قانون و نظامنامه سجل احوال [مصوب ۱۲۹۷]

به موجب پیشنهاد رئیس الوزراء داخله و وزیر عدلیه هیأت وزراء عظام مواد ذیل را مقرر می دارند.

ماده ۱ـ پس از نشر و اعلام قانونی این حکم و با رعایت مقررات ماده ۳۹ همین قانون تمام اتباع ایران باید دارای سجل احوال رسمی باشند.

ماده ۲ـ سجل احوال رسمی در دفاتر مخصوصه این کار ثبت و سواد مطابق اصل در موقع تقاضای علاقه مندان (اشخاص ذی نفع) به آنها داده می شود.

ماده ۳ـ هر رئیس خانواده باید برای خانواده خود نام مخصوصی اختیار نماید که پس از اظهار رسمی آن نام به خود او و به هر یک از خانواده او تعلق گرفته به همان نام منسوب خواهند گردید.

ماده ۴ـ سجل احوال یک نفر شامل مطالب ذیل خواهد بود.

الف ـ نام خانواده

ب ـ اسم یا اسامی شخصی

ح ـ لقب در صورتی که شخص دارای آن باشد

د ـ محل تولد

هـ ـ تاریخ

وـ اسم پدر

ف ـ اسم مادر.

ماده ۵ـ هر کسی باید دارای اسمی باشد مرکب از

۱ـ نام خانواده

۲ـ اسم شخصی

۳ـ اسم محلی که در آنجا متولد و اسمش ثبت گردیده. مثلاً: ساسان (نام خانواده) اسکندر (اسم شخصی) تهران (محل تولد).

ماده ۶ـ القاب رسمی از طرف دولت اعطاء می شود بر حسب موقع قبل از اسم و یا بعد از آن قید می گردد ولی در هر صورت باید القاب لزوماً در حاشیه سجل ولادت شخص ذکر شود و مأمور اداره سجل احوالدر موقع ثبت القاب البته باید سند لقب را معاینه کند.

ماده ۷ـ در موقع تولد طفل اعم از ذکور و اناث پدر و در غیاب او مادر یا جد مکلف می باشند در ظرف پانزده روز لااقل به اداره سجل احوال مولود جدید خود را اظهار نمایند و در موقع اخبار و اظهار باید دو نفر شاهد و مصدق همراه داشته باشند.

ماده ۸ـ در هر یک از شهرها و قصبات و آبادیهای مملکت اداره برای سجل احوال تأسیس می شود.

ماده ۹ـ در شهرهایی که نظمیه مرتبی موجود است اداره سجل احوال مربوط به اداره پلیس بوده و در صورت فقدان اداره پلیس منظم وظایف این کار به حکام و نایب الحکومه ها و کدخدایان قصبات و قراء محول می گردد.

ماده ۱۰ـ در شهرهای بزرگ اداره سجل احوال ممکن است در صورت ضرورت دارای چندین شعبه در محلات باشد.

ماده ۱۱ـ هر یک از ادارات سجل احوال به قدر کافی اجزای خواهد داشت که بتوانند اقلاً سه دفتر ذیل را نگاه بدارند.

۱ـ دفتر تولد

۲ـ دفتر ازدواج

۳ـ دفتر متوفیات

ماده ۱۲ـ هر یک از مأمورین این اداره که سجل احوال اشخاص را در اوراق جداگانه یا دفاتری غیر از دفاتر مقرره ثبت نماید از یک ماه الی سه ماه محکوم به حبس خواهد بود.

ماده ۱۳ـ‌ روسای خانواده علاوه بر اینکه باید موافق ماده هفتم اداره سجل احوال را از وقوع ولادت مستحضر نماید ازدواج و فوت هر یک از اعضای خانواده خود را نیز لازم است در ظرف پانزده روز از وقوع ازدواج را زوجین یا وکیل مخصوص انها می توانند اعلام و اظهار نمایند.

