شماره ۱۱۰۹۴/۳۰۰ – ۱۳۹۶/۳/۱۰
پیرو مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۷ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، موضوع ابلاغ محدوده بافت تاریخی ۱۶۸ شهر کشور، شورای عالی شهرسازی و معماری در جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۲/۱۶ مواردی را به شرح زیر مصوب نمود:
۱ـ بنابر مکاتبه شماره ۹۵۲۵۰۰/۴۱۱۰ مورخ ۱۳۹۵/۱۲/۸ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در خصوص مغایرت بند ۲ مصوبه مذکور (موضوع تصویب محدودههای تدقیق شده بافت های تاریخی توسط کمیسیون های ماده پنج)، با بند ۱۱ از ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، متن بند مذکور به شرح ذیل اصلاح می شود :
«۲. لازم است محدودههای مذکور به هنگام تهیه طرح تفصیلی بافت تاریخی ـ فرهنگی، مورد بررسی های تکمیلی قرار گرفته، تدقیق شده و به تأیید نهایی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برسد».
۲ـ ضروری است سند واحد حفاظت از بافت های تاریخی ـ فرهنگی، موضوع بند ۳ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۷، با توجه به موارد نه گانه مذکور در بند مورد اشاره، با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (معاونت میراث فرهنگی) و وزارت راه و شهرسازی (شرکت عمران و بهسازی شهری) با رعایت قوانین و مقررات حاکمیتی میراث فرهنگی، در اسرع وقت تهیه و جهت هماهنگی و رعایت در طرح‌های توسعه شهری به شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه گردد.
۳ـ نظر به جایگاه شورای عالی شهرسازی و معماری در هماهنگی طرح‌های شهرسازی، ضروری است ضوابط عمومی حفاظت از بافت های تاریخی، به منظور ابلاغ جهت رعایت در طرح‌های توسعه و عمران، ظرف مدت یک ماه، توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شود.
۴ـ در راستای تحقق بند ۳ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۷ شورای عالی شهرسازی و معماری، موضوع تدوین سندی واحد برای بافت های تاریخی ـ فرهنگی، موارد ذیل، تحت عنوان «رویکردهای کلی حفاظت و احیاء محدودههای تاریخی ـ فرهنگی»، به عنوان رویکردهای کلی تهیه سند واحد بافت های تاریخی ـ فرهنگی، به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسید .
رویکردهای کلی حفاظت و احیاء محدودههای تاریخی ـ فرهنگی:محدودههای تاریخی ـ فرهنگی به بخش یا بخش‌هایی از شهر اطلاق میشوند که منعکس کننده ارزشهای تاریخی ـ فرهنگی شهر بوده و شکل آنها، حاصل تعامل مکان (جغرافیا و بوم)، زمان (تاریخ) و باور (اعتقادات) در رابطه با انسان در یک پهنه زیستی در طول تاریخ می باشد. این محدوده ها که به لحاظ ویژگیهای شکلی، ساختاری و ارزش های تاریخی ـ فرهنگی از سایر پهنه‌های شهری متمایز، قابل تشخیص و مستلزم شناسایی بوده، توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعیین میشوند.
۱. محدودههای تاریخی ـ فرهنگی شهرها با توجه به ویژگیهای شکلی (ریخت شناسی)، عناصر و اجزاء متشکله و ساختارهای فرهنگی ـ اجتماعی شان قابل شناسایی هستند. این محدوده ها، همچنین کلیه نظامات وابسته به آنها (نظام طبیعی، قنوات و …) نیازمند توجه ویژه در نظام سیاست گذاری، برنامه‌ریزی و طرحریزی توسعه شهری هستند.
۲. اطلاق محدودههای تاریخی ـ فرهنگی به معنای توجه صرف به یک دوره از تاریخ و معطوف به گذشته های دور نیست، بلکه به تمامی پهنه های ارزشمندی اشاره دارد که حتی در دوره های متاخر برپا شده و واجد ارزش هستند.
۳. محدودههای تاریخی ـ فرهنگی شهرها، به عنوان میراث فرهنگی یک ملت، سازنده اصلی منظر تاریخی شهری، بیانگر ارزشهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی اند؛ لذا توجه توأمان به حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس و میراث فرهنگی ملموس و میراث تاریخی ـ طبیعی، در داخل بافت این محدودهها ضروری است.
۴. محدودههای تاریخی ـ فرهنگی، به منزله بخشی جداییناپذیر از پیکره و استخوان بندی شهر امروزند؛ لذا پرداختن به موضوع حفاظت و احیاءاین پهنه‌های ارزشمند، باید با رویکردی جامع نگر در مقیاس شهر و سرزمین پیرامونی مورد توجه قرار گیرد. این رویکرد بایستی متضمن تقویت و استمرار رابطه همه جانبه محدوده ها با کل شهر باشد. این محدوده ها واجد آموزه ها و ویژگی های قابل تسری به بخش های جدید توسعه شهری هستند.
