مصوب ۱۴۰۰/۵/۱۴ شورای عالی نظام پزشکی
مقدمه
در طول تاریخ، «سلامت»، به عنوان نعمتی الهی و ارزشی محوری، همواره در كانون توجه ویژه بوده است. این توجه در جهان امروز، بیش از هر زمان دیگر، لمس‌كردنی است؛ به گونه‌ای كه اكنون، تضمین دولتهـا برای ارائه خدمات سلامت به شهروندان، وظیفه‌ای بدیهی شناخته میشود. این بدان معناست كه اگرچه در گذشته «حق بر سلامت»، در مفهوم آزادی برای دریافت خدمات سلامت برای افراد، تا حدود زیادی به رسمیت شناخته می‌شد، امروز حق مثبت شهروندان دانسته میشود؛ حقی كه بر پایه آن، دولت تکلیف دارد سطحی شایسته و مقبول از خدمات سلامت را یا بی‌واسطه ارائه كند یا با طراحی سازوكارهای مشخص، از ارائه سطح مطلوب این خدمات، اطمینان حاصل كند. در این میان، دولتی موفق‌تر تلقی میشود كه بتواند دسترسی به سطحی مطلوب‌تر از خدمات سلامت را، برای همگان و به صورت عادلانه ممکن سازد. بر خلاف قرون گذشـته كه پزشکان و برخی دیگر از حرفه‌مندان پزشکی، تنها بازیگران اصلی این عرصه مهم بوده‌اند، امروزه، نظامهای سلامت دربردارنده اجزای بسیار متعدد با روابط پیچیده هستند و ارائه خدمات سلامت مطلوب، نتیجه تعامل مناسب آن‌هاست. با وجود این، با توجه به نقش مهم عوامل اجتماعی در سلامت و بروز بیماری، حرفه‌مندان سلامت، به عنوان مهم‌ترین ركن این نظامهای چندلایه و پیچیده، بیش از گذشته، مدافعان اصلی حقوق بیماران و سایر دریافت‌كنندگان خدمات سلامت هستند.
در دهه‌های اخیر، در پی تغییرات اجتماعی و فرهنگی گسترده در سطح جهان، موضوع رعایت حقوق بیماران، به دلایل مختلف در كانون توجه ویژه بوده است. در بسیاری از كشورها، حقوق شـهروندان در جایگاه دریافت‌كننده خدمات سلامت در قالب مستنداتی با عنوان كلی «منشور حقوق بیماران» مدون شده است. این در حالی است كه به رعایت حقوق ارائه‌كنندگان خدمات سلامت، چندان توجه نشده است؛ تا جایی كه با این پیش فرض كه ارائه‌كنندگان خدمات سلامت، در مقایسه با دریافت‌كنندگان خدمات، بیشتر قدرت دارند و طرف آسیب‌پذیرتر این رابطه، بیماران و سایر دریافت‌كنندگان خدمات سلامت هستند، نوعی درنگ و تردید در طرح موضوع حقوق ارائه‌كنندگان خدمات سلامت به چشم می‌خورد؛ در حالی كه ارتباط این دو گروه، چنان درهم تنیده و ریشه‌دار است كه اصولاً رعایت حقوق یکی، مستلزم رعایت حقوق دیگری است و رویکرد یکجانبه به حقوق بیماران، نه تنها گرهی از مشکلات نمی‌گشاید، بلکه شکافها را نیز عمیق‌تر می‌كند.
از سوی دیگر، این تصور كه حقوق این دو گروه در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرد، اشتباه است. در بسیاری از مواقع، مرجع استیفای حقوق ارائه‌كنندگان و دریافت‌كنندگان خدمات سلامت مشترک است. اگرچه مخاطبِ الزام به رعایت حقوق دریافت‌كنندگان خدمات سلامت، در بسیاری مواقع، ارائه‌كنندگان خدمات یا به عبارتی اعضای جامعه پزشکی هستند، عکس این قضیه صادق نیست؛ چرا كه رعایت حقوق جامعه پزشکی در اغلب قریب به اتفاق مواقع، بر عهده دولتها، نهادها، سازمان‌ها، شركت‌ها و سایر ذینفعان است؛ البته رعایت بخشی كوچک از این حقوق نیز، بر عهده مردم، به عنوان دریافت‌كنندگان خدمات سلامت است.
در این زمینه، سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران در جهت تحقق اهداف و وظایف ذاتی خود، مندرج در قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران و سایر قوانین بالادستی كه مشـتمل بـر حمایت مناسب و متناسب از حقوق دریافت‌كنندگان و ارائه‌كنندگان خدمات سلامت است، در طول چند دهه فعالیت خود كوشیده است رعایت حقوق بیماران را در اولویت خود قرار دهد. در این فرایند، در سال 1397، «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران» كه دربردارنده تکالیف اعضای سازمان و جامعه پزشکی در جهت رعایت مؤثر حقوق بیماران و حفظ و ارتقاء اعتماد متقابل ارائه‌كنندگان و دریافت كنندگان است، به تصویب شورای عالی نظام پزشکی رسید.
اكنون و در جهت رعایت حداكثری حقوق بیماران و دریافت‌كنندگان خدمات سلامت از یک طرف و حقوق اعضای جامعه پزشکی، به عنوان ارائه كنندگان خدمات سلامت از طرف دیگر، «منشور حقوق جامعه پزشکی» در شش فصل و 59 ماده، در تاریخ چهاردهم مردادماه ۱۴۰۰ به تصویب شورای عالی نظام پزشکی رسید.
شورای عالی نظام پزشکی تأكید می‌كند كه حقوق مندرج در این منشور، به هیچ عنوان، نباید در تقابل با حقوق دریافت‌كنندگان خدمات سلامت مندرج در «منشور حقوق بیماران» و نیز تکالیف مندرج در «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته» تفسیر شود.
در مواردی كه مرجع استیفای حقوق اعضای جامعه پزشکی، خود سازمان نظام پزشکی و اركان و بخشهای زیرمجموعه آن است، مفاد این سند از تاریخ تصویب، لازم‌الاجرا و لازم الاتباع است. در مواردی نیز كه مخاطب این سند، نهادها یا سازمان‌های دیگر هستند، رییس كل سازمان، باید مفاد این سند را به عنوان راهبرد اصلی، در مراودات با نهادهای ذیربط سرلوحه قرار دهد و پیگیری كند.
لازم است همه اركان سازمان نظام پزشکی، با هماهنگی و همکاری سایر نهادهای حرفه‌ای، به ویژه انجمنهای علمی گروه پزشکی، رعایت حقوق مندرج در این منشور را از همه ذینفعان مطالبه كنند. برای ایجاد زمینه‌های لازم برای اجرایی شدن مفاد این سند و پیگیری و نظارت بر حسن اجرای آن، ضروری است یک كمیسیون تخصصی مشورتی در زیرمجموعه شورای عالی نظام پزشکی تشکیل شود. کمیسیونهای تخصصی – مشورتی اخلاق پزشکی و طرحها و لوایح، به صورت مشترک، جزئیات نحوه تشکیل و فعالیت كمیسیون مذكور را پیشنهاد كرده و شورای عالی نظام پزشکی آنها را تصویب خواهد كرد. اعضای جامعه پزشکی در این مستند، شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته موضوع ماده ۱ آیین‌نامه انتظامی اعضای سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران را دربرمیگیرد؛ فراگیران و دانشجویانی كـه در دوره فراگیری، عضو رسمی سازمان نیز هستند، مانند دستیاران دوره‌های تخصصی و فوق تخصصی رشته های مختلف نیز در شمار آنان هستند.
فصل اول: حق برخورداری از احترام و منزلت حرفه‌ای
مــاده ۱. اعضای جامعه پزشــکی، ماننــد ســایر افــراد جامعــه، در جنبه‌های مختلف صنفــی، اجتماعــی، فرهنگــی و سیاســی، از حقــوق قانـون و مسـئولیت اجتماعـی متقابـل، جنبه‌های مختلف صنفــی، اجتماعــی شـهروندی برخوردارنـد و در چارچـوب قانـون و مسـئولیت اجتماعـی متقابـل، برآورده شــدن ایــن حقــوق را پیگیــری میكننــد. ســازمان نظــام پزشــکی بــا ارزیابــی مســتمر وضعیــت، سیاســت گذاری و برنامه‌ریزی مناسب و تعامل بــا مراجــع قانونــی ذیربــط، موظــف به دفــاع از حقــوق شــهروندی اعضــای جامعــه پزشــکی اســت.
