آیین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار

تاریخ تصویب: ۱۳۹۷/۰۲/۳۰

تاریخ انتشار: ۱۳۹۷/۰۳/۲۱

شماره ۲۹۹۰۶/ت۵۴۹۶۳هـ – ۱۳۹۷/۳/۱۰

هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۷/۲/۳۰ به پیشنهاد شماره ۱۱۵۹۳/۱۰۰/۰۲ مورخ ۱۳۹۷/۲/۹ وزارت راه و شهرسازی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اجرای مواد (۵۹)، (۶۱) و (۶۲) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۹۵ـ آییننامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار را به شرح زیر تصویب کرد:

ماده 1 – اصطلاحات زیر در این تصویب‌نامه در معانی مشروح مربوط به کار می روند:

الف – بافت‌ های فرسوده و ناکارآمد شهری: مناطقی از شهر که در سالیان گذشته عناصر متشکله آن اعم از تأسیسات روبنایی و زیربنایی، ابنیه، مستحدثات، خیابان ‌ها و دسترسی ‌ها دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می ‌برند. نقشه محدوده بافت فرسوده و ناکارآمد شهری بر اساس شاخص ‌های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران توسط وزارت راه و شهرسازی (شرکت بازآفرینی شهری ایران) و یا شهرداری‌ ها تهیه و به تصویب کمیسیون ‌های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران – مصوب 1351 – و یا ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان و در مورد کلانشهرها به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده و یا می‌ رسد.

ب – طرح ‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار (طرح‌ ها و برنامه‌ های احیا، بهسازی و نوسازی): طرح‌ها و برنامه ‌هایی که در چهارچوب طرح‌ های توسعه شهری (اعم از جامع و تفصیلی) در محدوده محلات هدف برنامه‌ های بهسازی و نوسازی شهری و در محلات دارای بافت ‌های فرسوده میانی، سکونت گاه‌ های غیررسمی، محدوده‌ های تاریخی نیازمند احیا، بهسازی و نوسازی، پهنه‌ های شهری با پیشینه روستایی و پهنه‌ های دارای کاربری ناسازگار با کاربری ‌های شهری به منظور بهبود پایداری کالبدی، اقتصادی و اجتماعی این بافت‌ ها با رعایت اصول شهرسازی، فنی و معماری و دربردارنده ارزیابی مالی و اقتصادی تهیه می‌ شوند و به تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان می رسند.

پ – خدمات زیربنایی و روبنایی: خدمات زیربنایی شامل شبکه معابر (سواره راه و پیاده راه)، تأسیسات شهری نظیر آب و فاضلاب، برق، گاز، مخابرات و خدمات روبنایی شامل اماکن عمومی از قبیل فضاهای آموزشی، بهداشتی، فرهنگی، ورزشی و فضای سبز مورد نیاز محلات هدف است.

ت – نهاد توسعه گر: اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی دارنده گواهی صلاحیت موضوع ماده (4) قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری – مصوب 1389 -، به عنوان متولی مدیریت اجرای برنامه ‌های بازآفرینی محلات هدف.

ث – اراضی دولتی مشمول طرح: اراضی دارای مالکیت دولتی موضوع ماده (6) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن – مصوب 1387 – واقع در محلات دارای بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و یا در مجاورت (بلافصل) آنها.

ج – شرکت: شرکت بازآفرینی شهری ایران – دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار.

ماده 2 – طرح ‌ها و برنامه ‌های بازآفرینی شهری پایدار در مقیاس محلات هدف، چهار مأموریت اصلی شامل ارتقای کیفی فضاهای عمومی و زیرساخت ‌های محلات، توسعه و تجهیز خدمات روبنایی، بهسازی، نوسازی و مقاوم ‌سازی مسکن و توان افزایی اجتماعی، اقتصادی، نهادی ساکنین محله را مورد توجه قرار می دهند. طرح‌ ها و برنامه ‌های مذکور توسط شرکت و یا شهرداری مربوط تهیه و پس از تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار در صورت مغایرت با طرح‌ های جامع و تفصیلی شهر، برای تصویب به کمیسیون‌ های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال می ‌شود.

