شماره: ٣۰۰/٧١٩۶٩ – ۱۴۰۰/۶/۱۶
با توجه به گذشت بیش از سه دهه از آخرین شرح خدمات مصوب و ابلاغ شده رسمی برای تهیه طرح‌های توسعه و عمران ) جامع ( شهر و بروز و ظهور مسائل و موضوعات جدید در نظام شهرنشینی و شهرسازی کشور از یک سو، و شکل گیری رویکردهای جدید در متون و حوزه های تخصصی برنامه‌ریزی توسعه شهری؛ بازنگری در روش و محتوای طرح‌های جامع شهری به ضرورتی محتوم برای نیل به طرح‌های اثربخش تر در هدایت و تنظیم فرآیند توسعه فضایی ـ کالبدی شهرها تبدیل شده است. در پاسخ به این ضرورت؛ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۰۴/۰۵/١۴۰۰ پیرو مصوبه ٢/۴/١٣٩٩ در خصوص بررسی مطالعات “بازنگری در روش و نگرش تهیه برنامه جامع توسعه شهر” مبنی بر تایید چهارچوب و کلیات گزارش و ارجاع موضوع برای بررسی و هماهنگی های بیشتر به کمیته فنی مشترک ١ و ۵ و اعلام نتیجه به شورای عالی برای اتحاذ تصمیم نهایی، ضمن استماع گزارش جدید و نیز صورتجلسه کمیته فنی مشترک ١ و ۵ مورخ ۰۵/۰۶/١٣٩٩ و ٢٩/۰۵/١٣٩٩ به بحث در مورد موضوع پرداخته و پس از اعلام نظرات اعضا؛ ضمن تایید صورتجلسه کمیته فنی، “پیشنهاد بازنگری در روش و نگرش تهیه طرح‌های جامع شهری” را تصویب و مقرر کرد این گزارش و چهارچوب شرح خدمات آن به مراجع ذیربط ابلاغ و مبنای تهیه طرح جامع برای تمام شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰ هزار نفر کشور قرار گیرد. نحوه تسری این مصوبه به سایر شهرها پس از اخذ بازخوردهای لازم متعاقبا در شورای عالی مطرح و تصویب خواهد شد.
اصول و الزامات اجرایی تحقق این مصوبه به شرح زیر مورد تاکید شورای عالی بوده و معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران نسبت به اتخاذ تمهیدات لازم برای پیگیری، هماهنگی و اقدامات مرتبط برای تحقق شایسته آن اقدام خواهد کرد.
١ـ با توجه به مستندات و الزامات قانونی موجود، تثبیت عنوان “طرح جامع شهر” به مثابه سند قانونی هدایت و کنترل توسعه فضایی شهرها با رعایت قاعده “یک شهر ـ یک طرح و برنامه” ضروری است. طرح تفصیلی و طرح‌های موضعی و موضوعی نیز در همین چهارچوب و به عنوان اسناد تکمیلی طرح جامع محسوب میشوند. معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی طی مدت شش ماه نسبت به تدوین و ابلاغ شیوه‌نامه، فرآیندها و شرح خدمات مرتبط اقدام خواهد کرد. رعایت احکام و اسناد طرح جامع مصوب در تمام برنامهها، طرحها و پروژه‌هایی که توسط دستگاههای اجرایی مرتبط در چهارچوب تحقق مأموریتها و وظایف قانونیشان تهیه میشوند الزامی است.
٢ـ »چهارچوب شرح خدمات« پیشنهادی که نمایانگر ساختار و رئوس مطالعات و بررسیهای لازم برای تهیه طرح جامع توسعه شهر است، بایستی با رعایت اصول “مسئله‌محوری، زمینه‌گرایی، مشارکتی بودن و اتکا بر ظرفیتها و منابع هر شهر” توسط مشاور ذیصلاح منتخب همان شهر و با تایید اداره کل راه و شهرسازی استان مربوطه با شیوه مشارکتی تکمیل و تدقیق شده و مبنای تهیه، بررسی و تصویب طرح جامع شهر قرار گیرد. اجتناب از مطالعات تکراری و غیر ضروری در عین تمرکز بر حل مسائل و بهره‌گیری از ظرفیتهای توسعه‌ای ویژه هر شهر )از جمله مسکن، اسکان غیررسمی، عوامل و آلاینده‌های زیست محیطی، پدافند غیرعامل، بحرانها و مخاطرات طبیعی، تقویت بنیانهای تولیدی و اقتصادی توسعه شهر( در تدوین شرح خدمات مذکور مورد تاکید است.
تمهیدات فنی، قراردادی و مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور فراهم خواهد شد.
٣ـ لزوم تداوم حضور، مسئولیت و پاسخگویی فنی موثر مهندس مشاور مسئول تهیه طرح جامع و تفصیلی تا پایان افق قانونی طرح با رعایت الزامات مرتبط با مدیریت تعارض منافع مورد تاکید شورای عالی است. مهندس مشاور موظف به پاسخگویی در خصوص تقاضاهای اصلاح و تغییر در طرح و اعلام نظرات مشورتی مرتبط با طرح خواهد بود. تمهیدات فنی، قراردادی و مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور طی مدت شش ماه فراهم خواهد شد.
