به استناد مواد (۸۵) و (۸۶) قانون کار جمهوری اسلامی ایران، با هدف ایمن سازی محیط کار در جایگاه های عرضه سوخت و پیشگیری از حوادث ناشی از کار، “آییننامه ایمنی در جایگاه های عرضه سوخت” که در جلسه مورخ ۱۳۹۸/۵/۱۴ “شورای عالی حفاظت فنی” تدوین و توسط آن شورا پیشنهاد شده است، به شرح زیر تصویب می گردد.
آییننامه ایمنی در جایگاه های عرضه سوخت
فصل اول ـ کلیات:
ماده ۱ـ تعاریف:
۱. جایگاه عرضه سوخت: تأسیساتی است که انواع سوخت اعم از گاز طبیعی فشرده و یا سوخت مایع مانند گازوئیل، بنزین و گاز مایع را برای وسایل نقلیه موتوری عرضه و توزیع می نماید .
۲. جایگاه سوخت ساحلی/ دریایی: جایگاه توزیع سوخت مستقر در ساحل و یا مجاور آن، اسکله، لنگرگاه یا یک بارانداز شناور که سوخت را به داخل باک شناورهای دریایی توزیع می نماید.
۳. مرجع صدور مجوز جایگاه: شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران، زیر مجموعه وزارت نفت است که نسبت به صدور مجوزهای لازم برای احداث، بهره برداری، تعمیر و نگهداشت جایگاه اقدام می کند.
۴. مالک جایگاه ) جایگاه دار ( :شخص حقیقی یا حقوقی است که برای ساخت و بهره برداری جایگاه عرضه سوخت، سرمایه گذاری نموده و مالکیت آن را بر عهده دارد؛ مالک جایگاه می تواند بهره بردار نیز باشد.
۵. بهره بردار: شخص حقیقی یا حقوقی که با اخذ مجوز بهره برداری از مرجع صدور مجوز جایگاه، مسئولیت ایمنی، بهره برداری، تعمیرات، نگهداری و عرضه سوخت در جایگاه را بر عهده دارد. کارفرما می تواند مالک جایگاه و یا بهره بردار باشد.
۶. کارگر مجرب: کارگری که از آموزش، دانش فنی، مهارت و تجربه لازم برای نظارت یا انجام کار ایمن در امور محوله برخوردار باشد .
۷. کارگر مجاز: کارگر مجربی است که دارای مجوزهای معتبر، کتبی و رسمی از مراجع دارای صلاح یت برای انجام کار مشخص است.
۸. گاز طبیعی: مخلوط گازی شکل از ترکیبات هیدروکربنی که متان اصلی ترین آن و معمولاً شامل دیگر ترکیبات مانند اتان، پروپان و هیدروکربن های سنگین تر و برخی گازهای غیرقابل اشتعال مانند نیتروژن و دی اکسیدکربن است؛ گاز طبیعی همچنین می تواند شامل اجزای دیگر و یا مواد آلاینده مانند گوگرد یا دیگر ترکیبات شیمیایی باشد .
۹. گاز طبیعی فشرده: گازی طبیعی است که به منظور مصرف سوخت در وسایل نقلیه موتوری؛ فشرده، ذخیره و عرضه می شود .
۱۰. سوخت مایع: مایعی است که به منظور مصرف سوخت در وسایل نقلیه موتوری، ذخیره و عرضه می شود .
۱۱. تأمین کننده تجهیزات: شخصی حقوقی است که مسئولیت طراحی، تأمین، تحویل و ارائه خدمات پس از فروش و ایمنی تجهیزات جایگاه را بر عهده دارد و باید مورد تأیید مرجع صدور مجوز جایگاه باشد .
۱۲. شرکت تعمیر و نگهداشت: شخصی حقوقی که از مرجع صدور مجوز برای انجام تعمیرات و نگهداری تجهیزات جایگاه مجوزهای لازم را اخذ نموده باشد .
۱۳. کمپرسور: دستگاهی است که طی مراحل مختلف، موجب فشرده سازی گاز طبیعی می گردد .
۱۴. دیسپنسر: دستگاهی که “سوخت مایع” مانند بنزین و گازوئیل و یا “سوخت گازی شکل” مانند گاز طبیعی را توزیع کرده و تحویل می دهد؛ این دستگاه هم زمان حجم و قیمت سوخت را اندازه گیری نموده و می تواند یک یا چند نوع سوخت را جداگانه تحویل دهد.
۱۵. ظرف مخصوص حمل سوخت مایع:مخزن مورد تأیید مراجع صلاحیت دار با ظرفیت کمتر یا مساوی بیست (۲۰) لیتر که با در فنری حفاظ دار تجهیز و به گونه ای طراحی شده که با قرار گرفتن در معرض آتش، فشار داخلی خود را به صورت ایمن رها سازد.
۱۶. وسیله جداشونده: کوپلینگی است که در محل های خاص نصب شده و در مواقع ضروری باعث جدایش می شود؛ شیر خود مسدود کننده باید بتواند به صورت خودکار قسمت جدا شده را آب بندی نماید .
۱۷. اتاقک تجهیزات (کانوپی): سازه ای است دارای مقاومت مکانیکی مشخص و مقاوم در برابر آتش که تجهیزات را در برابر عوامل محیطی محافظت می نماید و ضمن کاهش انتشار صدا، سهولت در حمل و نقل تجهیزات و ایمنی آن ها را سبب می شود .
۱۸. شیر قطع اضطراری: شیری که برای قطع جریان سریع سوخت در مواقع اضطراری استفاده می شود و معمولاً با حرکت ربع دور (چرخش ۹۰ درجه ای) از وضعیت کاملاً باز به وضعیت کاملاً بسته درمی‌آید .
۱۹. سامانه های آشکارساز: یک یا چند حسگر قادر به شناسایی نشت گاز، دود، شعله و حرارت به میزان و درصد معین است و سامانه های هشدار دهنده و ایمنی را فعال می کند .
