شماره ۹۵/۶۰۲۸/دش – ۱۳۹۵/۴/۱
احتراماً به پیوست «طرح ملی حفظ قرآن کریم» که در جلسه بیست و پنجم و بیست و نهم مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۲ و ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای توسعه فرهنگ قرآنی به تصویب رسیده است جهت اجرا ابلاغ میگردد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی
محمدرضا مخبر دزفولی
در اجرای مواد ۱ و ۲ و بندهای چهار و شش ماده ۴ منشور توسعه فرهنگ قرآنی، در جلسه بیست و پنجم و بیست و نهم مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۲ و ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای توسعه فرهنگ قرآنی «طرح ملی حفظ قرآن کریم» به شرح ذیل به تصویب رسید:
بسم الله الرحمن الرحیم یکی از چیزهایی که میتواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی بدارد، حفظ قرآن است. ما حافظ قرآن کم داریم. من قبلاً گفتم که در کشور ما حداقل باید یک میلیون نفر حافظ قرآن باشند ـ حالا یک میلیون که عدد کمی است نسبت به این جمعیتی که ما داریم- اما حالا چون دوستان الحمدللَّه یک مقدماتی فراهم کرده اند، کارهایی را مشغول شدهاند و دارند برنامههایی را فراهم میکنند برای اینکه انشاءالله حفظ راه بیفتد، ما هم امیدمان بیشتر شده و به جای یک میلیون، میگوییم:ان شاء الله ما باید ده میلیون حافظ داشته باشیم.
رهبر معظم انقلاب ۱۳۹۰/۵/۱۱
مقدمه
تحقق آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در گرو فراگیر شدن فرهنگ قرآنی در سطوح مختلف نظام و جامعه اسلامی است. توسعه این فرهنگ به معنای تعمیم و تعمیق ایمان، شناخت و ارتباط و انس با قرآن و عمل به آموزه های قرآن توسط آحاد جامعه و مسئولان نظام است. این مهم مستلزم تعلیم قرآن به همه افراد جامعه است و ترویج فرهنگ حفظ قرآن و افزایش تعداد حافظان کلام وحی در کشور یکی از مهمترین راهبردها در این تعلیم است. توجه به شیوه تعلیم در سیره و تذکر مقام معظم رهبری (مدظله) نسبت به اهمیت حفظ قرآن و کمبود جدی حافظان قرآن در جامعه اسلامی ایران و تصریح ایشان بر ضرورت وجود حداقل ده میلیون نفر حافظ قرآن در کشور می تواند اهمیت توجه به این راهبرد را گوشزد کند. دستیابی به این هدف نیازمند همت و اراده ملی و برنامه ریزی صحیح است. طرح ملی حفظ قرآن، اصول، رویکردها، راهبردها و اقدامات لازم برای تحقق مطالبه مقام معظم رهبری مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن در کشور را تبیین نموده است. این طرح ملی با نگاه سلسله مراتبی ذیل سند راهبردی توسعه آموزش عمومی قرآن موضوع ماده ۴ قانون برنامه پنجم جمهوری اسلامی ایران تعریف می شود؛ اگر چه این طرح ارتباط وثیقی با حوزه های تبلیغ و ترویج، و پژوهش و آموزش عالی و مدیریت کلان توسعه فرهنگ قرآنی دارد.
تعاریف
حفظ قرآن: به یاد سپاری آیات قرآن و نگاهداشت و جلوگیری از فراموشی آیاتی که در فرآیند تعلّم به حافظه سپرده شده است.حافظ قرآن: فردی که توانایی دارد همه یا بخش قابل توجهی از آیات قرآن را به صورت صحیح و روان با تلفظ عربی حروف و حرکات در حد تمایز همراه با درک معنای ظاهری آیات از بر بخواند.چشماندازدر افق ۱۴۱۴، حفظ قرآن کریم، امری فراگیر بین تمامی اقشار جامعه اسلامی ایران خواهد بود؛ به گونه‌ای که تعداد حافظان قرآن کریم در کشور به ۱۰ میلیون نفر خواهد رسید. برنامههای آموزشی و محافل حفظ در سراسر کشور برپا شده و استفاده از آیات قرآن کریم در گفتگوها و تعاملات روزمره عموم و فرهیختگان رایج خواهد شد.
اصول و رویکردهای اساسی
۱. هدف از حفظ قرآن، افزایش «ایمان»، «شناخت»، «انس» و «عمل» به قرآن است. حفظ راهی برای قرائت مستمر و عمل به آیات قرآن است. لذا ضرورت دارد در برنامه های تربیت حافظ، به فهم قرآن کریم توجه ویژه شود.