ماده ۱۴ـ دفاتر سجل احوال سال به سال تجدید می شود و هر یک از دفاتر باید نسختین باشد اوراق دفاتر مزبوره را رئیس پلیس یا کدخدای محل نمره گذارده و امضاء می نمایند. در آخر سال کلیه دفاتر باید بسته شده یک نسخه از آن در دفتر را کد اداره ضبط و نسخه دیگری برای اداره دفتر محکمه محل ارسال گردد.

ماده ۱۵ـ اسناد سجل احوال باید مرتباً یکی بعد از دیگری در دفاتر مخصوص ثبت و به هیچ وجه بین السطور چیزی نوشته نشده و جای سفید نداشته باشد و در صورتی که در نوشتن سهوی حاصل گردد به این جهت احتیاج به تصحیح پیدا باید با تمام حروف نوشته شود.

ماده ۱۶ـ اسناد سجل احوال در صورتی که مرتباً در دفتر ثبت شده باشد مادامی که مجعولیت آنها ثابت نشده دارای اعتبار خواهند بود. فقط محکمه ابتدائی آن محل می تواند پس از تحقیق و رسیدگی و اثبات سهو اشتباه حکم تغییر آن را با موافقت عقیده مدعی العموم صادر نماید.

ماده ۱۷ـ احکام تصحیح شده را مدعی العموم بدون فوت وقت به مأمور سجل احوال که کار راجع به او است ابلاغ می نماید. احکام مزبوره باید در دفتر مخصوص ثبت و در حاشیه سند سجل اصلاح شدهنیز قید گردد.

ماده ۱۸ـ هر مأمور اداره سجل احوال که مرتکب خطای ارادی شده باشد در محضر محکمه صالحه تعقیب و مطابق مواد ۱۳۵ و ۱۳۶ و ۱۳۷ قانون مجازات خواهد شد.

ماده ۱۹ـ مجازات مقرره در ماده ۱۳۸ نسبت به هر کسی که استعمال سند سجل احوالی مجعولی را نموده باشد مجری است.

ماده ۲۰ـ مجازات مقرره در ماده ۱۳۸ نسبت به هر کسی که استعمال سند سجل احوال مجعولی را نموده باشد مجزی است.

ماده ۲۱ـ در مورد خطایای غیر ارادی و اشتباهات قلمی و هر گونه تسامح و غفلتی که موجب ضرر و خسارت دیگران باشد از شانزده قران الی پانصد قران جزاء نقدی خواهد داشت و این مجازات غیر از دعاوی خصوصی خساراتی است که ممکن است به مأمورین سجل احوال که مقصر هستند اقامه شود.

ماده ۲۲ـ برای اینکه حتی المقدور از اظهارات غلط و کذب احتراز شود لازم است شخص اظهار کننده به معیت دو نفر شاهد در ادراه سجل احوال حضور به هم رساند.

ماده ۲۳ـ اسناد سجل ولادت در دفاتر مخصوص این کار ثبت و شامل مندرجات ذیل خواهد بود روز ساعت و محل تولد تعیین ذکور و اناث بودن طفل و اسامی که برای او معین می شود و همچنین اسامی شخصی و نام خانواده سن شغل مسکن پدر و مادر و شهر (رجوع به ضمیمه نموده (۱) نمونه سجل ولادت)

ماده ۲۴ـ سجل ازدواج در دفاتر مخصوص این کار ثبت و شامل مندرجات ذیل خواهد بود. اسامی شخصی نام خانواده شغل و محل و تاریخ تولد مسکن زوج و زوجه ـ اسامی شخصی و نام خانواده سن و شغل و مسکن پدر و مادر ـ تصدیق زوجین به وقوع مزاوجت و معرفی اشخاصی که صیغه عقد را جاری کرده اند نام خانواده و اسامی شخصی، سن، شغل،‌مسکن شهود ـ وقوع ازدواج در حاشیه سجل ولادت زوجین نیز قید خواهد شد. (رجوع به ضمیمه ۳ نموده سجل ازدواج).