۲۰. مخزن ذخیره میانی:یک یا چند مخزن تحت فشار که به منظور ذخیره سازی گاز طبیعی فشرده در جایگاه های عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده، بکار می رود .
۲۱. فشار ترکیدگی: فشاری که از حداکثر میزان فشار مجاز قطعات بیشتر بوده و باعث تخریب شده و در نتیجه منجر به خروج سیال از تجهیزات می گردد .
۲۲. سیلندر: مخزن تحت فشاری است که برای ذخیره گاز طبیعی فشرده یا گاز مایع استفاده می شود .
۲۳. شیلنگ توزیع کننده: وسیله لوله ای شکل، مقاوم و قابل انعطاف است که برای انتقال انواع سوخت مایع و گاز استفاده می گردد .
۲۴. شیلنگ تخلیه: وسیله لوله ای شکل، مقاوم و قابل انعطاف است که سوخت مایع را از تانکر حمل به مخازن جایگاه منتقل می نماید.
۲۵. ذخیره سیار یا تیوب تریلر:چندین سیلندر یا مخزن با منضمات مربوطه که روی وسیله نقلیه یا تریلر نصب شده اند و جهت تأمین سوخت مایع و گاز برای مصارف خانگی، صنعتی و یا خودرویی به کار می روند.
۲۶. کانال تأسیسات، ترانشه: مجرای ی است که لوله های گاز، لوله های تأسیسات، کابل های برق و سایر موارد از آن عبور می کند .
۲۷. منطقه خطر: منطقه ای است که در آن ترکیبات قابل انفجار وجود دارد یا انتظار چنین شرایطی به دفعات ممکن باشد.
۲۸. منطقه بی خطر: محدوده ای که درآن وجود گاز قابل انفجار به میزانی که باید ملاحظات ویژه ای در ساخت، نصب و استفاده از تجهیزات رعایت شود، انتظار نمی رود .
۲۹. ناحیه: ناحیه یا زون، منطقه خطرناکی است که برحسب مدت زمان وجود شرایط ترکیبات قابل انفجار در آن و بر اساس میزان تکرار این شرایط، طبقه بندی می گردد .
۳۰. ناحیه صفر: ناحیه ای است که در آن ترکیبات قابل انفجار به طور دائم وجود دارد یا انتظار می رود که برای مدت زمان طولانی موجود باشد و یا چنین شرایطی به دفعات زیاد در دور ه های کوتاه مدت رخ دهد .
۳۱. ناحیه یک: ناحیه ای است که در طی کار عادی، می توان وجود متناوب یا گه گاه ترکیبات قابل انفجار را انتظار داشت .
۳۲. ناحیه دو: ناحیه ای است که در طی دوره کار عادی، وجود ترکیبات قابل انفجار انتظار نمی رود و یا چنین شرایطی به دفعات بسیار کم و در مدت زمان کوتاه رخ دهد .
۳۳. پناهگاه: اتاقکی است که برای محافظت مخزن سوخت مایع ساخته شده و در برابر آتش مقاوم است.
۳۴ . مخازن دفنی: به مخازن فلزی اطلاق میشود که برای ذخیره سوخت مایع بکار میرود. این مخازن در زیر سطح زمین قرار گرفته و اطراف آن به وسیله ماسه بادی پر میگردد تا از نفوذ رطوبت به بدنه فلزی مخزن پیشگیری بعمل آید.
ماده ۲ـ هدف و دامنه شمول: این آییننامه با هدف ایمن سازی محیط کار در جایگاه های عرضه سوخت و پیشگیری از حوادث ناشی از کار تهیه شده و در کلیه جایگاه های عرضه سوخت مشمول ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، لازم الاجرا است.
فصل دوم:
الف ـ مقررات عمومی:
ماده ۳ـ مسئولیت ایمنی در جایگاه عرضه سوخت بر عهده کارفرما است و کارفرما مکلف به رعایت مصوبات شورای عالی حفاظت فنی و دیگر قوانین، مقررات، آییننامه ها و دستورالعمل های ایمنی و حفاظتی بوده و باید از مراجع ذیربط، مجوزها ی مرتبط را دریافت نماید. رعایت موارد فوق نافی قوانین، مقررات و الزامات وزارت نفت، سازمان ملی استاندارد ایران و دیگر سازمان های مرتبط نبوده و کارفرما ملزم به رعایت آن ها است.
ماده ۴ـ وزارت نفت مرجع صدور مجوزهای احداث، بهره برداری ایمن و تعمیرات اساسی مربوط به ساختمان ها، مخازن، لوله کشی ها و سایر تاسیسات جایگاه های عرضه سوخت است.
ماده ۵ ـ کارفرما مکلف است در طراحی و اجرای جایگاه عرضه سوخت چند منظوره که علاوه بر گاز طبیعی؛ دیگر سوخت ها مانند گازوئیل، بنزین و گاز مایع را نیز عرضه می نماید؛ اصول ایمنی را بر اساس مخاطرات ناشی از هر سوخت رعایت کند.
ماده ۶ ـ کارفرما مکلف است، نسبت به بکارگیری مسئول ایمنی دارای تأیید صلاحیت، مطابق با آییننامه بکارگیری مسئول ایمنی در کارگاه ها، اقدام نماید.
ماده ۷ـ تعمیر تجهیزات جایگاه عرضه سوخت، باید با مجوز مسئول ایمنی و تأیید کارفرما و توسط شرکت تعمیر و نگهداشت معتبر، با رعایت دستورالعمل های شرکت سازنده و به روش ایمن انجام پذیرد و یک نسخه از گواهینامه مربوطه و شرح عملیات در جایگاه ثبت و ضبط گردد.
ماده ۸ ـ تجهیزات جایگاه عرضه سوخت باید به گونه ای نصب گردد که کارگران مجاز، همواره دسترسی ایمن به محل این تجهیزات را داشته باشند.