۵. محدودههای تاریخی ـ فرهنگی، به منزله پهنه های در بردارنده عناصر و مجموعه های تاریخی و ارزشمند، باشبکه ای از معابر در هم تنیده که ساختار و سازمان فضایی بافت را تشکیل میدهد، شناخته می شوند. این بافت ها دارای فضاهای عمومی ویژه ای هستندکه همواره مکان رویدادها و قلمرو تعاملات اجتماعی بوده اند. محلات قدیمی و تاریخی نیز، پهنه های سکونت را در این محدوده ها تعریف میکنند؛ لذا حفاظت از اصالت و یکپارچگی در همه ابعاد در فرایندحفاظت و احیاء این محدودهها ضروری است.
۶. حفاظت و احیاء محدودههای تاریخی ـ فرهنگی فرایندی جامع، تدریجی و پیوسته از مجموع اقدامات کالبدی و غیرکالبدی با تاکید بر ساختارهای فرهنگی ـ اجتماعی زمینه است. اقدامات مقطعی، پروژه محور و صرفاً کالبدی، به تنهایی پاسخگوی مشکلات نبوده بلکه حفظ و احیاء این پهنه های ارزشمند، ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان و حضور جریان حیات شهری در آن در پی فرایندی گام به گام، برنامه محور و خرد مقیاس در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی با تاکید مضاعف بر نقش اقدامات غیر کالبدی میسر می‌شود.
۷. محدودههای تاریخی ـ فرهنگی شهرها، مجموعه ای یکپارچه است که هرگونه مداخله در آن، به ویژه مداخله کالبدی از جمله تخریب بناها، تعریض گذرها، افزایش ارتفاع، افزایش تراکم جمعیتی و … وحدت آن را مخدوش و موجب از میان رفتن هویت و شواهد ناظر بر ارزش های تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی بوده و امکان بازشناسی ارزش های نهفته آن را از میان خواهد برد.
۸. نظر به غنای فرهنگی و اقلیمی و سرزمینی، مکاشفه دقیق ارزش های زمینه ضروری بوده تا در تدوین راهبردها، سیاست ها و همچنین برنامه های حفاظت و احیاء مورد توجه قرار گیرد.
۹. اعطای کاربری و نقش جدید به منظور بهره برداری مجدد از بناهای تاریخی، با رعایت اصالت و یکپارچگی اثر و با حفظ کاربری غالب بافت تاریخی به عنوان یکی از سیاست های کلیدی برنامه های حفاظت و احیاء محسوب می شودکه ضمن تقویت حس تعلق به مکان نزد شهروندان و ایفای نقشی مهم در شکوفایی اقتصاد محلی، می تواند به عنوان یک محرک توسعه حفاظت محور در بافت پیرامونی عمل نماید.
۱۰. فرایند حفاظت و احیاء محدودههای تاریخی ـ فرهنگی، به عنوان موضوعی چند وجهی و فرابخشی، نیازمند مشارکت و حضور تمامی دستگاه ها و کنشگران مرتبط و موثر، متشکل از دستگاه ها و نهادهای ذیربط، نمایندگان سازمان های مردم نهاد و دانشگاهیان است.
۱۱. با توجه به نقش محوری ساکنان در فرایند حفاظت و احیاء و به منظور جلب مشارکت همه جانبه آنان، ضروری است طرح‌ها و برنامه های این محدوده ها با محوریت ساختارهای فرهنگی ـ اجتماعی ساکنان و شناخت دقیق مختصات حیات شهری، با رویکرد توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی، شرایط رابرای حضور و مشارکت ساکنان فراهم نمایند.
۱۲. ضمن تأکید بر نقش محوری مدیریت شهری (شوراها و شهرداری ها) و با توجه به ضرورت ایجاد یک فضای مدیریتی هماهنگ، یکپارچه و با اختیارات جامع و کافی، و همچنین نظر به تاکید ماده ۱۱۵ قانون برنامه چهارم و آیین‌نامه اجرائی آن، مدیریت تخصصی و یکپارچه در امر حفاظت و احیاء محدودههای تاریخی ـ فرهنگی متناسب با ظرفیت و توان هر شهربایستی در دستور کار قرار گیرد.
۱۳. با توجه به لزوم تعمیم و ترویج این رویکرد، نهادینه کردن آن از طریق آموزش، گفتمان سازی، اطلاع رسانی و فعالیتهای فرهنگی ـ ترویجی در کلیه ابعاد و سطوح مختلف حرفه، نظام مدیریت و جامعه دانشگاهی، و عموم مردم ضروری است. مراتب جهت استحضار و صدوردستور انعکاس و اقدام اعلام می شود.
معاون معماری و شهرسازی و دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی ـ پیروز حناچی