ماده ۲۵ـ اجرای صیغه طلاق که شرعاً در محضر یکی از علما وقوع یافته باشد در حاشیه سجل ازدواج قید خواهد گردید.

ماده ۲۶- [اصلاحی ۱۲۹۷/۱۲/۳]
ولی شرعی زوج یا خود زوج و یا وکیل ثابت الوکاله آنها مکلف است که در ظرف پانزده روز از تاریخ اجرای صیغه مفاد عقد دوام یا انقطایی که مدت آن یک سال یا بیشتر باشد یا طلاق را در اوراق چاپی که از طرف وزارت عدلیه تنظیم و توزیع شده است یا ورقه دیگری که حاوی خصوصیات آن باشد به امضای عالم مجری صیغه رسانیده و به دفتر سجل احوال محل اقامت زوج بدهد و در صورت تخلّف از این ماده متخلّف مطابق ماده ۴۰ قانون سجل احوال مجازات خواهد شد.

[ماده ۲۶ـ هر یک از علما پس از نوشتن عقدنامه یا طلاق نامه مکلف هستند که سواد قبالجات مزبوره را به اداره سجل احوال محل اقامت خود بدهند.]

ماده ۲۷- [اصلاحی ۱۲۹۷/۱۲/۳]
هریک از عاقدین پس از اجرای صیغه مفاد آن را در اوراق مذکور در ماده فوق تحریر و امضا نموده به زوج یا ولی شرعی و یا وکیل ثابت الوکاله آنها تعلیم مینمایند تا مطابق مدلول ماده ۲۶ رفتار شود.

[ماده ۲۷ـ هر یک از علما که عمداً یا سهواً با مقررات ماده قبل مخالفت نماید مسئول خواهد بود.]

ماده الحاقیه – [۱۲۹۷/۱۲/۳]
در موقع ثبت تولد یا ازدواج یا طلاق اشخاصی که مطابق قانون سجل احوال به اظهار ثبت رساندن مطالب مزبوره مکلف هستند باید مواد مصدق سجل را از دفتر سجل احوال بگیرند.

ماده ۲۸ـ چنانچه اظهارکنندگان با شهود به واسطه بی سوادی نتوانند امضاء نمایند مأمور سجل احوال این مسئله را مخصوصاً قید خواهند نمود.

ماده ۲۹ـ سجل وفات در دفاتر مخصوصه این کار ثبت و شامل مندرجات ذیل خواهد بود. نام خانواده، اسامی شخصی سن، محل تولد، شغل و مسکن متوفی، نام خانواده و اسامی شخصی زوج و زوجه (در صورتی که متوفی زن یا شوهر داشته باشد ولو اینکه آن زن یا شوهر متوفی باشد نام خانواده) ـ اسامی شخصی سن مسکن و شغل اظهار کننده درجه نسبت او (در صورتی که یا متوفی منسوب باشد) اسم غسال (رجوع به ضمیمه ۳ نمونه سجل وفات).

ماده ۳۰ـ در مواقعی که علایم فوت غیر طبیعی در متوفی مشهود باشد اقدام به دفن ممکن نخواهد بود مگر اینکه یکی از مأمورین پارکه یا نظمیه به معیت طبیب قانون متوفی را معاینه نموده و صورت مجلس راجع به معاینه جسدرا مرتب نماید در صورت نبودن یکی از اعضای خانواده متوفی مأمور عدلیه یا نظمیه در اداره سجل احوال حاضر شده اطلاعات لازمه را برای سجل وفات اظهار خواهد داشت.

ماده ۳۱ـ کلیه تاریخ (ماه و سال) اسناد سجل احوال شمسی خواهد بود ولی می توان در مقابل تاریخ شمسی تاریخ قمری را نیز ذکر نمود.

