ماده واحده – موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین المللی بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار) مشتمل بر یک مقدمه و پانزده ماده به شرح پیوست تصویب و اجازه تسلیم اسناد آن داده می شود.
تبصره – رعایت اصل یکصد و سی و نهم (۱۳۹) قانون اساسی در ارجاع به داوری موضوع بند (۳) ماده (۱۱) و رعایت اصل هفتاد و هفتم (۷۷) قانون اساسی در خصوص مواد (۹) و (۱۴) این موافقتنامه الزامی است.
بسم الله الرحمن الرحیم
موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین المللی بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار)
مقدمه
دولت های جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند که از این پس طرفهای متعاهد نامیده میشوند:
با تمایل به پشتیبانی و تحکیم همکاری ها و توسعه روابط اقتصادی بین ملت های خود، همچنین در سطوح منطقه ای و جهانی؛
با درک نیاز افغانستان به عنوان کشور محصور در خشکی، برای دسترسی به دریاهای آزاد از طریق بندر چابهار طبق کنوانسیون های بین المللی مربوط؛
با در نظر گرفتن بندر چابهار به عنوان یکی از کانون های (هاب های) اصلی منطقه ای در همکاری های حمل و نقلی میان سه طرف متعاهد با هدف بهره گیری از امکانات ریلی، جاده ای و یا هوایی و امکانات گمرکی بندر چابهار و منطقه آزاد و صنعتی چابهار؛
با ابراز تمایل خویش نسبت به توسعه و بهبود توانمندی های خود جهت تسهیل حمل و نقل و گذر کالا و مسافر بر اساس قوانین ملی موجود و طبق کنوانسیون های بین المللی و استانداردهای حمل و نقل که طرفهای متعاهد عضو آن می باشند؛
با تأکید بر بهره برداری از زیرساخت های موجود و آتی حمل و نقل به منظور حمل و نقل و گذر کالا و مسافر از طریق قلمرو خود؛
با تأکید بر اهمیت بندر چابهار به عنوان کانون (هاب) توسعه همکاری های حمل و نقلی و گذری میان سه کشور؛
با یادآوری یادداشت تفاهم منعقده در دی ماه ۱۳۸۱ هجری شمسی برابر با ژانویه ۲۰۰۳ میلادی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند در خصوص توسعه زیرساخت های حمل و نقلی و گذری در قلمرو سه کشور؛
به شرح زیر توافق نموده اند:
ماده ۱ – تعاریف
تعاریف و اصطلاحات به کار رفته در این موافقتنامه دارای معانی زیر می باشند:
الف) متصدی حمل و نقل: هر شخص حقیقی یا حقوقی که در قلمرو یک طرف متعاهد طبق قوانین ملی آن به ثبت رسیده و مجاز به انجام عملیات حمل و نقل بین المللی کالا و مسافر باشد.
ب) بندر خشک: محلی درون مرزی به عنوان مرکز پشتیبانی مرتبط با یک یا چند شیوه حمل و نقل برای جابجایی، نگهداری و بازرسی نظارتی کالاهای در حال حرکت در تجارت بین المللی و اعمال تشریفات و کنترل گمرکی حاکم.
پ) کارگروه پیگیری: واحدی که به شورای هماهنگی کمک می کند و متشکل از نمایندگان تمامی طرفهای متعاهد و مسؤول تنظیم تمام فعالیتها در چهارچوب موافقتنامه می باشد.
ت) طرفهای مؤسس: به طور مشترک جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند.
ث) کالا: تمامی انواع کالاها (با سامانه هماهنگ کدگذاری) که متصدی حمل و نقل، حمل آنها را به استناد قرارداد حمل از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی بر عهده می گیرد.
ج) کالاهای خطرناک: هر نوع ماده، فرآورده یا پسماند به رسمیت شناخته شده بین المللی که به دلیل خصوصیات خود، می تواند در فرآیند حمل و نقل، بارگیری یا تخلیه، باعث انفجار، آتش سوزی یا آسیب رساندن به کالاها، زیرساخت های حمل و نقلی و نیز زندگی، سلامت، محیط زیست و امنیت ملی شود.
چ) فرودگاه بین المللی: محل هایی که هواپیماها فرود می آیند و برای حمل و نقل بین المللی هوایی باز است و برای تخلیه و بارگیری کالا و پیاده و سوار کردن مسافر استفاده می گردد.
