتن ارتباط با بستگان و آشنایان خود میباشد و این ارتباط بوسیله ملاقات و مکاتبه انجام میپذیرد.
ماده ۱۹۱ ـ محل ملاقات عمومی زندانیان در زندانهای بسته باید مجهز به دیوارهای شیشه ای نشکن و وسائل تلفن و لوازم ضد صوت باشد.
ماده ۱۹۲ ـ زوج یا زوجه، پدر و مادر، فرزندان زندانی، در صورت نبودن اشخاص مذکور یا عدم مراجعه آنان سایر بستگان زندانی همچنین دوستان او حق دارند طبق شرائط ملاقاتهای هفتگی با زندانی ملاقات کنند و اجازه نامه ملاقات از طرف رئیس زندان صادر خواهد شد.
ماده ۱۹۳ ـ زندانیان زندانهای نیمه باز و مؤسسات کشاورزی، صنعتی و خدماتی نیز میتوانند هفته ای یکبار با اشخاص مذکور در ماده ۱۹۲ ملاقات نمایند، محل ملاقات این گروه از زندانیان در سالن پذیرائی که باین منظور اختصاص داده میشود انجام خواهد شد. دراین‌صورت حضور یک مأمور مراقبت ضروری است.
تبصره– رئیس مؤسسه کشاورزی، صنعتی و خدماتی میتوانند بزندانیان اجازه دهد که با زن و فرزندان خود بدون حضور مأمور مراقبت بطور خصوصی ملاقات نمایند.
تبصره ـ ملاقات خصوصی زندانیان در زندانهای بسته منوط به اجازه شورای طبقه‌بندی میباشد.
ماده ۱۹۴ ـ علاوه بر رئیس زندان، بازپرس یا جانشین بازپرس دادیار مأمور رسیدگی باتهام متهم، دادستان عمومی، دادیار ناظر زندان و دادستان نظامی درصورت تشخیص ضرورت امر میتوانند اجازه ملاقات بازندانی را صادر نمایند.
ماده ۱۹۵ ـ در صورتی که ملاقات با کسی مخالف حسن جریان بازپرسی یا محاکمه باشد بازپرس یا دادستان میتوانند ملاقات با زندانی را ممنوع اعلام و از دادن اجازه ملاقات خودداری نمایند، دراین‌صورت ملاقات با زندانی فقط با اجازه بازپرس مربوط یا دادیار تحقیق یا دادستان امکان خواهد داشت.
ماده ۱۹۶ ـ وکلای دادگستری در صورت داشتن وکالتنامه رسمی برای حفظ حقوق موکل زندانی خود هر موقع ضرورت ایجاب نماید میتوانند در ساعات اداری به زندان مراجعه و با ارائه وکالتنامه رسمی به افسر نگهبان در اتاق مخصوص و مجزا از اطاق ملاقات عمومی با موکلان خود ملاقات نمایند و درصورت ممنوع الملاقات بودن زندانی ملاقات با نظر مقامات قضائی مربوطه انجام میگیرد.
تبصره -کانون وکلا میتواند در هر زندان بهزینه خود بانظر اداره کل زندانها اطاقی جدا از محل ملاقات عمومی، مجهز بدیوار شیشه ای نشکن و وسائل تلفن و لوازم ضد صوت بسازد که برای ملاقات وکلای دادگستری باموکلان زندانی آنها اختصاص داده شود.
ماده ۱۹۷ ـ ملاقات بازپرس و دادستان در هر مورد که درخواست شود باید بدون حضور نگهبان انجام گردد.
ماده ۱۹۸ ـ مدت ملاقات هر زندانی با اشخاص مجاز حداقل بیست دقیقه در هر بار میباشد.
تبصره ـ بعنوان پاداش حسن رفتار و خدمات زندانی رئیس زندان میتواند مدت ملاقات او را در هر نوبت حداکثر تا یکساعت تمدید نماید.
ماده ۱۹۹ ـ برنامه ملاقات عمومی در هر زندان حداکثر سه روز در هفته میباشد و ساعات آن متناسب فصول سال و نیاز هرمحل وسیله رئیس زندان تعیین و آگهی میشود.
ماده ۲۰۰ ـ از زندانیان بیمار که در بیمارستان بستری و قادر بحرکت نیستند با نظر پزشک معالج در بهداری زندان ملاقات بعمل میآید.
ماده ۲۰۱ ـ رد و بدل کردن نامه و پول و اشیاء مجاز بدون اجازه رئیس زندان بهرنحوی از انحاء بین ملاقات کننده و زندانی بکلی ممنوع میباشد و مأمور ملاقات موظف بحفظ انتظام و انضباط کامل و اجرای دقیق ملاقات خواهد بود.