۴ـ با توجه به مشکلات و نارساییهای قانونی، مدیریتی و نهادی ناشی از عدم تصویب و استقرار نظام مدیریت یکپارچه شهری و آثار آن بر تهیه، تصویب و اجرای موفق طرح جامع شهر، ضروری است موضوع مدیریت یکپارچه شهری با اتکا به نتایج پژوهشی قابل اتکای موجود با همکاری موثر وزارتخانه‌های کشور و راه و شهرسازی، شورای عالی استانها و معاونت حقوقی ریاست جمهوری پیگیری و ظرف مدت شش ماه برای تصویب به هیئت محترم دولت ارائه شود.
۵ ـ به منظور دستیابی به طرح جامع مورد انتظار و تحقق تغییرات پیشنهادی، »فرایندهای اداری ـ اجرایی و الزامات قانونی و نهادی تغییرات عنوان‌شده«، توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تنظیم و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
۶ ـ توانمندسازی و ظرفیت‌سازی عاملان تغییر در طرح جامع شهر از جمله نهادها، عناصر و کارشناسان کارفرمایی، اجرایی و نظارتی و همچنین مهندسان مشاور جزء پیش‌شرطهای اصلی تحقق طرح مورد انتظار است. از این رو به جهت تقویت ظرفیت راهبری و اجرایی نیروهای انسانی در سطوح کارفرمایی برای تهیه، اجرا و نظارت و همچنین تعیین ضمانت اجرایی برنامه مورد انتظار مقرر میشود ضمن طراحی و اجرای کارگاههای آموزشی و توجیهی لازم در خصوص نگرش و روش جدید؛ شاخصها و معیارهای ارزیابی تشخیص صلاحیت حرفهای و علمی تمام عاملان برنامه )راهبران، مهندسان مشاور، مجریان و ناظران برنامه( به منظور اخذ گواهی تعیین صلاحیت نیروی انسانی متخصص برای ورود به عرصه تهیه، بررسی، تصویب و اجرای برنامه جامع با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه شود.
٧ـ با توجه به اهمیت مشارکتی بودن طرح و ایفای نقش موثر ذینفعان در طرح جامع توسعه شهر، مقرر میشود معاونت شهرسازی و معماری با همکاری نهادهای دانشگاهی و حرفهای نسبت به طراحی و برگزاری کارگاههای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مشارکتی در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی و برای تمام ذینفعان و نهادهای ذیربط اقدام نماید.
٨ ـ »دستورالعمل رویه‌های مشارکت در تهیه، بررسی، تصویب، اجرا و نظارت طرح« با رعایت آیین‌نامه اجرایی ماده ۵۴ آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیهای، منطقه‌ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تدوین و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
٩ـ »دستورالعمل ایجاد بانک اطلاعاتی زمین مرجع یکپارچه، بهروز و مستمر« به منظور انتقال فرایند برنامه‌ریزی به عرصه عمومی و افزایش شفافیت، اطلاع‌رسانی و مشارکت توسط معاونت شهرسازی و معماری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه و به نهادهای مجری و نظارتی ابلاغ شود.
١۰ـ دقت، اثربخشی و چابکی طرح‌های جامع در پاسخگویی به نیازها و ضرورتهای توسعه شهری مورد تاکید شورای عالی است. در همین چهارچوب؛ فرایند تهیه، بررسی، تصویب، ابلاغ، اجرا و نظارت بر طرح جامع شهری و وظایف هر یک از عاملان برنامه )راهبران، مهندسان مشاور، مجریان و ناظران برنامه( در هر مرحله از این فرایند طی مدت شش ماه توسط معاونت شهرسازی و معماری به صورت شفاف و گام به گام با در نظر گرفتن زمانهای مشخص و منطقی برای طی هر مقطع در فرایند مذکور، تهیه و ابلاغ خواهد شد )به گونه ای که حداکثر زمان تهیه، بررسی و تصویب و ابلاغ طرح بیش از ١٨ ماه نباشد(. همچنین به منظور افزایش پایبندی عاملان به این فرایند، »دستورالعمل شیوه‌های تقویت مسئولیت حقوقی مهندسان مشاور، کارفرمایان، مجریان و ناظران برنامه« با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه و جامعه مهندسان مشاور ایران تهیه و تنظیم شده و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
١١ـ نحوه تنظیم و تصویب دستورالعملهای مربوط به اعضا، وظایف، نحوه تشکیل شورای راهبری و آیین‌نامه داخلی شورا، توسط معاونت شهرسازی و معماری تنظیم و ابلاغ خواهد شد.
١٢ـ نحوه محاسبه و تأمین حقالزحمه، انتخاب و انعقاد قرارداد با مهندسان مشاور در چهارچوب شرح خدمات پیشنهادی با همکاری و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور حداکثر ظرف شش ماه آینده تدوین و ابلاغ شود.
سند راهنما و چهارچوب شرح خدمات نگرش و روش نوین، پیوست ٭ و جزء لاینفک این مصوبه بوده و برای اجرا ابلاغ می شود. هرگونه اصلاح و تغییر لازم در این مصوبه و سند راهنمای پیوست آن با پیشنهاد معاونت شهرسازی و معماری و تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ممکن خواهد بود.
معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ـ فرزانه صادق مالواجرد