شماره: ۷۷۹۰۰/ت۵۹۸۷۲هـ – ۱۴۰۱/۵/۹
هیأت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۴/۲۲ به پیشنهاد مشترک وزارت نفت و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و به منظور تحقق تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین و به استناد قانون حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات ـ مصوب ۱۳۸۹ـ و اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آییننامه تولید، دانش بنیان و اشتغال زایی در صنعت نفت را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده ۱ـ در این آییننامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می روند:
۱ـ شرکت دانش بنیان: شرکت یا مؤسسه خصوصی و یا تعاونی که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان تشکیل شده و به تأیید معاونت علمی و فناوری رییس جمهور رسیده باشند.
۲ـ فهرست بلند سازندگان و تأمین کنندگان (وندورلیست ـ AVL ): فهرستی از سازندگان معتبر پذیرفته شده بر اساس معیارها، سیاست ها و راهبردهای وزارت نفت برای تأمین کالا و یا خدمات خاص مد نظر صنعت نفت .
۳ـ [اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
واحدهای فناور: واحدهای پژوهش فناوری و مهندسی مستقر در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد دارای مجوز از مراجع ذیربط.
۴ـ زیست بوم نوآوری و فناوری: مجموعه ای از شرکت ها (اعم از بزرگ و کوچک)، پارک های علم و فناوری، مراکز رشد، شتاب دهنده ها، مراکز نوآوری، صندوق های تأمین سرمایه و کلیه نهادهای ذینفع در بخش های دولتی و خصوصی که در راستای توسعه مشترک فناوری و نوآوری با یکدیگر تعامل داشته و منابع و قابلیت های خود را به اشتراک گذاشته و تعامل هم افزا دارند.
۵ ـ شرکت های زایشی: شرکت هایی که به واسطه واگذاری بخشی از یک شرکت بزرگ یا دانشگاه، به منظور حضور مؤثرتر در بازار رقابت و تمرکز بیشتر بر انجام فعالیت های نوآورانه و دانشی، به صورت یک نهاد مستقل راه اندازی می شوند .
۶ ـ زنجیره ارزش صنعت نفت: مجموعه عملیاتی که در حوزه های مختلف بالادست، میان دست و پایین دست صنعت نفت و گاز، پالایش و پتروشیمی به صورت زنجیرگونه انجام می گیرد تا به تولید محصولات، خلق ارزش و تولید ثروت از دانش منجر شود .
۷ـ رویداد فناورانه: رویدادی که با هدف ارائه نیازهای فناورانه، شناسایی راهکارهای مربوط و توسعه همکاری های فناورانه و تجاری بین سازمان ها، نهادها، شرکت های دانش بنیان و نوآفرین ( استارت آپ ) فعال در صنعت نفت و گاز برگزار می شود.
۸ ـ وزارت: وزارت نفت.
۹ـ معاونت: [اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رییس جمهور.
ماده ۲ـ وزارت موظف است با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت نسبت به توسعه و تقویت زیست بوم نوآوری و فناوری اقدام نماید. دستورالعمل مرتبط با این ماده با تأکید بر استفاده از خدمات شرکت های دانش بنیان به صورت زنجیره ای و سایر ظرفیت های موجود و استفاده از محصولات شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری به صورت زنجیره ای ظرف دو ماه تدوین و توسط وزیر نفت ابلاغ می شود.
ماده ۳ـ
[اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
[اصلاحی ۱۴۰۳/۳/۶]
معاونت موظف است ظرف سه ماه با همکاری وزارت بر اساس سند تلفیقی راهبرد (استراتژی) فناوری که توسط وزارت و معاونت تهیه و ابلاغ می شود، از طریق برگزاری رویدادهای فناورانه نسبت به اعلام تقاضاهای فناورانه و نیازهای وارداتی صنعت نفت و ثبت آنها در سامانه های به هم رسانی نیاز و توانمندی (عرضه و تقاضا) و نظام ایده ها و نیازها (نان) تأمین آنها با اولویت سامانه جریان اقتصادی نوین (جان) اقدام نماید.
ماده ۴ـ وزارت موظف است با رعایت قوانین و مقررات ذیربط ظرف چهار ماه نسبت به بازنگری در ساختارها، فرآیندها و وظایف خود مرتبط با پژوهش و فناوری با استقرار نظام نوآوری باز و دانش بنیان با مشارکت مراکز علمی و فناوری اقدام نماید.