ماده ۲۰۲ ـ ملاقات اتباع بیگانه باید با حضور یکنفر مترجم رسمی انجام شود مگرآنکه مکالمات بزبان فارسی انجام گیرد. پرداخت دستمزد مترجم بعهده متقاضی است.
ماده ۲۰۳ ـ ملاقات نمایندگان سیاسی و کنسولی با اتباع زندانی خود با اطلاع دادستان عمومی مربوط در اطاق رئیس زندان و با رعایت مقررات این فصل انجام میشود.
ماده ۲۰۴ ـ پناهندگان و افرادی که کشور آنها در ایران نماینده سیاسی ندارند میتوانند با رعایت مقررات این فصل با نماینده سیاسی و کنسولی دولتی که سرپرستی آنها را بعهده گرفته ملاقات نمایند.
ماده ۲۰۵ ـ در تمام مواردیکه شخص خارجی با زندانی ملاقات مینماید باید با حضور یکنفر نگهبان زندان این امر صورت گیرد و صحبت باید بدون نجوی و با صدای بلند باشد. اگر مأمور مسئول ملاقات، موضوع مذاکره طرفین ملاقات را برخلاف مقررات و نظامات داخلی زندان تشخیص دهد باید بملاقات خاتمه دهد و چگونگی امر را به رئیس زندان گزارش نماید.
تبصره– از ملاقات کنندگان عنداللزوم بهنگام ورود به محوطه زندان بازرسی دقیق بعمل میآید.
ماده ۲۰۶ ـ زندانی که ممنوع الملاقات نباشد میتواند حداکثر در هفته دونامه با رعایت موازین اسلامی بعنوان اشخاص مشروح زیر نوشته و بوسیله نامه رسانی زندان ارسال دارد: نامه بهمسر و فرزندان، پدر و مادر، برادر و خواهر، قیم قانونی و وکیل رسمی خود یا بدیگر بستگان و دوستان نزدیک خود، نویسنده نامه به مراجع رسمی باید در حضور مسئول قسمت ارسال نامه‌ها یا افسر نگهبان زندان ذیل نامه را امضاء نموده و علاوه‌بر امضاء انگشت زده و صحت امضاء و آثار انگشت وی وسیله یکی از مأموران مزبور ذیل همان نامه گواهی و بمهر قسمت مربوط ممهور گردد.
تبصره ۱ : زندانی ممنوع الملاقات میتواند با اجازه مقامات قضائی مربوط حداکثر هفته ای یک نامه سرگشاده به خانواده یا وکیل رسمی خود نوشته و پس از تأیید مقام قضائی ارسال دارد.
تبصره ۲ : هر زندانی میتواند با رعایت موازین اسلامی ماهی یک نامه سرگشاده بعنوان مقامات زیر نوشته و توسط نامه رسانی زندان ارسال دارد:
ریاست جمهوری ـ نخست وزیری ـ ریاست مجلس شورای اسلامی‌ـ شورایعالی قضائی ـ رئیس دیوانعالی کشور ـ دادستان کل کشور ـ وزیر دادگستری ـ دادستان انتظامی قضات ـ دادستان عمومی ـ دادیار یا بازپرس مربوط ـ دادیار ناظر زندان ـ رئیس کل زندانها.
ماده ۲۰۷ ـ درمواقع ضروری و فوق‌العاده زندانی میتواند با اجازه رئیس زندان بیش از حد مقرر با بستگان خود یا مقامات صلاحیتدار قانونی یا کسانیکه بنحوی از انحاء در تعلیم و تربیت و حل مشکلات شخصی و خانوادگی و اجتماعی او صالح و مؤثر باشند با رعایت مقررات مربوط مکاتبه نماید.
ماده ۲۰۸ ـ نامه‌های وارده و صادره زندانی باید وسیله رئیس زندان یا مسئول قسمت ارسال نامه‌های زندانیان که باید از بین مأموران مجرب و مورد اعتماد زندان انتخاب شود دقیقاً بررسی و مطالعه شده و پس از امضاء و مهر قسمت مذکور بمقصد ارسال شود.
ماده ۲۰۹ ـ هرگاه در نامه‌های وارده یا صادره مطالبی مفسده انگیز یا مخالف با نظامات زندان نوشته شده باشد مراتب برئیس زندان گزارش شده و بدستور او و یا اجازه دادیار ناظر زندان عین نامه ضبط و درصورتی که موضوع قابل تعقیب جزائی باشد مراتب عیناً بدادستان عمومی محل گزارش میشود.