تبصره 1 – طرح‌ ها و برنامه‌ های مربوط به مناطق شهری فاقد طرح جامع و تفصیلی باید به تصویب کمیسیون های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برسد.

تبصره 2 – تأمین سی درصد (30%) از منابع مالی مورد نیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع ‌آوری و دفع آب‌ های سطحی و آزادسازی اراضی برای موارد ذکر شده در طرح‌ها و برنامه ‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌ ها و هفتاد درصد (70%) بر عهده دولت است. در صورت تأمین اعتبار این بخش از منابع مورد نیاز توسط شهرداری ‌ها، مابقی منابع مورد نیاز متناسب و همزمان از محل اعتبارات مصوب مربوط توسط دولت تأمین می‌ شود.

تبصره 3 – ارزیابی مالی و اقتصادی طرح ‌ها و برنامه ‌ها باید دربرگیرنده برآورد بار مالی و هزینه ‌های اجرای طرح و برنامه باشد.

ماده 3 – طرح ‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار و تعریف پروژه ‌های مسکن مربوط به آنها باید بر اساس اصول کلی زیر تهیه و ارایه شوند:
الف – نیازسنجی و مکان‌ یابی در راستای توسعه خدمات محله ‌ای و مطابق با سیاست ‌های بازآفرینی و سند ملی بازآفرینی شهری پایدار
ب – بهره ‌‌برداری صحیح از منابع انرژی با توجه ویژه به تنوع اقلیمی سرزمین
پ – توجه به الگوهای معماری و روش‌ های ساخت بومی منطقه
ت – توجه به راهکارهای بومی در تلفیق با امکانات و فن ‌آوری ‌های موجود
ث – هم‌ پیوندی با زمینه در ابعاد کالبدی، محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی.

ماده 4 – مدیریت و راهبری اجرای طرح‌ها و برنامه ‌های بازآفرینی شهری پایدار در صورت تهیه طرح توسط شرکت و یا شهرداری‌ ها بر عهده آنها خواهد بود.

تبصره – شرکت و شهرداری‌ ها می‌ توانند تهیه طرح پروژه‌ های بازآفرینی را به نهادهای توسعه ‌گر واگذار نمایند.

ماده 5 – به منظور اجرایی شدن طرح‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار مصوب، سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است منابع لازم برای خدمات زیربنایی و روبنایی و وجوه اداره شده و یا یارانه سود تسهیلات مورد نیاز برای ارایه تسهیلات ساخت مسکن و پرداخت ودیعه اسکان موقت را در لوایح بودجه سنواتی پیش بینی، تأمین و تخصیص نماید.

تبصره 1 – به منظور مدیریت متمرکز منابع حمایتی در بافت‌ های فرسوده و ناکارآمد شهری، منابع مذکور بر اساس تبادل موافقتنامه بین سازمان برنامه و بودجه کشور و شرکت، در اختیار شرکت قرار می گیرد.

ماده 6 – آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن موضوع تصویب‌نامه شماره ۲۴۱۹۸/ت۴۱۵۲۷ک مورخ ۱۳۸۸/۲/۷ با اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می شود:

الف – بند (2) ماده (43) به شرح زیر اصلاح می شود:
2 – برای اجرای پروژه ‌های الگوی نوسازی در احداث مسکن از محل اراضی بند (۱) ماده (۴۳) این آیین ‌نامه و اراضی در اختیار، واگذاری زمین به شکل فروش به قیمت کارشناسی روز بر اساس اعلام کارشناس رسمی با تقسیط حداکثر پنج سال یا به شکل اجاره به شرط تملیک یا مطابق ماده (۱۰) این آیین ‌نامه به مجریان طرح ‌ها و متقاضیان واجد شرایط مطابق دستورالعملی که توسط وزارت راه و شهرسازی (شرکت) ابلاغ خواهد شد، صورت می ‌پذیرد.