ماده ۵ ـ وزارت با همکاری معاونت موظف است ظرف دو ماه دستورالعمل بازنگری نظام ارزیابی پیمانکاران (نظیر شرکت های اکتشاف و تولید)، سازندگان و تأمین کنندگان را به نحوی که دانش بنیان شدن آنها را تسهیل نماید، با تاکید بر خودکفایی در تولید مواد، تجهیزات و خدمات مورد نیاز صنعت نفت، تسهیل ورود شرکت های دانش بنیان تولیدکننده تجهیزات، مواد و خدمات به فهرست بلند سازندگان و تأمین کنندگان (وندورلیست) داخلی و خارجی را تدوین و ابلاغ نماید.
ماده ۶ ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت از طریق فراخوان پارک علم و فناوری نفت و گاز نسبت به شناسایی راه کارهای زود بازده کاهش شدت انرژی توسط دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، مراکز رشد و فناوری و شرکت های دانش بنیان اقدام و طرحهای مرتبط با آن را برای استفاده از ساز و کارهای موضوع ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور ـ مصوب ۱۳۹۴ـ جهت تصویب به شورای اقتصاد ارایه نماید. شورای اقتصاد موظف است با اولویت نسبت به بررسی طرحهای مزبور اقدام نماید.
ماده ۷ـ بانک ها مجازند به منظور حمایت از شرکت های دانش بنیان و سایر شرکت های مجری طرحهای بهینه سازی مصرف انرژی با عقد قرارداد سه جانبه فی مابین این شرکت ها، بانک و شرکت تابع وزارت، ضمن پذیرش این قرارداد به عنوان تضمین پرداخت تسهیلات، نسبت به تامین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح (پروژه )های بهینه سازی مصرف انرژی اقدام نمایند به نحوی که بازپرداخت تسهیلات مستقیماً از محل سوخت صرفه جویی شده در چهارچوب ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور صورت پذیرد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف به حمایت از طریق شورای پول و اعتبار می باشد.
ماده ۸ ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت علمی، به منظور حمایت از کسب و کارهای دانش بنیان، با رعایت حقوق مصرف کننده، نسبت به پیشنهاد بازنگری آییننامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، به شورای عالی انرژی کشور با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی و فراهم نمودن امکان بهره مندی از انرژی صرفه جویی شده اقدام نماید.
ماده ۹ـ معاونت موظف است با همکاری وزارتخانه های نفت، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و راه و شهرسازی طرح نمونه (پایلوت) بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست را در بخش های مختلف مصرف کننده (نیروگاه، ساختمان، صنعت و کشاورزی) در سه شهر منتخب کشور، برنامهریزی و اجرا نماید. دستورالعمل اجرایی این ماده ظرف دو ماه توسط معاونت و با همکاری وزارتخانه های مذکور تهیه و ابلاغ می شود.
ماده ۱۰ـ [اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
وزارت موظف است با همکاری معاونت ازطریق صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت و با رعایت قوانین و مقررات به منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی نسبت به پیادهسازی سازوکاری برای ارائه انواع ضمانتنامههای قراردادی و همچنین ضمانت تعهد پرداخت تسهیلات دریافتی این شرکتها که در راستای اجرای این آییننامه دریافت میگردد، با اولویت اجرای طرحهای بهینهسازی مصرف ذیل بازار بهینهسازی انرژی و محیط زیست، ساخت تجهیزات و لوازم مؤثر در کاهش مصرف انرژی، تحول رقومی (دیجیتال) در صنعت نفت، افزایش ضریب بازیافت از طریق احیای چاههای غیرفعال و کمبازده، گسترش فعالیتهای اکتشافی در حوزه نفت و گاز، مشعل سوزی (فلرینگ) و بازیابی گازهای مشعل، ساخت بار اول محصولات راهبردی (استراتژیک) صنعت شامل کنشیار (کاتالیست)ها، تجهیزات و مواد شیمیایی، افزایش ضریب پیچیدگی پالایشگاههای کشور، توسعه دانشهای فنی حوزه تولید گاز مایع (ِاِالنجی)، تولید گاز سنتز (ِاسِانجی) و انرژی هیدروژنی، هوش مصنوعی و استفاده از آن در سلامت، ایمنی و محیط زیست (اچاسای)، جلوگیری از هدررفت اجزای ارزشمند گاز طبیعی از جمله اتان، پروپان و هلیوم و توسعه صنایع وابسته به آن و تکمیل زنجیره ارزش صنایع پاییندستی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی اقدام نماید.
