به دنبال تصویب «قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی غیرایرانی» در تاریخ 2 /7 /1398 توسط مجلس شورای اسلامی و تصویب «آیین‌نامه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» در جلسه مورخ 31 /2 /99 هیئت محترم وزیران (ابلاغی به شماره 24957ت57624هـ مورخ 13 /3 /99) بسیاری از متقاضیان مشمول ضمن مراجعه به دستگاه های مختلف متقاضی رسیدگی به تابعیت شان بر اساس این قانون و آیین‌نامه اجرایی بودند. از طرفی، اطلاع رسانی انجام شده توسط رسانه های جمعی و اشعار ماده 24 آیین‌نامه پیش گفته مبنی بر اینکه «این آیین‌نامه از زمان تصویب لازم الاجرا می باشد» بر خیل متقاضیان مراجعه کننده به ادارات کل و نهادهای دولتی افزود. این در حالی است که هنوز دستگاه های اجرایی به ویژه استانداری ها اتفاق نظری در خصوص چگونگی اجرای قانون و آیین‌نامه مذکور نداشتند . بنابراین، اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به منظور تعریف فرایندی یکپارچه برای اجرایی کردن قانون و آیین‌نامه پیش گفته با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی با حضور نمایندگان دستگاه های مختلف و نظرخواهی از استانداری های سراسر کشور، اقدام به تدوین این شیوه نامه اجرایی نموده است.
فصل اول – فرایند رسیدگی به درخواست ها:
ماده 1 – فرایند رسیدگی به درخواست اعطای تابعیت به فرزند مادر ایرانی به ترتیب زیر است:
1 – ارایه درخواست کتبی یا الکترونیک اعطای تابعیت توسط متقاضی به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری محل تولد یا اقامت مادر ایرانی فرزند.
تبصره – پرونده افرادی که بر اساس قانون ماده واحده مصوب سال 1385 برخی از مراحل درخواست تابعیت آنان طی شده است، پس از رفع نقص احتمالی و انطباق با شرایط آیین‌نامه مورد رسیدگی قرار می گیرد.
2 – ارایه مستندات و مدارک لازم مطابق فصل دوم شیوه نامه.
3 – تکمیل فرم های تقاضای تابعیت جمهوری اسلامی ایران در دو نسخه توسط درخواست کننده .
4 – استعلام از سازمان ثبت احوال کشور در خصوص اصالت سند سجلی مادر ایرانی توسط ادارات کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها .
5 – در صورت عدم تأیید اصالت مدرک مادر ایرانی توسط سازمان ثبت احوال، تبعه می تواند ظرف یک سال اعتراض خود را پس از تکمیل مدارک و مستندات به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استان محل سکونت جهت ارسال به ثبت احوال برای بررسی مجدد تسلیم کند.
6 – استعلام از مراجع امنیتی (اداره کل اطلاعات استان و سازمان اطلاعات سپاه) توسط اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری .
7 – در صورت دریافت نظریه مثبت هر دو دستگاه امنیتی، اعلام مراتب به اداره کل ثبت احوال استان جهت صدور اسناد هویتی.
8 – در صورت اعلام نظریه منفی هر یک از مراجع امنیتی رد درخواست توسط ادارات کل اتباع و مهاجرین خارجی به متقاضی اعلام خواهد شد.
9 – استعلام مجدد امنیتی توسط اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی در صورت اعتراض متقاضی به نظریه اولیه مراجع امنیتی .
10 – اعلام به متقاضی در صورت عدم موافقت مجدد مراجع امنیتی با اعطای تابعیت توسط اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی .
11 – در صورت اعتراض متقاضی به نظریه مرجع امنیتی، ارسال اعتراض به کمیسیون تابعیت وزارت کشور توسط اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی استان .
12 – بررسی اعتراض متقاضی توسط کمیسیون یاد شده حداکثر ظرف 6 ماه و اتخاذ تصمیم بر اساس نظر مراجع امنیتی در خصوص تقاضای متقاضی و اعلام آن به اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری مربوطه .