ماده ۲۱۰ ـ نامه‌هائی که مندرجات آن خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه و عفت عمومی بوده و موجب هتک حرمت اشخاص شود یا متضمن الفاظ رکیک و مستهجن و فحش و ناسزا و تهدید و یا تهمت و افتراء باشد، همچنین عرضحالهای ناموجه و مکرر درباره موضوعاتی که قبلاً مورد رسیدگی قرارگرفته و تهیه و ارسال آنها صرفاً بمنظور مزاحمت نوشته شده باشد بدستور رئیس زندان و با اجازه دادیار ناظر زندان ضبط شده و نویسنده نامه با نظر شورای انتظامی زندان تنبیه و تحت تعقیب جزائی قرار خواهد گرفت.
ماده ۲۱۱ ـ کلیه نامه‌های صادره باید در دفتر مخصوص ثبت و نام و نام خانوادگی و مشخصات کامل زندانی، شماره قرار یا دادنامه، شماره زندانی، شماره آسایشگاه، نویسنده نامه و نشانی و عنوان گیرنده با خط خوانا روی پاکت نوشته شود تا درصورت برگشت نامه با استفاده از مندرجات دفتر مذکور نامه بنویسنده مسترد گردد.
ماده ۲۱۲ ـ نامه‌هائی که بزبان خارجی نوشته میشود اگر در محل برای ترجمه و وارسی آن امکاناتی موجود نباشد باید عین نامه فوراً باداره کل زندانها ارسال گردد تا پس از بررسیهای لازم چنانچه ارسال آن بمقصد بلااشکال باشد با اعلام نظر، نامه بزندان مربوط اعاده گردد.
ماده ۲۱۳ ـ زندانیان اتباع خارجه میتوانند از طریق وزارت امورخارجه با نماینده سیاسی و کنسولی خود مکاتبه نمایند و نامه‌های آنها باید طبق مقررات این آئیننامه وارسی و بمقصد فرستاده شود.
ماده ۲۱۴ ـ در مواقع ضروری ارتباط زندانی بوسیله تلگراف با اشخاص یا مقامات رسمی با رعایت صدر ماده ۲۰۶ و سایر مقررات این آئیننامه و موافقت قبلی رئیس زندان بلااشکال است.
ماده ۲۱۵ ـ در صورتی که زندانی از نحوه اجرای بازداشت یا حبس خود و یا هر امر دیگر از امور بازداشتگاه و زندان شکایت داشته باشد میتواند شکایت خود را با ذکر دلیل ضمن نامه ای سربسته مستقیماً برئیس زندان اعلام نماید و اداره زندان مکلف است این قبیل نامه‌ها را بمراجع مربوط ارسال دارد. درباره اینگونه شکوائیه‌ها مقررات ماده ۲۰۸ مراعات نخواهد شد.
ماده ۲۱۶ ـ ساعت توزیع و قبول نامه‌های زندانیان از ساعت یازده صبح الی چهارده میباشد، جز در موارد اضطراری و یا وصول تلگراف.
ماده ۲۱۷ ـ زندانی میتواند کتب مذهبی و علمی و تحصیلی و هر کتاب یا نشریه مجاز را با نظر اداره روابط عمومی و ارشاد زندان از طرف بستگان خود دریافت و مطالعه کند.
ماده ۲۱۸ ـ زندانی مجاز نیست درمدت اقامت خود در زندان از خارج لباس رو یا مواد خوراکی دریافت نماید مگر با اجازه رئیس زندان.
تبصره– هر زندانی میتواند ده روز قبل از آزادی از خارج لباس دریافت نماید و این لباس بانبار تحویل میگردد تا زندانی هنگام خروج از آن استفاده نماید.
ماده ۲۱۹ ـ برای تسهیل بازگشت زندانیان بزندگی عادی باید در حفظ روابط و علائق خانوادگی آنان اهتمام لازم بعمل آید بهمین منظور مددکاران اجتماعی در زندانها موظفند بطور منظم با زندانی و خانواده او در تماس بوده و با جلب اعتماد زندانی در رفع مشکلات و تأمین احتیاجات مادی و معنوی او و خانواده اش و نتیجتاً در ایجاد روابط حسنه در خانواده و تحکیم مبانی آن مؤثر و مفید واقع شوند.
ماده ۲۲۰ ـ زندانی باید در موقع ورود بزندان یک نفر را بعنوان مشاور خانوادگی خود معرفی نماید که درصورت بروز هرگونه اتفاقی برای او در اسرع وقت وسیله رئیس زندان یا مددکار اجتماعی بمشاور مذکور اطلاع داده شود.
ماده ۲۲۱ ـ تقاضای ازدواج یا طلاق، تنظیم هرگونه سند معامله، قرارداد و تعهدی که یک طرف آن زندانی میباشد باطلاع دادستان عمومی محل میرسد تا در صورتی که موجب تضییع حقوق اشخاص حقوقی و حقیقی نگردد وسیله سردفتر اسناد رسمی با حداقل هزینه ممکن در داخل زندان انجام پذیرد.