ب – متن زیر به عنوان تبصره (3) به ماده (46) اضافه می شود:
تبصره 3 – معادل صد درصد (100%) تخفیف های اعمال شده هزینه های عوارض صدور پروانه و تراکم ساختمانی مجاز پروژه‌ های واقع در محدوه‌ ها و محلات هدف ناشی از قانون با اعلام وزارت راه و شهرسازی (شرکت) توسط سازمان برنامه و بودجه کشور در لوایح بودجه سنواتی منظور و در اختیار وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری ‌های کشور) جهت پرداخت به شهرداری‌ های مشمول قرار می ‌گیرد. شهرداری‌ ها مکلفند، علاوه بر سایر منابع تخصیصی سالیانه، اعتبارات ناشی از این امر را با هماهنگی وزارت راه و شهرسازی (شرکت) صرفاً به محدوده‌ ها و محلات هدف بازآفرینی مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار اختصاص دهند.

ماده 7 – درصدهای تعیین شده در جزء های (3) و (4) بند (ج) تصمیم ‌نامه شماره ۸۴۵۷۰/۵۰۵۸۲ مورخ ۱۳۹۳/۷/۲۶ [تصمیم نامه در مورد تعیین تکالیف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای خروج غیر تورمی از رکود] در خصوص نهادهای توسعه‌‌گر به بیست درصد (۲۰%) کاهش می ‌یابد.

ماده 8 – دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار برنامه سال آتی خود را حداکثر تا پایان مهرماه هر سال به سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام می ‌نماید.

ماده 9 – به منظور تسریع در نوسازی بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و در راستای اجرای ماده (6) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن و ماده (43) آیین‌ نامه اجرایی قانون مذکور، حسب درخواست وزارت راه و شهرسازی (شرکت)، کلیه وزارتخانه‏ ها، مؤسسات دولتی و شرکت ‏های دولتی که (100) درصد سهام آنها متعلق به دولت است مکلفند نسبت به واگذاری رایگان اراضی در اختیار خود در محدوده‌ ها و محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد شهری به وزارت راه و شهرسازی (شرکت) اقدام نمایند. شرکت موظف است با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسبت به شناسایی اراضی موضوع این ماده اقدام لازم را به عمل آورد. ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان به ریاست استانداران در خصوص تعیین تکلیف انتقال اراضی دولتی برای اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار تصمیم ‌گیری و موظفند در مقاطع زمانی شش ماهه گزارش اقدامات مربوط را به دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار ارایه نمایند.

ماده 10 – شرکت موظف است از طریق فراخوان عمومی نسبت به انتخاب نهاد توسعه‌ گر ذی صلاح و عقد قرارداد‌ مشارکت در ساخت یا برای معوض با مالکین همان محله اقدام نماید.

تبصره 1 – در صورت انتخاب نهاد توسعه‌ گر تهیه طرح پروژه به عهده وی خواهد بود.

تبصره 2 – طرح ‌ها و برنامه‌ های موضوع این ماده باید به تصویب ستاد بازآفرینی شهری پایدار استان مربوط برسد.

تبصره 3 – طرح ‌ها و برنامه ‌های موضوع این ماده، در صورت عدم وجود طرح ‌های جامع و تفصیلی شهر و یا مغایرت با طرح‌ های جامع و تفصیلی شهر، باید به تصویب کمیسیون‌ های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برسد.

تبصره 4 – دستورالعمل‌ های لازم و قراردادهای نمونه نهادهای توسعه‌ گر موضوع این تصویب‌نامه ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه توسط معاونت حقوقی رییس جمهور با همکاری وزارت راه و شهرسازی (شرکت) تهیه و ابلاغ می‌ شود.