13 – اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری در صورت منفی بودن نظر کمیسیون، مراتب را به متقاضی و در صورت مثبت بودن جهت صدور اسناد هویتی به اداره کل ثبت احوال استان اعلام خواهد کرد.
14 – ادارات کل ثبت احوال استان ها پس از دریافت استعلام های مثبت امنیتی و تکمیل مدارک نسبت به صدور اسناد هویتی برای فرزندان اقدام می نماید.
ماده 2 – درج عبارت «این سند به استناد قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی مصوب 02 /07 /1398 مجلس شورای اسلامی صادر گردیده است، در اسناد هویتی صادره بر اساس این قانون الزامی است.
ماده 3 – ادارات ثبت احوال استان تصاویر اسناد هویتی صادره فرزند مادر ایرانی و مدرک هویتی پدر خارجی (حسب مورد) را جهت ثبت در پرونده و اصلاح و ابطال مدرک اقامتی متقاضی در سامانه یکپارچه اتباع و مهاجرین (سیام) به اداره کل اتباع استانداری ارسال نمایند. همچنین مدارک هویتی خارجی (گذرنامه) فرد به اداره کل اتباع استانداری عودت داده شود تا از سوی وزارت کشور به وزارت امور خارجه و از آن طریق به نمایندگی کنسولی کشور صادرکننده مدرک ارسال شود .
ماده 4 – فرایند رسیدگی به درخواست اقامت پدر خارجی به ترتیب زیر است:
1 . ارایه درخواست اقامت ایران از سوی پدر خارجی فرزند مادر ایرانی به اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی پس از صدور تابعیت ایرانی برای فرزند.
2 . ارایه اصل و تصویر مدارک اقامتی و هویتی معتبر پدر فرزند مادر ایرانی و تصویر صفحات مشخصات و اقامت آن.
3 . ارایه مشخصات مربوط به شغل، محل سکونت، محل کار، تحصیل و … فرزند، پدر خارجی و مادر ایرانی وی.
4 . ارسال پروانه زناشویی و مکاتبه تأیید آن به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری.
صدور پروانه اقامت ازدواجی توسط نیروی انتظامی پس از دریافت استعلام مثبت امنیتی از اداره کل اطلاعات.
فصل دوم – مدارک و مستندات لازم:
ماده 5 – مدارک مربوط به مادر ایرانی عبارت است از:
1 . ارایه تعداد 6 قطعه عکس 4*3 سیاه و سفید به روز متحدالشکل.
2 . ارایه اصل شناسنامه و تصویر تمام صفحات آن و اصل و تصویر کارت ملی هوشمند و در صورت نداشتن کارت هوشمند، کارت ملی قدیم به همراه رسید تقاضای کارت ملی هوشمند مادر ایرانی و تصویر آن .
تبصره- در صورت فوت مادر ارایه اصل و تصویر مستندات (گواهی فوت)مربوطه الزامی است.
ماده 6 – مدارک مربوط به پدر خارجی از قرار ذیل است:
1 . ارایه تعداد 6 قطعه عکس 4*3 سیاه و سفید به روز متحدالشکل .
2 . در صورت اقامت پدر در ایران، ارایه اصل و تصویر مدارک اقامتی یا هویتی و اصل و تصویر پروانه اقامت، روادید، شغل، مشخصات محل سکونت و محل کار و در صورت فوت ارایه اصل و تصویر گواهی فوت.
تبصره 1: در صورت نیاز تأیید اصالت مدارک اقامتی و هویتی توسط مرجع صادرکننده و دستگاه ذیربط می باشد.
تبصره 2: در صورت فوت پدر خارجی، مشخصات مندرج در گواهی فوت تبعه خارجی بایستی با مشخصات اعلامی توسط متقاضی و اسناد هویتی ارایه شده از وی تطبیق داشته باشد. در صورت مغایرت حسب مورد از وزارت امور خارجه، سازمان ثبت احوال و مرجع قضایی استعلام گردد.
ماده 7 – مدارک مربوط به ازدواج به شرح ذیل است:
– ارایه اصل و تصویر عقدنامه رسمی، هر سند معتبر دیگر یا حکم قطعی مرجع قضایی مبنی بر وقوع نکاح شرعی یا رابطه زوجیت بین زن ایرانی و مرد خارجی.