ماده ۲۲۲ ـ در مواردی از قبیل: مراسم ازدواج فرزندان ـ فوت بستگان نسبی یا سببی درجه اول یا ابتلاء آنان به بیماری که بعلت آن برای مدت طولانی قادر بحرکت نباشند رئیس زندان با موافقت دادیار ناظر زندان میتواند زندانی را تحت مراقبت مأمورین با لباس شخصی بمدت حداکثر شش ساعت به خارج از زندان اعزام دارد تا پس از ملاقات یا پایان مراسم بزندان مراجعت نماید.
تبصره– در موارد مندرج در این ماده و همچنین در موارد دیگر که به تشخیص دادیار ناظر زندان، خروج زندانی از زندان ضروری باشد دادیار ناظر زندان میتواند به زندانی اجازة خروج از زندان را بمدت سه شبانه روز بدهد.
ماده ۲۲۳ ـ رؤسای زندانها و مؤسسات صنعتی، کشاورزی و خدماتی موظف هستند هر دو ماه یکبار در صورت تقاضای محکوم و یا رأساً به تشخیص خود تغییر نوع زندان محکوم را بر حسب بهبود وضع اخلاقی محکوم یا تنزل آن بمرکز پذیرش و تشخیص پیشنهاد کنند تا برای اتخاذ تصمیم در شورای طبقه بندی مطرح گردد.
ماده ۲۲۴ ـ انتقال محکوم از زندان یک شهر بزندان شهر دیگر بنا بتقاضای او یا خانواده اش با اظهارنظر رئیس زندان و موافقت شورای طبقه بندی و جلب نظر زندان محل انجام پذیر است.
ماده ۲۲۵ ـ درهر مورد که نگهداری زندانی در زندان محلی مخالف مصالح آن شهرستان یا استان باشد با موافقت مقامات قضائی مربوطه و تعیین محل انتقال وسیله اداره کل زندانها با جلب نظر شورای طبقه بندی بحوزه قضائی دیگری منتقل میشود.
ماده ۲۲۶ ـ اعزام و بدرقه زندانی بدادگاه یا دادسرا باید وسیله دو نفر مأمور مراقب بنحوی که یکی بدون سلاح و دیگری مجهز باسلحه کمری (مسلح و بضامن) باشد بترتیب زیر انجام شود:
در مواقعی که زندانی با وسائط نقلیه زندان بدادگاهها و سایر مراجع اعزام میشود باید دو دست او در داخل اتومبیل بوسیله دستبند مقید گردد. بمحض پیاده شدن از وسیله نقلیه مذکور یا مواقعیکه زندانی بدون وسیله نقلیه بدرقه میشود بایستی دست راست او بوسیله دستبند بدست چپ مأمور بدون سلاح مقید شود و مأمور دیگری که با اسلحه کمری مجهز است در فاصله دوقدمی پشت سر او حرکت کند. درمواقعیکه زندانی بدادگاه یا دفتر کار سایر مراجع قضائی وارد میشود مأموران بدرقه و محافظان او نیز وارد آنجا خواهند شدو [شد] وبدستور مقامات قضائی دستبند زندانی باز میشود و درصورتی که دستور خروج مأموران از اطاق صادر گردد بمسئولیت مقام دستور دهنده پس از امضاء اجازه‌نامه که نمونه اش منضم باین آئین نامه میباشد، مأموران بدرقه پشت در اطاق مراقب و محافظ زندانی خواهند بود. درصورت تشخیص رئیس زندان ممکن است از زدن دستبند بدست زندانی صرفنظر شود.
تبصره– در مواقع بدرقه زندانیان باید حتی‌المقدور آنها را از جای خلوت عبور داده و از توهین و سرزنش اشخاص درامان داشت.
ماده ۲۲۷ ـ حتی‌الامکان باید ترتیبی اتخاذ شود که احتیاجات درمانی و بهداشتی زندانیان بیمار در داخل زندان بوسیله سازمانهای مسئول تأمین شود تا بانتقال زندانی بخارج از زندان نیازی نباشد. معهذا درموارد ضروری خروج زندانی از زندان برای معالجه بایستی با تأیید پزشک قانونی و در صورت نبودن پزشک قانونی بدستور پزشک زندان و اجازه رئیس زندان و موافقت دادیار ناظر زندان باشد.
در موارد فوری زندانی بیمار بدستور پزشک زندان و اجازه رئیس زندان به بیمارستان اعزام میشود و سپس نظریه پزشک قانونی در اینگونه موارد اخذ و گزارش امر نیز بدادیار ناظر زندان تسلیم میگردد.
