مصوبه مبانی، اصول و الزامات پیاده سازی برنامه جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی

مصوبه «مبانی، اصول و الزامات پیاده ‏سازی برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی» که در جلسات 356، 357، 358، 359، 361، 372 و 374 مورخ 06 /02 /1401، 20 /02 /1401، 03 /03 /1401، 17 /03 /1401، 31 /03 /1401، 08 /06 /1401 و 22 /06 /1401 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است و مطابق مفاد تبصره 4 ماده 20 آیین‌ نامه‌ داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه ۸۷۲ مورخ ۱۴۰۱/۸/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب تلقی گردید، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود:

مقدمه
سبک زندگی، به‏ عنوان نماد تمدن‏های بشری، در بستر روابط جاری انسان‏ ها با وضع موجودِ خویش، طبیعت، خانواده، افراد و جوامع، فناوری‏ ها و مصنوعات بشری، ساز و کارهای حکمرانی در فضای حقیقی و مجازی شکل می‏ گیرد. با توجه به اقتضائات عصر انتظار، دستیابی به مراتب وضع مطلوب برای نیل به تمدن نوین اسلامی و تحقق وضع آرمانی سبک زندگی در عصر ظهور آخرین حجت خدا، از مهم‏ ترین جهت ‏گیری‏ های انقلاب شکوهمند اسلامی مردم ایران است. راستای تحقق دستور مقام معظم رهبری (مدظله ‌العالی) در بند چهارم پیوست حکم انتصاب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر «طراحی و تدوین برنامه‌ ای جامع برای ترویج سبک زندگی اسلامی – ایرانی در کشور و زمینه ‌سازی برای اجرایی شدن آن توسط دستگاه ‌های مسئول» و پیگیری مطالبه‌ معظم ‌له در توصیه‌ هفتم بیانیه‌ گام‌ دوم انقلاب اسلامی مبنی بر «مقابله با سبک زندگی منحطّ غربی از طریق جهادی همه ‌جانبه و هوشمندانه» و نیز تحقق اقدام ملی یکمِ راهبرد کلان پنجم سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور مبنی بر «تدوین و اجرای برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی»، سند «چارچوب تدوین برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی به ‌انضمام چارچوب تقسیم کار ملی» در دستور کار تصویب و ابلاغ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است.
این سند به ‌دنبال ایجاد درک مشترک از کلان‌ موضوع «سبک زندگی اسلامی – ایرانی» و هم ‌گرایی و هم ‌افزایی بین سیاست ‌گذاران، قانون ‌گذاران، برنامه ‌ریزان، مجریان و مروجان سبک زندگی اسلامی – ایرانی است تا زمینه‌ اجرا و اجرایی ‏سازی اقدامات لازم در دستگاه‌ های مرتبط را فراهم نماید.

ماده 1 – تعریف و عرصه‌ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی

1 – 1 – تعریف: منظومه الگوهای زیستی انتخابی و نسبتاً پایدار، مبتنی بر نظام ‏های اعتقادی، علمی، اخلاقی، معنوی و موازین شرعی اسلام که بر بستر زیست ‏بوم ایران، در ساحت ‏های چهارگانة روابط با خدا، خود، انسان‌ ها و دنیا و دستاوردهای بشری، در جهت شکل ‏گیری تمدن نوین اسلامی با ساز و کارهای حکمرانی در دولت اسلامی در مواجهه با سبک ‏های زندگی معارض و رقیب تقویت می ‏شود.

2 – 1 – عرصه ‏های سبک زندگی ذیل ساحت ‏های روابط انسان ‏ها:

الف . ساحت رابطه با خدا:
1 – 2 – 1 – معنویت، مناسک عبادی و شعائر دینی؛

ب . ساحت رابطه با خود:
2 – 2 – 1 – تحصیل، تربیت اخلاقی و اندیشه ‌ورزی؛
3 – 2 – 1 – تنظیم زمان، فراغت و تفریحات؛
4 – 2 -1 – مدیریت سلامت و حفظ بدن (بهداشت و ورزش)؛
5 – 2 – 1 – تغذیه؛

ج . ساحت رابطه با انسان‏ ها:
6 – 2 – 1 – پوشش، آرایش و مُد؛
7 – 2 – 1 – رفتارهای اقتصادی و الگوی مصرف؛
8 – 2 – 1 – کسب و کار و کارآفرینی؛
9 – 2 – 1 – ازدواج، روابط جنسی و روابط خانوادگی؛
10 – 2 – 1 – تعاملات اجتماعی و اخلاق شهروندی؛
11 – 2 – 1 – رفتار سیاسی؛

د . ساحت رابطه با دنیا و دستاوردهای بشری:
12 – 2 – 1 – محیط زیست و طبیعت؛
13 – 2 – 1 – فناوری ‏های نو، فضای مجازی و رسانه ‏های جمعی و اجتماعی؛
14 – 2 – 1 – شهرسازی، معماری و طراحی فضاهای زندگی.