ماده ۹ـ ورود کارگران مجاز، به داخل مخازن جایگاه عرضه سوخت باید با تأیید کارفرما، اخذ مجوز از مسئول ایمنی و رعایت دستورالعمل های ایمنی و اجرایی شرکت سازنده و با وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع فعالیت انجام گیرد.
ماده ۱۰ـ کارفرمای جایگاه عرضه سوخت مکلف است، به طور مستمر نسبت به انجام مدیریت ریسک اقدام و سوابق و مستندات مرتبط را در پرونده جداگانه ای در محل جایگاه عرضه سوخت، ثبت و نگهداری نماید.
ماده ۱۱ـ کارفرما مکلف است الزامات و استانداردهای فواصل بین ساختمان ها، تأسیسات، تجهیزات، محل تخلیه سوخت، محل تردد کارگران، افراد عادی و خودروها را در طراحی و ساخت جایگاه ها رعایت نماید.
ماده ۱۲ـ رعایت قوانین، مقررات و آییننامه های حفاظت و بهداشت کار مصوب شورای عالی حفاظت فنی برای ساختمان ها و تأسیسات جانبی جایگاه عرضه سوخت مانند دفاتر، انبارها، رستوران، فروشگاه، پارکینگ، نمایشگاه، تعمیرگاه ها و دیگر قسمت ها توسط کارفرمایان الزامی است.
ماده ۱۳ـ مسیرهای تردد کارگران و افراد متفرقه در جایگاه عرضه سوخت باید از محل عبور تانکرها و تریلرهای سوخت رسانی مجزا و با رعایت فاصله ایمن باشد.
ماده ۱۴ـ در صورتی که محوطه داخلی جایگاه عرضه سوخت برای حصاربندی نیاز به دیوار، فنس و یا موارد مشابه داشته باشد، کارفرما باید با توجه به محل نصب تجهیزات، یک راه خروج اضطراری، علاوه بر مسیر ورود و خروج اصلی تعبیه نماید .
ماده ۱۵ـ استفاده از تجهیزات ضد انفجار مناسب در مناطق با احتمال وجود گاز قابل انفجار، الزامی است.
ماده ۱۶ـ در جایگاه عرضه سوخت که احتمال تجمع گازهای قابل احتراق وجود دارد، استفاده از تجهیزات گرمایشی یا بخاری با شعله باز، افروختن هرگونه آتش و یا شعله، استفاده از کبریت، فندک، مصرف دخانیات و موارد مشابه، ممنوع است.
ماده ۱۷ـ کارفرما مکلف است با حفاظ هایی مانند فنس، دیوار و نظایر آن ها که از جنس مواد غیرقابل اشتعال، مقاوم به آتش یا خود اطفاء، از دسترسی افراد غیرمجاز به محوطه های عملیاتی، جز در محوطه سوخت گیری به خودروها، ممانعت بعمل آو رد .
ماده ۱۸ـ نصب حفاظ های مقاوم و دیگر وسایل ایمنی برای محافظت از تجهیزات، مخازن، تأسیسات و سوخت رسانی که در معرض آسیب های ناشی از برخورد وسایل نقلیه قرار دارند، الزامی است.
ماده ۱۹ـ کلیه دستگاه ها، تجهیزات و تأسیسات عرضه سوخت باید کاملاً سالم، بدون نشتی، شکستگی، پوسیدگی و یا ایرادات فنی باشند.
ماده ۲۰ـ نازل دستگاه توزیع کننده سوخت، باید سالم و مجهز به قطع کن جریان باشد به نحوی که در زمان سوخت گیری و به محض پر شدن باک، جریان نازل سوخت قطع گردد.
ماده ۲۱ـ کف قسمت های مختلف جایگاه عرضه سوخت باید به نحوی شیب بندی شود تا جمع آوری و تخلیه آب، سوخت یا پسآب به سهولت امکان پذیر باشد؛ همچنین کف محوطه، اتاق ها، محل مخازن، اتاق ژنراتور باید با مصالح غیرلغزنده و قابل شستشو پوشیده شده و همواره نظافت گردد و مطابق مقررات سازمان حفاظت محیط زیست، دارای کانالی برای جمع آوری و انتقال ایمن پسآب حاصل به بیرون از جایگاه باشد.
ماده ۲۲ـ تأمین و ایجاد جایگاه کار ایمن برای دسترسی و استقرار کارگر در بالای مخازن ضروری است.
ماده ۲۳ـ دریچه ورودی به داخل جایگاه محل استقرار مخازن زمینی سوخت به منظور پیشگیری از نفوذ و راهیابی آب باران، سیالات و موارد مشابه، باید با رعایت اصول ایمنی و کمی بالاتر از سطح زمین نصب و به سیستم اتصال زمین متصل گردد.
ماده ۲۴ـ کلیه مخازن برای مشاهده میزان موجودی سوخت و دمای آن، باید مجهز به سطح سنج و دماسنج از هر دو نوع الکترونیکی و مکانیکی باشند.
ماده ۲۵ـ مخازن ذخیره سوخت باید مجهز به سیستم جمع آوری گازهای حاصله باشند تا از تجمع و یا انتشار گاز جلوگیری به عمل آید.
ماده ۲۶ـ تمام اتصالات، متعلقات، تجهیزات و همچنین در منهول مخازن باید کاملاً آب بندی یا گازبندی باشند.
ماده ۲۷ـ کف محل تخلیه سوخت، سوخت گیری و توزیع کننده‌ها باید کاملاً تراز بوده و سطح بتن آن سالم باشد.
ماده ۲۸ـ نوار هشداری باید حداقل ۱۵ سانتی متر زیر سطح زمین و دقیقاً بالای خط لوله و در امتداد کل طول لوله قرار داده شود، تا هشداری برای زمان حفاری باشد .