ماده ۲. اعضای جامعه پزشکی حق دارند از احترام متناسب با شأن و حرفه خود برخوردار باشند. بر این اساس، اعضای حرفه باید در حد امکان از هرگونه برخورد متضمن یا مستلزم توهین، تحقیر، انگ، برچسب، اتهام بدون مبنا و تبعیض مصون باشند. این حق دربردارنده احترام همکاران، بیماران و همراهان، مدیران مؤسسات ارائه خدمات سلامت، سیاســتگذاران، رســانه های جمعــی و ســایر ذینفعــان اســت. بــر همیـن اسـاس، فراگیـران عضو جامعه پزشـکی حـق دارنـد از احترام اسـتادان، همـکاران ارشـد و سـایر همـکاران و كاركنـان مراكـز ارائـه خدمـات سـلامت برخـوردار باشـند.
سازمان نظام پزشکی مکلف است همواره در سـطح كلان، مراقـب حفـظ حریم حرفه باشد و در صـورت مشاهده هرگونه بی‌احترامی نظام‌مند، ضمن بررسـی ریشه‌ها و علـل چنیـن مـواردی، بازخـورد و پاسخی درخور و مناسب را ارائه دهد.
ماده ۳. اعضای جامعه پزشکی حق دارند در مراجعات و تماسهای حضـوری و غیرحضـوری خـود بـا سازمان نظام پزشکی، از احترام متناسب با شأن و حرفه خود برخوردار باشند.
همه مدیران و دستاندرکاران سازمان نظام پزشکی، مکلفند ضمن نظارت دایم بر رفتار کارکنان سازمان، از رعایت این موضوع اطمینـان حاصـل كننـد و آموزشهـای لازم را به کارکنان سازمان ارائه دهنـد.
ماده ۴- اعضای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد در طــول رســیدگی بــه فعالیــت حرفــه‌ای كــه علیــه آنهــا بــه مراجــع مربــوط شده است برخوردی مؤدبانـه، متناسـب بـا شـئون پزشـکی و فـارغ از هرگونـه توهین، تحقیر، اتهام بدون مبنـا و انگزنـی را تجربـه كننـد. در صورتی كـه هــر یــک از افــراد درگیــر در رونــد رســیدگی، اعــم از كاركنــان یــا اعضــای هیئتهــای انتظامــی نظــام پزشــکی از ایــن چارچــوب خــارج شــوند، لازم اســت بــا ســرعت و قاطعیــت، بــا آنــان برخــوردی بازدارنــده و جــدی انجــام شود.
ســازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت ضمــن عمــل بــه ایــن مــوارد در بررســیهای درون‌ســازمانی، اســتیفای ایــن حــق را از ســایر نهادهــای رســیدگی كننده، پیگیــری و مطالبــه كنــد.
مـاده ۵. اعضـای جامعه پزشـکی حـق دارنـد كـه حریـم خصوصی شـان به صـورت كامـل، توسـط همـه ذی نفعـان، از جملـه دریافت كننـدگان خدمـات سـلامت محتـرم شـمرده شود و در روابـط خـود بـا بیمـار از این جهت احسـاس امنیــت كننــد. هرگونــه ضبــط صدا یا تصویــر از مراحــل ارائــه خدمــات ســلامت توســط هــر یــک از ذینفعــان، از جملــه بیمــاران و دریافت كننــدگان خدمـات سـلامت و نیـز مسئولان مؤسسـات، تنهـا پـس از كسـب اجـازه از آن دسـته از اعضـای جامعـه پزشـکی كـه در معـرض اینگونـه مداخـلات قـرار میگیرنـد و حریـم خصوصی آنهـا در معـرض خدشـه اسـت، میسـر خواهـد بــود. ضبــط تصاویــر در فضاهــای عمومــی مراكــز ارائــه ی خدمــات ســلامت، در صورتی كـه بـر اسـاس مقررات جاری و در چارچـوب قانـون صـورت بگیـرد و به صـورت عمومـی اطلاع‌رسـانی شـود، از شـمول ایـن مـاده خـارج اسـت.
ماده ۶. اعضـای جامعه پزشـکی حـق دارنـد خواسـتار نگهـداری كامـلاً اطلاعــات محرمانه تمامــی اطلاعــات حرفه‌ای‌شــان، از جملــه اطلاعــات شــخصی، اطلاعــات مربــوط بــه پرونده‌هــای قضایــی یــا انتظامــی مربــوط بــه فعالیــت حرفه‌ای، اطلاعـات مالـی و سـایر اطلاعاتـی كـه بـه دلیـل عضویـت آنهـا در حرفه، در اختیـار مراجـع و ذینفعـان مختلـف از جملـه سـازمان نظـام پزشـکی، ســازمان پزشــکی قانونــی، دانشــگاه های علــوم پزشــکی و مؤسســات محــل فعالیـت قـرار میگیـرد، باشـند و به جـز مـوارد مصـرح در قانـون، به هیچ وجـه بـدون كسـب اجـازه آنهـا در اختیـار شـخص ثالـث حقیقـی یـا حقوقـی قـرار نگیرد.
هرگونـه انتشـار یـا اسـتفاده از اطلاعـات اعضـای حرفـه، به نحوی كـه هویـت افـراد مشـخص باشـد، فقط پـس از كسـب اجـازه صریـح از صاحـب اطلاعـات مقـدور اسـت.
روشـن اسـت كـه اسـتفاده از اطلاعاتی كه به صورت برگشت‌ناپذیر، بینام شــده باشــند، در چارچــوب مقــررات، بلامانــع اســت.
ایـن حـق، شـامل مـواردی كـه اطلاع‌رسـانی آن جـزء وظایـف ذاتـی و قانونـی سـازمان نظـام پزشـکی اسـت، ماننـد عضویـت افـراد در نظـام پزشـکی، شهر و محــل كار اعضــا و ســایر مــواردی که اطلاع‌رســانی آن الــزام قانونــی دارد نمی‌شــود. ســابقه محکومیتهــای انتظامــی و حرفــه‌ای، در صــورت وجــود رسـانی آن جـزء وظایـف ذاتـی و قانونـی عضویـت افـراد در نظـام پزشـکی، شـهر كــه اطلاع رســانی آن الــزام قانونــی دارد ، انتظامـی و حرفه ای، در صورت وجود مبنـا یا الزام قانونی، می‌تواند اطلاع‌رسانی شــود.
فصل دوم: حق برخورداری از امنیت و حمایت حرفه‌ای
مـاده ۷. اعضـای جامعـه پزشکی حـق دارنـد، حمایتهـای لازم را بـرای داشـتن امنیـت حرفـهای و شـغلی و اجتماعـی داشـته باشـند. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت به صـورت مـداوم بـا اسـتفاده از ابزارهـای متنـوع، برای رصـد وضعیـت امنیـت حرفـهای اعضای جامعـه پزشـکی اقـدام كنـد و ضمـن شناســایی تهدیدهــا، فرصتهــا، قوت‌ها و ضعفهــا، برای ارتقای سطح امنیــت حرفــه‌ای اعضــای خــود، برنامه‌ریــزی مناســب انجــام دهــد.
شــورای عالــی نظــام پزشــکی، انتظــار اعضــای جامعــه پزشــکی از قــوه مقننــه، و مجریه و قضائیـه را برای تصویـب و اجـرای قوانیـن و مقـررات لازم بـرای ایجاد امنیـت حرفه‌ای در ابعـاد مختلـف، بـه رسـمیت میشناسـد و سـازمان نظـام پزشـکی را بـرای پیگیـری ایـن خواسته منطقی مکلف میداند.
مــاده ۸. اعضای جامعه پزشکی حـق دارنـد بـه دنبـال آسـیبهای ناشی از مــواردی مانند هتک حرمت یـا خشـونت، بـه سیسـتم مشـاوره و حمایتهــای روانــی در ســازمان نظــام پزشــکی دسترســی داشــته باشــند.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت یـک خـط ارتباطـی در دسـترس اضطراری در سـطح ملـی بـرای مـوارد خـاص ایجـاد نمایـد تـا اعضـای جامعـه پزشـکی بتواننـد در صـورت نیـاز، فـوراً بـا سـازمان نظـام پزشـکی یـا منطقـه مدنظر تمـاس بگیرنـد و درخواسـت كمـک كننـد.
