آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی

هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۵۰/۵/۹ بنا به پیشنهاد شماره ۵ /۱ /۷۱۲۱۱ مورخ ۲۳ /۴ /۵۰ وزارت کشور و موافقت وزارت دادگستری در اجرای ماده ۱۶ قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی مصوب ۱۷ خرداد ماه ۱۳۵۰ آئین‏ نامه اجرائی قانون مذکور را مشتمل بر ۱۵ ماده و ۳ تبصره و ۴ جدول ضمیمه به شرح پیوست تصویب نمودند.

وزیر مشاور ـ محمود کشفیان

ماده ۱) در شهر‌هائی که طبق ماده یک قانون نحوه رسیدگی به‌ تخلفات و اخذ جرائم رانندگی اجازه اخذ جرائم به افسران شهربانی داده میشود شهربانی کل کشور عده ای از افسران را که آموزش لازم دیده‌ اند جهت اخذ جرائم نقدی از متخلفین مقررات راهنمائی و رانندگی در آن شهر‌ها تعیین خواهد نمود.

ماده ۲- [اصلاحی ۱۳۵۳/۲/۱۴]
وجوه حاصل از محل جرائم رانندگی به مصارف زیر خواهد رسید:

۱ – خرید و تعمیر اتومبیل و موتورسیکلت و سایر وسائل نقلیه موتوری راهنمائی و بیمه آنها و لوازم و هزینه سوخت و نگهداری آنها.
2 – خرید و تعمیر چراغها و علائم راهنمائی و خرید و تعمیر دستگاه کنترل مرکزی و همچنین خرید سایر تجهیزات و لوازم و اثاثیه فنی و مخابراتی و ارتباطی راهنمائی و هزینه های تعمیر و بیمه و حقوق دولتی و عوارض و هزینه حمل دستگاههای فوق و تهیه وسائل خط کشی و مواد مورد مصرف آن و هزینه برق مصرفی چراغهای راهنمائی.
3 – خرید یا اجازه یا احداث ساختمان و تجهیزات محل متناسب برای آزمایش و شماره گذاری وسائط نقلیه و قسمتها و مناطق راهنمائی و همچنین هزینه تعمیر و پرداخت بهای آب و برق و سوخت مصرفی آنها و بهای مکالمات تلفنی.
4 – تهیه اوراق برای آزمایش رانندگی و قبوض و اخطاریه های جرائم رانندگی.
5 – تهیه وسائل آموزشی و تبلیغاتی و فیلم و هزینه استفاده از امکانات رادیو و تلویزیون در جهت آموزش اصول راهنمائی و رانندگی و هزینه های آمارگیری برای امور مربوط به راهنمائی.
6 – پرداخت حق التدریس و ترجمه نشریات مربوط براهنمائی و رانندگی طبق مقررات مربوطه.
7 – پرداخت حق الزحمه طبق قرارداد و هزینه های پذیرائی از متخصصین و کارشناسان ترافیک بنا به پیشنهاد اداره راهنمائی و رانندگی و موافقت ریاست شهربانی کل و هزینه پذیرائی در سمینارهای راهنمائی سالانه یک مرتبه در یکی از شهرستانها.
8 – بیمه افسران و مأموران موتورسوار راهنمائی و تهیه لباس مخصوص موتورسواری برای آنها.
9 – اعزام پرسنل راهنمائی و رانندگی بخارج از کشور جهت مطالعه و بازدید از مؤسسات آموزشی و ترافیک شهری و پرداخت هزینه های مأموریت افسرانی که برای آزمایش متقاضیان گواهینامه رانندگی و یا بررسی و آموزش امور ترافیک در داخل کشور اعزام میگردند.

تبصره- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
در شهر تهران جرائم مربوط به تخلف از مقررات راهنمائی و رانندگی طبق جدولهای (الف ـ ب ـ ج ـ د ـ هـ ـ و ـ ز) ضمیمه میباشد.

ماده ۳) قبض رسید تمبردار که در قبال وصول جرائم داده میشود طبق نمونه ای که از طرف شهربانی کل کشور پیشنهاد میگردد وسیله وزارت دارائی تهیه و در اختیار شهربانی گذارده خواهد شد.