ماده ۲۹ـ برای پیشگیری از آسیب و صدمه به سیستم لوله کشی باید سطوح جانبی کانال ها و مواد پرکننده داخل آن، عاری از سنگ های با لبه تیز باشد و اطراف لوله با لایه ای از ماسه به ضخامت ۱۵ سانتی متر پوشانده شود.
ماده ۳۰ـ در جایگاه های عرضه سوخت داخل ساختمان، تردد و توقف وسایل نقلیه فقط برای سوخت گیری مجاز است.
ماده ۳۱ـ کارفرما مکلف است، لوله های تهویه خروجی را به نحوی ایمن نصب نماید که برابر مقررات سازمان حفاظت محیط زیست، عمل تخلیه گاز در جهت بالا انجام شود. ضمناً دهانه خروجی باید به گونه ای قرارگیرد تا گازهای قابل اشتعال نتوانند در یک محل تجمع یافته یا وارد ساختمان ها شوند.
ماده ۳۲ـ کارفرما مکلف است برای انجام بازرسی های روزانه، دوره ای و برای تعمیر و نگهداری مخزن و متعلقات آن، فضای کافی به میزان حداقل ۶۰ سانتی متر، در اطراف مخزن (جز مخازن دفنی) با دیوارها ایجاد نماید.
ماده ۳۳ـ مخازن دفنی و سایر مخازنی که در پناهگاه و زیرزمین قرار دارند باید درون یک محفظه جمع آوری سرریز قرار گیرند و از طریق اتصالاتی که آب بند هستند، پر شوند. اختصاص فضای مناسب در مجاورت محوطه خودرو حمل سوخت، برای دسترسی و تردد مسئولین تخلیه و کارگران، برای محفظه مذکور که حوضچه تخلیه نامیده می شود، الزامی است.
ماده ۳۴ـ سیستم لوله کشی جایگاه عرضه سوخت باید در مقابل صدمات فیزیکی و شیمیایی، تنش های ناشی از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشتی، حفاظت و تقویت گردد. لوله تخلیه بخارات مخزن باید علاوه بر رعایت قوانین و مقررات سازمان حفاظت محیط زیست، حداقل ۳/۶ متر از سطح زمین فاصله داشته و اگر داخل سایه بان یا متصل به آن باشد، حداقل ۱/۵ متر از بالاترین نقطه سایه بان امتداد پیدا کند.
ماده ۳۵ـ کف محوطه سوخت گیری جایگاه عرضه سوخت باید از مصالح غیرقابل احتراق ساخته و در صورت استفاده از مصالح قابل احتراق؛ باید با مصالح غیرقابل احتراق و غیرجاذب پوشش داده شود (استفاده از آسفالت برای پوشش کف، ممنوع است).
ماده ۳۶ـ پناهگاه مخازن سوخت باید به سیستم تشخیص گازهای قابل اشتعال که دارای وسایل هشداردهنده صوتی و تصویری (موجود در محل) و با باطری پشتیبان است، مجهز شود به نحوی که با فعال شدن آن، یک هشداردهنده صوتی در محدوده خطر همان جایگاه و در مکانی مشخص و پر ازدحام به صدا درآید .
ماده ۳۷ـ مخازن رو زمینی باید توسط حصار پیوسته ای به ارتفاع حداقل ۱/۸ متر و با فاصله حداقل ۳ متر با دیگر مخازن محصور و با دری که از ورود افراد متفرقه جلوگیری کند، تجهیز شوند (حصار نباید مانع عملیات اطفای حریق شود).
ماده ۳۸ـ جابجایی مخازن جایگاه عرضه سوخت تنها پس از ایمن سازی و در حالت تخلیه کامل مجاز است.
ماده ۳۹ـ کارفرما مکلف است به منظور تأیید عملکرد ایمن تجهیزات انتقال و عرضه سوخت و همچنین اطمینان از عدم وجود نشتی و صحت عملکرد، مطابق با توصیه شرکت سازنده، نسبت به انجام بازرسی های ذیل اقدام و نتایج آن را ثبت و در دفتر جایگاه، بایگانی نماید تا در صورت درخواست مراجع دارای صلاحیت در اختیار آن ها قرار گیرد.
الف ـ بازرسی از توزیع کننده های سوخت و متعلقات آن شامل نازل، شیر نازل، قطعه جداشونده، شیلنگ، هرزگرد شیلنگ، شیر قطع جریان برای شناسایی نشانه های آسیب، نشتی، خوردگی یا آسیب های جوی.
ب ـ بازرسی از محوطه تخلیه و همچنین بازبینی اتصالات و قطعات و اجزای انتقال دهنده سوخت.
ماده ۴۰ـ تعمیرات موردی فقط توسط کارگران مجاز باید صورت گیرد و قبل از شروع عملیات، باید اقدامات پیشگیرانه ذیل برای تجهیزاتی که احتمال رهاسازی یا احتراق مایعات در آنها وجود دارد ، انجام گیرد:
الف ـ جریان برق تجهیزات سوخت رسانی، پمپ ها و تمامی مدارهای کنترلی باید از تابلو برق اصلی قطع گردد .
ب ـ شیر قطع کن اضطراری توزیع کننده باید در حالت بسته قرار گیرد .
پ ـ ممانعت از نزدیک شدن وسایل نقلیه و افراد متفرقه به فاصله ۶ متری از دستگاه سوخت رسانی الزامی است.
ماده ۴۱ـ تخلیه سوخت از خودروی سوخت رسان باید با حضور دائم راننده خودرو تا زمان اتمام عملیات تخلیه و منوط به استقرار خودرو درون محوطه مخصوص تخلیه مجاز است (این الزامات در مورد تجهیزات عرضه سوخت درون ساختمان کاربرد ندارند).
ماده ۴۲ـ جابجایی سوخت مایع با ظروف معمولی و غیراستاندارد توسط کارفرما، کارگران جایگاه و دیگر اشخاص ممنوع است؛ همچنین برای پیشگیری از ریزش و پاشش سوخت مایع هر گونه جابجایی آن فقط با استفاده از ظروف مخصوص و محفظه اطمینان، مجاز است.