[نمونه «قرارداد مشارکت در ساخت»]

ماده 11 – شرکت موظف است پس از تحویل اراضی موضوع ماده (9) این تصویب‌نامه و انتخاب نهاد توسعه ‌گر ذی صلاح، حداکثر ظرف پانزده روز زمین را برای اجرای طرح‌ ها و برنامه ‌های بازآفرینی شهری پایدار مصوب در اختیار نهاد توسعه ‌گر قرار دهد.

ماده 12 – شرکت موظف است تمام سهم خود از طرح‌ها و برنامه‌ های موضوع ماده (10) این تصویب‌نامه را از طریق معاوضه با اراضی و املاک صاحبان حق در محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد شهری، صرف تأمین زمین ‌های جدید برای ادامه طرح‌ها و برنامه ‌های موضوع ماده مذکور نماید.

ماده 13 – کلیه دستگاه‌ های اجرایی ذی‌ربط موظفند:

الف – خدمات زیربنایی مورد نیاز طرح‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار موضوع مواد (2) و (10) این تصویب‌نامه را تا پایان زمان اجرای طرح و برنامه‌ تأمین نمایند.

ب – خدمات روبنایی مورد نیاز طرح‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار موضوع مواد (2) و (10) (به استثنای فضای سبز) را با تخصیص زمین بر اساس برنامه زمان بندی مصوب طرح و برنامه، تأمین نمایند.

ماده 14 – شهرداری‌ ها مکلفند پروانه ساختمانی برای طرح‌ها و برنامه های بازآفرینی شهری پایدار با استفاده از اراضی دولتی را بر اساس صورتجلسه واگذاری زمین (به شرکت، شهرداری‌ ها، و یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی) و به صورت خارج از نوبت صادر نمایند. صدور پایان کار منوط به انتقال سند مالکیت است.

ماده 15 – در صورت تأمین زمین از سوی شهرداری ‌ها و یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای اجرای طرح‌ها و برنامه ‌های موضوع این تصویب‌نامه، از اختیارات و مسئولیت‌ های شرکت در این خصوص و مشوق‌ های پیش ‌بینی ‌شده در این تصویب‌نامه، برخوردار خواهند شد.

تبصره – برخورداری از اختیارات و مسئولیت ‌های شرکت شامل احراز صلاحیت نهادهای توسعه ‌گر نمی ‌شود و طبق ماده (4) قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، ارزیابی و احراز صلاحیت نهادهای توسعه‌ گر همچنان به عهده شرکت است.

ماده 16 – در اجرای بند (الف) ماده (59) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران – مصوب 1395 -، کلیه دستگاه های عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار موظفند در تخصیص اعتبارات بودجه های سنواتی مربوط به فعالیت های خود در شهرها اولویت را به برنامه اجرایی بازآفرینی محدوده‌ ها و محلات هدف، اختصاص دهند.
سازمان برنامه و بودجه کشور و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ها موظفند سهم اعتبارات برنامه ‌های اجرایی هر دستگاه را در موافقتنامه های متبادله با دستگاه مربوط درج و ابلاغ نمایند. همچنین دستگاه های یاد شده مکلفند در مقاطع زمانی شش ماهه گزارش اقدامات برنامه ‌های اجرایی در محدوده‌ ها و محلات هدف را به شرکت (دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار) ارایه نمایند.

ماده 17 – [اصلاحی ۱۴۰۰/۲/۵]
میزان سقف تسهیلات مشارکت مدنی دوره ساخت و ودیعه اسکان موقت در اراضی مشمول طرح‌ها و برنامه‌ های موضوع این تصویب ‌نامه به ترتیب در کلانشهرها به ازای هر واحد مسکونی تولید شده یک میلیارد و دویست میلیون (000 /000 /200 /1) ریال و چهارصد میلیون (000 /000 /400) ریال و در سایر شهرها هشتصد میلیون (000 /000 /800) ریال و سیصد میلیون (000 /000 /300) ریال تعیین می ‌شود.
منابع مورد نیاز برای تامین ما به ‌التفاوت سود اجرای این ماده از محل اعتبارات مصوب مربوط تامین می ‌شود.