ح) بندر بین المللی: محل هایی که کشتیها در آن پهلو می گیرند، و بر روی کشتیرانی دریایی بین المللی باز است و برای بارگیری و تخلیه کالا و سوار و پیاده کردن مسافر استفاده می شود.
خ) دالان حمل و نقل و گذر بین المللی: شبکه ای از نظامهای حمل و نقل اصلی در نظر گرفته شده برای حمل و نقل بین المللی از طریق بندر چابهار که طرفهای متعاهد را به یکدیگر مرتبط می نماید.
د) حمل و نقل بین المللی: جابجایی قانونی کالا و مسافر به وسیله شیوه های مختلف حمل و نقل (زمینی، دریایی و یا هوایی) از طریق قلمروهای ملی طرفهای متعاهد.
ذ) سرمایه گذاری: هرگونه سرمایه گذاری که از طرف هر واحد، مؤسسه مالی یا اهداء کننده (ملی یا بین المللی) در جهت توسعه طرح (پروژه) زیرساخت حمل و نقلی در مسیر دالان حمل و نقل و گذر بین المللی تأمین شود.
ر) حمل و نقل چند وجهی: حمل کالا به وسیله حداقل دو شیوه مختلف حمل و نقلی.
ز) مسافر: هر شخص حقیقی که به طور قانونی توسط حمل و نقل زمینی، دریایی یا هوایی یا ترکیبی از آنها، از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی از یک نقطه به نقطه دیگر مسافرت نماید.
ژ) کالاهای فاسدشدنی: هر نوع کالایی که نیاز به اقدامات حفاظتی و روند گذر سریع در عبور از مرز (زمینی، دریایی و یا هوایی) و از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی داشته باشد.
س) گذر: حمل و نقل کالا و مسافر از قلمرو یک طرف متعاهد از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی که در آن نقاط مبدأ و مقصد، خارج از قلمرو آن طرف متعاهد باشد.
ش) حمل و نقل: روش هایی برای انجام جابجایی کالا و مسافر از طریق جاده، ریل، دریا و هوا یا ترکیبی از هر یک از آنها.
ص) حمل و نقل کالا و مسافر: حمل و نقل کالا و مسافر توسط یک یا چند شیوه مختلف حمل و نقل از یک نقطه به نقطه دیگر در ازای دریافت هزینه حمل.
ماده ۲ – حیطه شمول کلی
۱- مفاد این موافقتنامه، حمل و نقل و گذر بین‌المللی کالا و مسافر از طریق قلمرو طرفهای متعاهد به وسیله هر شیوه حمل و نقل در طول مسیرهای مصوب شورای هماهنگی، که طبق ماده (۹) این موافقتنامه تشکیل خواهد شد را تنظیم می کند.
۲- مقامات صلاحیتدار طرفهای متعاهد برای اجرای این موافقتنامه به شرح زیر خواهند بود:
– در جمهوری اسلامی ایران: وزارت راه و شهرسازی
– در جمهوری اسلامی افغانستان: وزارت ترانسپورت
– در جمهوری هند: وزارت امور خارجه
۳- این موافقتنامه بر حقوق و تعهدات هر یک از طرفهای متعاهد ناشی از پیمانها و موافقتنامه های بین المللی موجود که طرفهای متعاهد عضو آنها هستند، از جمله آنهایی که بین طرفهای متعاهد منعقد شده است، تأثیر نخواهد گذاشت. چنانچه مفاد این موافقتنامه با سایر تعهدات بین المللی طرفهای متعاهد مغایرت داشته باشد، موضوع در شورای هماهنگی توسط طرفهای متعاهد مورد بحث قرار می گیرد.
ماده ۳ – اهداف
اهداف موافقتنامه به شرح زیر می باشد:
۱- ایجاد دالان حمل و نقل قابل اعتماد به منظور حمل و نقل و گذر روان کالا و مسافر از طریق بندر چابهار بین جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند.
۲- افزایش اثربخشی دالان حمل و نقل با هدف بهینه سازی هزینه های حمل و نقل.
۳- جذب گذر کالا و مسافر کشورهای دیگر از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی.
۴- تسهیل دسترسی به بازارهای بین المللی با استفاده از حمل و نقل زمینی، دریایی و یا هوایی از طریق بندر چابهار.