ماده ۴۳ـ استقرار محل اسکان در بالای محل عرضه سوخت ممنوع است.
ماده ۴۴ـ مخازن رو زمینی باید از تعادل و پایداری کامل برخوردار بوده و حداقل ۱۵ سانتی متر از سطح زمین ارتفاع داشته تا از خوردگی قسمت پایین مخزن به واسطه تماس با زمین جلوگیری به عمل آید.
ماده ۴۵ـ کارفرما مکلف است اتاقی را که مجهز به وسایل سرمایش، گرمایش و کمد لباس باشد برای استراحت کارگران اختصاص دهد و استفاده از اتاق برق یا سایر مکان های غیرایمن برای استراحت کارگران، آبدارخانه، انبار و یا رختکن ممنوع است.
ب ـ مدیریت ریسک و آموزش:
ماده ۴۶ـ کارفرما مکلف به انجام فرآیند مدیریت ریسک در جایگاه عرضه سوخت است و باید نسبت به آموزش کارگران و کارآموزان و تهیه و تحویل تجهیزات حفاظت فردی مطابق آییننامه وسایل حفاظت فردی (متناسب با نوع کار) و همچنین نظارت بر استفاده صحیح از آن ها اقدام نماید.
ماده ۴۷ـ کارفرما مکلف است؛ بر اساس آییننامه آموزش ایمنی کارفرمایان، کارگران و کارآموزان و همچنین دیگر قوانین و مقررات مرتبط، در ابتدای استخدام و حین کار، علاوه بر دوره های آموزش الزامات ایمنی، نسبت به برگزاری روش ها و طرح‌های مقابله با شرایط اضطراری اقدام نماید.
ماده ۴۸ـ کارفرما مکلف است به منظور تأمین ایمنی جایگاه و کارگران و افراد حاضر، دستورالعمل های مقابله با شرایط اضطراری و روش های مدیریت حوادث در این شرایط را در مکان هایی که به سهولت قابل دیدن باشد، نصب نماید. نصب این برچسب ها در محل دفتر اپراتور یا سرپرست جایگاه عرضه سوخت، کمپرسورها و توزیع کننده ها الزامی است .
ماده ۴۹ـ کارفرما و کارگران جایگاه عرضه سوخت باید آموزش های لازم در مورد نحوه بهره برداری ایمن از جایگاه عرضه سوخت را مطابق “آییننامه آموزش ایمنی کارفرمایان، کارگران و کارآموزان” فرا گرفته و مدارک مرتبط را در پرونده ای جداگانه در جایگاه ثبت و نگهداری نمایند.
ج ـ برق و سیستم اتصال به زمین:
ماده ۵۰ ـ اخذ تأییدیه های لازم در خصوص آزمون سیستم اتصال به زمین و حفاظت در برابر صاعقه برای کلیه دستگاه ها، تجهیزات و تأسیسات برقی جایگاه عرضه سوخت و قسمت های در معرض برق دار شدن و یا احتمال برخورد صاعقه مطابق با آییننامه سیستم اتصال به زمین الزامی است.
ماده ۵۱ ـ کلیه وسایل و تجهیزات برقی، توزیع کننده ها، کلید و پریزها، مخازن تحت فشار و موارد مشابه، باید مجهز به سیستم اتصال زمین بوده و همچنین در محل تخلیه تریلر، محوطه مخازن، محوطه عرضه سوخت و دیگر قسمت های با احتمال وجود گاز قابل احتراق، این وسایل باید از نوع ضد انفجار و مطابق استانداردهای مرتبط باشند.
ماده ۵۲ ـ تابلوهای اصلی برق علاوه بر رعایت مفاد آییننامه حفاظتی تأسیسات الکتریکی در کارگاه ها، باید مجهز به آمپرمتر و ولت متر نیز باشند.
ماده ۵۳ ـ به هنگام قطع جریان برق و یا وجود اشکال در سیستم، باید جریان گاز به صورت خودکار، ایمن و فوری قطع شده و سیستم های عرضه سوخت جایگاه، از مدار خارج شود. راه اندازی و فعال سازی مجدد این سیستم باید توسط کارگران مجاز و به صورت دستی و با اطمینان کامل از برطرف شدن شرایط اضطراری انجام شود ولی تا قبل از آن، سیستم انتقال و عرضه باید در حالت قطع باقی بماند.
ماده ۵۴ ـ کلیدهای فشاری قطع اضطراری تجهیزات عرضه گاز طبیعی فشرده و سوخت مایع، باید به سهولت در نقاط مختلف جایگاه در دسترس کارگران باشد تا به محض فشرده شدن این کلیدها، عملکرد تمام تجهیزات مربوط به گاز طبیعی فشرده و سوخت مایع، به جز سیستم های روشنایی، آشکار ساز و تشخیص عیب، قطع گردد.
ماده ۵۵ ـ ادوات قطع اضطراری جریان برق، باید مستقیماً جریان برق موتور پمپ ها را قطع نماید. راه اندازی مجدد و برگشت به حالت اولیه فقط به صورت دستی و با سوییچ اصلی باید امکانپذیر باشد. این قطع کن ها باید با یک نشانه گذاری رنگ قرمز مورد تأیید، مانند” قطع کن اضطراری پمپ”، مشخص شوند.
ماده ۵۶ ـ کلیدهای قطع اضطراری دستی که در زمان خرابی تجهیزات عرضه سوخت، با دست فعال می شوند باید نزدیک کمپرسور و بر روی قسمت های پایه، محفظه، نزدیک توزیع کننده و داخل دفتر اداری نصب شوند؛ در صورت وجود چند کمپرسور، باید همه دستگاه ها هم زمان با عملکرد یک کلید قطع اضطراری، متوقف شده و جریان سوخت قطع گردد .