تبصره- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
در شهر تهران قبض رسیدی که در قبال وصول جرائم رانندگی داده میشود طبق نمونه ای خواهد بود که از طرف شهرداری پایتخت تهیه و در اختیار اداره راهنمائی و رانندگی تهران گذارده میشود.

ماده ۴) در مواردی که وصول جریمه بعلت همراه نداشتن وجه یا هر علت دیگری از متخلف در محل مقدور نباشد افسر مربوطه یک نسخه از برگ اخطاریه را براننده تسلیم یا بوسیله نقلیه‌ الصاق مینماید. چنانچه متخلف از دریافت برگ اخطاریه خودداری نماید افسر استنکاف متخلف را در برگ ‌ثانی اخطاریه قید و نسخه اول را بوسیله نقلیه ‌الصاق مینماید.

ماده ۵) نسخه دوم برگهای اخطاریه که جرائم آنها توسط متخلفین پرداخت نشده در واحد مربوط جمع آوری و به ترتیب پس از انقضاء ۱۵ روز مهلت قانونی با متخلف طبق مقررات قانونی عمل خواهد شد.

ماده ۶) در صورت تعدد خلاف و جریمه هر یک از تخلفات بمیزان مقرره در جدول‌ های مذکور در ماده ۲ اخذ میگردد.

ماده ۷) شماره حساب در شعب بانکهای ملی دریافت کننده جرائم نقدی رانندگی توسط شهربانی هر محل بوسیله مقتضی یه اطلاع عامه خواهد رسید.

تبصره- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
در شهر تهران شماره حساب در بانک ملی ایران برای دریافت جرائم نقدی توسط شهرداری پایتخت افتتاح و باطلاع عامه خواهد رسید.

ماده ۸) راننده متخلف میتواند وسیله شخص دیگری هم جریمه را بحساب مربوط بانکی پرداخت و قبض رسید دریافت دارد.

تبصره- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
در شهر تهران راننده متخلف میتواند جز در مورد تخلفات مندرج در جدول نمرات منفی تخلفات که باید برای پرداخت جریمه شخصاً و با دردست داشتن گواهینامه رانندگی به یکی از شعب اجرائیات اداره راهنمائی و رانندگی مراجعه کند بوسیله شخص دیگری جریمه خود را به حساب بانکی پرداخت کند.

ماده ۹) شخص معترض میتواند ظرف ۱۵ روز پس از دریافت برگ اخطاریه یا الصاق آن بوسیله نقلیه به دادگاه مربوطه مراجعه نماید.

ماده ۱۰) افسران مجاز گواهینامه رانندگی متخلفین را که به علت سرعت و سبقت غیرمجاز و تجاوز بچپ عبور از جهت و مسیر ممنوع، عدم رعایت حق‌ تقدم، نقص فنی، عبور از چراغ قرمز، عدم توجه به فرمان پلیس راهنما و دور زدن در نقاط غیرمجاز جریمه شده‏ اند با دادن رسید اخذ و جهت انعکاس تخلف در پرونده آنان به اداره راهنمائی ارسال میدارند.

تبصره ۱ ـ نقص فنی عبارت است از نداشتن چراغهای جلو و عقب، نامیزان بودن چرخهای جلو یا فرمان حساس و میزان نبودن ترمز پائی، نداشتن عاج در سطح اتکاء لاستیک چرخ، نداشتن برف پاک کن در مواقع بارندگی و زنجیر چرخ در یخبندان و دود کردن.

تبصره ۲ ـ وسائط نقلیه ایکه رانندگان آنها در حال مستی مبادرت برانندگی نمایند یا دارای نقص فنی باشد و یا رانندگان آن ها با وجود قید در گواهینامه رانندگی از عینک طبی استفاده نکنند توسط افسران مجاز متوقف و از ادامه حرکت آنها جلوگیری بعمل میآید و در مورد وسائط نقلیه ای که نقص فنی دارند به تعمیر گاه اعزام و پلاکهای شماره آن اخذ و پس از رفع نقص و تائید افسر کارشناس پلاکها مسترد میگردد.