تبصره 1: در صورت وقوع طلاق بین زن ایرانی و مرد خارجی، ارایه اصل و تصویر حکم قطعی طلاق یا فسخ نکاح الزامی است.
تبصره 2: پس از انتشار آیین‌نامه، صرفاً ازدواج هایی ملاک تأیید تابعیت فرزندان متولد از این ازدواج ها است که به ثبت رسمی رسیده باشند.
ماده 8 – مدارک مربوط به تولد فرزند مادر ایرانی عبارت است از :
1 . ارایه تعداد 6 قطعه عکس 4*3 سیاه و سفید به روز متحدالشکل .
2 . ارایه مدارک هویتی فرزند: ارایه اصل و تصویر گواهی معتبر ولادت صادره از بیمارستان یا مراکز بهداشتی درمانی و یا رأی مرجع قضایی.
بدیهی است در گواهی ولادت صادره مراکز زایمانی می بایستی اطلاعات مادر ایرانی، جنسیت و تاریخ دقیق تولد فرزند به طور واضح و دقیق – بدون خط خوردگی – درج شده باشد.
تبصره 1: در صورت تردید در اصالت مدارک ارایه شده از مرجع صدور مدرک استعلام خواهد شد.
تبصره 2: در صورت تردید در رابطه نسبی فرزند با مادر ایرانی رأی مرجع قضایی ملام عمل خواهد بود.
فصل سوم – اقدامات دستگاه های اجرایی:
ماده 9 – کمیسیون تابعیت وزارت کشور بررسی اعتراض متقاضیان و تصمیم گیری بر اساس نظر مراجع امنیتی مطابق مواد (8) و (13) آیین‌نامه را بر عهده دارد.
ماده 10 – کمیسیون تابعیت وزارت کشور با اعضای ذیل تشکیل می گردد:
1 – وزارت کشور – مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور (رییس کمیسیون).
2 – نماینده تام الاختیار معاونت حقوقی ریاست جمهوری .
3 – نماینده تام الاختیار معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری .
4 – نماینده تام اختیار وزارت اطلاعات.
5 – نماینده تام الاختیار سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی .
6 – نماینده تام الاختیار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
7 – نماینده تام الاختیار وزارت امور خارجه.
8 – نماینده تام الاختیار سازمان ثبت احوال کشور.
9 – نماینده تام الاختیار دادستانی کل کشور.
10 – نماینده استانداری ذیربط حسب پرونده افراد بدون حق رأی .
11 – نماینده سایر دستگاه ها حسب مورد بدون حق رأی.
ماده 11 – اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها اقدامات ذیل را به عمل آورند:
1 – دریافت مدارک لازم از متقاضی.
2 – احراز ایرانی بودن مادر از طریق استعلام از ثبت احوال استان.
3 – احراز ازدواج زن ایرانی با مرد غیرایرانی با بررسی مستندات.
4 – احراز تعلق فرزند به مادر ناشی از ازدواج با مرد خارجی و تعیین سن متقاضی در صورت نامشخص بودن با استعلام از مراکز درمانی و بهداشتی ذیربط یا اخذ رأی مرجع قضایی در خصوص فاقدین گواهی ولادت.
5 – استعلام از مراجع امنیتی در خصوص وجود یا عدم وجود مشکل امنیتی برای اعطای تابعیت به فرزند مادر ایرانی و مرد خارجی.
6 – در صورت اعلام رد درخواست اعطای تابعیت به فرزند مادر ایرانی از سوی مرجع امنیتی اعلام مراتب به متقاضی.
7 – پذیرش اعتراض متقاضی به رد درخواست از سوی مراجع امنیتی ظرف مدت یک سال از ابلاغ تصمیم و ارسال به وزارت کشور برای طرح در کیمسیون تابعیت.
8 – اعلام دلایل و نواقص پرونده اعلامی از سوی ثبت احوال در خصوص اصالت مدارک مادر ایرانی به متقاضی.