تبصره – سایر عرصه‏ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی، با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری (مدظله ‌العالی) و عرصه ‏های نوظهور علم و فناوری و با در نظر گرفتن نیازهای زندگی، پس از تصویب ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه ‏ی مهندسی فرهنگی کشور، به این مجموعه افزوده خواهد شد و برنامه‏ تقسیم کار ملی آن به جدول پیوست اضافه خواهد شد تا در چارچوب این سند، برنامه‏ سبک زندگی در آن محورها تنظیم و تصویب شود.

ماده 2 – مبانی سبک زندگی اسلامی – ایرانی [پاورقی 1]

1 – 2 – بر ساختن سبک زندگی اسلامی – ایرانی بر اساس آموزه‏ های اسلام ناب محمدی (ص) و پرتوافکنی اصول و ارزش ‌های اسلامی در بستر فرهنگ غنی ایرانی در عرصه ‌های زندگی مردم؛

2 – 2 – بهره ‏برداری از امتداد نظام ‏های پنج ‏گانه‏ اعتقادی، علمی، اخلاقی، معنوی و شرعی اسلام، در ساحت‏ های ارتباطی انسان با خدا، خود، انسان‏ ها و دنیا و دستاوردهای بشری، به ‏منظور تعیین عرصه‏ ها و حوزه‏ های سبک زندگی؛

3 – 2 – دنیا به ‏مثابه‏ بستر آزمون و تمهید کیفیت حیات انسان پس از مرگ به‏ عنوان ثمره‏ الگوی زیست در دنیا؛

4 – 2 – ابتنای سبک زندگی بر اختیار و قدرت انتخاب آگاهانه با فراهم بودن کیفیت قابل قبول برای زندگی و با رعایت کرامت و منزلت انسان ‌ها؛

5 – 2 – پذیرش ظرفیت برابر زن و مرد در پیمودن مراتب کمال انسانی و قرب الهی به ‌رغم تفاوت‌ های جسمی، روحی و روانی؛

6 – 2 – تقدم انتخاب فرد بر مجموعه‏ افراد در حیطه‏ شخصی با رعایت تقدم مصالح جامعه بر منافع فردی در حیطه ‏های اجتماعی در مقام تعارض ‌های فرد و جامعه؛

7 – 2 – محوریت خانواده، پیوندهای خانوادگی و روابط خویشاوندی در شکل‏ گیری هویت افراد و تحقق ارزش‏ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی؛

8 – 2 – سبک زندگی به مثابه‏ برون ‏داد و ثمره‏ فرهنگ و نظامات اجتماعی در قالب الگوهای رفتاری نسبتاً پایدار؛

9 – 2 – تأثیر باورها، گرایش‌ ها، انگیزه ‌ها، استطاعت و وُسع فردی و خانوادگی، فرهنگ عمومی و محلی و نظام حکمرانی در انتخاب ‌های افراد و شکل‏ گیری سبک زندگی آنها؛

10 – 2 – جامعیت و نظام‏ وارگی سبک زندگی اسلامی و شمول آن به همه‏ عرصه ‏های حیات؛

11 – 2 – پذیرش تفاوت ‌ها و تکثر سلیقه‏‏ ها در سبک زندگی، متناسب با اراده‏ متمایز افراد و جوامع، با تأکید بر مشترکات فطرت و اختصاصات بومی در چارچوب موازین اسلام ناب محمدی (ص)؛

12 – 2 – بروز، ظهور و تکامل شخصیت انسان در بستر جامعه و تعامل و مشارکت با سایر انسان ‌ها و فرهنگ ‏ها بر پایه‌ عدالت با تأکید بر دسترسی برابر به فرصت ‌های تربیتی، تحصیلی، شغلی و بهره‏ مندی از منابع ملی در سبک زندگی اسلامی – ایرانی؛