ماده ۱۱) اعتبار رسید گواهینامه رانندگی که مرتکب تخلفات مندرج در ماده ۱۰ شده اند پنج روز میباشد. راننده باید ظرف این مدت به اداره راهنمائی و رانندگی مراجعه نماید و در صورتی که مشمول مقررات ماده ۹ قانون نباشد گواهینامه او پس از انعکاس تخلف در پرونده مسترد میگردد.

تبصره ـ برانندگان متخلف مندرج در ماده (۱۰) این آئین‏نامه برای ادامه رانندگی موقت در موارد ضروری بر حسب مورد تا پنج روز مهلت داده میشود و مدت مهلت در رسید ذکر میگردد.

ماده ۱۲) در صورتی که افسران مجاز وسیله نقلیه فاقد شماره ای را در معابر عمومی مشاهده کنند علاوه بر اخذ جریمه از ادامه حرکت اتومبیل جلوگیری بعمل میآورند.

ماده ۱۳) دادگاه مکلف است پس از صدور حکم محکومیت رانندگانی که به علت ارتکاب تخلفات مستی حین رانندگی، تجاوز به چپ، سرعت غیرمجاز، سبقت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، عبور از مسیر ممنوع، عدم رعایت حق‌ تقدم، امتناع تاکسی از سوار کردن مسافر، نرساندن مسافر به مقصد، عدم استفاده از تاکسیمتر با داشتن مسافر و دور زدن در نقاط غیرمجاز محکوم شده‏ اند مراتب محکومیت و نوع تخلف را جهت درج در پرونده صاحب گواهینامه به اداره راهنمائی اعلام نماید تا مفاد ماده ۹ قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی بمورد اجراء گذارده شود.

ماده ۱۴) گواهینامه رانندگانی که بعلت تکرار در ارتکاب تخلف مندرج در ماده ۱۰ منگنه میشود حداکثر برای مدت یک ماه و بشرح زیر ضبط میگردد:
1 ـ برای دو منگنه در یک سال ۱۰ روز
2 ـ برای سه منگنه در یک سال ۲۰ روز
3 ـ برای بیش از سه منگنه در یک سال ۳۰ روز

ماده ۱۵) مقررات این آئین‏نامه در نقاطی که در حوزه استحفاظی ژاندارمری کل کشور قرار دارد بوسیله افسران و درجه داران دیپلمه پلیس راه که آموزش لازم دیده باشند اجراء میشود.

ماده ۱۶- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
کلیه اختیاراتی که در آئین‌نامه اجرائی قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی به شهربانی کشور داده شده است در تهران به شهرداری پایتخت واگذار میشود.

ماده ۱۷- [الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]
هرکس با باز کردن قفل مخصوص وسایل نقلیه‌ای که از طرف اداره راهنمائی و رانندگی متوقف شده است به رانندگی با آن اقدام کند و یا محل آن را تغییر دهد به پنج هزار ریال جزای نقدی محکوم میشود.

[جداول ضمیمه موضوع تبصره ۲ الحاقی ۱۳۵۴/۷/۵]