ماده ۲۲۸ ـ هرگاه زندانی در زندان فوت کند باید فوری بدادسرای عمومی محل و پزشک قانونی اعلام و پس از تشییع و دفن جنازه وجوه موجود و لوازم شخصی او بانظر دادیار ناظر زندان برطبق صورتمجلس و رعایت نکات لازم بورثه قانونی متوفی تحویل و رسید اخذ گردد. هرگاه متوفی بدون وارث باشد باید در اسرع وقت با نظر دادستان عمومی نسبت به تعیین تکلیف ماترک او اقدام شود. درصورت امکان تجهیز متوفی با اذن اولیاء باشد.
ماده ۲۲۹ ـ زندانیان میتوانند از اخبار کشور از طریق وسائل ارتباط جمعی مجاز درداخل زندان اطلاع حاصل نمایند.
ماده ۲۳۰ ـ اجازه بازدید از زندان به دستور کتبی رئیس کل زندانها فقط به کسانی داده میشود که در رشته‌های مربوط به علوم مذهبی ـ اجتماعی ـ اخلاقی ـ و تربیتی و جزائی و علوم اداره زندانها تدریس و یا تحقیق مینمایند، یا آنهائی که در انجمنهای نیکوکاری به فعالیتهای مذهبی ـ اجتماعی ـ آموزشی و اصلاح زندانها عضویت دارند.
تبصره ۱ : مأموریتهای اداری از مفاد این ماده مستثنی میباشد.
تبصره ۲ : ورود با اسلحه گرم و سرد در داخل زندانها بطور کلی ممنوع است.
ماده ۲۳۱ ـ عکس برداشتن، رد و بدل کردن اشیاء و کاغذ، حمل ضبط صوت و دوربین عکاسی، حمل مواد ممنوعه بطور کلی، تنظیم پرسشنامه و نظایر این عمل برای بازدیدکنندگان در مواقع بازدید از داخل زندانها ممنوع میباشد مگر اینکه از طرف رئیس کل زندانها در موارد خاص اجازه کتبی صریح صادر شده باشد.
ماده ۲۳۲ ـ بازدیدکنندگان باید قبلاً کارت مخصوص بامضاء رئیس زندان اخذ و به هنگام ورود برگ شناسائی و اجازه‌نامه کتبی خود را بافسر نگهبان زندان ارائه دهند. ساعت ورود و مشخصات کامل و علت بازدید و ساعت خروج آنها باید در دفتر مخصوص بازدیدکنندگان ثبت گردد. هرگاه بازدیدکننده نظرات اصلاحی یا انتقادی داشته باشد، نتیجه مشاهدات و استنباط و عقیده خود را در دفتر مزبور منعکس مینماید. در این صورت مراتب باید فوری برئیس کل زندانها گزارش شود تا از اینگونه همکاریها و راهنمائی‌ها در بهبود وضع زندانها حداکثر استفاده بعمل آید.
فصل سیزدهم ـ آموزش و پرورش زندانیان
ماده ۲۳۳ ـ بمنظور سوادآموزی و ارتقاء سطح معلومات و جلوگیری از اتلاف وقت زندانیان و همچنین تقویت اراده و پرورش فکر و استعدادهای نهفته آنها، در کلیه زندانها از طریق وزارتخانه‌های مربوط و مؤسسات آموزش علمی و حرفه‌ای و فنی دولتی یا وابسته بدولت و یا سازمانهای نیکوکاری، تحت نظر واحدهای مربوط در زندان، آموزشگاههای علمی، حرفه‌ای و فنی در هر زندان دائر میگردد تا زندانیان با فراگیری سواد، آموزش حرفه‌ای، فنی و مذهبی بتوانند پس از آزادی بزندگی شرافتمندانه گرائیده، وجود نافعی برای اجتماع خویش باشند.
ماده ۲۳۴ ـ زندانیان درمدت اقامت خود در زندان، با توجه بمدت محکومیت آنها و کیفیت و نوع برنامه‌های آموزش علمی، دینی، حرفه‌ای و فنی پیش بینی شده در زندانها مکلفند به فراگیری سواد و ادامه تحصیلات علمی و دینی و حرفه‌ای اشتغال داشته باشند. شرکت افراد کمتر از چهل سال در کلاسهای آموزش علمی، حرفه‌ای و فنی الزامی است.
ماده ۲۳۵ ـ تدریس در آموزشگاههای علمی، حرفه‌ای و فنی زندانها با همکاری وزارتخانه‌ها و سازمانهای آموزش علمی، حرفه‌ای و فنی وسیله مربیان علمی، حرفه‌ای و طبق برنامه تنظیمی توسط واحدهای مربوط در زندان انجام میگردد.
ماده ۲۳۶ ـ آزمون سالیانه باید برابر برنامه رسمی وزارتخانه‌های مربوط در داخل زندانها بعمل آید و به محصل هرکلاس گواهینامه رسمی بدون اشاره به زندانی بودن او با انجام تشریفات خاص که جنبه تشویق به تحصیل داشته باشد اعطاء میگردد.