۲. لازم است تا پایان سند چشمانداز در ۱۴۰۴ کلیه ظرفیتها برای ترویج و فرهنگسازی حفظ قرآن به کار گرفته شود و سامانهها و سازوکارهای اجرای طرح ملی، مستقر و حدود یکسوم از چشمانداز طرح (۳/۵ میلیون حافظ کل قرآن) محقق شود.
۳. تربیت حافظان مبلّغ و حرفهای قرآن برای حضور و ارائه برنامه در محافل تبلیغی ترویجی داخلی و بینالمللی امری لازم است اما در این طرح منظور از ۱۰ میلیون حافظ قرآن چنین سطحی از تسلّط بر حفظ نیست.
۴. نیل به ۱۰ میلیون حافظ قرآن، بدون ایجاد تحول اساسی در سبک زندگی فردی و اجتماعی و رویکردهای مدیریتی ممکن نیست. ابعاد این تحول در نوع نگاه به قرآن، چگونگی نقشآفرینی اجتماعی و مرجعیت قرآن در زندگی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۵. برنامه ها و روش های ترویج و آموزش حفظ قرآن بر اساس تفاوت در ظرفیت و امکانات افراد اجتماع، میبایست از کثرت و تنوع برخوردار باشد بنابراین لازم است راهبردها و اقدامات اختصاصی برای گروه های مختلف لحاظ شود.
۶. قدم نخست در حفظ قرآن، اعتقاد و باور به اهمیت و انگیزه برای حفظ است. لذا در فعالیتهای اجرایی باید به ترویج جایگاه و انگیزه سازی برای حفظ توجه ویژه شود.
۷. گرچه بکارگیری انگیزاننده های مادی برای آغاز حفظ قرآن و استقامت در آن مناسب است امّا برنامهریزی ها باید به گونه ای باشد که این انگیزاننده ها بر انگیزه های معنوی و قصد قربت افراد غلبه نیابد و در نگاه سایر اقشار شائبه غلبه انگیزه های مادی بر انگیزه های معنوی را ایجاد نکند.
۸. در واگذاری مسئولیتهای آموزشی و فرهنگی نظام اسلامی مراتب حفظ قرآن به عنوان یکی از اولویتهای مهم تلقی شده و احراز آن در فرآیندهای ارزشیابی و انتصاب مدنظر قرار گیرد. در مورد سایر مسئولیتها نیز این عامل به عنوان یکی از ارزشها در نظر گرفته شود.
۹. در برنامهریزی و فضاسازی برای رواج حفظ علاوه بر پرهیز از اجبار و اکراه باید بهگونهای عمل کرد که افراد در عین آزادی و اختیار نسبت به حفظ قرآن انگیزه پیدا کنند.
۱۰. حفظ قرآن باید به یک موضوع فرهنگی رایج در جامعه تبدیل شود و منحصر در مراکز، رشتهها و گروههای خاصی نباشد.
۱۱. برای ترویج و توسعه پایدار حفظ قرآن در جامعه باید به نیروهای مردمی و اجتماعی متکی بود و نقش حاکمیت در مقام سیاستگذاری و حمایت با پرهیز از تصدی گری (غیر از نظام رسمی آموزش عمومی و عالی) و ایجاد ساختارهای جدید باشد.
۱۲. حافظ قرآن باید به اخلاق قرآنی آراسته و دور از آفتهای تکبر و تفاخر باشد. لذا در برنامه ریزی ها علاوه بر توجه به آداب حفظ و رشد اخلاقی حفاظ باید در حمایتها، چهره سازیها و تعاملات اجتماعی به این آسیب ها توجه داشت.
