مصوب ۱۹۴۸/۱۲/۱۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد – با رای مثبت ایران
[ترجمه: سعید کمالی]
مقدمه
از آنجا که شناسایی مقام ذاتی همه اعضای خانواده بشری و حقوق یکسان و جدایی‌ناپذیر آنان، اساس آزادی و عدالت و صلح در جهان است،
از آنجا که بی‌اعتنایی و نادیده‌گرفتن حقوق بشر، منجر به اعمال وحشیانه‌ای گردیده است که وجدان بشریت را به عصیان واداشته، و ظهور دنیایی که در آن افراد بشر در بیان و عقیده آزاد، و از ترس و فقر فارغ باشند به عنوان بالاترین آرزوی عموم مردم مطرح شده است،
از آنجا که اساسا لازم است حقوق بشر مورد حمایت قانون باشد، تا انسان مجبور نشود در برابر ظلم و سرکوب، به عنوان آخرین چاره، دست به شورش بزند،
از آنجا که کمک به گسترش روابط دوستانه بین ملت‌ها امری اساسی است،
از آنجا که مردم کشورهای عضو سازمان ملل متحد، ایمان خود را به حقوق بنیادین بشر، و مقام و ارزش فرد انسان و تساوی حقوق مردان و زنان، در منشور [سازمان ملل متحد] مجددا تایید کرده‌اند و تصمیم گرفته‌اند که پیشرفت اجتماعی و استانداردهای بهتر زندگی در آزادی گسترده‌تر را ترویج کنند،
از آنجا که دولت‌های عضو متعهد شده‌اند با همکاری سازمان ملل متحد، احترام و رعایت جهانی حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را ترویج کنند،
از آنجا که فهم مشترک نسبت به این حقوق و آزادی‌ها، یکی از مهمترین لوازم برای ایفای کامل این تعهد است،
اکنون بر این اساس،
مجمع عمومی،
این اعلامیه جهانی حقوق بشر را معیار دستاورد مشترکی برای همه انسانها و همه ملت‌ها اعلام می‌کند تا هر یک از افراد و ارکان اجتماع، این اعلامیه را همواره مد نظر داشته باشند و بکوشند که به وسیله تعلیم و تربیت، احترام این حقوق و آزادی‌ها را ترویج کنند، و با تدابیر تدریجی ملی و بین‌المللی، شناسایی و رعایت واقعی و حیاتی آنها، چه در میان دولت‌های عضو و چه در بین مردم کشورهایی که در قلمرو آنها هستند، تامین گردد.
ماده ۱
همه افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و در حیثیت و حقوق، برابرند. همگان دارای موهبت عقل و وجدان هستند، و باید نسبت به یکدیگر برادرانه رفتار کنند.
ماده ۲
هر کسی، بدون هیچ‌گونه تمایز، به ویژه نژاد، رنگ، جنس، زبان، دین، عقیده سیاسی یا هر عقیده دیگر، اصالت ملی یا اجتماعی، دارایی، ولادت یا هر موقعیت دیگر، از همه حقوق و آزادی‌های ذکر شده در این اعلامیه برخوردار است.
به علاوه، هیچ تبعیضی بر پایه وضعیت سیاسی، قضایی یا بین‌المللی کشور یا سرزمینی که شخص به آن تعلق دارد، به عمل نخواهد آمد، خواه این کشور مستقل، تحت قیمومت یا غیر خودمختار بوده یا حاکمیت آن به شکلی محدود شده باشد.
ماده ۳
هر کسی، حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد.
ماده ۴
هیچ کسی نباید در بردگی یا بیگاری نگاه داشته شود؛ هر شکلی از برده‌داری و خرید و فروش بردگان باید ممنوع باشد.
ماده ۵
هیچ کسی نباید شکنجه شود یا مورد برخورد یا کیفر ظالمانه، غیر انسانی یا تحقیرآمیز قرار گیرد.
ماده ۶
هر کسی حق دارد همه جا در مقابل قانون به عنوان یک شخص شناسایی شود.
ماده ۷
همه در مقابل قانون برابر هستند و حق دارند بدون تبعیض از حمایت قانونی مساوی برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی که ناقض این اعلامیه باشد و هر تحریکی که برای چنین تبعیضی به عمل آید، از حمایت مساوی بهره‌مند شوند.
ماده ۸
هر کسی حق دارد نسبت به اعمالی که حقوق بنیادین قانونی او را نقض می‌کند، از سوی مراجع قضایی ملی صالح مورد جبران موثر قرار گیرد.
