دستورالعمل اجرایی محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه ‏ای و تدوین گزارش کشوری

شماره: ۱۴۰۰/۱۰۰/۳۱۹۹۳ – ۱۴۰۰/۱۰/۵

با عنایت به ابلاغ سیاستهای کلی محیط زیست مبنی بر مدیریت تغییرات اقلیم، گسترش اقتصاد سبز و کم کربن و با توجه به لزوم پایش آسیب‏ پذیری، ایجاد تاب ‏آوری و تقویت ظرفیت سازگاری در قبال تغییر اقلیم، دستورالعمل اجرایی “محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه ‏ای و تدوین گزارش کشوری” به شرح زیر تدوین و جهت اجرا به دستگاه‏ های اجرایی کشور اعلام می شود.

۱ – هدف
هدف از این دستورالعمل، محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه‏ ای در قلمرو جمهوری اسلامی ایران به تفکیک بخش ‏های مختلف و تدوین گزارش کشوری در بازه زمانی مشخص و بر اساس موازین اشاره شده در راهنمای ملی موجودی انتشار می ‏باشد.

۲ – تعاریف

الف ) راهنمای IPCC 2006: راهنمایی است که توسط IPCC در سال ۲۰۰۶ به منظور تدوین موجودی انتشار ملی تهیه شده و تا کنون مورد استفاده کشورهای عضو کنوانسیون تغییر آب و هوای سازمان ملل متحد قرار گرفته است.

ب ) موجودی انتشار: سیاهه ‏ای از برآوردهای انتشار و حذف گازهای گلخانه ‏ای به تفکیک بخشهای مختلف در کل کشور برای یک دوره زمانی مشخص (یک سال) است که در این دستورالعمل با عنوان موجودی انتشار به آن ارجاع داده می ‏شود.

تبصره ۱: موجودی انتشار برای سال تقویمی (شمسی) تدوین می ‏شود. در مواردی که اطلاعات لازم در دسترس نباشد، از روشهای محاسباتی مناسب مانند میان ‏یابی، درون‏ یابی و برون ‏یابی اطلاعات دیگر سالها استفاده می ‏شود.

تبصره ۲: موجودی انتشار گازهای گلخانه ‏ای (شامل CO2، CH4، N2O، HFCs، PFCs، NF3 و SF6) برای چهار بخش کلی با عناوین زیر تهیه می‏ شود:
انرژی (Energy)
فرآیندهای صنعتی و استفاده از محصول (IPPU)
کشاورزی، جنگلداری و کاربری اراضی (AFOLU)
پسماند (Waste)

ج ) گزارش موجودی انتشار: گزارش موجودی انتشار یک گزارش جامع و مکتوب از نتایج موجودی انتشار به همراه تمامی روش ‏شناسی ‏ها و داده‏ های استفاده شده برای برآورد میزان انتشار و حذف گازهای گلخانه ‏ای از منابع مختلف در سطح کشور می ‏باشد؛ که بخشهای مختلف آن توسط دستگاه ‏های اجرایی (به عنوان گزارش ‏دهنده) تهیه شده و توسط سازمان حفاظت محیط زیست (به عنوان تجمیع ‏کننده) تکمیل و بازبینی شده و در قالب مشخصی (بر اساس راهنمای ملی موجودی انتشار) یکپارچه ‏سازی می‏ شود.

تبصره ۱: گزارش موجودی انتشار در سطح کشوری تهیه شده و به کارگروه ملی تغییر اقلیم ارائه می ‏شود.

تبصره ۲: گزارش موجودی انتشار به صورت سالانه تهیه می ‏شود.

د ) راهنمای ملی موجودی انتشار: راهنمایی است که بر اساس IPCC 2006 و شرایط ملی کشور تدوین شده و در این دستورالعمل از آن به عنوان “راهنمای ملی” نام برده می ‏شود. این راهنما، تمامی قواعد و الزامات تدوین موجودی انتشار در بخشهای مربوطه را در نظر گرفته و در عین حال به گونه ‏ای تدوین شده است که با شرایط و ویژگی‏ های خاص آن بخش ‏ها در کشور تطابق و سازگاری داشته باشد.

تبصره ۱: راهنمای ملی که این دستورالعمل به آن ارجاع داده، جداول گزارش ‏دهی استاندارد شده ‏ای را ارائه کرده است.