مـاده ۹. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد بـرای مواجهـه بـا مـوارد تضییـع حقـوق خـود كـه در ایـن سـند درج شـده اسـت، بـه سیسـتم مشـاوره و حمایتهـای حقوقـی و قانونـی در سـازمان نظـام پزشـکی دسترسـی داشـته باشـند.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلف اسـت سـازوكار مناسـب را بـرای راهنمایی اعضـای جامعـه پزشـکی و دسترسـی بـه خدمـات مشـاوره حقوقـی ایجـاد كنــد. در عین حــال، ســازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت در مــواردی كــه مشـخص شـود هـر یـک از اعضـای حرفـه بـه دلیـل یـا در اثـر عمـل بـه وظایف حرفـهای خـود كـه آنهـا را به درسـتی و بـا درنظرگرفتـن اسـتانداردهای علمـی و فنـی و اخلاقـی انجـام داده، بـه هـر دلیلـی مـورد بازخواسـت یـا عواقـب قضایـی و اداری و ماننـد آن قـرار گرفتـه اسـت، بـا تمـام تـوان از امنیـت و حیثیـت حرفـهای و فـردی وی دفـاع كنـد.
مـاده ۱۰. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از سـطح مناسـب امنیـت اجتماعـی و فیزیکـی و حرمـت حرفـهای در محـل كار خـود برخـوردار باشـند؛ از ایـن رو، انتظـار اعضـای جامعـه پزشـکی بـرای اینکـه مؤسسـات محـل ارائه خدمــات ســلامت، به ویــژه بیمارســتانها، كلینیکهــا، درمانگاههــا و ماننــد آنهــا پیش‌بینی‌هــای لازم را بــرای حفاظــت فیزیکــی در مقابــل آســیبهای محتمـل انجـام دهنـد، موجـه و مؤكـد اسـت. تأمیـن امنیـت فیزیکـی در بخـش اورژانـس نیـز اهمیتـی ویـژه دارد.
مــاده ۱۱. در مــواردی كــه اعضــای جامعــه پزشــکی بــرای گذرانــدن تعهـدات قانونـی بـه نقـاط مختلـف كشـور اعـزام میشـوند، نهـاد اعزام‌كننـده در برابـر حفـظ حریـم و امنیـت آنهـا مسـئول اسـت. در صورتی كـه شـرایط كاری و حساسـیتهای فرهنگـی یـا بومـی خاصـی، از جملـه دربـاره فرهنـگ، آداب، رسـوم و عادتهـای مـردم وجـود دارد كـه بی‌اطلاعـی اعضـای جامعـه پزشــکی از آنهــا ممکــن اســت امنیــت و آرامــش آنــان را مختــل كنــد یــا موجـب نقـض حقـوق بیمـار شـود، انتظـار مـیرود نهـاد مذكـور، نسـبت بـه تهیـه محتـوا و ارائـه آمـوزش مناسـب در ایـن بـاره اقـدام كنـد. سـازمان نظـام پزشـکی، هـم در سـطح ملـی و هـم در سـطح محلـی، مکلـف اسـت ضمــن پیگیــری انجام‌شــدن ایــن تکلیــف توســط ســایر نهادهــا، بی‌واســطه، آموزشهـای ضـروری را، به ویـژه بـه آن دسـته از اعضـای خـود كـه كار خـود را در یـک منطقـه شـروع میكننـد، ارائـه دهـد.
ماده ۱۲. در مـواردی كـه علیـه هـر یـک از اعضـای جامعـه پزشـکی در محیـط فعالیـت حرفـهای یـا مرتبـط بـا فعالیـت حرفـهای، خشـونتی جـدی رخ دهـد كـه بـه آسـیب جسـمی تأمل‌برانگیـز منجـر شـود، لازم اسـت نظـام پزشـکی محـل در اولیـن فرصـت و حداكثـر، ظـرف مـدت ده روز كاری، ضمـن بررسـی دقیـق موضوع و در صـورت لـزوم بازدیـد میدانـی، گزارشـی را بـه رئیـس كل سـازمان ارائـه كنـد.
ماده ۱۳- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از هرگونـه خشـونت و تعـرض و آزار جنسـی در محیـط كار خـود مصـون باشـند. هـر رفتـار یـا گفتاری كـه به صراحـت یـا به صـورت اسـتعاری، تشـبیهی یـا ضمنـی دلالـت جنسـی داشـته باشـد و خـارج از چارچـوب ضرورتهـای حرفـهای بیـان یـا انجـام شـود و موجـب تحقیـر یـا توهیـن یـا ارعـاب و آسـیب روانـی یـا جسـمانی مخاطـب گـردد، آزار جنسـی محسـوب میشـود. انتظـار اعضـای جامعـه پزشـکی از همــه دســتاندركاران و مســئولان ذیربــط، از جملــه مســئولان مؤسســات پزشـکی بـرای پیشـگیری، پنهان‌نکـردن و برخـورد جـدی و بازدارنـده بـا هـر نـوع تعـرض و آزار جنسـی، منطقـی و مـورد تأییـد سـازمان نظـام پزشـکی اسـت. در صورتی كـه اعضـای حرفـه، در معـرض خشـونت یـا آزار جنسـی سـایر همـکاران عضـو جامعـه پزشـکی، قـرار گیرنـد و مؤسسـات یـا اعضـا، مراتـب را بـه اطـلاع سـازمان نظـام پزشـکی برسـانند، علاوه بـر سـایر پیگیریهـای قانونــی، لازم اســت ایــن عمــل، به عنــوان رفتــاری خــلاف شــئون حرفــه‌ای، جــدی تلقــی شــود و كمیســیون كارشناســی اخــلاق پزشــکی اســتان، آن را خـارج از نوبـت بررسـی كنـد و هیئتهـای انتظامـی نیز، بلافاصله و خارج از نوبـت، پیگیـری آن را تـا رسـیدن بـه نتیجـه انجـام دهنـد.
ماده ۱۴- بـا توجـه بـه اینکـه یکـی از موقعیتهایـی كـه موجـب ایجـاد تنـش در اعضـای جامعـه پزشـکی میشـود، مـوارد تنـش اخلاقـی ناشـی از مواجهـه بـا دوراهی‌هـا و سـؤالات اخلاقـی اسـت، اعضـای جامعـه پزشـکی حــق دارنــد در اینگونــه مواقــع، منابــع و راهنماهـای لازم را در دسترس داشـته باشـند. از آنجا كـه حل‌كـردن اینگونـه مـوارد گاهـی پیچیـده اسـت و صرفـا راهنماهـای موجـود نمیتوانـد پاسـخگو باشـد، سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت سـازوكار مشـاوره را بـرای پاسـخ بـه چنیـن سـؤالاتی و كمـک بـه مواجهـه بـا دوراهی‌هـای اخلاقـی ایجـاد و بـه اعضـای حرفـه اطلاع‌رسـانی كنـد. شـورای عالـی نظـام پزشـکی، حـق دسترسـی بـه مشـاوره اخـلاق حرفـهای را بـرای اعضـای حرفـه بـه رسـمیت میشناسـد و بـا توجـه بـه ماهیـت وجـودی سـازمان نظـام پزشـکی، سـازمان را مکلـف بـه ارائـه ایـن خدمـت بـه اعضـای خود میداند.
ماده ۱۵- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در محیطـی بـا حداقـل دغدغـه دربـارهی عواقـب قضایـی و انتظامـی ناشـی از جایـگاه حرفـهای خـود فعالیــت كننــد. در ایــن جهــت شایســته اســت همــه نهادهــای درگیــر در فراینـد رسـیدگی بـه شـکایات واصلـه از اعضـای جامعـه پزشـکی، عواقـب ناشــی از ناامن‌كــردن فضــای فعالیــت حرفــه‌ای اعضــای جامعــه پزشــکی، از جملـه رشـد پزشـکی تدافعـی و كاهـش بهره‌وری نظـام سـلامت را مدنظـر قـرار دهنـد.
شـورای عالـی نظـام پزشـکی، انتظـار اعضـای جامعـه پزشـکی را از ایـن نهادهـا، بـرای جلوگیـری از احضـار مکـرر حرفه‌منـدان بـه نهادهـای قضایــی و انتظامــی، كوتاه‌شــدن ســیر رســیدگی بــه پرونده‌هــای مطروحــه و جلوگیـری از اطالـه رسـیدگی و دادرسـی، تأییـد میكنـد. در ایـن زمینـه لازم اســت ســازمان نظــام پزشــکی تــلاش كنــد تــا بیــن همــه نهادهــای رســیدگی‌كننده بــه شــکایات واصلــه، از جملــه دادگاههــا، ســازمان پزشــکی قانونـی و سـازمان نظـام پزشـکی، هماهنگـی كامـل ایجـاد شـود و مراجعـه مکـرر اعضـای جامعـه پزشـکی بـه حداقـل برسـد.