ماده ۵۷ ـ کانال های تأسیساتی و مجراهایی که لوله های گاز و تأسیسات، کابل های برق و سایر موارد از آن عبور می کنند، باید توسط درپوش و دال های بتنی سالم پوشانده و احتمال تجمع گاز در آن ها وجود نداشته باشد؛ همچنین داخل کانال و اطراف لوله ها باید به وسیله ماسه بادی پر شده تا از تماس کابل های برق با لوله های سوخت خودداری گردد.
ماده ۵۸ ـ قسمت های برق دار مانند ترمینال ها و یا اجزای الکترونیکی باید مطابق آییننامه حفاظتی تأسیسات الکتریکی در کارگاه برای پیشگیری از تماس غیرعمدی در حین کار، با حفاظی که دارای متن اخطاری و قابل برداشتن است، محافظت شوند.
ماده ۵۹ ـ جایگاه عرضه سوخت باید مجهز به وسایلی برای وصل سیستم اتصال به زمین به تیوب تریلر و یا واحدهای ذخیره سیار باشد؛ متصدیان تخلیه سوخت، مکلفند قبل از وصل شیلنگ تخلیه سوخت نسبت به نصب سیستم اتصال به زمین اقدام نمایند. این کابل ها به منظور اتصال صحیح باید عاری از رنگ، گل و لای، زنگ زدگی و آلودگی های دیگر باشند.
د ـ اعلام و اطفای حریق:
ماده ۶۰ ـ جایگاه عرضه سوخت مطابق با آییننامه “پیشگیری و مبارزه با آتش سوزی در کارگاه ها” باید از تعداد کافی وسایل اعلام و اطفای حریق متناسب با نوع عرضه سوخت و با امکان دسترسی سریع و آسان به این تجهیزات برخوردار باشد.
ماده ۶۱ ـ کلیه عملیات تعمیر، تعویض و شارژ تجهیزات ایمنی و اطفای حریق باید از طریق مراکز مجاز و با تأیید و نظارت کارفرما و مسئول ایمنی انجام گیرد.
ماده ۶۲ ـ کارفرما مکلف است؛ دستورالعمل های شرکت سازنده سیستم های اطفای حریق و الزامات مربوط به آن را در محل های مناسب از جایگاه عرضه سوخت با قابلیت مشاهده آسان، نصب نماید.
ماده ۶۳ ـ برای پیشگیری از آتش سوزی در ساختمان عرضه سوخت، باید جداسازی واحد توسط دیوار، پارتیشن، کف و مجموعه های کف و سقف با قابلیت تاب آوری حداقل یک ساعت در برابر آتش صورت پذیرد (تجهیزات باید به گونه ای باشد که احتمال تجمع و محبوس شدن مخلوط گاز و یا هوای قابل انفجار در هیچ قسمتی وجود نداشته باشد).
ﻫـ ـ تابلوهای هشداری و ایمنی:
ماده ۶۴ ـ کارفرما مکلف است؛ به منظور آگاه سازی کارگران، علائم هشداردهنده ایمنی برای شناسایی خطرات، ریسک ها و همچنین روش های کاهش آن ها و موارد مشابه را به طور مشخص و واضح در معرض دید کارگران و دیگر افراد حاضر در محوطه خطر نصب نماید.
ماده ۶۵ ـ نصب تابلو و راهنمای مسیر فرار ایمن برای مواقع اضطراری در محلهای با قابلیت رؤیت آسان، الزامی است.
ماده ۶۶ ـ در مجاورت تأسیسات جایگاه عرضه سوخت و در نزدیکی کمپرسورها، توزیع کننده ها، ورودی مخزن ذخیره و همچنین بر روی درهای دسترسی به تجهیزات و تابلوها باید علائم هشداری از قبیل “سیگار کشیدن ممنوع”، “استفاده از تلفن همراه ممنوع”، “گاز قابل اشتعال” و “موتور خاموش” با اندازه حروف قابل رویت، نصب گردد.
ماده ۶۷ ـ در مجاورت هر کلید قطع اضطراری باید یک علامت با کلمات “قطع اضطراری” و با اندازه حروف حداقل ۲/۵ سانتی متر نصب شود.
ماده ۶۸ ـ کارفرما مکلف است تابلوها و علایم ایمنی را به منظور رعایت نمودن و به کارگیری روش صحیح و ایمن سوخت گیری، در کنار هر توزیع کننده سوخت نصب نماید.
فصل سوم ـ تجهیزات:
الف ـ کمپرسورها:
ماده ۶۹ ـ سیستم نیروی محرکه کمپرسور و دیگر اجزای متحرک مانند تسمه ها، کوپلینگ ها، فن ها و موارد مشابه باید به حفاظ و یا پوشش حفاظتی با استقامت کافی مجهز باشند.
ماده ۷۰ـ ورود به مکان استقرار کمپرسور یا به اتاق ها و فضاهای غیرمجاز فقط با نظارت کارفرما و توسط کارگران مجاز از طریق دریچه های آدم رو، نردبان ها و سایر امکانات استاندارد باید صورت گیرد.
ماده ۷۱ـ استقرار تجهیزاتی مانند کمپرسور و مخازن میانی در اتاق یا محفظه ی توزیع کننده های نصب شده در داخل ساختمان و مکان های دارای خطرات بالقوه، ممنوع است.
ماده ۷۲ـ محفظه ها و ساختمان کمپرسور باید به گونه ای باشد که نشت احتمالی گاز، در آن جا تجمع نکند.
ماده ۷۳ـ اتاق کمپرسور که داخل یا متصل به ساختمان است باید از مواد غیرقابل اشتعال، مقاوم در برابر آتش یا خود اطفاء شونده، ساخته شود .
ماده ۷۴ـ دسترسی افراد و کارگران غیرمجاز به محل استقرار کمپرسور، ممنوع است و نصب تجهیزات باید به گونه ای باشد که فضای کافی برای انجام عملیات، بازرسی، تعمیر، نگهداری و امور مشابه وجود داشته باشد.