13 – 2 – تکامل در چارچوب ‌های بینشی و گرایشی و منزلت اجتماعی افراد، فرهنگ و شرایط جامعه، نهادها و ساختارهای حکمرانی، فناوری‏ ها، مصنوعات و نمادهای زندگی به عنوان لازمه‏ اعتلای سبک زندگی؛

14 – 2 – تحقق سبک زندگی اسلامی – ایرانی، به‏ عنوان لازمة انتظار فرج و ایجاد آمادگی در جامعه برای ظهور مهدی موعود (عج)؛

15 – 2 – تأثیر فناوری بر تقویت هویت افراد و افزایش توانایی های ادراکی و تحریکی و اراده‏ خودآگاه و ناخودآگاه در عرصه ‏های سبک زندگی؛

16 – 2 – ظرفیت فضای مجازی و فناوری ‏های ارتباطی و هوشمند برای تحقق خواسته های جهان ‏نگرانه‏ بشری و اتصال به همه‏ امور جهان، بر اساس ویژگی سیال بودن و ظرفیت حرکت و جابه‏ جایی نامحدود، دسترسی فراگیر و تصرفات آسان.

پاورقی 1. منظور از مبانی سبک زندگی اسلامی – ایرانی در این سند، گزاره‌ های توصیفی است که ترسیم مناسبی از ماهیت و چیستی برنامه‏ مطلوب سبک زندگی و عناصر لازم برای اسلامی و ایرانی تلقی شدن آن ایجاد می ‌نماید.

ماده 3 – اصول تدوین برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی [پاورقی 2]

1 – 3 – اتخاذ رویکرد تعاملی در بهره ‌مندی از عقل سلیم و تجارب مفید بشری، یافته ‌های علمی و فناوری در سایه ‌سار تعالیم حیات ‏بخش اسلام و رهنمودهای ولایت فقیه به ‏منظور تدوین و اولویت ‏گذاری برنامه ‌ها و اقدامات مرتبط با اعتلای سبک زندگی؛

2 – 3 – اقدام برای شناسایی، معرفی و ترویج الگوهای رفتاری مقبول در جامعة اسلامی و مرزگذاری دقیق و تبیین چگونگی مواجهه با سبک‌ های زندگی نامناسب؛

3 – 3 – توجه به استطاعت و قدرت انتخاب، عاملیت و فردیت انسان و تأثیر ساز و کارهای ایجابی و سلبی و الزامات درونی و بیرونی بر آن و اجتناب از الزام صرف در مقام گفتمان ‏سازی، سیاست ‌گذاری، برنامه ‌ریزی، پیاده سازی و نظارت؛

4 – 3 – توجه به اقتضائات جنسیتی و ارائه‏ پاسخ‏ ها، الگوهای رفتاری و برنامه ‏های متناسب با نیازها و خصوصیات گروه‏ های اجتماعی، به ‏ویژه بانوان؛

5 – 3 – برخورداری از نگرش جامع و نظام ‏مند برای حرکت اعتلابخش از وضع موجود به وضع مطلوب و اتخاذ رویکرد فرایندی و بلندمدت؛

6 – 3 – اتخاذ رویکرد آینده ‌نگرانه و توجه به سرعت تغییر در پدیده‌ ها و پویایی الگوهای رفتاری و تقویت رویکرد پیشگیری و مصونیت ‏بخشی و پرهیز از انفعال در مواجهه با تحولات عرصه‌ های سبک زندگی؛

7 – 3 – به‏ رسمیت شناختن تفاوت سلیقه‏ ها و توجه به شکل ‌گیری مقاومت خودآگاه و ناخودآگاه و احتمال هنجارشکنی افراد در برابر تحدید و نادیده گرفتن اراده و سلیقه‏ مشروع آن ‌ها و تحمیل الگوهای رفتاری منافی با هویت متمایز شخصی؛

8 – 3 – اعتلای توأمان حکمت نظری و حکمت عملی و تعدیل سطح گرایش‌ ها و انگیزه‌ های طبیعی انسان ‌ها و وضع قوانین و مقررات عادلانه به ‌منظور ارتقای سطح کیفیت انتخاب‌ های آگاهانه و اختیاری افراد، به ‌جای گسترش رویکردهای صرفاً تحمیلی و الزام ‌آور؛

9 – 3 – تقویت بنیان و تأثیرگذاری خانواده و پیوندهای خانوادگی و خویشاوندی و همسایگی به‏ منظور ارتقای هویت مطلوب بر پایة ارزش ‏های فرهنگ اسلامی – ایرانی؛