ماده ۳۲ـ در ظرف مدت معاینه در ماده سی و نهم موقتاً چنین مقرر است که کلیه روسای خانواده ها شخصاً در اداره سجل احوال محل اقامت خود حضور به هم رسانیده سجل احوال خویش و تمام خانواده خود را که هنوز در تحت اقتدار ایشان هستند یا با آنها در یک منزل سکنی دارند و قبل از اجرای این حکم تولد یافته اند اظهار دارند

ماده ۳۳ـ همینطور موقتاً مقرر است که اظهارات مذکوره در ماده سی ودوم در اوراق مخصوصه به دو نسخه و در دفتر اداره سجل احوال به ترتیب حروف الفبای مرتب شود. در ماه آخر سال اوراق مزبوره به دو نسخه در دفتر مخصوص تولد ثبت خواهد گردید و این دفتر متضمن سجل احوال کلیه اشخاص خواهد بود که قبل از اجرای این حکم تولد یافته اند.

ماده ۳۴ـ منتها در ظرف یک سال پس از اجرای این حکم با رعایت ماده سی و نهم کلیه اتباع ایران که بالغ باشند ام از ذکور و اناث باید دارای سجل ولادتی باشند که به طریق قانون از طرف اداره صالحه سجل احوال صادر شده است.

ماده ۳۵ـ کلیه سجل احوال (تولد، ازدواج، وفات) راجع به اتباع ایران و یا اتباع خارجه که در ممالک خارجه موافق ترتیبات معموله آن مملکت صورت گرفته باشد دارای اعتبار خواهد بود.

ماده ۳۶ـ کلیه اسناد رسمی از قبیل تعرفه انتخابات تعرفه هویت تذکره و جواز حمل سلاح و غیره پس از ملاحظه سجل ولادت بر طبق آن ترتیب داده می شود.

ماده ۳۷ـ به هر سجل ولادتی که به موجب ماده سی و چهارم تسلیم گردد یک قران تمبر الصاق خواهد گردید و همینطور از هر سواد سجلی که از طر اداره سجل احوال داده شود یک قران دریافت خواهد شد.

[معافیت افراد بی بضاعت از پرداخت قیمت تمبر اوراق سجل احوال]

ماده ۳۸ـ شعب سجل احوال در تحت اداره وزارت داخله بوده و وزارت عدلیه به توسط مدعیان عموم ابتدایی و استیناف در آن نظارت خواهد داشت.

ماده ۳۹ـ مواد مندرجه در این حکم شامل کل ممالک ایران می باشد لیکن اجرای آن تدریجی خواهد بود به این ترتیب که در تهران بعد از انقضای مدت قانونی عمومی راجع به اعلان و رسمیت یافتن فوراً اجرا شده و در نقاط دیگر وزارت داخله تدارک لوازم اجرای ان را به عمل آورده و در موقع مقتضی اعلان و اجرای خواهد داشت.

[۱۲۹۸/۹/۲- تمدید مهلت اجرای قانون تا اول فروردین ۱۲۹۹]

ماده ۴۰- [اصلاحی ۱۲۹۸/۲/۲۷]
پس از آنکه مقررات قانون سجل احوال به موقع اجرا گذاشته شد اشخاصی که در متابعت آن در نقاطی که مواد فوق کاملاً به موقع اجرا گذاشته شده است امتناع یا غفلت نمایند از شش روز الی یک ماه محکوم به حبس قابل ابتیاع خواهند بود و در صورت تکرار از یک ماه الی شش ماه حبس تأدیبی و از ۱۰۰ الی ۲۰.۰۰۰ قران جریمه خواهند شد.

ماده ۴۱ـ وزیر داخله و وزیر عدلیه هر یک تا حدی که امر راجع به آنها می شود مأمور اجرای این حکم می باشند.