تبصره- [حذف ۱۴۰۱/۶/۲۳]
ماده ۱۱ـ [اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
وزارت مکلف است با همکاری وزارتخانههای امور اقتصادی و دارایی، نیرو و کشور، سازمان حفاظت محیط زیست و معاونت و با اولویت شرکتهای دانشبنیان و واحدهای فناور نسبت به کمک به ایجاد، راه اندازی و تکمیل زنجیره ارزش مجتمعهای پتروشیمیایی/پتروپالایشگاهی به منظور توسعه پایین دست صنعت نفت و پتروشیمی، اشتغال زایی، تولید ارزش افزوده و جلوگیری از ارزبری اقدام نماید. واحدهای موضوع این ماده مجازند در صورت لزوم خوراک موردنیاز خود را از طریق واردات و با رعایت قوانین و مقررات مربوط تأمین نمایند.
ماده ۱۲ـ معاونت موظف است با همکاری وزارت ظرف دو ماه دستورالعمل تسهیل و تسریع ایجاد شرکت های زایشی از جمله در پژوهشگاه صنعت نفت و سایر واحدهای تابع به نحوی که حقوق مالکیت فکری شرکت ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری و وزارت نفت حفظ شود را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده ۱۳ـ وزارت موظف است با هدف تکمیل زنجیره ارزش و قطع وابستگی در صنعت نفت، با همکاری معاونت و سایر مراکز علمی و صنعتی از طریق شرکت های تابع ذیربط، نسبت به ظرفیت سازی برای تولید دانش فنی با قابلیت صلاحیت صدور دانش فنی مورد نیاز اقدام نماید. دستورالعمل مربوط ظرف سه ماه توسط وزارت تهیه و ابلاغ می شود.
ماده ۱۴ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت با هدف استانداردسازی محصولات دانش بنیان صنعت نفت و گاز، استانداردهای این حوزه را تدوین و به تأیید سازمان ملی استاندارد ایران برساند.
ماده ۱۵ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت ظرف دو ماه نسبت به تهیه و ابلاغ دستورالعمل تأسیس مراکز ارزیابی فناوری و آزمایشگاه های مرجع در صنعت نفت و اعطای گواهینامه اقدام نماید.
ماده ۱۶ـ معاونت با همکاری وزارت موظف است ظرف یک ماه پیشنهادات خود را جهت بازنگری مصوبه تولید بار اول اقلام راهبردی و تحریمی با هدف تعمیم حمایت های این آییننامه برای توسعه مقیاس اقلام ساخت بار اول به مراجع ذیربط ارایه نماید.
ماده ۱۷ـ [اصلاحی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
در راستای حمایت از تولید مواد و تجهیزات راهبردی (استراتژیک) نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و به منظور کاهش خطر (ریسک) تجاری سازی محصولات دانشبنیان، وزارت مکلف است با همکاری معاونت و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق شرکتهای بیمه و صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، با طراحی سازوکار بیمهای اعم از الگوهای تسهیم خطر (ریسک)، جبران خسارتهای احتمالی ناشی از به کارگیری محصولات را با رعایت قوانین و مقررات تضمین نماید. بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است دستورالعملهای لازم برای اتکاییکردن سازوکار بیمهای مذکور را با رعایت قوانین و مقررات ظرف دو ماه تهیه و برای تصمیمگیری به شورای عالی بیمه ارائه نماید.
تبصره ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
وزارت مجاز است در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط، به منظور تأمین منابع برای توسعه زیرساختهای نهادهای صدور گواهینامه کیفیت، آزمایشگاههای مرجع و آزمایشگاههای خطر (ریسک)، و افزایش توان مالی الگوی تسهیم خطر (ریسک) مذکور، با استفاده از وجوه ادارهشده و کمکهای فنی اعتباری پیشبینیشده در قوانین بودجه سنواتی اقدام نماید.
ماده ۱۸ـ وزارت موظف است به منظور حمایت از تولید دانش بنیان و ایجاد اشتغال از طریق تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت با ارائه تسهیلات تخفیف خوراک و همچنین مشوق های مرتبط با صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان از طریق ساز و کار قانونی لازم اقدام نماید.