۵- تأمین امنیت سفر و اجرای استانداردهای بین المللی ایمنی در خصوص حمل و نقل و گذر کالا و مسافر و نیز حفاظت محیط زیست میان طرفهای متعاهد.
۶- ساده سازی، هماهنگی و استاندارد سازی تشریفات حاکم بر حمل و نقل بین المللی و گذر کالا و مسافر طبق کنوانسیون ها و موافقتنامه های بین المللی که طرفهای متعاهد عضو آنها می باشند.
ماده ۴ – دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی
۱- طرفهای متعاهد، مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی را تعیین و زیرساختهای حمل و نقلی را که در حمل و نقل کالا و مسافر مورد استفاده قرار خواهند گرفت، مشخص خواهند نمود.
۲- طرفهای متعاهد تلاش خواهند نمود تمام اقدامات لازم را به منظور ارائه کمک به یکدیگر از طریق سرمایه گذاری در ترغیب طرح‌های زیرساخت های حمل و نقل در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی به انجام رسانند.
۳- بنادر خشک هر طرف متعاهد که در دالانهای گذر تعیین شده قرار دارند، به عنوان نقاط مبدأ یا مقصد تلقی خواهند شد.
ماده ۵ – توسعه تسهیلات برای حمل و نقل و گذر بین المللی کالا و مسافر
۱- طرفهای متعاهد در حین اجرای این موافقتنامه طبق قوانین ملی خود تسهیلات مؤثر در زمینه حمل و نقل و گذر بین‌المللی کالا و مسافر از طریق قلمرو خود را فراهم خواهند کرد.
۲- طرفهای متعاهد صدور روادید را تسهیل خواهند نمود.
۳- طرفهای متعاهد، به منظور تسهیل تردد وسایل نقلیه در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی، اقداماتی را انجام خواهند داد.
ماده ۶ – قواعد حاکم بر حمل و نقل کالاهای خطرناک، ممنوعه یا دارای استفاده دوگانه
۱- بر اساس این موافقتنامه، حمل و نقل و گذر کالاهای خطرناک، ممنوعه یا دارای استفاده دوگانه، از طریق قلمرو یک طرف متعاهد، بدون أخذ مجوز قبلی از طرف متعاهد مربوط ممنوع می باشد.
۲- طرفهای متعاهد این کالاها را مشخص خواهند نمود و متعاقباً فهرستی به وسیله کارگروه پیگیری که طبق ماده (۱۰) این موافقتنامه تشکیل می شود، گردآوری خواهد شد. کارگروه پیگیری، فهرست کالاهای مشخص شده را برای تصویب به شورای هماهنگی ارسال خواهد نمود.
۳- کشور امین اسناد و دبیرخانه موافقتنامه، فهرست تصویب شده را به آگاهی طرف های متعاهد خواهد رساند.
ماده ۷ – قواعد حاکم بر حمل و نقل کالاهای فاسدشدنی
طرفهای متعاهد، گذر کالاهای فاسدشدنی از طریق مرزهای طرفهای متعاهد را بدون هرگونه تأخیر غیرمتعارف، تسریع و تسهیل خواهند نمود.
ماده ۸ – گمرک ها، مالیات ها و عوارض
۱- طرفهای متعاهد اقداماتی را به منظور استاندارد سازی، ساده سازی و هماهنگ سازی قواعد و تشریفات گمرکی حاکم بر کالا و مسافر در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی انجام خواهند داد.
۲- طرفهای متعاهد تلاش خواهند نمود مالیات ها، مالیات های غیرمستقیم و سایر عوارض دولتی از جمله هزینه های ناشی از خدمات ارائه شده برای کالاهای گذری را کاهش دهند.
۳- هزینه های ناشی از خدمات ارائه شده توسط تأمین کنندگان حمل و نقل از بخش های دولتی و خصوصی را می توان در مورد کالاها و مسافرهای گذری وضع نمود.