ماده ۹
هیچ کسی نباید خودسرانه دستگیر، بازداشت یا تبعید شود.
ماده ۱۰
هر کسی حق دارد تا در مورد حقوق و تعهدات و اتهام جزایی وی، با مساوات کامل، به صورت منصفانه و علنی توسط یک دادگاه مستقل و بی‌طرف، رسیدگی و تصمیم‌گیری شود.
ماده ۱۱
۱. هر کسی که متهم به بزه‌کاری باشد حق دارد بی‌گناه محسوب شود، تا وقتی که در جریان یک رسیدگی علنی که در آن کلیه تضمین‌های لازم برای دفاع او تامین شده باشد بر اساس قانون، گناهکار شناخته شود.
۲. هیچ کسی برای فعل یا ترک فعلی که در زمان انجام، به موجب قوانین ملی یا بین‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است گناهکار شناخته نخواهد شد. همچنین، هیچ مجازاتی شدیدتر از آنچه هنگام ارتکاب جرم بدان تعلق می‌گرفت در باره کسی اعمال نخواهد شد.
ماده ۱۲
هیچ کسی نباید در زندگی خصوصی، خانواده، خانه یا مکاتبات خود، مورد مداخلات خودسرانه واقع شود و یا شرافت و آبرویش مورد حمله قرار گیرد.
هر کسی حق دارد در مقابل این گونه مداخلات و حملات، مورد حمایت قانون باشد.
ماده ۱۳
۱. هر کسی حق جابجایی و اقامت آزادانه درون هر کشوری دارد.
۲. هر کسی حق دارد هر کشوری، از جمله کشور خود را ترک کند، و به کشور خود بازگردد.
ماده ۱۴
۱. هر کسی حق دارد برای رهایی از آزار و اذیت، به کشورهای دیگر پناه بجوید.
۲. این حق در مورد پیگردهای قضایی مبتنی بر جرایم غیرسیاسی یا اعمال مخالف با اهداف و اصول سازمان ملل متحد قابل استناد نیست.
ماده ۱۵
۱. هر کسی حق دارد یک ملیت داشته باشد.
۲. هیچ کسی نباید خودسرانه از ملیت خود، یا حق تغییر آن، محروم شود.
ماده ۱۶
۱. مردان و زنان بالغ، حق دارند بدون هیچ محدودیتی از نظر نژاد، ملیت یا دین با هم ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند.
آنها در ازدواج، مدت ازدواج و هنگام انحلال آن، دارای حقوق مساوی هستند.
۲. ازدواج باید با رضایت آزاد و کامل طرفین واقع شود.
۳. خانواده واحد گروهی طبیعی و بنیادین اجتماع است و حق دارد از سوی جامعه و دولت حمایت شود.
ماده ۱۷
۱. هر کسی حق دارد به تنهایی یا شراکت با دیگران، صاحب مال باشد.
۲. هیچ کسی نباید خودسرانه از مال خود محروم شود.
ماده ۱۸
هر کسی دارای حق آزادی اندیشه، وجدان و دین است؛ این حق متضمن آزادی تغییر دین یا عقیده، و آزادی اظهار دین یا عقیده، به صورت آموزش، عمل، عبادت و مراسم، به تنهایی یا همراه دیگران، و علنی یا خصوصی است.
ماده ۱۹
هر کسی حق آزادی عقیده و بیان دارد؛ و این حق شامل آزادی در حفظ عقاید بدون هر دخالتی، و جستجو، دریافت و پخش اطلاعات و نظریات با هر ابزار ارتباطی و فارغ از مرزها می‌باشد.
ماده ۲۰
۱. هر کسی حق آزادی انجمن و مجمع مسالمت‌آمیز دارد.
۲. هیچ‌کسی نباید مجبور به عضویت در یک مجمع شود.
ماده ۲۱
۱. هر کسی حق دارد مستقیما یا بواسطه نمایندگانی که آزادانه انتخاب شده‌اند، در حکومت کشورش شرکت کند.
۲. هر کسی حق دارد به خدمات عمومی کشور خود دسترسی یکسان داشته باشد.
۳. اراده مردم باید اساس قدرت حکومت باشد؛ این اراده باید در انتخابات دوره‌ای و واقعی، با حق رای همگانی و برابر، و با رای مخفی یا روش‌هایی که رای آزاد را تأمین می‌کند، ابراز شود.