ماده ۱۶- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از یـک نظـام كارآمـد رســیدگی بــه شــکایات پزشــکی برخــوردار باشــند. ســازمان نظــام پزشــکی مکلـف اسـت ضمـن توجـه كامـل بـه حقـوق بیمـاران و سـایر دریافت‌كننـدگان خدمـات سـلامت، سـازوكارها و راهکارهـای مناسـب ماننـد ایجـاد نظـام داوری مرضی‌الطرفیــن یــا ســطح‌بندی نظــام رســیدگی بــه شــکایات را به نحــوی پیشـنهاد و پیگیـری كنـد تـا در صـورت امـکان، از احضـار غیرضـروری و مکـرر اعضـای حرفـه كـه در نهایـت لطمـه و آسـیب ناشـی از آن، بـه دریافت‌كننـدگان خدمـات سـلامت وارد خواهـد شـد، جلوگیـری كنـد. ایـن سـازوكارها نبایـد مانـع از پیگیـری بیمـاران بـرای احقـاق حقوقشـان شـود.
ماده ۱۷- اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد در صــورت دریافــت هرگونــه احضاریــه از نهادهــای رســیدگی‌كننده بــه شــکایات مربــوط بــه فعالیـت حرفـهای، بـه ویـژه حـوزه انتظامـی سـازمان نظـام پزشـکی همـراه بـا احضاریـه، جزئیـات شـکایت مطروحـه را در حـد مقـدورات قانونـی دریافـت كننـد تـا بتواننـد قبـل از مراجعـه، موضوع را بررسـی كننـد و بـا آمادگـی بیشـتر در جلسـه حاضـر شـوند، ضمـن اینکـه لازم اسـت دسترسـی كافـی بـرای اعضـای جامعـه پزشـکی و وكلای آنهـا جهـت بررسـی محتـوای پرونـده هـا ایجـاد گـردد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت كـه اسـتیفای ایـن حـق را از همـه مراجـع مربـوط پیگیـری كنـد. در عیـن حـال لازم اسـت اعضـای جامعــه پزشــکی در مــواردی كــه بــرای پاســخگویی از جملــه بــه شــکایات احضـار مـی شـوند فرصـت كافـی بـرای بررسـی موضوع و تنظیـم دفاعیـه را داشـته باشـند.
ماده ۱۸- شایسـته اسـت هرگونـه احضـار اعضـای جامعـه پزشـکی بـه نهادهـای رسـیدگی‌كننده بـه شـکایات، از جملـه مراجـع قضایـی و انتظامـی به شــکلی باشــد كــه شــأن حرفــه‌ای فــرد احضارشــونده خدشــه‌دار نشــود.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت ضمـن پیگیـری ایـن موضوع از سـایر نهادهـا، سـازوكار مشـخصی بـرای اجـرای ایـن مـاده در رسـیدگی‌هایی كـه توسـط حـوزه انتظامـی سـازمان انجـام میشـود، پیش‌بینـی و اجـرا كنـد.
ماده ۱۹- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در رونـد رسـیدگی بـه شــکایاتی كــه از آنها طرح میشود، فرصــت كافــی بــرای دفــاع از خــود داشـته باشـند. در ایـن زمینـه شایسـته اسـت نهادهـای رسـیدگی‌كننده بـا تـدارک منابـع مـورد نیـاز، شـرایط حضـور و دفـاع مؤثـر اعضـای جامعـه پزشـکی را فراهـم كننـد. اعضـای جامعـه پزشـکی بایـد امـکان داشـته باشـند حداقـل یـک نفـر از افـراد مـورد اعتماد خـود را در جلسـات رسـیدگی بـه همراه داشـته و از خدمـات وكیـل قانونـی خـود در همـه مراحـل رسـیدگی بهره‌مند باشـند. در رسـیدگی بـه شکایات در سـازمان نظـام پزشـکی، اعضـای حرفـه بایـد بتواننـد در همـه مراحـل رسـیدگی در هیئتهـای بـدوی و تجدیدنظـر و عالــی، فرصــت دفــاع از خــود را داشــته باشــند. واحــد رســیدگی‌كننده در ســازمان نیــز، بایــد همــه اســناد لازم را كــه بــرای تنظیــم دفاعیــه لازم اسـت، در چارچـوب مقـررات، در اختیـار عضـو سـازمان قـرار دهـد. سـازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت ضمــن عمــل بــه ایــن مــوارد در بررســیهای درون‌ســازمانی، اســتیفای ایــن حــق را از ســایر نهادهــای رســیدگی‌كننده، پیگیـری و مطالبـه كنـد.
ماده ۲۰- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از یـک نظـام بیطـرف و منصفانــه، بــرای رســیدگی بــه پرونده‌هــای شــکایت مطروحــه برخــوردار باشـند. هیچ یـک از افـراد دخیـل در رونـد رسـیدگی، نبایـد تعـارض منافـع مؤثــری داشــته باشــند. در ایــن زمینــه ســازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت در همــه مراحــل، از جملــه قبــل از شــروع جلســات هیئتهــای رســیدگی‌كننده، از ایــن امــر اطمینــان حاصــل كنــد. هــر یــک از اعضــای هیئتهـا كـه تعـارض منافـع مؤثـری بـا هـر یـک از طرفیـن دارنـد، بایـد از مشـاركت در آن تصمیم‌گیـری كنـار گذاشـته شـوند. سـازمان نظـام پزشـکی بایـد علاوه بـر عمـل بـه ایـن مـوارد در بررسـیهای درون‌سـازمانی، اسـتیفای ایــن حــق را از ســایر نهادهــای رســیدگی‌كننده پیگیــری و مطالبــه كنــد. در صورتی كــه بعــداً مشــخص شــود كــه ایــن شــرایط در رســیدگی رعایــت نشــده اســت، حکــم صــادره خدشــه‌پذیر خواهــد بــود و لازم اســت حتــی‌المقـدور بـا اسـتفاده از ظرفیـت هـای قانونـی موجـود، بازنگـری شـود.
ماده ۲۱- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در طـول رسـیدگی بـه شـکایات مرتبـط بـا فعالیـت حرفـهای كـه علیـه آنهـا بـه مراجـع مربـوط شـده اسـت، از دلایـل و اسـتدلالهای آرای صـادره دربـاره خـود مطلـع شــوند. صــرف اطلاع‌رسـانی دربــاره رأی نهایــی كفایــت نمیكنــد و لازم اسـت دلایـل صـدور رأی، به صـورت مکتـوب، بـه اطـلاع حرفه‌منـد ذینفـع رسـانده شـود. سـازمان نظـام پزشـکی بایـد علاوه بـر عمـل بـه ایـن مـوارد در بررســیهای درون‌ســازمانی، اســتیفای ایــن حــق را از ســایر نهادهــای رســیدگی‌كننده پیگیــری و مطالبــه كنــد.
ماده ۲۲- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در فراینـد رسـیدگی بـه پرونده‌هـای شـکایت علیـه خـود، در معـرض تبعیـض قـرار نگیرنـد. بـا توجـه بـه اینکـه در بسـیاری از پرونده‌هـای در حال رسـیدگی، بیـش از یکـی از اعضـای حرفـه درگیـر اسـت، لازم اسـت تـا سـرحد امـکان تـلاش شـود كـه عدالـت بیـن حرفه‌منـدان درگیـر، كاملا رعایت شـود. اعمـال هرگونـه تبعیـض بـر اسـاس رشـته تخصصـی، سـابقه كار، جایـگاه شـغلی و ماننـد آن ممنــوع اســت.
لازم اســت در چارچــوب مقــررات، ســازوكاری طراحــی شـود تـا در مـواردی كـه بـه دلایلـی ماننـد جایـگاه مدیریتـی و حرفـهای یکـی از حرفه‌منـدان ذینفـع، مثلا در سلسـله مدیریتـی سـازمان نظـام پزشـکی منطقـه، احتمـال سـوگیری یـا تصمیـم غیرمنصفانـه از طـرف همـه افـراد درگیـر در مراحـل رسـیدگی از جملـه دادسـتان هـا، اعضـای دادسـراها، كارشناسـان، اعضـای هیـات هـا و… مـیرود، رونـد بررسـی بـه گـروه بیطـرف واگـذار شـود. در ایـن جهـت افـراد درگیـر در رونـد بررسـی یـک پرونـده تنهـا مـی‌تواننـد در قالـب یـک نقـش حضـور داشـته باشـند، بـه ایـن معنـا كـه همزمـان نمـی‌تواننـد در مقـام شـاكی و یـا مسـئول نهـاد شـکایت كننـده (در مـوارد وجـود شـاكی حقوقـی)، دادسـتان، كارشـناس یـا عضـو هیـات انتظامـی باشـند. سـازمان نظـام پزشـکی بایـد علاوه بـر عمـل بـه ایـن مـوارد در بررســیهای درون‌ســازمانی، اســتیفای ایــن حــق را از ســایر نهادهــای رســیدگی‌كننده پیگیــری و مطالبــه كنــد.