ماده ۲۳۷ ـ بمنظور کمک به بازسازی اجتماعی زندانیان و جذب کامل آنها در محیط اجتماعی، اداره کل زندانها مکلف است وسایل تحصیلات ابتدائی، راهنمائی، متوسطه و عالی و دوره‌های تخصصی علمی و حرفه‌ای و فنی را برای علاقمندان بادامه تحصیل از طریق اجرای برنامه‌های عادی یا مکاتبه ای با رعایت مقررات مربوط از طرف وزارتخانه‌ها و مؤسسات ذیربط در داخل زندان فراهم نماید.
ماده ۲۳۸ ـ پرداخت هزینه‌های مربوط به تحصیلات عالی ازطریق برنامه‌های عادی یا مکاتبه‌ای با خود زندانی است. اداره زندان مکلف است بهزینه زندانی کتب و وسائل لازم را تهیه و در اختیار او قرار دهد.
تبصره– درصورتی که زندانی دانشجو به جهت عدم بضاعت قادر به پرداخت هزینه‌های مذکور در این ماده نباشد پرداخت هزینه‌ها ازطریق انجمن حمایت زندانیان صورت میگیرد.
ماده ۲۳۹ ـ امتحانات نهائی ابتدائی، راهنمائی، متوسطه و عالی با نظارت مستقیم وزارتخانه‌ها و مؤسسات مربوطه در داخل زندان انجام میشود.
ماده ۲۴۰ ـ زندانی باموافقت رئیس زندان بعنوان فعالیتهای فردی و ممتاز علاوه بر اجرای برنامه‌های تحصیلی میتواند مطالعات دانشگاهی، فنی، حرفه‌ای و تحقیقاتی خود را شخصاً در زندان انجام دهد و وسائل و لوازم مورد نیاز خود را با رعایت نظامات داخلی زندانها بهزینه شخصی خود و درصورت امکان بهزینه دولت از طریق مسئولین برنامه‌های آموزشی زندان تدارک نماید.
ماده ۲۴۱ ـ درهر زندان با جلب کمک و همکاری وزارتخانه‌ها و سازمانها و مؤسسات مربوط کتابخانه مجهزی با توجه به تعداد زندانیان تأسیس و کتب علمی، مذهبی، اخلاقی و فنی در حد نیاز برای مطالعه زندانیان تهیه میشود. زندانیان میتوانند در ساعات مقرر در کتابخانه به مطالعه پرداخته و با اجازه مسئول کتابخانه یک جلد کتاب بمدت حداکثر یک هفته بطور امانت از کتابخانه اخذ سپس با رعایت نظافت کامل و بدون عیب و نقص آنرا عیناً به کتابخانه مسترد دارند.
تبصره -هر زندانی که نسبت به حفظ نظافت و یا اعاده بموقع کتاب به کتابخانه مسامحه نماید با نظر مسئول کتابخانه و موافقت رئیس زندان برای مدت یک ماه از حق گرفتن کتاب محروم خواهد شد.
ماده ۲۴۲ ـ استفاده از مجلات و روزنامه‌های مجاز در داخل زندان بلااشکال میباشد.
ماده ۲۴۳ ـ با جلب کمک و همکاری آموزش و پرورش هر محل در زندان وسایل آموزشی سمعی و بصری لازم جهت زندانیان تدارک و تأمین میگردد.
ماده ۲۴۴ ـ هنگام پذیرش زندانی دین رسمی او در برگ پرسشنامه درج و بمنظور تقویت و تحکیم مبانی دینی زندانیان و اجرای آداب و مراسم دینی آنها با جلب کمک وزارت ارشاد اسلامی از طریق اداره روابط عمومی و ارشاد زندان، در زندان مکان، وسیله و تسهیلات لازم جهت انجام فرائض دینی آنان فراهم میگردد.
ماده ۲۴۵ ـ هر زندانی که دارای یکی از مذاهب رسمی کشور باشد در صورت لزوم میتواند تقاضا نماید نماینده مذهبی او در زندان حضور یافته در اجرای آداب و مسائل مذهبی، او را هدایت و ارشاد نماید.
ماده ۲۴۶ ـ هر زندانی که دارای یکی از مذاهب رسمی کشور باشد میتواند در آسایشگاه عمومی یا انفرادی خود یک جلد کتاب آسمانی، کتاب دعا، سجاده و مهر نماز در اجرای فرائض دینی خود نگهداری نماید.
ماده ۲۴۷ ـ با جلب کمک و همکاری سازمان تربیت بدنی کشور در هر زندان وسائل ورزش و تربیت بدنی زندانیان از حیث تأمین کادر مربیان ورزشی و تدارک تالار سرپوشیده و زمین و وسائل لازم برای ورزشهای فردی و گروهی از طریق اداره مربوط فراهم میگردد.