ماده ۷۵ـ محفظه یا ساختمان کمپرسور باید با وسعت کافی و تعبیه راهرویی با عرض حداقل یک متر برای تردد کارگران ایجاد شود تا امکان ورود کارگران مجاز به داخل آن مقدور باشد؛ همچنین وجود درِ بازشو به سمت بیرون و در صورت دارا بودن قفل با امکان بازشدن سریع از داخل و بدون نیاز به کلید برای آن الزامی است.
ماده ۷۶ـ دیوارها یا جداکننده های بین محفظه کمپرسور و ساختمان های مجاور، باید ضمن پیوستگی از کف تا سقف و نفوذناپذیری در مقابل گاز، به طور ایمن مستحکم و حداقل ۲ ساعت در برابر آتش مقاومت داشته باشند .
ماده ۷۷ـ به منظور امکان دسترسی از بیرون ساختمان اصلی به اتاق کمپرسور باید حداقل یکی از دیوارهای آن دیوار خارجی باشد؛ در غیراین صورت، باید دو در مقاوم در برابر آتش و غیرقابل نفوذ در مقابل دود ، که به طور خودکار در مواقع حریق بسته می شوند از داخل ساختمان اصلی وجود داشته باشد .
ماده ۷۸ـ پیش بینی تمهیدات ایمنی، برای تخلیه انفجاری کمپرسورهای مستقر در اتاق ها و یا فضاهای زیرزمینی الزامی است .
ماده ۷۹ـ اتاق ها، فضاهای زیر زمین و دیگر قسمت های استقرار کمپرسور و یا مکان های با احتمال تجمع گاز، باید از امکان تهویه کامل مکانیکی برخوردار باشند، همچنین سیستم تهویه اتاق کمپرسور که داخل یا وصل به ساختمان است باید مستقل و جدا از سیستم تهویه ساختمان های دیگر باشد.
ب ـ شیلنگ:
ماده ۸۰ ـ کارفرما مکلف است از مجموعه شیلنگ و وسیله جداشونده استاندارد که متناسب با حداکثر فشارکاری مجاز و شرایط بهره برداری باشد، استفاده نماید.
ماده ۸۱ ـ دستگاه توزیع کننده جایگاه عرضه سوخت، باید به سیستم شیلنگ جمع کن، جا نازلی و آویز مخصوص مجهز باشد. شیلنگ ها باید کاملاً سالم، بدون ساییدگی، زدگی و ایراد بوده و طبق دستورالعمل های شرکت سازنده نصب و استفاده وند؛ مجموعه شیلنگ باید از پیچ خوردگی، صدمه دیدگی، رها شدن در سطح زمین و سایش در اثر تماس با زمین، محافظت گردد.
ماده ۸۲ ـ مجموعه شیلنگ باید طوری نصب شود که مسیر رسانایی به طور مداوم از شیلنگ به توزیع کننده برقرار بوده و از نظر الکتریکی به زمین وصل شده باشد.
فصل چهارم ـ جایگاه عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده CNG :
ماده ۸۳ ـ کارفرما مکلف است، تمهیدات لازم به منظور نظارت بر رانندگان خوردرو برای پیاده کردن کلیه سرنشینان خودرو (در محل مخصوص استقرار) قبل از ورود به جایگاه عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده را انجام دهد؛ عرضه سوخت به خودرو تنها پس از خروج کامل کلیه سرنشینان مجاز است.
ماده ۸۴ ـ آشکارسازهای جایگاه عرضه سوخت باید مطابق دستورالعمل های شرکت سازنده؛ تعمیر، تعویض و نگهداری شده و در بازه زمانی حداقل سالی یک بار، بازدید، سرویس و کالیبره شوند.
ماده ۸۵ ـ در جایگاه های عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده، عملیات سوختگیری باید فقط توسط کارگران مجاز انجام شود؛ سوخت گیری توسط راننده و یا افراد متفرقه، ممنوع است.
ماده ۸۶ ـ تمهیدات لازم به منظور جلوگیری از تخلیه یا نشتی گاز و ایجاد جرقه، قبل از جدا شدن نازل از پرکن و موارد مشابه الزامی است.
ماده ۸۷ ـ کانال های تأسیساتی زیر زمینی مخصوص عبور لوله‌های گاز طبیعی نباید با دیگر کانال های تأسیساتی مانند کانال های مربوط به لوله های آب، لوله های سوخت، کابل های برق و غیره مشترک باشند؛ کانال های روباز یا ترانشه های موجود در جایگاه های عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده، شامل این موضوع نمی شوند.
ماده ۸۸ ـ تهویه و برقراری جریان هوا به منظور جایگزین شدن هوای تازه که تحت اثر باد، اختلاف دما یا عوامل مصنوعی مانند فن یا مکنده ایجاد می شود، باید به گونه ای باشد تا نسبت به تعدیل ناحیه خطر، از ناحیه یک به ناحیه دو عمل نماید.
ماده ۸۹ ـ جایگاه عرضه سوخت برای تشخیص و شناسایی نشت گاز طبیعی، دود، شعله و حرارت، باید مجهز به سامانه های آشکارساز گروهی شامل یک یا چند حس گر، با قابلیت تشخیص و فعال نمودن سامانه‌های هشدار دهنده و ایمنی باشد.
ماده ۹۰ـ استفاده از سازه های فلزی ساختمان و دیگر اجزای آن مانند لوله ها، کانال ها و موارد مشابه به عنوان مسیر تخلیه شیر اطمینان، ممنوع است.