جرائم دویست ریالی
جدول‌ الف

۱ ـ عبور عابر پیاده از محلهای غیر مجاز سواره رو و همچنین از طول خیابانهائی که دارای پیاده رو است.
2 ـ دست گرفتن دوچرخه سوار بوسیله نقلیه در حال حرکت.
3 ـ آویزان شدن از وسیله نقلیه در حال حرکت.
4 ـ سوار کردن مسافر روی بار.
5 ـ یدک کشی یا حمل بار بوسیله دوچرخه و دوچرخه موتوردار.
6 ـ سوار کردن هر نفر مسافر یا سرنشین اضافی.
7 ـ عبور وسائل نقلیه کندرو در محلهای ممنوع.
8 ـ بکار انداختن چرخهای بلبرینگی.
9 ـ هر کس بهر وسیله عبور و مرور را مختل نماید.
10 ـ حمل باری که موجب ناراحتی مسافرین گردد.
11 ـ دو ترکه سواری با دوچرخه پائی.
12 ـ حرکت دادن یا رها نمودن دامها و پرندگان در معابر.
13 ـ عدم توجه باخطار و تذکر پلیس راهنمائی.
14 ـ نشاندن مسافر در طرف راست و چپ راننده اتوبوس.
15 ـ روشن نکردن چراغ در موقع لزوم.
16 ـ باز کردن در وسیله نقلیه بدون رعایت احتیاط از طرف سرنشین یا راننده در حال حرکت و حین توقف.
17 ـ سوار شدن بوسیله نقلیه و پیاده شدن از آن در حال حرکت (در اتوبوس‌ ها کمک راننده و در سایر وسائل نقلیه مرتکب مقصر است).
18 ـ حمل اشیاء کثیف و‌ آلوده و حیوانات با وسیله نقلیه عمومی‌ که اختصاص باینکار داده نشده باشد.
19 ـ حمل بار و اشیاء طویل بوسیله موتور سیکلت.
20 ـ هرگونه دخالتی که اجرای مقررات راهنمائی را تغییر داده و یا خنثی و یا مختل سازد.
21 ـ راندن وسائط غیر موتوری در پیاده رو.
22 ـ سوار کردن سر نشین یا مسافر در سمت چپ یا راست راننده در وسایل نقلیه موتوری که فرمان آنها به ترتیب در سمت چپ یا راست قرار دارد.
23 ـ حمل اشیاء به نحوی که قسمتی از آن از عرض وسیله نقلیه خارج شود.
24 ـ راندن دوچرخه موتوردار در پیاده روها.
25 ـ راندن موتور سیکلت و دوچرخه موتوردار و دوچرخه پائی در حال رها کردن فرمان.
26 ـ نداشتن تجهیزات ایمنی از قبیل زنگ یا ترمز یا چراغ جلو یا چراغ عقب دوچرخه پائی و دوچرخه موتوردار.
27 ـ سوار کردن اطفال کمتر از ۵ سال بدون مراقب یا وسائل حفاظتی در صندلی جلو اتومبیل.
28 ـ راندن موتور سیکلت و دوچرخه و دوچرخه موتوردار در مواقع لغزنده بودن جاده و خیابان.
29 ـ دو ترکه سواری با موتور سیکلت یا دوچرخه.
30 ـ سوار کردن مسافر با داشتن مسافر قبلی.
31 ـ بازگذاشتن در وسیله نقلیه در سمت سواره رو.