ماده ۲۲
هر کسی به عنوان یک عضو جامعه، حق تامین اجتماعی دارد و مجاز است با تلاش ملی و همکاری بین‌المللی، ضمن رعایت ساختار و منابع هر کشور، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود را که لازمه شان وی و رشد آزادانه شخصیت او است به دست آورد.
ماده ۲۳
۱. هر کسی حق کار، انتخاب آزادانه کار، شرایط منصفانه و رضایت‌بخش کار و حمایت در مقابل بیکاری را دارد.
۲. هر کسی حق دارد، بدون هیچ تبعیضی، دستمزد مساوی برای کار مساوی، دریافت کند.
۳. هر کسی که کار می‌کند مستحق مزد منصفانه و رضایت‌بخشی است که زندگی او و خانواده‌اش را موافق کرامت انسانی تأمین کند، و در صورت لزوم، با هر نوع حمایت اجتماعی دیگر تکمیل شود.
۴. هر کسی برای حفظ منافع خود، حق تشکیل و عضویت اتحادیه‌های تجاری دارد.
ماده ۲۴
هر کسی حق استراحت و فراغت دارد، که شامل محدودیت معقول ساعات کار و تعطیلات دوره‌ای با حقوق می‌باشد.
ماده ۲۵
۱. هر کسی حق دارد از سطح زندگی مناسب، برای سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش از نظر خوراک، پوشاک، مسکن و مراقبت پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری، و حق تامین در موقع بیکاری، بیماری، ناتوانی، بیوه‌گی، پیری یا شرایط دیگری که به عللی خارج از اختیار وی اسباب گذران زندگی از دست رفته باشد، برخوردار شود.
۲. مادران و کودکان حق دارند از مراقبت و کمک ویژه بهره‌مند شوند. همه کودکان، صرف نظر از اینکه درون یا بیرون ازدواج به دنیا آمده باشند، باید از حمایت اجتماعی یکسان برخوردار شوند.
ماده ۲۶
۱. هر کسی حق آموزش دارد. آموزش، حداقل تا حدی که مربوط به سطوح ابتدایی و پایه‌ای است، باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی باید اجباری باشد. آموزش فنی و حرفه‌ای باید به صورت عمومی در دسترس باشد و آموزش عالی، باید بر اساس شایستگی، در دسترس همگان قرار گیرد.
۲. آموزش باید به گونه‌ای هدایت شود که شخصیت انسان را به حد کمال رشد برساند و احترام حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین را تقویت کند. آموزش باید تفاهم، مدارا و دوستی بین همه ملت‌ها، گروه‌های نژادی یا دینی را ترویج کند و به فعالیت‌های سازمان ملل متحد در راه حفظ صلح کمک نماید.
۳. والدین در انتخاب نوع آموزش فرزندان خود، اولویت دارند.
ماده ۲۷
۱. هر کسی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع شرکت کند، از هنرها بهره‌مند گردد و در پیشرفت علمی و فواید آن سهیم باشد.
۲. هر کسی حق دارد منافع معنوی و مادی آثار علمی، فرهنگی یا هنری او مورد حمایت قرار گیرد.
ماده ۲۸
هر کسی مستحق یک نظم اجتماعی و بین‌المللی است که حقوق و آزادی‌های مقرر در این اعلامیه، به طور کامل در آن محقق شود.
ماده ۲۹
۱. وظایف هر شخص نسبت به جامعه، تنها در صورتی است که رشد آزاد و کامل شخصیت او ممکن باشد.
۲. هر کسی در اعمال حقوق و آزادی‌های خود، فقط تابع محدودیت‌هایی است که به وسیله قانون، منحصرا به منظور تأمین شناسایی و رعایت حقوق و آزادی‌های دیگران و برای رعایت مقتضیات اخلاقی، نظم عمومی و رفاه همگانی در یک جامعه دموکراتیک وضع گردیده است.
۳. ایـن حقوق و آزادی‌ها در هیچ موردی نمی‌تواند برخلاف اهداف و اصول سازمان ملل متحد اعمال شود.
ماده ۳۰
هیچ چیز در این اعلامیه، نباید به گونه‌ای تفسیر شود که متضمن حقی برای دولت، گروه یا شخصی باشد که به موجب آن بتواند برای از بین بردن هر یک از حقوق و آزادی‌های مقرر در این اعلامیه، وارد فعالیتی شود یا کاری را تسهیل کند.