ماده ۲۳- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد اعضـای همـه هیئتهای دخیـل در رونـد رسـیدگی بـه پرونده‌هـای شـکایت علیـه خـود را بشناسـند، عضویـت افـراد در ایـن هیئتهـا، بایـد بـه اعضـای حرفـه اطلاع‌رسـانی شـود و نـام، تخصـص و جایـگاه حرفـهای و شـغلی افـراد در دسـترس اعضـای حرفـه باشـد. در صورتی كـه اعضـای حرفـه دربـاره هـر یـک از اعضـای هیئتهـا، ادعـای تعـارض منافـع مؤثـر یـا دلیلـی بـر احتمـال نقـض بی‌طرفـی داشـته باشـد، لازم اسـت دلایـل بـه مسـئول مربـوط ارائـه و در صـورت تشـخیص بـر مؤثربـودن اسـتدلالها، فـرد مذكـور از رونـد بررسـی كنـار گذاشـته شـود. سـازمان نظـام پزشـکی بایـد علاوه بـر عمـل بـه ایـن مـوارد در بررسـیهای درون‌سـازمانی، ایـن موضوع را از سـایر نهادهـای رسـیدگی‌كننده پیگیـری و مطالبـه كنـد.
ماده ۲۴- اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد بتواننــد در صــورت لـزوم، طـی فراینـد رسـیدگی بـه پرونده‌هـای مطروحـه دربـاره خـود، از پروانــه مطــب یــا بیمــه مســئولیت مدنــی خــود، به عنــوان ضمانــت در دادگاه اسـتفاده كننـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت عملیاتی شـدن ایـن موضوع را از قـوه قضائیـه پیگیـری و مطالبـه كنـد.
ماده ۲۵- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد، بـه بیمـه مسـؤلیت حرفـهای مناسـب، متنـوع و بـا پوشـش كافـی بـه تناسـب رشـته، دسترسـی داشـته باشـند. بیمـه مذكـور بایـد بـرای پوشـش مسـئولیت مدنـی آنهـا كفایـت كنـد و تعهـدات آن مشـمول گذشـت زمـان نشـود. از سـوی دیگـر، شـرایط منـدرج در بیمه‌نامـه نبایـد واجـد محتـوای مغایـر بـا اخـلاق حرفـهای ماننـد الـزام حرفه‌منـدان بـر افشـانکردن خطـای پزشـکی بـرای بیمـار باشـد. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت اصـلاح قراردادهـای بیمـه مسـئولیت حرفـهای را در جهـت ارتقـاء محتـوای آنهـا در دسـتور كار قـرار دهـد.
ماده ۲۶- تهیـه بیمـه مسـئولیت حرفـهای دسـتیاران تخصصـی و فوق تخصصـی و سـایر رده‌هـای فراگیـران كـه در عیـن فراگیربـودن، مسـئولیت حقوقـی حرفـهای نیـز بـرای آنهـا متصـور اسـت، بـر عهـده بیمارسـتان یـا دانشـگاه محـل تحصیـل اسـت و سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت برخـورداری از ایـن بیمـه را بـرای همـه افـراد نیازمنـد، پیگیـری و مطالبـه كنـد.
ماده ۲۷- همـه اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از فرصتهـای شــغلی مـنصفانه برخوردار باشند. لازم اسـت سـازمان نظـام پزشـکی، ضمـن شناســایی زمینه‌هــای تبعیــض در دسترســی بــه فرصتهــای شــغلی، بــا همـکاری ذینفعـان مختلـف، در جهـت رفـع زمینه‌هـا و مصادیـق تبعیـض گام بـردارد.
ماده ۲۸- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در حیطه‌هایـی كـه آمـوزش مناسـب دریافـت و توانمنـدی حرفـهای لازم را كسـب كـرده باشـند، مداخـلات پزشـکی را در چارچـوب قوانیـن و مقـررات انجـام دهنـد.
سـازمان نظـام پزشـکی موظـف اسـت در جهـت افزایـش دسترسـی عمـوم مـردم بـه خدمـات اسـتاندارد و بـا كیفیـت مطلـوب، بـا اسـتفاده از همـه ظرفیتهـای موجــود، از جملــه ظرفیــت كمیســیون ملــی صلاحیــت حرفــه‌ای، ضمــن جلوگیـری از فعالیـت افـراد فاقـد صلاحیـت حرفـهای، بـرای لغـو هرگونـه انحصــار غیرموجــه و نــاروا در ارائــه خدمــات ســلامت توســط اعضــای جامعــه پزشــکی و جلوگیــری از ایجــاد چنیــن انحصارهایــی برنامه‌ریــزی و اقـدام كنـد.
فصل سوم: حق دسترسی منصفانه به امکانات مالی و رفاهی
ماده ۲۹- شـاغلان حرفه‌هـای پزشـکی حـق دارنـد درآمـد كافـی بـرای یــک زندگــی شــرافتمندانه داشــته باشــند. ســطح درآمــد اعضــای جامعــه پزشــکی، بایــد بــا عواملــی ماننــد دوره تحصیلــی طولانــی، توانمندیهــای فـراوان لازم بـرای اشـتغال بـه ایـن حرفه‌هـا، سـختی كار و مسـئولیت زیـاد افراد در زمـان اشـتغال متناسـب باشـد. حساسـیت رشـته‌های گـروه پزشـکی ایجـاب میكنـد افـراد بسـیار توانمنـد وارد ایـن رشـته شـوند؛ از ایـن رو، وجـود نداشـتن افـق روشـن و در دسـترس، بـرای برخـورداری شـاغلان ایـن حرفه‌هـا از زندگـی مطلـوب، در بلندمـدت بـه ضـرر جامعـه و مـردم خواهـد بـود.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا بررسـی شـرایط، در جهـت ایجـاد شـرایط مالـی و اقتصـادی متناسـب و مکفـی و داشـتن یـک زندگـی شـرافتمندانه، بـرای همـهی شـاغلان حرفه‌هـای پزشـکی تـلاش كنـد. در ایـن زمینـه، توجـه بـه برخـی گروههـا، از جملـه پزشـکان عمومـی و دسـتیاران بسـیار اهمیـت دارد. سـازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت به صــورت دوره‌ای، متوســط درآمــد گروههــای مختلـف پزشـکی را رصـد كنـد و بـه شـورای عالـی نظـام پزشـکی گـزارش دهد.
ماده ۳۰- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد بابـت فعالیـت حرفـهای خـود، بـر اسـاس تعرفه‌هـای مصـوب و قراردادهـای منصفانـه، دسـتمزد دریافـت كننــد. اعضــای ســازمان نظــام پزشــکی حــق دارنــد از هر گونــه بهره‌كشــی اقتصـادی در هـر شـکلی، از جملـه قراردادهـای یکطرفـه و غیرمنصفانـه مصـون بماننـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت ضمـن توانمندسـازی اعضـای حرفـه بـرای دفـاع از ایـن حـق خـود، بـا بررسـی قراردادهـای مربـوط، از جملـه قراردادهــای منعقــده بــا شــركتهای بیمــه یــا قراردادهــای حرفه‌منــدان بــا مؤسســات، چارچــوب متناســب و منصفانــه‌ای را بــرای اینگونــه قراردادهــا پیشـنهاد و از آن حمایـت كنـد.
ماده ۳۱- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از تعادلـی مناسـب بیـن زندگـی حرفـهای و زندگـی شـخصی برخـوردار باشـند. همـه اعضـای حرفـه، از جملـه حرفه‌مندانـی كـه در اسـتخدام نهادهـا یـا مؤسسـات هسـتند و نیـز دسـتیاران رشـته‌های تخصصـی و فوق تخصصـی حـق دارنـد بـر اسـاس سـاعت كار اسـتاندارد فعالیـت كننـد. هرگونـه تحمیـل سـاعت كاری اضافـه بـر سـاعت اسـتاندارد بـه اعضـای حرفـه یـا تحمیـل سـاعت كاری اضافـه بـر برنامـه آموزشـی مصـوب بـه فراگیـران ایـن رشـته‌ها، مصـداق بهره‌كشـی و غیرموجـه اســت. ســازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت از ایــن حــق حرفه‌منــدان، دسـتیاران و سـایر فراگیرانـی كـه اعضـای سـازمان هسـتند، دفـاع كنـد.