ماده ۹ – شورای هماهنگی
۱- طرفهای متعاهد به منظور اجرای این موافقتنامه «شورای هماهنگی» متشکل از معاونین وزیر وزارتخانه مربوط یا نمایندگان قانونی آنها را (طبق بند ۲ ماده ۲) با وظایف زیر تشکیل خواهند داد:
الف) نظارت بر حسن اجرای مفاد این موافقتنامه؛
ب) تصویب اصلاحات پیشنهادی این موافقتنامه؛
پ) تصویب پیشنهادهای ارائه شده توسط کارگروه پیگیری برای بهبود جریان گذر کالا و مسافر و افزایش جذابیت دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی؛
ت) تصویب مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی ارائه شده توسط کارگروه پیگیری؛
ث) تصویب پیشنهادهای ارائه شده توسط کارگروه پیگیری در مورد کاهش میزان مالیات ها، عوارض و هزینه های حمل و نقل و گذر کالا و مسافر از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر با استفاده گسترده از حمل و نقل چند وجهی؛
ج) تصمیم گیری در خصوص نتایج مطالعات انجام شده توسط کارگروه پیگیری با هدف کاهش میزان مالیات ها و تعرفه های فعلی که توسط طرفهای متعاهد در بنادر، پایانه های مرزی جاده ای، فرودگاهها و در مسیرهای جاده ای، دریایی و ریلی وضع گردیده است و سایر پیشنهادها.
۲- شورای هماهنگی اولین نشست خود را ظرف مدت سه ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این موافقتنامه به منظور تدوین آیین کار خود و نیز ساز و کار عملکرد کارگروه پیگیری، برگزار خواهد نمود.
۳- شورای هماهنگی حداقل سالی یک بار، به طور متناوب بر اساس حروف الفبای انگلیسی، در قلمرو طرفهای متعاهد یا بنا به درخواست هر یک از طرفهای متعاهد تشکیل جلسه خواهد داد.
۴- تصمیمات شورای هماهنگی به اتفاق آراء اتخاذ خواهد شد.
ماده ۱۰ – کارگروه پیگیری
۱- اولین جلسه کارگروه پیگیری ظرف مدت دو ماه از اولین اجلاس شورای هماهنگی تشکیل خواهد شد. متعاقباً کارگروه پیگیری نیز حداقل سالی یک بار و دقیقاً پیش از برگزاری اجلاس شورای هماهنگی یا بنا به درخواست هر یک از طرفهای متعاهد، تشکیل جلسه خواهد داد.
۲- رئیس هیأت نمایندگی هر طرف متعاهد در کارگروه پیگیری در سطح مدیرکل/ دبیر مشترک یا مقام همتراز خواهد بود. نام اعضای کارگروه پیگیری از طریق مجاری دیپلماتیک اعلام خواهد شد.
۳- زمان دقیق و محل برگزاری جلسه کارگروه پیگیری با هماهنگی کشورهای عضو، تعیین و از طریق مجاری دیپلماتیک اطلاع رسانی خواهد شد.
۴- کارگروه پیگیری دارای وظایف زیر می باشد:
الف) تعیین مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی؛
ب) مطالعه پیرامون موضوعات مربوط به مالیات ها، هزینه ها و تعرفه هایی که درحال حاضر در بنادر، راهآهن ها، جاده ها و مبادی ورودی مرزی هر طرف متعاهد اعمال گردیده و ارائه پیشنهادهایی به شورای هماهنگی به منظور افزایش جذابیت دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی؛
پ) مطالعه پیرامون موضوعات مربوط به تسهیلات حمل و نقل و زیرساخت های حمل و نقل موجود و آتی در قلمرو طرفهای متعاهد، در صورت ضرورت؛
ت) تهیه پیشنهادهایی جهت تحقق اهداف این موافقتنامه به نحوی که با قوانین ملی هر طرف متعاهد مغایرت نداشته باشد.
ث) تدوین تشریفات (پروتکل های) عملیاتی لازم مانند تشریفات (پروتکل های) مربوط به حمل و نقل و گذر، تشریفات گمرکی و امور کنسولی و بندری ظرف مدت زمان لازم مورد توافق برای حسن اجرای این موافقتنامه؛
ج) تدوین پیشنهادهایی برای یکنواخت و هماهنگ سازی سیاست های حمل و نقلی و گذری به منظور توسعه دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی، زیرساخت های حمل و نقل ضروری، پایانه های مرزی جاده ای و بنادر، ظرفیت سازی و آموزش؛
چ) تدوین پیشنهادهایی به منظور افزایش جریان کالا و مسافر گذری از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین المللی؛
ح) تهیه گزارش های ادواری و جامع در خصوص پیشرفت اجرای این موافقتنامه.