جرائم پانصد ریالی
جدول ب

۱ ـ قصور در بکار بردن وسائل اخباری از قبیل مثلث شبرنگ و چراغ چشمک زن باطری دار در جلو و عقب وسیله نقلیه متوقف در روی جاده.
2 ـ نداشتن شماره جلو.
3 ـ عدم رعایت فاصله قبل و بعد از سبقت در صورتی که منجر به تصادف گردد.
4 ـ یدک کشی وسیله نقلیه بر خلاف مقررات و بدون رعایت احتیاط.
5 ـ حمل مسافر روی بار.
6 ـ عدم رعایت مقررات حمل بار مندرج در آئین‌ نامه راهنمائی و رانندگی.
7 ـ راندن موتور سیکلت در پیاده رو.
8 ـ استفاده از وسائل اخباری مخصوص وسائل نقلیه امدادی از قبیل چراغ گردان ـ آژیر و نظایر آن.
9 ـ حرکت به موازات هم در معابری که عرض آنها گنجایش بیش از دو اتومبیل را ندارد و حرکت طولانی اتومبیل بموازات اتومبیل دیگری که در سمت راست آن حرکت میکند.
10 ـ خروج تاکسی از محدوده تعیین شده بدون اجازه راهنمائی و رانندگی.
11 ـ نداشتن دفترچه کنترل ساعت وسائل نقلیه مسافربری در جاده‌ها.
12 ـ توقف در محل ممنوع.
13 ـ راه ندادن به وسیله نقلیه پشت سر برای سبقت مجاز.
14 ـ استفاده از نورافکن وسائل نقلیه در معابر.
15 ـ پارک کردن تاکسی بدون حضور راننده در ایستگاه‌ های تاکسی.
16 ـ خروج اتوبوس و تاکسی ویژه خطوط از مسیر تعیین شده بدون اجازه اداره راهنمائی و رانندگی.
17 ـ نداشتن آج در سطح اتکاء لاستیک چرخ و همچنین استفاده از لاستیکهای فرسوده و غیرقابل اطمینان.
18 ـ گردش به چپ یا براست بطرز غلط.
19 ـ سوار کردن مسافر یا سر نشین داخل یا روی صندوق عقب و همچنین روی بدنه جلو و باربند وسیله نقلیه در حال حرکت.
20 ـ حرکت نکردن در داخل حد فاصل دو خط در معابر خط کشی شده.
21 ـ توقف در جهت مخالف حرکت وسائل نقلیه.
22 ـ حمل مسافر در شهر بوسیله اتومبیلهای کرایه غیرمجاز.
23 ـ عبور یا توقف در مناطق و معابری که از طرف راهنمائی در ساعات معین ممنوع اعلام میشود.
24 ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسیله نقلیه در حال حرکت یا نصب پرده یا کرکره و یا هر چیز دیگری که مانع دید عقب وسیله نقلیه شود.
25 ـ تغییر خط حرکت در معابر خط کشی شده بدون دادن علامت.
26 ـ ‌الصاق آگهی و عکس به بدنه خارجی وسایل بدون اجازه اداره راهنمائی و رانندگی.
27 ـ پخش صدا از بلندگوی منصوب به وسائل نقلیه بدون اجازه اداره راهنمائی و رانندگی.
28 ـ‌ الصاق هر نوع آگهی و عکس داخل وسائط نقلیه‌ همگانی بدون اجازه اداره راهنمائی و رانندگی.
29 ـ همراه نداشتن گواهینامه.
30 ـ هر نوع توقف که منجر به سد معبر گردد.
31 ـ استفاده از لاستیک میخ دار در فصول و مواقع غیرمجاز.
32 ـ نداشتن شماره عقب و یا خوانا نبودن آن.
33 ـ عدم توجه به فرمان یا پرچم مراقبین عبور و مرور محصلین مدارس.
34 ـ حرکت کمتر از سرعت مقرر در معابری که حداقل سرعت برای آن تعیین شده در صورت نبودن مانع بنحوی که موجب کندی عبور و مرور شود.
35 ـ استفاده غلط از چراغ راهنمائی.
36 ـ استنکاف راننده وسیله نقلیه‌ همگانی از قبول مسافر یا نرساندن مسافر به مقصد.