9 – طرح دعوی در مراجع قضایی در خصوص اشخاصی که به منظور استفاده از مزایای قانون، مرتکب تقلب یا رفتار غیرقانونی شده اند.
10 – درخواست لغو تابعیت و ابطال اسناد صادر شده از ثبت احوال در صورت احراز وقوع تقلب.
ماده 12 – اداره کل اطلاعات استان نسبت به ارسال نتیجه استعلام در خصوص وجود یا عدم وجود مشکل امنیتی برای اعطای تابعیت به فرزندان مادر ایرانی به استانداری و همچنین ارسال نتیجه استعلام به نیروی انتظامی در خصوص وجود یا عدم وجود مشکل امنیتی برای اعطای پروانه اقامت به همسر خارجی زن ایرانی اقدام نماید.
ماده 13 – سازمان اطلاعات سپاه نسبت به ارسال نتیجه استعلام در خصوص وجود یا عدم وجود مشکل امنیتی برای اعطای تابعیت به فرزندان مادر ایرانی به استانداری و همچنین ارسال نتیجه استعلام به نیروی انتظامی در خصوص وجود یا عدم وجود مشکل امنیتی برای اعطای پروانه اقامت به همسر خارجی زن ایرانی اقدام نماید.
ماده 14 – ادارات ثبت احوال استان ها اقدامات ذیل را به عمل آورند:
1 . پاسخ استعلام استانداری در خصوص احراز اصالت مدارک سجلی زن ایرانی و در صورت عدم احراز، ذکر دلایل و نواقص پرونده برای اعلام به متقاضی .
2 . پاسخ به اعتراض متقاضی ارسالی از سوی استانداری که در مرحله اول، اصالت مدارک مورد تأیید قرار نگرفته است.
3 – صدور اسناد هویتی برای متقاضیانی که پس از طی مراحل قانونی، موافقت با اعطای تابعیت به آنان از سوی اداره کل اتباع استانداری اعلام می شود.
4 . ارسال اسناد هویتی فرزند مادر ایرانی پس از اعطای تابعیت به وی به استانداری.
5 . ابطال مدارک هویتی صادره برای فرزند مادر ایرانی در صورت احراز تقلب پس از اعلام استانداری یا مرجع قضایی.
ماده 15 – وزارت امور خارجه اقدامات ذیل را عهده دار خواهد بود:
1 – دریافت و رسیدگی به درخواست تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در خارج از ایران متولد شده، در آنجا اقامت دارند و به نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور درخواست خواهند داد.
2 – رسیدگی اعتراض متقاضیانی که در قالب شیوه نامه وزارت امور خارجه اقدام به تحصیل تابعیت می نمایند توسط کمیسیون تابعیت وزارت امور کشور صورت خواهد گرفت.
3 – صدور روادید برای پدر خارجی فرزند مادر ایرانی متقاضی ورود به ایران.
ماده 16 – نیروی انتظامی اقدامات ذیل را به عمل آورد:
1 – پاسخ به استعلام استانداری یا مراجع امنیتی در خصوص سوابق پدر خارجی، مادر ایرانی یا فرزند مادر ایرانی .
2 – صدور پروانه اقامت برای مرد خارجی مزدوج با زن ایرانی پس از اعطای تابعیت به فرزند در صورت درخواست کتبی پدر به ادارات کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها.
3 – ارسال تأییدیه پروانه اقامت ازدواجی به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری ها در صورت استعلام.
ماده 17 – دانشگاه های علوم پزشکی استان ها می بایستی به استعلام به عمل آمده در خصوص مدارک مربوط به ولادت فرزند مادر ایرانی پاسخ دهند.
شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» و فرم های پیوست آن در تاریخ 10 /4 /1399 با حضور نمایندگان تام الاختیار معاونت حقوقی رییس جمهور، وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سازمان ثبت احوال، نیروی انتظامی، سازمان اطلاعات سپاه در 17 ماده و 8 تبصره به تصویب رسیده و در تاریخ 25 /9 /99 اصلاح گردید و برای تمامی دستگاه ها لازم الاجرا می باشد.