10 – 3 – دسترسی به حداقل های عفاف و کفاف برای تأمین شرایط انتخاب‌ گری فردی و جمعی سبک زندگی مطلوب؛

11 – 3 – تمهید و آماده ‏سازی آحاد مردم در عرصه‏ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی در راستای انتظار برای ظهور مهدی موعود (عج)؛

12 – 3 – اهتمام به اعتلای سبک زندگی گروه‌ های مرجع و تأثیرگذار در رفتارهای جامعه و رعایت الگوهای مطلوب رفتاری برای حکمرانان؛

13 – 3 – طراحی ساز و کارهای اعتلای سبک زندگی اسلامی – ایرانی با توجه دقیق به گسترش بی‏ حدّ و مرز ارتباطات در فضای مجازی و حاکمیت الگوی دو فضایی یکپارچه و هوشمند و درهم تنیدگی فضای فیزیکی و مجازی؛

14 – 3 – اتخاذ تدابیر لازم به ‏منظور تأثیرپذیری صحیح و مناسب سبک زندگی، از فناوری ها و فضای مجازی و پدیده‏ هوشمندسازی، ساختارهای حکمرانی و نهادهای اجتماعی، عوامل محیطی و سبک ‌های زندگی رقیب و مهاجم در چارچوب مبانی اسلامی و اقتضائات بومی؛

15 – 3 – اتخاذ تدابیر لازم به ‏منظور هدایت ذائقه‏ عمومی جامعه متناسب با سبک زندگی اسلامی – ایرانی و شناسایی کالاها، خدمات و محصولات سبک‏ ساز و فرهنگ ‏ساز با توجه توأمان به نیازها و انتظارات و ذائقه ‌های کنونی اقشار مختلف اجتماعی بر اساس ارزش ‏ها و معیارهای مطلوب؛

16 – 3 – ایجاد زمینه‏ نقش ‏آفرینی فعال بخش ‌های مردمی، عمومی و خصوصی در تعامل با دولت به‏ منظور تأمین مشارکت حداکثری مردم در پیاده ‏سازی برنامه‏ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی.

پاورقی 2. منظور از اصول تدوین برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی در این سند، گزاره ‌های تجویزی است که چگونگی تدوین برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی را معین می ‌نماید.

ماده 4 – الزامات پیاده‌ سازی و اجرای [پاورقی 3] برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی

1 – 4 – تدوین و باز طراحی الگوهای مطلوب سبک زندگی با رویکرد اسلامی – ایرانی بر اساس مراحل چرخه‌ عمر آحاد، اقشار و صنوف مختلف جامعه حسب زیست ‏بوم شهری، روستایی و عشایری در عرصه ‌های سبک زندگی؛

2 – 4 – اعتلای گفتمان سبک زندگی اسلامی – ایرانی در سطوح ملی، منطقه‏ ای و بین ‌المللی و تقویت هم‏ گرایی و ایجاد شبکه ارتباطی با ملت‏ ها و دولت ‏های مختلف بر اساس ارزش‏ های مشترک سبک زندگی با بهره ‏گیری از فناوری ‏های نوپدید.

3 – 4 – تسهیل انتقال بین نسلی و تقویت سبک زندگی اسلامی – ایرانی با اعتلای نظام تربیت رسمی و غیررسمی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛

4 – 4 – فرهنگ ‌سازی و نهادینه‌ سازی ارزش ‌ها، هنجارها، مناسک، رفتارها، نمادها و موازین سبک زندگی اسلامی – ایرانی، از طریق استقرار زنجیره‏ ارزش صنایع فرهنگی و فناوری‏ های نرم از جمله: طراحی بازی ها، سرگرمی‏ ها و ابزارهای فناورانه‏ نوپدید، ایجاد شهرک ‏های سبک زندگی اسلامی – ایرانی، در مواجهه با روندها و تغییرات محیطی با تأکید بر سبک‏ های زندگی رقیب؛

5 – 4 – بهره ‌برداری حداکثری از ظرفیت نظام تبلیغ و ترویج، گروه‌ های مرجع صالح، نظام رسانه ‌ای و فناوری‏ های نوپدید؛

6 – 4 – پشتیبانی از پیاده ‏سازی برنامه جامع سبک زندگی و مانع‏ زدایی اجرایی از طریق بازبینی و اصلاح سیاست ‌ها، برنامه‌ ها، ساختارها و ساز و کارها، قوانین و مقررات منافی و ناسازگار با مبانی و اصول سبک زندگی اسلامی – ایرانی، به‏ ویژه در عرصه ‏های اقتصادی و سیاسی؛

7 – 4 – توسعه‏ زیرساخت‏ های فناورانه‏ بومی و بهره‏ گیری از شبکه‏ ملی اطلاعات و به‏ کارگیری سکوهای ارتباطی حضوری و مجازی به ‏منظور مدیریت و هدایت ابزارهای فرهنگ ‏ساز و سبک ‏ساز در جهت مطلوب.