ماده ۱۱ – حل و فصل اختلاف ها
۱- هرگونه اختلاف بین هر یک از طرفهای متعاهد ناشی از تفسیر یا اجرای این موافقتنامه، از طریق مذاکره بین طرفهای متعاهد مربوط، حل و فصل خواهد شد.
۲- چنانچه طرفهای متعاهد ذی ربط در اختلاف، ظرف مدت نه ماه از شروع مذاکرات، نتوانند اختلاف را حل و فصل کنند، اختلاف به شورای هماهنگی ارجاع خواهد شد.
۳- چنانچه شورای هماهنگی نتواند اختلاف را طی مدت یک سال از زمان ارجاع به آن، حل و فصل نماید، اختلاف از طریق داوری حل و فصل خواهد شد. طرفهای متعاهد ذی ربط در اختلاف، در مورد روش داوری توافق خواهند کرد.
ماده ۱۲ – الحاق
۱- این موافقتنامه برای الحاق هر کشوری، مفتوح می باشد.
۲- هر کشوری که قصد الحاق به این موافقتنامه را داشته باشد، کشور امین اسناد و دبیرخانه را از قصد خود برای الحاق به صورت کتبی آگاه خواهد نمود.
۳- الحاق کشور درخواست کننده منوط به موافقت تمامی طرفهای مؤسس می باشد.
ماده ۱۳ – کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی
۱- جمهوری اسلامی ایران کشور امین اسناد و محل استقرار دبیرخانه دائمی این موافقتنامه خواهد بود. کشور امین اسناد نسخه های تصدیق شده این موافقتنامه را به طرفهای متعاهد ارسال خواهد نمود.
۲- دبیرخانه، طرفهای متعاهد را از الحاق یا کناره گیری هر طرف متعاهد از این موافقتنامه مطلع خواهد نمود.
ماده ۱۴ – اصلاحات
اصلاحات این موافقتنامه پس از تصویب شورای هماهنگی و با امضای تمامی طرفهای متعاهد با در نظر گرفتن ماده (۱۵) این موافقتنامه لازم الاجراء و بخش جدایی ناپذیر این موافقتنامه خواهند شد.
ماده ۱۵ – اعتبار و لازم الاجراء شدن
۱- این موافقتنامه سی روز پس از تاریخ آخرین اطلاعیه کتبی هر یک از طرفهای متعاهد به کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی از طریق مجاری دیپلماتیک مبنی بر انجام تمامی تشریفات قانونی ضروری خود، برای مدت ده سال لازم الاجراء خواهد شد. کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی، دیگر طرفهای متعاهد را از اطلاعیه مزبور آگاه خواهد ساخت.
۲- پس از مدت مزبور این موافقتنامه همچنان معتبر خواهد ماند، مگر اینکه یکی از کشورهای مؤسس قصد خود را به طور کتبی از طریق مجاری دیپلماتیک برای کناره گیری از موافقتنامه به اطلاع کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی برساند. در این صورت این موافقتنامه شش ماه بعد نسبت به آن طرف متعاهد، فسخ شده تلقی خواهد گردید.
۳- هر طرف متعاهد، غیر از طرفهای مؤسس نیز می تواند به همین روش کناره گیری نماید.
این موافقتنامه شامل یک مقدمه و پانزده ماده در تهران در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۹۵ هجری شمسی برابر با ۲۳ می ۲۰۱۶ میلادی، در سه نسخه اصلی هر یک به زبانهای فارسی، دری، پشتو، هندی و انگلیسی تنظیم گردید که تمامی آنها از اعتبار یکسان برخوردار می باشند.
برای گواهی مراتب فوق، نمایندگان تام الاختیار هر یک از طرفهای متعاهد این موافقتنامه را امضاء کرده اند. در صورت اختلاف در تفسیر، متن انگلیسی ملاک خواهد بود.
از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی
از طرف دولت جمهوری اسلامی افغانستان
دکتر محمدالله بتاش، وزیر ترانسپورت
از طرف دولت جمهوری هند
نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی، حمل و نقل جاده ای و بزرگراهها
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره منضم به متن موافقتنامه، شامل مقدمه و پانزده ماده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ یکم آذر ماه یکهزار و سیصد و نود و شش مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۲۲/۹/۱۳۹۶ به تأیید شورای نگهبان رسید.
رئیس مجلس شورای اسلامی – علی لاریجانی