ماده ۲۴۸ ـ بمنظور سلامت جسم و روح زندانیان اجرای برنامه‌های روزانه ورزشی در زندانها برای عموم زندانیان که قادر به انجام ورزش میباشند اجباری است.
ماده ۲۴۹ ـ زندانیان بترتیب و طبق برنامه ای که برای آنها تنظیم میشود باید روزانه یکساعت ورزش نموده و از آفتاب و هوای آزاد استفاده نمایند.
ماده ۲۵۰ ـ زندانی میتواند به پیشنهاد اداره زندان و موافقت رئیس کل زندانها و مقامات قضائی با اجرای تشریفات قانونی و انتظامی در مسابقات ورزشی و فعالیتهای فرهنگی و مذهبی خارج از زندان شرکت نماید.
ماده ۲۵۱ ـ بمنظور پرورش استعدادهای هنری زندانیان با جلب کمک و همکاریهای وزارتخانه‌ها و مؤسسات و سازمانهای مربوط در زندانها برنامه‌های نمایش ماهانه ترتیب داده میشود. کسانی در نمایشهای مزبور شرکت خواهند نمود که رئیس زندان از طرز کار و رفتار آنها رضایت داشته و صلاحیت اخلاقی آنها را شورای طبقه بندی تأیید نماید.
ماده ۲۵۲ ـ نمایشنامه‌ها و مطالبی که بوسیله زندانیان تهیه میگردد باید در اداره روابط عمومی و ارشاد بررسی و تأیید شده و پس از تصویب نهائی شورای سرپرستی زندانها برای اجراء مورد استفاده قرار گیرد.
ماده ۲۵۳ ـ با جلب کمک و همکاری ادارات و سازمانهای مربوط فیلم‌های آموزنده و اخلاقی تحت نظر اداره روابط عمومی و ارشاد هفته‌ای یکبار در تالار زندان نمایش داده شده و وسائل لازم برای این برنامه فرهنگی و تفریحی در کلیه زندانها فراهم میگردد.
ماده ۲۵۴ ـ بمنظور پرورش افکار و ارتقاء سطح معلومات زندانیان به پیشنهاد اداره روابط عمومی و ارشاد از طرف رئیس زندان از اشخاص واجد صلاحیت، روحانیون، اساتید دانشگاه، قضات و وکلای دادگستری، اعضای انجمنهای نیکوکاری دعوت بعمل میآید که در زندان برنامه‌های سخنرانی در زمینه مسائل مذهبی اخلاقی، تربیتی و اجتماعی اجراء نمایند.
ماده ۲۵۵ ـ زندانیان میتوانند در ساعات فراغت خود در تالار تفریحات سالم زندان با رعایت نظم و ترتیب از برنامه‌های رادیو و تلویزیون استفاده نمایند.
فصل چهاردهم ـ مقررات مربوط به آزادی زندانیان
ماده ۲۵۶ ـ از جمله وظائف مهم مددکاران اجتماعی زندان آماده نمودن زندانیان برای بازگشت به محیط خارج از زندان میباشد، مددکاران اجتماعی باید در ماههای آخر محکومیت هر زندانی سعی نمایند برنامه سازگاری زندانی را با زندگی اجتماعی عادی خارج از زندان تنظیم و منطبق نموده و با استفاده از امکانات موجود در این زمینه اهتمام لازم بعمل آورند.
ماده ۲۵۷ ـ اداره تقویم و اجرای احکام موظف است آخر هر هفته صورت محکومانی را که دو ماه به پایان محکومیت آنها باقیمانده است تهیه و به اداره مددکاری اجتماعی و حمایت زندانیان تسلیم نماید، مددکاران باید با همکاری مرکز مراقبت بعد از خروج و کمک انجمن حمایت زندانیان و انجمنهای نیکوکاری و ادارات کاریابی و مشاغل وزارت کار و امور اجتماعی برای زندانیانیکه مأوی و شغلی ندارند، مسکن و کار تهیه نمایند و بمدت حداقل سه ماه پس از آزادی زندانیان از زندان از آنها حمایت مادی معنوی بعمل آورند.
ماده ۲۵۸ ـ دو ماه قبل از موعد آزادی اتباع بیگانه از زندان مراتب باید کتباً از طریق وزارت امورخارجه به نمایندگان سیاسی و امور کنسولی کشور متبوع آنها اطلاع داده شود تا عندالاقتضا نسبت به تعیین وضع آنها بعد از خروج از زندان پیش بینی و اقدام لازم بعمل آورند.