تبصره ۲: راهنمای ملی شامل هفت فصل است که فصول سوم تا ششم آن راهنمایی ‏های لازم در خصوص نحوه محاسبه موجودی انتشار ملی را برای بخشهای چهارگانه فوق ‏الذکر ارائه داده است.

تبصره ۳: بخش آخر هر یک از فصل های سوم تا ششم، با عنوان “راهنمای ملی جمع ‏آوری موجودی انتشار گازهای گلخانه ‏ای”، به طور اختصاصی برای کشور ایران تهیه شده و هدف آن ارائه راهنمایی برای استفاده صحیح و راحت از مطالب راهنمای ملی است.

ه ) سامانه جامع موجودی انتشار: کلیه فرآیندهای گردآوری، ثبت، ارسال و دریافت داده‏ های مورد نیاز برای تدوین موجودی انتشار از طریق سامانه “سامانه جامع موجودی انتشار” انجام می ‏پذیرد. در این سامانه، حوزه عملکردی دستگاه‏ های اجرایی مشخص شده و سطوح دسترسی متناسب با حوزه ‏های عملکردی فراهم شده است. به منظور سهولت و تسریع فرآیند، کلیه جداول و داده‌ های مورد نیاز برای تدوین موجودی انتشار گازهای گلخانه ‌ای در این سامانه مشخص و ضرایب انتشار پیش فرض در آن ارائه شده است.

تبصره ۱: سامانه جامع موجودی انتشار در سازمان محیط زیست مستقر بوده و دسترسی به این سامانه برای کلیه دستگاه ها مقدور می باشد.

تبصره ۲: کلیه دستگاه ‏ها بر اساس جدول شماره (۱) موظف به بارگذاری اطلاعات در سامانه جامع موجودی انتشار هستند.

۳ – فرآیند تدوین موجودی انتشار
این فرآیند شامل مراحل زیر است:
1 – آغاز فرآیند با تعیین سال موجودی انتشار مد نظر و فراهم کردن دسترسی به سامانه برای دستگاه‏ های اجرایی (توسط سازمان حفاظت محیط زیست).
2 – گردآوری آمار و اطلاعات مورد نیاز و ثبت آنها در بخشهایی از سامانه که دسترسی داده شده است (توسط کلیه دستگاه ‏های اجرایی ذیربط بر اساس جدول شماره ۱).
3 – محاسبه موجودی انتشار بخش های مختلف (توسط کلیه دستگاه های اجرایی ذیربط بر اساس جدول شماره ۱).
3 – حصول اطمینان از وحدت رویه و کنترل کیفیت و صحت داده‏ های ثبت شده در سامانه (توسط سازمان حفاظت محیط زیست).
4 – ارسال گزارش تفصیلی شامل فرضیات، روش ‏شناسی‏ های استفاده شده و برآورد عدم قطعیت به سازمان حفاظت محیط زیست (توسط کلیه دستگاه‏ های اجرایی جدول شماره ۱).
4- تدوین موجودی انتشار بر اساس تلفیق نتایج تمامی بخشها و گزارش‏ های دریافتی (توسط سازمان حفاظت محیط زیست).

تبصره ۱: موارد احتمالی دوبارشماری، از قلم افتادن و تکمیل اطلاعات لازم در مرحله گردآوری آمار و اطلاعات باید مطابق با راهنمای ملی بررسی شده و اقدامات لازم اتخاذ شوند. با توجه به لزوم هماهنگی بین دستگاه‏ های اجرایی در این راستا، دستگاه‏ های اجرایی مسئول و همکار در هر بخش به شرح بند ۴ معرفی شده است.

۴ – مسئولیت دستگاه‏ های اجرایی به تفکیک بخشهای موجودی انتشار
دستگاه‏ های اجرایی مسئولیت تکمیل بخشهای مختلف موجودی انتشار را بر اساس تقسیم بندی جداول زیر بر عهده دارند.

جدول شماره ۱ – دستگاه ‏های مسئول و همکار به تفکیک بخش ‏های مختلف

جدول شماره ۲- بخش‏ های مختلف موجودی انتشار به تفکیک دستگاه‏ های اجرایی

تبصره ۱: طبق جداول فوق، “دستگاه مسئول” مسئولیت محاسبه و گزارش ‏دهی موجودی انتشار بخشهای مربوطه را بر عهده داشته و در صورت نیاز از همکاری “دستگاه همکار” و یا سایر نهادهای ملی و اجرایی کشور برای دریافت آمار و اطلاعات مورد نیاز استفاده خواهد کرد.