ماده ۳۲- فراگیـران دوره‌هـای بالینـی رشـته‌های علـوم پزشـکی، از جملـه دسـتیاران تخصصـی و فوق تخصصـی حـق دارنـد در ازای انجـام مداخـلات و ارائـه خدمـت بـه دریافت‌كننـدگان خدمـات سـلامت، حق‌الزحمـه مناسـب دریافـت كننـد. بخشـی از حق‌الزحمـه آن دسـته از خدماتـی كـه دسـتیاران انجــام میدهنــد، بایــد به نحــو مقتضــی بــه دســتیار ارائه‌كننــده خدمــت پرداخـت شـود.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت تـا بـا پیگیـری موضوع از همــه نهادهــای ذیربــط، به ویــژه وزارت بهداشــت، درمــان و آمــوزش پزشــکی، چارچــوب منصفانــه‌ای بــرای پرداخــت حق‌الزحمــه فراگیــران، از جملــه دســتیاران تخصصــی و فوق تخصصــی فراهــم آورد.
ماده ۳۳- اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد در میــزان دریافتــی خــود، از عدالــت بین‌رشــته‌ای و درون‌رشــته‌ای برخــوردار باشــند. به منظــور برقـراری عدالـت بین‌رشـته‌ای و درون‌رشـته‌ای، در میـان حرفه‌منـدان پزشـکی، سـازمان نظـام پزشـکی لازم اسـت در جهـت رفـع تبعیـض بیـن حرفه‌منـدان، ملاکهـای روشـنی را بـرای تعییـن و سـطح‌بندی تعرفـه خدمـات سـلامت پیشــنهاد كنــد؛ به نحوی كــه اعضــای حرفــه احســاس عدالــت كننــد.
رونــد تعییــن ارزش نســبی خدمــات بایــد به صــورت شــفاف بــرای اعضــای حرفــه تشـریح شـود و افـرادی كـه در رونـد تعییـن ارزش نسـبی خدمـات حضـور دارنـد، نبایـد تعـارض منافـع مؤثـری داشـته باشـند.
ماده ۳۴- هرگونــه اقــدام ســازمانهای بیمه‌گــر یــا مؤسســات درمانــی بـرای كسـر از درآمـد اعضـای جامعـه پزشـکی، بایـد به صـورت مسـتند و بـا ارائـه مـدارک كافـی باشـد. در عین حـال، عقـد قـرارداد بیمه‌هـای خصوصـی و عمومـی بـا اعضـای جامعـه پزشـکی بایـد بـر اسـاس ملاکهـای روشـن و اعلام‌شـده و فـارغ از هرگونـه تبعیـض یـا روابـط غیرشـفاف باشـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا تعامـل بـا سـازمانهای بیمه‌گـر ایـن روال را به صـورت شـفاف بـه اعضـای جامعـه پزشـکی اعـلام كنـد.
ماده ۳۵- اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد ضمــن دریافــت مطالبـات خـود از سـازمانهای بیمه‌گـر و مؤسسـات درمانـی، در اسـرع وقـت، بابـت تأخیـر در پرداخـت آن نیـز، ضـرر و زیـان دریافـت كننـد. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت تـا بـا بررسـی زمینه‌هـای قانونـی، راه را بـرای اسـتیفای ایـن حـق اعضـای خـود همـوار كنـد.
ماده ۳۶- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد ماننـد همـه مشـاغل دیگــر محــل فعالیــت حرفــه‌ای خــود را، بــر اســاس ترجیحــات و شــرایط زندگـی شـخصی خـود انتخـاب كننـد. از آنجا كـه ایجـاد هرگونـه محدودیـت در آزادیهــای مشــروع، فقــط بــه موجــب قانــون پذیرفتنــی اســت، اخــذ تعهــدات فراقانونــی از متقاضیــان یــا پذیرفته‌شــدگان آزمونهــای مختلــف، ازجملـه آزمـون دسـتیاری تخصصـی و فوق تخصصـی، پذیرفتنـی نیسـت. بـا توجـه بـه تأثیـر منفـی احتمالـی اینگونـه تعهـدات بـر سـلامت جسـمی و روانـی و اجتماعـی اعضـای حرفـه، سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت نسـبت بـه بررسـی مـداوم چنیـن تعهداتـی اقـدام كنـد و در مـواردی كـه تعهـدات غیرمنصفانـه بـه نظـر میرسـد، از مسـیرهای قانونـی بـرای اصـلاح وضعیـت و در صـورت لـزوم، اصـلاح قوانیـن، بکوشـد.
ماده ۳۷- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد مشـمول حمایـت قوانین و مقرراتـی شـوند كـه بـرای حمایـت از خانـواده بـه زوجیـن اجـازه میدهـد بـا تغییـر محـل خدمـت خـود در كنـار یکدیگـر زندگـی كننـد. از آنجا كـه ایـن حــق، به عنــوان حــق شــهروندی، شــامل همــه افــراد جامعــه میشــود، سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت تـا بـا بررسـی زمینه‌هـای قانونـی، راه را بـرای اسـتیفای ایـن حـق اعضـای خـود همـوار كنـد. مـواردی كـه تعهـد فـرد بـه خدمـت در یـک منطقـه جغرافیایـی، مبنـای برخـورداری او از یـک امتیـاز ویـژه ماننـد سـهمیه پذیـرش در رشـته یـا محلـی خـاص اسـت، شـامل ایـن مـاده نیسـت.
ماده ۳۸- اعضــای جامعــه پزشــکی در مواقعــی ماننــد همه‌گیــری بیماریهــای عفونــی كــه بــه دلیــل ماهیــت كار خــود، در جریــان ارائــه خدمـات سـلامت بـه بیمـاران، در معـرض خطـرات بیشـتر قـرار میگیرنـد، حـق دارنـد بـه وسـایل حفاظتـی لازم بـرای كاهـش خطـرات بـه سـطح منطقـی و پذیرفتنـی دسترسـی داشـته باشـند. مؤسسـات محـل ارائـه خدمـات سـلامت ماننــد بیمارســتانها مکلفنــد ایــن دسترســی را تأمیــن و تضمیــن كننــد. سـازمان نظـام پزشـکی نیـز بایـد برآورده‌شـدن ایـن حـق را پیگیـری كنـد.
ماده ۳۹- اعضـای جامعـه پزشـکی، به ویـژه دسـتیاران و فراگیـران حـق دارنــد در محــل ارائــهی خدمتشــان، بــه امکانــات رفاهــی و ارتباطــی لازم و مناسـب دسترسـی داشـته باشـند. تـدارک ایـن امکانـات رفاهـی بـر عهـده مؤسسـه محـل ارائـه خدمـت اسـت. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا همـکاری نهادهــای ذیربـط، به ویـژه وزارت بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشــکی، اســتانداردهای رفاهــی مــورد نظــر را بــرای پانســیون فراگیــران در بیمارســتانهای آموزشــی، پانســیون اعضــای جامعــه پزشــکی اعزام‌شــده بـرای گذرانـدن طـرح تعهـدات قانونـی، پزشـکان كشـیک بیمارسـتان و ماننـد آنهــا، تدویــن و اجــرای آن را پیگیــری كنــد؛ همچنیــن لازم اســت ایجــاد موقعیـت مناسـب بـرای تحصیـل فرزنـدان حرفه‌منـدان، در كنـار دانش‌آمـوزان محلـی بـا روشهـای مختلـف در كانـون توجـه ویـژه قـرار گیـرد.
ماده ۴۰- اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد بـه خدمـات بیمـه درمانــی و بازنشســتگی مناســب دسترســی داشــته باشــند. ایــن موضــوع، به ویــژه دربــاره آن دســته از اعضــای جامعــه پزشــکی كــه در اســتخدام دائـم مؤسسـات و نهادهـا نیسـتند، بسـیار اهمیـت دارد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت از پرداخـت حـق بیمـه اعضـای جامعـه پزشـکی كـه در قالـب هـر نـوع از قراردادهـا از جملـه مشـاركت، قراردادهـای موقـت و كوتاه‌مـدت بــا مؤسســات پزشـکی همــکاری میكننـد، و نیـز فراگیـران عضــو ســازمان، به ویــژه دســتیاران تخصصــی و فوق تخصصــی، بــر اســاس قانــون كار و ســایر قوانیــن كشــور اطمینــان حاصــل كنــد و در صــورت امــکان، زیرســاختهای لازم را بـرای ایجـاد نظـام بیمـه بازنشسـتگی و درمانـی مناسـب بـرای اعضـا فراهـم سـازد. سـازمان نظـام پزشـکی بایـد به صـورت منظـم، وضعیـت بیمـه‌ای اعضـای حرفـه را رصـد كنـد و بـه شـورای عالـی نظـام پزشـکی گـزارش دهـد.
ماده ۴۱-
اعضای جامعه پزشکی حق دارند در حد ممکن، به یک نظام كمـک یـا وام اضطـراری دسترسـی داشـته باشـند. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت از طریـق صنـدوق تعـاون و رفـاه، سـازوكاری مناسـب بـرای ایـن موضوع ایجـاد كنـد تـا بتوانـد در مواقـع لازم، در حـد رفـع نیازهـای ضـروری اعضـای جامعـه پزشـکی، در قالـب وام یـا به صـورت بلاعـوض، كمـک مالـی در اختیـار آنهـا قـرار دهـد.