ماده ۹۱ـ برای تخلیه سریع و آسان گاز به خارج از فضاهای بسته، اتاقک یا ساختمان ضمن رعایت قوانین و مقررات مرتبط سازمان حفاظت محیط زیست، باید لوله هایی با بیش از ۳ متر ارتفاع از سطح زمین و سایر قسمت های عملیاتی و حداقل یک متر بالاتر از سطح ساختمان های مجاور در شعاع ۵ متری تعبیه گردد (جهت جریان خروجی نباید به سمت پایین یا به سمت دیگر ساختمان ها و تجهیزات در فاصله کمتر از ۵ متر باشد) .
ماده ۹۲ـ لوله های تخلیه گاز در جایگاه عرضه سوخت باید ضمن ممانعت از ورود احتمالی هر گونه جسم خارجی به درون آن، از تجهیزات لازم به منظور خروج آب از قسمت پایین لوله تخلیه برخوردار باشد.
ماده ۹۳ـ نصب تجهیزات لازم برای حذف الکتریسیته ساکن در جایگاه عرضه سوخت الزامی است و باید برای مواقع اضطراری و امورتعمیراتی، امکان جداسازی خط لوله گاز طبیعی از میترینگ و جایگاه عرضه سوخت وجود داشته باشد.
ماده ۹۴ـ برای تردد و خروج آسان از محوطه، اختصاص حداقل یک متر فاصله در اطراف تیوب تریلرها و واحدهای ذخیره سیار، الزامی است (نحوه چیدمان مخازن باید فاصله و فضای کافی برای انجام بازرسی ها را فراهم نماید).
ماده ۹۵ـ محل استقرار تیوب تریلر یا واحدهای قابل حمل باید هموار و مسطح باشد و دو انتهای آن همیشه باز و توسط تجهیزات و علائم فیزیکی مشخص گردد.
ماده ۹۶ـ در زمان تخلیه سوخت، استقرارتیوب تریلر یا واحدهای سیار قابل ذخیره در خارج از مکان تعیین شده، ممنوع است؛ محل تخلیه باید کاملاً تراز بوده و به منظور پیشگیری از حرکت های ناخواسته یا احتمالی استفاده از گوه هایی برای تثبیت چرخ ها، الزامی است.
ماده ۹۷ـ در زمان عملیات تعویض تیوب تریلر یا واحدهای سیار قابل ذخیره؛ باید عرضه سوخت در جایگاه به طورکامل متوقف شود، مگر این که طبق شرایطی مانند احداث پارکینگ اختصاصی، عمل تعویض بدون تداخل با فعالیت های ایمنی جایگاه عرضه سوخت، قابل انجام باشد .
ماده ۹۸ـ محوطه ذخیره سوخت باید با روش های فیزیکی ایمن؛ مانند نصب نرده، حفاظ و یا حصار، از دسترس افراد غیرمجاز محافظت گردد.
ماده ۹۹ـ کارگران در محوطه ذخیره سوخت، صرفاً مجاز به انجام فعالیت هایی هستند که به طور مستقیم به عملیات تیوب تریلر یا واحدهای سیار ذخیره، مرتبط باشد.
ماده ۱۰۰ـ مخازن تمام فلزی یا کامپوزیت که برای ذخیره گاز در جایگاه ها استفاده می شوند باید دارای پلاک شناسایی معتبر باشند و این پلاک ها باید کاملا در معرض دید نصب شوند.
ماده ۱۰۱ـ کلیه قسمت های تحت فشار، لوله ها، منابع، تجهیزات، مخازن ذخیره میانی و موارد مشابه جایگاه باید توسط شیر اطمینان فشار که پایین تر از حداکثر فشار کاری مجاز تنظیم شده اند، محافظت شوند .
ماده ۱۰۲ـ هر گروه از مخازن ذخیره جایگاه باید به تجهیزات اطمینان فشار مستقل از گروه دیگر، مجهز باشند.
ماده ۱۰۳ـ نصب و تجهیز کلیه مخازن ذخیره جایگاه به شیردستی مجزا، الزامی است .
ماده ۱۰۴ـ جایگاه عرضه سوخت باید به انواع تجهیزات قطع اضطراری جریان سوخت مانند کلید فعال سازی قطع اضطراری و همچنین تجهیزات شناسایی وضعیت خطرناک مانند غلظت بالای گاز، دود، آتش، حرارت، زلزله و نظایر آن ها مجهز شود .
فصل پنجم ـ جایگاه های عرضه سوخت ساحلی:
ماده ۱۰۵ـ هر جایگاه عرضه سوخت به وسایل و تجهیزات موتوری دریایی، باید یک نفر سرپرست یا ناظر موظف داشته باشد که وظیفه اصلی وی، نظارت، رسیدگی و کنترل عرضه سوخت است.
ماده ۱۰۶ـ سیستم لوله کشی جایگاه عرضه سوخت ساحلی باید در برابر پیامدهای جزر و مد، صدمات فیزیکی و شیمیایی، تنش های ناشی از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشت سوخت، محافظت گردد.
ماده ۱۰۷ـ مخازن تأمین کننده سوخت برای دستگاه های توزیع کننده سوخت به وسایل و تجهیزات موتوری دریایی، باید در ساحل و یا بر روی موج شکن های خاک ریزی شده، مستقر باشند.
ماده ۱۰۸ـ جایگاه عرضه سوخت به وسایل و تجهیزات موتوری دریایی که در محل تأسیسات ذخیره سازی عمده قرار دارد، باید توسط حصار، فنس، دیوار و یا موانع مناسب، از محوطه ی آن تأسیسات جدا شود.
ماده ۱۰۹ـ به استناد مواد ۹۱ و ۹۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت رعایت مقررات این آییننامه بر عهده کارفرمای جایگاه عرضه سوخت است و در صورت وقوع حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، وی مکلف به جبران خسارات وارده خواهد بود.
این آییننامه مشتمل بر ۱۰۹ ماده در جلسه مورخ ۱۳۹۸/۵/۱۴ شورای عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ ۱۳۹۸/۸/۲۲ به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده است.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ محمد شریعتمداری