ماده ۱۹ـ معاونت با همکاری وزارتخانه های نفت و صنعت، معدن و تجارت موظف است در راستای تولید پایدار، اشتغال آفرینی و افزایش ارزآوری از تولید مواد شیمیایی و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، حداکثر ظرف دو ماه، ساز و کار قانونی تقویت زیر ساخت های صادرات کالاها و خدمات دانش بنیان صنعت نفت شامل ارائه تسهیلات صادرات، معافیت های مالیاتی و گمرکی، ایجاد مشارکت (کنسرسیوم )های صادراتی، بهره گیری از شبکه خدمات آزمایشگاهی دانش بنیان به منظور ارزیابی، اعتبار سنجی و ارتقای کیفیت محصولات این حوزه و پشتیبانی از تولیدکنندگان تجهیزات و مواد شیمیایی جهت اخذ استانداردها و گواهی نامه های بین المللی و ورود به فهرست بلند سازندگان و تأمین کنندگان (وندورلیست) خارجی تهیه و جهت سیر مراحل قانونی به هیأت وزیران ارایه نماید.
ماده ۲۰ـ سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است بودجه لازم برای عملیاتی سازی این آییننامه را در چهارچوب لایحه بودجه کشور پیش بینی و پس از ابلاغ در اختیار وزارت و معاونت قرار دهد.
ماده ۲۱ـ وزارت موظف است با همکاری معاونت ظرف سه ماه نسبت به تهیه و ابلاغ دستورالعمل ناظر به اعطای امتیازات و مشوق های لازم در راستای دانش بنیان شدن و یا توسعه دانش بنیانی به شرکت های بزرگ فعال در حوزه تحقیق و توسعه، فناوری و نوآوری صنعت نفت در چهارچوب قوانین و مقررات اقدام نماید.
ماده ۲۲ـ وزارت موظف است نسبت به کاهش مخاطرات زیست محیطی و تضمین سلامت نیروی انسانی مرتبط با اولویت استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان اقدام نماید.
ماده ۲۳ـ وزارت به تشخیص خود و با همکاری وزارت آموزش و پرورش و به منظور تأمین نیروی انسانی ماهر برای مناطق نفت خیز نسبت به احداث و تجهیز (۵۰) هنرستان فنی و حرفه ای در مناطق نفتی اقدام می نماید.
ماده ۲۴ـ به منظور تحقق ارتقای بهرهوری هدف گذاری شده در این آییننامه، وزارت موظف است شاخص های بهرهوری متناسب را تا پایان تیرماه سال ۱۴۰۱ به سازمان ملی بهرهوری ایران ارائه و به تأیید سازمان مذکور برساند.
ماده ۲۵ـ وزارت موظف است در مقاطع زمانی سه ماهه گزارش اقدامات و عملکرد شاخص های بهرهوری را به سازمان ملی بهرهوری ایران ارائه و این سازمان پس از بررسی و تأیید گزارش ارتقای بهرهوری مربوط به این آییننامه را به سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تخصیص اعتبار ارائه نماید.
ماده ۲۶ـ
[الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
[اصلاحی ۱۴۰۳/۳/۶]
به منظور توسعه اقتصاد دانش بنیان، پذیرش ضمانت نامه های صادره توسط صندوق های غیردولتی پژوهش و فناوری که به عنوان شرکت دانش بنیان به تأیید کارگروه دایمی شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان رسیده اند، شامل انواع تضامین اعتباری و تضامین مربوط به فرایند ارجاع کار، خرید انواع کالا و ماشین آلات، معاملات پیمانکاری، انجام تعهدات، پیش پرداخت و حسن انجام کار، برای کلیه تولیدکنندگان و پیمانکاران داخلی از سوی ذی نفعان مندرج در بند (ب) ماده (۴) قانون جهش تولید دانش بنیان مجاز است.
ماده ۲۷ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
به منظور تسهیل در تأمین وثایق شرکتهای دانشبنیان و واحدهای فناور در دریافت خدمات مالی و اعتباری، وزارت مکلف است سازوکار لازم برای تصریح اجراییسازی ترهین مطالبات قراردادی و منظور نمودن آن در کلیه قراردادهای شرکتهای تابع و وابسته در حوزه مرتبط را به نحوی فراهم آورد که در صورت ترهین قرارداد نزد صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، مانده مطالبات قراردادی با تأیید صندوق مذکور به شرکتهای طرف قرارداد پرداخت شود.