ماده ۴۲- همـه اعضـای جامعـه پزشـکی، از جملـه فراگیـران، حـق دارنـد از مزایـای مرخصـی و تعطیـلات برخـوردار باشـند؛ بنابرایـن، سـازمان نظــام پزشــکی بایــد به منظــور حمایــت از حقــوق بیمــاران بــرای ادامــه دریافـت خدمـات سـلامت، در مواقعـی كـه پزشـک یـا حرفه‌منـد معالـج قصـد اســتفاده‌كردن از مرخصیشــان را دارنــد، اســتانداردهایی را بــرای انتقــال فراینــد ارائــه خدمــات بــه حرفه‌منــد دارای صلاحیــت و ترجیحــاً همتــراز تهیـه و پیشـنهاد كنـد؛ همچنیـن، فراهم‌كـردن موقعیـت لازم را بـرای ایـن موضوع، از مسـئولان ذیربـط پیگیـری كنـد.
فصل چهارم: حق دریافت آموزشهای لازم و روزآمد
ماده ۴۳- فراگیــران رشــته‌های علــوم پزشــکی و اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد كــه در طــول دوره تحصیــل خــود، آموزشهایــی را كـه بـرای انجـام مسـئولیتهای حرفـهای لازم اسـت، دریافـت كننـد. در ایـن زمینـه، دریافـت آمـوزش بالینـی مناسـب، به ویـژه برخـورداری از نظـارت كافـی اسـتادان بـر انجـام‌دادن مداخـلات بالینـی توسـط فراگیـران به ویـژه دسـتیاران تخصصــی و فوق تخصصــی، بســیار اهمیــت دارد. ســازمان نظــام پزشــکی موظـف اسـت بـا بررسـی مـداوم برنامـه آموزشـی رشـته‌های علـوم پزشـکی و كیفیــت آمــوزش دانشــگاهها و مراكــز آموزشــی مختلــف، از كفایــت ایــن آموزشهـا در ابعـاد مختلـف علمـی، فنـی، اجتماعـی و نیـز حوزه‌هـای اخـلاق و حقـوق پزشـکی، مهارتهـای ارتباطـی و ماننـد آنهـا اطمینـان حاصـل كنـد؛ افزون بر ایــن، ضمــن انعــکاس نتایــج رصــد خــود، از طریــق وزارت بهداشــت، درمـان و آمـوزش پزشـکی، رفـع كاسـتیهای برنامـه آموزشـی دانشـجویان علـوم پزشـکی را پیگیـری كنـد.
مـاده ۴۴. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد پـس از فراغـت از تحصیل و عضویــت رســمی در حرفــه، كمــاكان از آموزشهــای لازم بــرای روزآمــد نگهداشـتن دانـش خـود بهره‌منـد باشـند.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت از طـرق مقتضـی، از ارائـه كافـی و باكیفیـت ایـن آموزشهـای مـداوم ضمـن خدمـت، توسـط نهادهـای ذیربـط اطمینـان یابـد و در مواقـع لازم، بیواسـطه، بـه ارائـه ایـن آموزشهـا اقـدام كنـد؛ همچنیـن، بـا بررسـی مـداوم كیفیـت آموزشهـا و كوشـش بـرای رفـع نقایـص آنهـا، در صـدور پروانـه فعالیـت یـا صلاحیـت حرفـهای بـه كافـی و معتبربـودن آموزشهـا نیـز توجـه كنـد.
ارائــه ایــن آموزشهــا در مواقعــی ماننــد همه‌گیــری بیماریهــای عفونــی یــا بیماریهــای نوپدیــد كــه درمــان شناخته‌شــده‌ای بــرای آنهــا وجــود نـدارد و اعضـای جامعـه پزشـکی بیـش از همیشـه نیازمنـد دریافـت آخریـن دســتاوردهای علمــی و یافته‌هــای پژوهشــی هســتند، از اهمیتــی خــاص برخـوردار اسـت.
ماده ۴۵. اعضای جامعه پزشکی حق دارند به منابع روزآمد دانـش مـورد نیـاز خـود، منطبـق بـا اسـتانداردهای جهانـی و بـر اسـاس نیـاز و شـرایط جامعـه، دسترسـی داشـته باشـند؛ از ایـن رو، نهادهـای ذیربـط بایـد ایـن دسترسـی و زیرسـاختهای لازم بـرای آن، از جملـه دسترسـی بـه اینترنـت كارآمـد و مطمئـن را تأمیـن كننـد. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت ایـن دسترسـی را پیگیـری و تـا حـد امـکان تسـهیل كنـد.
مـاده ۴۶. اعضای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد اطلاعـات و تحلیلهـای مربـوط بـه شـکایات یـا خطاهـای رایـج پزشـکی و علـل و زمینه‌هـای آن را كـه جنبـه آموزشـی دارد، از نهادهـای رسـیدگی‌كننده بـه خطاهـای پزشـکی دریافـت كننـد. از آنجا كـه ارائـهی ایـن اطلاعـات بـه اعضـای حرفـه، بـه كاهـش شـکایات و خطاهـای پزشـکی كمـک میكنـد، سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا انجـام‌دادن اقدامـات لازم، از جملـه انجـام‌دادن پژوهشهـای تحلیلـی، مــوارد مســتخرج از پرونده‌هــای بررسی‌شــده در ســازمان را به صــورت بی‌نــام و بـا حفـظ حریـم خصوصـی ذینفعـان پرونـده منتشـر كنـد و از سـایر نهادهای رسـیدگی‌كننده، از جملـه سـازمان پزشـکی قانونـی بخواهـد نمونه‌هایـی را كـه جنبـه آموزشـی دارنـد، در دسـترس اعضـای حرفـه قـرار دهنـد.
مـاده ۴۷. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد گسـتره مداخـلات مجـاز خـود را بشناسـند و به صـورت كامـل از شـرح وظایـف خـود و اشـتراكات و افتراقــات حــوزه كاری خــود بــا ســایر حوزه‌هــای حرفــه‌ای آگاه باشــند.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا همـکاری وزارت بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشـکی و سـایر مراجـع ذیربـط، ضمـن شناسـایی مـوارد ابهـام احتمالـی، بـرای رفـع ابهامـات اقـدام كنـد. لازم اسـت در ایـن بـاب، مسـائلی ماننـد اجتنـاب از انحصـار، ارائـه خدمـات باكیفیـت و بهبـود دسترسـی مـردم بـه خدمـات سـلامت، مدنظـر قـرار گیـرد.
مـاده ۴۸. همـه اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از فرصتهـای تحصیلـی و آموزشـی و پژوهشـی منصفانـه برخـوردار باشـند. در ایـن زمینـه، ســازمان نظــام پزشــکی مکلــف اســت تــا بــا بررســی زمینه‌هــای تبعیــض آموزشـی بـرای اعضـای جامعـه پزشـکی، از جملـه آن دسـته از سـهمیه‌های پذیـرش كـه ناموجـه تلقـی میشـوند، از طریـق نهادهـای متولـی ماننـد شـورای عالـی انقـلاب فرهنگـی، مجلـس شـورای اسـلامی، به ویـژه وزارت بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشـکی، بـرای رفـع بی‌عدالتـی و تبعیـض آموزشـی تعامـل و اهتمـام ورزد.
فصل پنجم: شفافیت و حق مشارکت در تعیین سرنوشت
مـاده ۴۹. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد اعتـراض خـود را، در مــواردی ماننــد وضــع قوانیــن و مقــررات كه به هر دلیلی آن را خلاف مصالح حرفه‌ای یا سـلامت عمومـی و حقـوق و منفعـت بیمـاران خـود تلقـی میكننـد، از راههـای گوناگـون و در چارچـوب قوانیـن كشـور، اعـلام كننـد. هرگونـه اعتراضـی، از جملـه انجـام‌دادن تجمـع مسـالمت‌آمیز، در صورتـی حـق اعضـای جامعـه پزشـکی بـه شـمار مـیرود كـه حقـوق و منافـع بیمـاران را به هیچ وجـه تهدیـد نکنـد. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت سـازوكاری مناسـب بـرای ثبـت و برگـزاری اعتراضـات قانونـی تدارک ببینـد.