جرائم یکهزار ریالی
جدول ج

۱ ـ نداشتن کارت رانندگی مخصوص تاکسی.
2 ـ توقف اتوبوس خارج از ایستگاه تعیین شده.
3 ـ استفاده نکردن از عینک در حین رانندگی برای کسانی که در گواهینامه آنان ضرورت رانندگی با عینک درج شده است.
4 ـ تجاوز به سطح گذرگاه عابر پیاده در سواره رو.
5 ـ گردش به چپ و یا براست در محل ممنوع.
6 ـ حمل مواد محترقه با وسائل نقلیه غیرمجاز.
7 ـ توقف وسائل نقلیه در سطح اسفالت جاده‌ ها و محل‌ هائی که شانه خاکی وجود دارد.
8 ـ توقف وسایل نقلیه باربری سنگین (‌۵ تن به بالا) و اتوبوسهای خارج شهری در خیابانها و در ساعات غیرمجاز.
9 ـ تعویض پلاک وسیله نقلیه که از طرف اداره راهنمائی و رانندگی داده شده است.
10 ـ حمل مسافر با وسیله نقلیه ای که برای حمل بار اختصاص داده شده است.
11 ـ شستشوی وسیله نقلیه در خیابانها.
12 ـ عبور کامیونهای سنگین و اتوبوسهای خارج شهری در ساعات غیرمجاز در شهر.
13 ـ توقف در سر پیچ و روی پل و داخل تونل.
14 ـ تصادف ناشی از عدم رعایت فاصله مناسب باوسیله نقلیه جلو یا عدم توجه بجلو.
15 ـ پارک کردن در ایستگاه بارگیری و تخلیه بار.
16 ـ حمل کود ـ زباله مصالح ساختمانی و امثال آن بدون حفاظت لازم.
17 ـ بوق زدن غیرضروری و مکرر.
18 ـ رانندگی با وسیله نقلیه ای که بعلت نقص فنی دود میکند.
19 ـ حرکت با نور بالا در مواردی که باید از نور پائین استفاده شود.
20 ـ نداشتن برگ معاینه وسیله نقلیه.
21 ـ توقف در داخل و یا حریم تقاطع‌ ها و راه آهن در فاصله کمتر از ۱۵ متر.
22 ـ توقف در محل (ایستادن ممنوع).
23 ـ توقف سایر وسائط نقلیه در ایستگاه اتوبوس و تاکسی.
24 ـ حرکت با دنده عقب در مواقع غیرضروری.
25 ـ توقف وسائل نقلیه در گذرگاه عابر پیاده در سواره رو.
26 ـ عدم رعایت سمت‌ های تعیین شده برای حرکت در مجاورت تقاطعها.
27 ـ قصور در دادن علائم با دست یا چراغ راهنما در گردش به چپ و یا به راست یا هنگام توقف.
28 ـ صدای ناهنجار لوله اگزوست و یا لنت ترمز و نداشتن چراغ عقب و راهنما و همچنین چراغ جلو در شب.
29 ـ عبور از خطوط مخصوص اتوبوسرانی در خیابانهای یکطرفه و یا دو طرفه.
30 ـ نداشتن وسائل ایمنی مناسب با فصل از قبیل زنجیر چرخ و یا لاستیک یخ شکن و دو عدد برف پاک کن.
31 ـ حرکت با استفاده از شماره موقت پس از ده روز از تاریخ ورود به کشور.
32 ـ حرکت با پلاک غیرمجاز.
33 ـ عدم رعایت حق تقدم.
34 ـ حمل مسافر با وسیله نقلیه شخصی.
35 ـ حمل تیرآهن و امثال آن بدون رعایت شرایط ایمنی.
36 ـ همراه نداشتن کارت مشخصات وسیله نقلیه.

جرائم دوهزار ریالی
جدول د

۱ ـ رعایت نکردن تقدم عبور عابر از طرف راننده در گذرگاه عابر پیاده.
2 ـ استفاده از انواع بوق شیپوری.
3 ـ نداشتن برگ بیمه شخص ثالث.
4 ـ حرکت بطور مارپیچی.
5 ـ ریختن نخاله و فضولات در خارج از محلهای تعیین شده.
6 ـ عدم توجه به تابلوی ایست یا چراغ قرمز چشمک زن.
7 ـ عدم اعلام نشانی محل سکونت جدید مالک وسیله نقلیه ظرف سی روز از تاریخ تغییر محل سکونت به اداره راهنمائی و رانندگی بوسیله ای که از طرف این اداره تعیین میشود.
8 ـ رانندگی با اتومبیل فاقد پلاک.
9 ـ خودداری از کنار بردن وسیله نقلیه قابل حرکت که بعلت تصادف یا نقص فنی در وسط سواره رو متوقف شده است.

جرائم سه‌ هزار ریالی
جدول هـ

۱ ـ عدم توجه به فرمان پلیس راهنما در تقاطع‌ ها.
2 ـ توقف دوبله.
3 ـ دور زدن در محل ممنوع.

جرائم چهار هزار ریالی
جدول و
1 ـ تجاوز به سمت چپ از محور یا خط وسط خیابان.

جرائم پنج هزار ریالی
جدول ز

۱ ـ سرعت غیر مجاز.
2 ـ سبقت غیرمجاز.
3 ـ عبور از چراغ قرمز راهنمائی.
4 ـ عبور از محل ممنوع.
5 ـ عبور از پیاده رو یا توقف در پیاده رو.