تبصره 1 – بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه، نسبت به معرفی بانک های عامل جهت اعطای تسهیلات ساخت مورد نیاز طرح ‌ها و برنامه ‌های موضوع این تصویب‌نامه اقدام نماید.

تبصره 2 – در اجرای ماده (12) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است سالانه نسبت به تعیین سهمیه بانک های عامل در خصوص پرداخت تسهیلات قرض الحسنه ودیعه اسکان موقت از محل منابع قرض الحسنه برای متقاضیان نوسازی محدوده ‌ها و محلات هدف بازآفرینی با معرفی وزارت راه و شهرسازی (شرکت) اقدام نماید.

تبصره 3 – [اصلاحی ۱۴۰۰/۲/۵]
سازمان برنامه و بودجه کشور در سقف اعتبارات تأمین شده وجوه اداره شده را به نحوی تأمین نماید که نرخ سود تسهیلات موضوع این ماده به میزان پنجاه درصد (50%) نرخ مصوب شورای پول و اعتبار جهت تسهیلات متناظر تقلیل یابد.

تبصره 4 – [الحاقی ۱۴۰۰/۲/۵]
به منظور تسهیل شرایط دریافت تسهیلات ساخت در مناطق کمتر برخوردار مرزی، وزارت راه و شهرسازی (شرکت مادرتخصصی بازآفرینی شهری ایران) مجاز است نسبت به پرداخت تسهیلات ساخت به متقاضیان نوسازی در مناطق مذکور با کارمزد حداقل چهار درصد (4%) از طریق انعقاد قرارداد عاملیت با بانک ها و مؤسسات عامل دارای مجوز از بانک مرکزی جهوری اسلامی ایران اقدام نماید. سازمان برنامه و بودجه کشور به منظور کمک به تأمین ما به التفاوت نرخ کارمزد تسهیلات موضوع این تبصره با نرخ تسهیلات مقرر در این آیین ‌نامه (پنجاه درصد (50%) نرخ مصوب شورای پول و اعتبار) منابع ممکن را در لوایح بودجه سنواتی پیش بینی و تضامین لازم را از محل اعتبارات مصوب مربوط صادر خواهد کرد.

ماده 18 – بانک‌ های عامل موضوع تبصره (1) ماده (17) این تصویب‌نامه مجازند برای بازآفرینی محدوده‌ ها و محلات هدف و انعقاد قرارداد تسهیلات، هزینه‌ های غیرساختمانی، حداکثر ده درصد (10 %) از کل سرمایه‌ گذاری طرح و برنامه را به ‌عنوان هزینه‌ های قابل ‌قبول تسهیلات بپذیرند.

ماده 19 – بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است پس از تصویب شورای پول و اعتبار تمهیدات لازم جهت کاهش سود تسهیلات خرید مسکن (صندوق یکم) در بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری از هشت درصد (8 %) به شش درصد (6 %) را فراهم نماید.

ماده 20 – وزارتخانه های نیرو و نفت موظفند با همکاری وزارت راه و شهرسازی (شرکت) نسبت به برقراری انشعابات آب، برق و گاز و تقسیط و تخفیف حق و هزینه انشعاب برای یکصد هزار واحد مسکونی (تا سقف سیصد و پنجاه میلیارد (000 /000 /000 /350) ریال) در هر سال برای واحدهای اصلی مشمول طرح (تا سال 1400) اقدام کنند. معادل بخشودگی (تخفیف) توسط سازمان برنامه و بودجه کشور به شرکت‌ های عهده دار خدمات مربوط تخصیص می ‌یابد.

ماده 21 – با ابلاغ این تصویب‌نامه محدوده‏ های مصوب بافت ‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و موضوع فعالیت‌ های این تصویب‌نامه مشمول کلیه تشویق ‌ها، معافیت‌ ها، و تخفیف‌ های مورد عمل در مناطق محروم می‌ شود.

معاون اول رئیس جمهور – اسحاق جهانگیری