ضمیمه ـ

۱ـ نمونه سجل ولادت

به تاریخ ………… شخص موسوم به ………. (نام خانواده …………. اسامی شخصی ………… سن ….. شغل ……………. منزل ……………… درجه نسبت با طفل) به معیت شاهد موسوم به زید (نام خانواده …………… اسم شخصی …………. شغل و مسکن) و شاهد موسوم به عمرو (نام خانواده ………… اسم شخصی و غیره) در نزد ما که مأمور سجل احوال هستیم حضور به هم رسانیده اظهار داشت که به تاریخ ……… ساعت …… محل ……… پسری یا دختری از ……… (نام خانواده ……….. اسم شخصی شغل و سن و مسکن پدر) و از ……….. (نام خانواده اسم شخصی ……. سن و مسکن ………. مادر متولد ………… شده و به اسم موسوم گردیده است. امضاء اظهار کننده ………….. امضاء شهود امضاء مأمور سجل احوال

۲ـ نمونه سجل ازدواج

به تاریخ ………… شخص موسوم ……….(نام خانواده …….. اسم شخصی ……….. سن ……… شغل ………. مسکن …….. سمت (پدر یا قیم و غیره) به معیت شاهد موسوم به زید (نام خانواده ـ اسم ـ شخص ـ سن ـ شغل ـ مسکن) در نزد ماکه مأمور سجل احوال هستیم حضور به هم رسانیده اظهار داشت که به تاریخ ……. محل ………. پسر (یاتحت الولایه) او که به تاریخ ……… محل از او و عیال او متولد شده در حضور ………. که در ……… سکنی دارد با خانم ….. دختر ……. (شغل و مسکن) و …… (مسکن) که به تاریخ محل ……. متولد شده ازدواج نموده است.
امضاء اظهار کننده …… امضاء شهود …….. امضاء مأمور سجل احوال

۳ـ نمونه سجل وفات

به تاریخ …….. شخصی موسوم به ……. (سن شغل مسکن درجه نسبت با متوفی) به معیت شاهد موسوم به زید (سن شغل مسکن) و شاهد موسوم به عمرو در نزد ما که مأمور سجل احوال هستیم حضور به هم رسانیده اظهار داشت که به تاریخ ………. محل …….. شخص موسوم به ……. (نام خانواده اسم شخص شغل) به سن…… که به تاریخ ……. از پدر موسوم به ……. و مادر موسوم به ……… متولد شده بود وفات نموده است عمل تغسیل به توسط به عمل آمده است.
امضاء اظهار کننده ………… امضاء شهود …… امضاء مأمور سجل احوال

قانون و نظامنامه سجل احوال که مستعمل بر چهل و یک ماده و از صفحه یک تا صفحه ۹ این کتابچه نوشته شده است و منضمات آن از صفحه ۹ الی صفحه ۱۰ این کتابچه است در جلسه روز پنچشنبه بیستم سنبله ۱۲۹۷ مطابق پنجم ذیحجه ۱۳۳۶ هجری در هیأت وزراء قرائت و تصویب گردید.
وزارت داخله و وزارت عدلیه مأمور اجرای آن می باشند.

ماده ۱- [الحاقی ۱۲۹۷/۱۲/۳]
از تاریخ پانزدهم قوس ۱۲۹۸ به بعد عموم مأمورین دولتی از هر رتبه و مقام که باشند مجاز خواهند بود که در حین اجرای وظیفه و بمناسبت آن از اشخاص مقیم در شهر طهران مطالبه سجل ولادتی آنها را بنمایند و در صورت عدم ابراز سند مزبور از اجرای وظیفه در باره آنها مضایقه کنند.

ماده ۲- [الحاقی ۱۲۹۷/۱۲/۳]
از تاریخ پانزدهم قوس ۱۲۹۸ برای اصدار یا قبول و یا دادن اسناد ذیل مامورین دولتی باید حتماً از شخص ذی‌نفع مطالبه سجل ولادتی بنمایند:
1- تعرفه انتخابات
2- تعرفه هویت
3- تذکره عبور
4- جواز حمل سلاح
5- قبوض و حوالجات راجعه به شهریه و مستمری و مواجب و غیره بهر صیغه که باشد
6- عرایض راجعه به اقامه دعوی
7- اسنادی که برای ثبت به اداره ثبت اسناد داده شود.

ماده ۳- [الحاقی ۱۲۹۷/۱۲/۳]
هر یک از وزراء در قسمت راجعه به خود مامور اجرای این حکم عمومی است.