مـاده ۵۰. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد به صـورت مسـتقیم یـا از طریـق نماینـدگان خـود در سـازمان نظـام پزشـکی یـا انجمنهـای علمـی و حرفـهای، در تصمیم‌گیری‌هـای حـوزه سـلامت و مـواردی كـه مسـتقیما مربـوط بـه خـود آنهـا باشـد، مشـاركت كننـد. مشـاركت در تصمیم‌گیری‌هـای كلان وزارت بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشـکی، شـورای عالـی بیمـه، تصویـب قوانیـن مرتبـط در مجلـس شـورای اسـلامی، تصویـب مقـررات مرتبـط در هیئت دولـت، بخشهـای مختلـف قـوهی قضائیـه و سـتادهای مقابلـه بـا بحـران، از نمونه‌هایـی اسـت كـه ایـن حـق آنـان، بایـد به خوبـی پیگیـری و بـرآورده شـود.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت بـا تشـخیص جایگاههـای تصمیم‌گیـری اثرگــذار، به صــورت نظاممنــد و فعــال، بکوشــد در تصمیم‌گیری‌هــا مشــاركت كنـد و هـر جـا كـه امـکان داشـته باشـد از ظرفیـت اعضـای خـود و سـایر نهادهایـی كـه جامعـه پزشـکی را نمایندگـی میكننـد، بهـره ببـرد.
مـاده ۵۱. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در انتخابـات نهادهـای حرفـهای و علمـی و صنفـی مربـوط بـه خـود، به ویـژه انتخابـات سـازمان نظـام پزشــکی، انجمنهــای علمــی و ماننــد آن، به عنــوان داوطلــب یــا رأی‌دهنــده آزادانه شرکت کنند.
ایجـاد هرگونـه محدودیـت فراقانونـی بـرای حـق انتخـاب اعضـای حرفـه، خـلاف مصالـح نظـام سـلامت اسـت و بایـد از طرق مقتضـی بـا آن برخـورد شـود.
مـاده ۵۲. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد بـه گـزارش عملکـرد سـالانه و صورتهـای مالـی سـازمان نظـام پزشـکی و سـایر نهادهـای انتخابـی خـود دسترسـی داشـته باشـند. سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت ترازنامـه و صورتهـای مالـی و گـزارش عملکـرد خـود را، به صـورت سـالانه و به شـکل كامـلا شـفاف منتشـر كنـد و در دسـترس اعضـا قـرار دهـد.
مــاده ۵۳. اعضــای جامعــه پزشکی حق دارند كــه از انجمنهــای حرفـهای و صنفـی و علمـی قـوی و كارآمـد برخـوردار باشـند؛ از ایـن رو، لازم اسـت مراجـع صـدور مجـوز چنیـن انجمنهایـی، بـر اسـاس روال مشـخصی كـه بـا حضـور نماینـدگان جامعـه پزشـکی تدویـن شـده باشـد، راه را بـرای تأسـیس و فعالیـت چنیـن نهادهایـی همـوار كننـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت چارچـوب ارتبـاط وثیـق و مـداوم بـا انجمنهـای گـروه پزشـکی را فراهـم و بـه توانمندسـازی آنهـا كمـک كنـد. در ایـن میـان، اسـتفاده از ظرفیتهـای متنـوع انجمنهـا، به ویـژه در زمینـه ارتقـاء علمـی جامعـه پزشـکی و خودتنظیمـی حرفـهای و برخـورد بـا مـوارد نقـض اخـلاق حرفـهای میتوانــد مدنظــر قــرار گیــرد.
مـاده ۵۴. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد از محتـوای مذاكـرات رسـمی مجمـع عمومـی و شـورای عالـی نظـام پزشـکی مطلـع باشـند. در ایـن جهـت لازم اسـت پـس از هـر جلسـه ایـن اركان سـازمان، مشـروح مذاكـرات به صـورت مکتـوب درآمـده و پـس از ویرایـش ادبـی و حـذف اطلاعـات شـخصی احتمالـی مطرح‌شـده، از طریـق درگاه اینترنتـی سـازمان در دسـترس عمـوم اعضــا قــرار گیــرد.
در مــواردی كــه بــه دلایــل موجــه لازم باشــد جلســه‌ای به صـورت محرمانـه برگـزار شـود یـا موضوعـی جنبـه محرمانـه داشـته باشـد، بایـد گزارشـی از جلسـه بـا ارائـه دلایـل محرمانه‌بـودن جلسـه یـا موضوع محرمانـه مطرح‌شـده، در دسـترس عمـوم اعضـا قـرار گیـرد.
فصل ششم: حق استقلال در تصمیم‌گیری حرفه‌ای
مـاده ۵۵. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در مـواردی كـه خدمـات ســلامت مــورد نظــر ماننــد ســقط جنیــن درمانــی، علی‌رغــم قانونی‌بــودن، بـا عقایـد و اعتقـادات آنهـا تعـارض داشـته باشـد، در صورتـی كـه خـودداری آنهـا سـلامت بیمـار یـا بیمـاران را تهدیـد نکنـد، از ارائـه خدمـت مذكـور خـودداری كننـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت فهرسـتی از مـواردی را كـه امتنـاع اعضـای جامعـه پزشـکی از انجـام‌دادن مداخـلات، بـه لحـاظ اخلاقـی و حقوقـی موجـه اسـت، تهیـه كنـد و پـس از تصویـب شـورای عالـی نظـام پزشـکی، بـه «راهنمـای عمومی اخلاق حرفه‌ای شـاغلین حرف پزشکی و وابسته» بیفزایـد. امتنـاع وجدانـی در مـواردی كـه سـازمان نظـام پزشـکی آن را تأیید نکرده باشد، ممنوع است و عواقـب ناشـی از آن، بـر عهـده فـرد امتناع‌كننــده اســت.
مــاده ۵۶. همــه اعضــای جامعــه پزشــکی حــق دارنــد بــر اســاس اسـتانداردهای حرفـهای و اخلاقـی و فنـی خـود عمـل كننـد و بـه هیـچ عنـوان نبایـد بـه دلیـل پافشـاری بـر ایـن اسـتانداردها، تحـت فشـار و تعقیـب قـرار گیرنـد.
سـازمان نظـام پزشـکی مکلـف اسـت از اسـتقلال حرفـهای همـه اعضــای خــود، به ویــژه آنهایــی كــه بــه دلایلــی نظیــر اشــتغال در برخــی نهادهـای خـاص بیشـتر در معـرض نقـض اسـتقلال حرفـهای هسـتند، حمایـت كنـد.
ماده ۵۷. اعضای جامعه پزشکی حق دارند از شركت در مجازات مجرمان خودداری كنند. در چنین مواردی فرد استنکاف‌كننده از مشاركت در مجازات، به هیچ عنوان نباید تحت فشار یا آزار قرار گیرد. سازمان نظام پزشکی مکلف است در صورت فشار بر اعضای خود در چنین مواردی از آنان دفاع كند.
مـاده ۵۸. اعضـای جامعـه پزشـکی حـق دارنـد در صورت وجـود دلایـل منطقی فنـی یـا بـروز اختلافـات غیـر قابـل حـل بـا بیمـار یـا همراهـان وی، در مـواردی كـه شـروع یـا ادامـه رابطـه درمانـی احتمـال آسـیب بـه یـک طـرف یـا هـر دو طـرف را بـه دنبـال داشـته باشـد و از سـوی دیگـر قطـع ارتبـاط، آسـیب جـدی را متوجـه بیمـار نکنـد و ادامـه رونـد درمـان او توسـط حرفه‌منـد در دسـترسِ دیگـری ممکـن باشـد، رابطه درمانـي خـود را بـا بیمـار قطـع كننـد. در چنیـن مـواردی لازم اسـت جزئیـات موضوع، بـا ذكـر دلایـل، در پرونده بیمـار ثبـت و ضبـط شـود و كپـی پرونـده بیمـار بـه همـراه آمـوزش و اطلاعـات لازم بـرای ادامـه درمـان، در اختیـار بیمـار قـرار گیـرد.
ماده ۵۹. اعضای جامعه پزشکی حـق دارنـد در رونـد تشـخیص و درمـان بیمـاران و ارائـه خدمـات سـلامت، مسـتقل از فشـارهای بیرونـی تصمیـم بگیرنـد. در ایـن زمینـه هرگونـه اعمـال فشـار بـر اعضـای حرفـه، از جملـه بـرای بسـتری اجبـاری افـراد بـدون داشـتن دلایـل پزشـکی، یـا وارد كـردن فشـار بر آنها برای تجویز خدمات غیرضـروری بـا هـدف افزایـش درآمد مؤسسات ارائه خدمات سلامت ممنوع است.
سازمان نظام پزشکی مکلف است ضمن بررسی موقعیتهای اینچنینی، با روشهای مختلف و بهره‌گیری از همکاری سایر ذینفعان، از حرفه‌مندان در مقابل چنین فشارهایی حمایت كند.