ماده ۲۸ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
به منظور توسعه زیست بوم دانشبنیان در صنعت نفت و تأمین منابع مالی و اعتباری موضوع این آییننامه و حمایت از سرمایهگذاری در برنامههای تحقق رشد و تولید، صادرات کالا و خدمات، حمایت از ساخت داخل و طرح(پروژه)های توسعهای توسط بخشهای غیردولتی، وزارت مکلف است پس از تصویب مجمع عمومی شرکتهای تابع ذیربط تا پایان برنامه هفتم از طریق شرکتهای تابع خود و پیشبینی موضوع در بودجههای سنواتی شرکتهای مذکور، نسبت به اختصاص سالانه حداقل بیست هزار میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۲۰) ریال از محل منابع داخلی این شرکتها در قالب وجوه ادارهشده، کمکهای فنی و اعتباری و پرداخت مابهالتفاوت نرخ سود اقدام نمایند.
ماده ۲۹ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
وزارت از طریق شرکتهای تابع مکلف است به منظور حمایت از توسعه شرکتهای دانشبنیان، واحدهای فناور و تولید بار اول محصولات راهبردی در صنعت نفت، از محل منابع داخلی وزارت و با رعایت قوانین بودجه سنواتی و قوانین و مقررات مربوط نسبت به تأمین منابع مالی مورد نیاز نزد صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت برای گشایش اعتبار اسنادی ریالی در طرح (پروژه)های مرتبط ‐ اقدام نمایند. سازوکار پیادهسازیشده باید به نحوی باشد که تا پایان سال ۱۴۰۳اردادهای تولید بار اول و سایر قراردادها با شرکت قروهای دانشبنیان و واحدهای فناور با اعتبار اسنادی ریالی منعقد گردد. دستورالعمل اجرایی این ماده ظرف دو ماه توسط وزارت تهیه ابلاغ میشود.
ماده ۳۰ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
به منظور افزایش ظرفیت تولید داخل محصولات راهبردی بومیسازیشده و همچنین تولید بار اول تجهیزات راهبردی مورد استفاده در صنعت نفت، وزارت مکلف است سالانه فهرستی از کالاهای با میزان ارزبری بالا و با امکان توسعه داخلی را شناسایی و حداقل معادل ده درصد (۱۰%) از منابع پیشبینیشده شرکتهای تابع برای خرید هر یک از این محصوالت را تا رساندن ظرفیت تولید داخل به میزان نیاز صنعت نفت، برای خرید از تولیدکنندگان داخلی، و حمایت از توسعه آنها و با رعایت قوانین و مقررات اختصاص دهد. دستورالعمل اجرایی این ماده با تأکید بر تجاریسازی و توسعه بازار دانشبنیان و تجمیع تقاضاهای مرتبط ظرف دو ماه توسط وزارت و با همکاری معاونت تهیه و ابلاغ میشود.
ماده ۳۱ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
وزارت مکلف است با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطالعات و معاونت ظرف شش ماه نسبت به تدوین برنامه عملیاتی ارتقای هوشمندسازی در حوزه صنعت نفت و گاز و با هدف ارتقای بهرهوری اقدام نماید.
ماده ۳۲ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
به منظور حمایت از توسعه فناوری و نوآوری در صنعت نفت، وزارت مکلف است نسبت به توسعه سامانه جامع ارائه خدمات و اتصال آن به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند، با اولویت شرکتهای دانشبنیان و واحدهای فناور با استفاده از ظرفیتهای موجود در صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت بر اساس الگوی (مدل) کسب و کار اقدام نماید.
ماده ۳۳ـ [الحاقی ۱۴۰۳/۱/۱۵]
به منظور حمایت، ترغیب و تشویق کارکنان و مدیران فعال صنعت نفت برای مشارکت در اجرای این آییننامه، وزارت مکلف است سازوکار نظام انگیزشی مرتبط را با رعایت ماده (۱۰) قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ۱۳۹۱ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن تدوین نماید.
تبصره ـ حمایتهای موضوع این ماده در صورت لزوم به تصویب شورای حقوق و دستمزد و هیئت وزیران حسب مورد میرسد.
معاون اول رئیس جمهور – محمد مخبر