ماده ۲۵۹ ـ رئیس هر زندان یا قائم مقام او مکلف است پرونده زندانیانی را که بحکم مقامات صلاحیتدار قانونی یا در انقضای مدت محکومیت باید از زندان آزاد شوند دقیقاً بررسی نماید و چنانچه از نظر سوابق موجود اشکالی بنظر نرسد بدون وقفه و تأخیر نسبت به آزادی آنها بر طبق سابقه و دستور رسیده اقدام نماید و پس از آزاد شدن زندانی ساعت و روز آزادی او باید در همانروز وسیله رئیس زندان کتباً بدادسرای مجری حکم یا دادگاه صادر کننده دستور اعلام گردد.
ماده ۲۶۰ ـ در مورد زندانیان بی‌بضاعت که پس از آزادی از زندان میخواهند بموطن خود مراجعت نمایند بایستی مددکاران اجتماعی پیش‌بینی‌های لازم را بعمل آورده، از طریق شهرداری محل موجبات اعزام آنها را بمقصد مورد نظر فراهم سازند، هزینه سفر آنها بوسیله شهرداری یا انجمن حمایت زندانیان تأمین و پرداخت خواهد شد.
ماده ۲۶۱ ـ به پیشنهاد زندان هر محل انجمن حمایت زندانیان آن محل در جلسات مجمع عمومی سالیانه خود نسبت بانتخاب اعضاء شوراهای همکاری از قبیل شورای خدمات و تدارک، وسائل لازم برای هدایت زندانیان آزاد شده را فراهم میکند و در راه نیل بهدفهای اصلاحی و تربیتی و جلوگیری از بازگشت آنان بزندان مساعی لازم مبذول خواهد داشت، به تقاضای انجمن حمایت زندانیان هر شهر، در انجمنهای محلی نیز چنین شورائی تشکیل میگردد تا از اقدامات همه جانبه علاقمندان بخدمات اجتماعی درخصوص هدایت و حمایت از زندانیان آزاد شده و جلوگیری از بازگشت آنها بزندان از طریق تهیه وسائل زندگی و کار و اعاشه آنها حداکثر استفاده بعمل آید.
ماده ۲۶۲ ـ زندانیان بیمار و بی‌بضاعت باید پس از آزادی از زندان بکمک انجمن حمایت زندانیان از طریق مددکاران اجتماعی به بخشهای درمانی معرفی شده و با پیش‌بینی قبلی امکانات بستری شدن و معالجه آنها در یکی از بیمارستانها فراهم گردد.
ماده ۲۶۳ ـ نامه‌های مربوط به آزادی زندانیان باید در اداره تقویم و اجرای احکام زندان دقیقاً بررسی و پس از ثبت در دفتر مخصوص به آزادی زندانیان، بلافاصله به افسر نگهبان زندان ابلاغ شود.
ماده ۲۶۴ ـ رئیس اداره تقویم و اجرای احکام مکلف است یک هفته قبل از پایان مدت محکومیت زندانیان بپرونده آنها دقیقاً رسیدگی نموده و برگ آزادی صادر و بزندان مربوطه اعلام و تسلیم نماید.
ماده ۲۶۵ ـ زندانی موقع آزادی مکلف است البسه و لوازم دولتی را که همراه خود دارد عیناً مسترد نموده و با تسلیم رسید مربوط بوجوه نقدی و اسناد و اشیاء قیمتی و البسه و لوازم شخصی و دفترچه‌های بانکی خود این اسناد و دفاتر و لوازم را بهنگام خروج از زندان دریافت نماید. چنانچه زندانی هنگام خروج البسه کافی نداشته و فاقد بضاعت باشد انجمن حمایت زندانیان موظف به تهیه آن میباشد.
ماده ۲۶۶ ـ زندانی مکلف است موقع آزادی از زندان نشانی کامل اقامتگاه و محل سکونت و شماره تلفن خود را تعیین و بدفتر زندان تسلیم نماید.
ماده ۲۶۷ ـ در کلیه امور انتظامی و حفاظتی زندانها و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی و سایر مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی بتدریج که پلیس قضائی آماده قبول خدمت گردد از وجود آنها بجای مأمورین شهربانی استفاده خواهد شد.
ماده ۲۶۸ ـ بمنظور ایجاد کار جهت زندانیان و نتیجتاً تأمین معاش خانواده آنها و ایجاد مؤسسات اقدامات تأمینی و تربیتی در هر مورد که نیاز بایجاد مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان باشد، اعتبار لازم از طریق شورای سرپرستی زندانهای کشور ضمن بودجه سالیانه زندانها پیشنهاد خواهد شد.
ماده ۲۶۹ ـ این آئین نامه مشتمل بر ۲۶۹ ماده و ۶۵ تبصره در جلسه مورخ ۱۳۶۱/۲/۷ شورایعالی قضائی تصویب شد.
شورایعالی قضائی