8 – 4 – به‏ فعلیت درآوردن ظرفیت‌ ها و جلب مشارکت سرمایه‏ های بالقوة کشور از قبیل مدارس، مساجد، دانشگاه ‏ها، حوزه ‏های علمیه و… در راستای انتقال، تقویت و تثبیت سبک زندگی اسلامی – ایرانی.

پاورقی 3. منظور از الزامات پیاده‏ سازی و اجرای برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی عبارت است از مجموعه‏ زیرساخت ‏ها و اقدامات لازم برای موفقیت در تحقق کامل برنامه‏ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی.

ماده 5 – الگوی تقسیم کار ملی

1 – 5 – ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه‌ مهندسی فرهنگی کشور موظف است طبق جدول تقسیم کار ملی پیوست، با همکاری ستادهای دبیرخانه‏ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس این سند، «برنامه جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی» را با رعایت «چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه‏ فرهنگ» تهیه، تصویب و ابلاغ نماید.

2 – 5 – با توجه به مفاد چارچوب تدوین اسناد فرهنگی (مصوب ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشة مهندسی فرهنگی کشور) و با عنایت به نقش ویژه‏ حوزه‏ علمیه، سازمان صدا و سیما، وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، سازمان بسیج مستضعفین، کمیسیون‌ تخصصی مجلس شورای اسلامی؛ نماینده‏ هر یک از دستگاه‌ های مذکور و نمایندگانی از تشکل ‏های مردم ‏نهاد، حلقه‏ های واسط مردمی و دانشگاه تخصصی ذی ‏ربط به انتخاب دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو همه‏ کمیته ‏های تدوین برنامه‏ های موضوعی سبک زندگی اسلامی – ایرانی خواهند بود.

3 – 5 – به‏ منظور راهبری تدوین و ایجاد هماهنگی و انسجام و وحدت رویه در تنظیم برنامه‏ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی؛ کمیسیون سبک زندگی اسلامی – ایرانی به‏ صورت موقت ذیل ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه‏ مهندسی فرهنگی کشور با مشارکت دستگاه‏ های ذی‏ ربط و صاحب ‏نظران و گروه ‏های مؤثر تشکیل می‏ شود.

4 – 5 – مسئولیت پیگیری اجرا و نظارت بر حسن اجرای برنامه‏ های سبک زندگی اسلامی – ایرانی بر عهده‏ شورای فرهنگ عمومی کشور است. این شورا گزارش سالانه‏ نظارت و اثربخشی برنامه ‏ها را به ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه‏ مهندسی فرهنگی کشور ارائه می ‌نماید.

5 – 5 – مرجع روزآمدسازی این سند، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرجع تصویب و روزآمدسازی برنامه‏ جامع سبک زندگی، ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه‌ مهندسی فرهنگی کشور است که حداکثر بایستی هر پنج سال یک ‌بار با توجه به پیمایش تغییرات سبک زندگی و اقدامات جبهه‏ رقیب، انجام پذیرد.

ماده 6 – این مصوبه مشتمل بر یک مقدمه، 6 ماده و 47 بند و یک پیوست تحت عنوان «جدول تقسیم کار ملی دستگاه ‌های اصلی و همکار برای تدوین و اجرایی ‌سازی برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی» در جلسات 356، 357، 358، 359، 361، 372 و 374 مورخ 06 /02 /1401، 20 /02 /1401، 03 /03 /1401، 17 /03 /1401، 31 /03 /1401، 08 /06 /1401 و 22 /06 /1401 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب؛ و مطابق مفاد تبصره ۴ ماده ۲۰ آیین‌ نامه‌ داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه 872 مورخ 10 /08 /1401 شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب تلقی گردید و از تاریخ ابلاغ، لازم ‌الاجراء است.

رئیس ­جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی – سید ابراهیم رئیسی

پیوست:
جدول تقسیم کار ملی دستگاه‌ های مسئول و همکار برای تدوین و اجرایی ‌سازی برنامه‌ جامع سبک زندگی اسلامی – ایرانی