راهبردهای کلان
۱. ترویج و گسترش حفظ در خانوادهها
۲. ترویج و گسترش حفظ قرآن در مدارس و مراکز وابسته به آموزش و پرورش
۳. ترویج و گسترش حفظ قرآن در مراکز آموزش عالی حوزوی و دانشگاهی
۴. ترویج و گسترش حفظ قرآن در نهادها و دستگاه های دولتی و عمومی
۵. ترویج و گسترش حفظ قرآن در بخش خصوصی و مجموعه ها و مؤسسات مردم نهاد و گروه های اجتماعی
۶. توسعه محصولات و خدمات آموزشی فرهنگی مرتبط با حفظ قرآن
۷. تبلیغ و ترویج حفظ در فضاهای اجتماعی و رسانه ای مختلف۸. طراحی و ایجاد ساز و کارها و ساختارهای پشتیبان اجرای طرح ملی حفظ
راهبردهای ملی
۱. فراهم کردن زمینه و فرصت لازم برای والدین به ویژه مادران و زنان خانه دار جهت حفظ قرآن کریم
۲. تشویق و زمینه سازی برای آشنایی کودکان زیر هفت سال با قرآن و شروع حفظ از این سنین
۳. هدایت مدارس به ویژه مدارس ابتدایی برای برگزاری دوره ها و کلاس های حفظ قرآن
۴. تربیت معلم و مربی حفظ قرآن و ایجاد تسهیلات و ساز و کارهای لازم برای حضور حافظان قرآن در مدیریت مدارس و تدریس با تمرکز بر مراکز پیش دبستانی و دبستان
۵. توسعه برنامه ها، مسابقات و رویدادهای مرتبط با حفظ قرآن در آموزش و پرورش
۶. توسعه پژوهش در حوزه حفظ قرآن و تربیت حافظ
۷. ارتقای جایگاه حفظ و حافظان قرآن در فرایندهای آموزشی، ارزیابی و ارتقاء اساتید و دانشجویان در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی
۸. ترویج حفظ قرآن در حوزه های علمیه از طریق افزایش سهم محتوای مبتنی بر حفظ قرآن و تعیین مشوقهایی برای طلاب حافظ
۹. تشویق کارمندان دستگاه ها و نهادهای کشوری و لشکری به حفظ قرآن از طریق تعیین امتیازات و تشویق های مادی و معنوی
۱۰. استفاده از فرصت خدمت مقدس سربازی برای ترویج و گسترش حفظ قرآن
۱۱. توسعه مؤسسات مردمی و خصوصی فعال در حفظ قرآن از طریق تعیین تسهیلات و مشوقهای تشکیل و اداره آنها
۱۲. ترویج و گسترش جلسات حفظ قرآن مردمی و هدایت جلسات و هیئات مختلف به سمت حفظ قرآن
۱۳. ترغیب شرکتها و مؤسسات خصوصی و مردمی غیرقرآنی به حفظ و استفاده از حافظان قرآن
۱۴. طراحی ساز و کارهایی جهت ارتقای جایگاه اجتماعی و تکریم حافظان قرآن در جامعه
۱۵. حمایت از تولید محصولات محتوایی مورد استفاده در آموزش حفظ قرآن کریم
۱۶. زمینهسازی برای گسترش محصولات نرم افزاری و سخت افزاری با کیفیت در حوزه حفظ قرآن
۱۷. ترویج و توسعه محتوا و خدمات مرتبط با حفظ قرآن در فضای مجازی
۱۸. تولید برنامه های رادیویی و تلویزیونی برای ترویج حفظ قرآن و تبیین جایگاه آن
۱۹. تبلیغ و ترویج اهمیت و اثرات حفظ قرآن در تبلیغات محیطی و شهری
۲۰. تکریم حافظان قرآن و الگو سازی ایشان برای اقشار مختلف جامعه
۲۱. فراهم کردن زمینه آموزش عمومی حفظ با استفاده از ظرفیت صدا و سیما
۲۲. فراهم کردن امکان تبلیغ ارزان قیمت مؤسسات، محصولات و خدمات مرتبط با حفظ قرآن در رسانه های مختلف
۲۳. استفاده از ظرفیت گروه ها و تشکل های مذهبی برای تبلیغ و ترویج حفظ قرآن کریم
۲۴. ارزیابی مستمر و دقیق حافظان و مؤسسات حفظ از طریق طراحی و ایجاد ساختارها و ساز و کارهای ارزشیابی مناسب
۲۵. ساماندهی اطلاعات و محتوای موجود در حوزه حفظ قرآن در کشور از طریق ایجاد پایگاه های داده و ساختارهای اطلاعاتی مورد نیاز برای توسعه و ترویج حفظ قرآن
۲۶. طراحی و ایجاد سامانهها و ساز و کارهای برنامه ریزی و بودجه ریزی هماهنگ و یکپارچه جهت اجرایی شدن طرح ملی
چارچوب نهادی و اجرایی
الف. سیاستگذاری و نظارت راهبردیسیاستگذاری، نظارت راهبردی و روزآمد سازی طرح ملی حفظ بر عهده شورای توسعه فرهنگ قرآنی است.
ب. برنامهریزی، هماهنگی، نظارت و ارزیابی اجرای طرح ملی حفظ قرآن کریمبه منظور برنامه ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزیابی بر اجرای طرح ملی حفظ قرآن کریم، ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم تحت نظر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل می شود.
ج. فرهنگ سازی و اجراوزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر وزارتخانه ها، نهادها و دستگاه های اجرایی، تبلیغی و فرهنگی کشور، در فرایند اجرایی کردن و فرهنگ سازی طرح ملی با ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم همکاری می کنند. تمامی دستگاههای اجرایی موظفند در چارچوب این طرح، برنامههای خود را جهت بررسی و یکپارچهسازی و تصویب به ستاد ارسال نمایند و در دورههای زمانی معین، نتایج حاصل از اجرای برنامهها را به ستاد گزارش دهند.
د. الزامات اجرایی
شورای توسعه فرهنگ قرآنی موظف است ظرف مدت حداکثر سه ماه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم را با محوریت وظایف ذیل تشکیل دهد:
۱. هماهنگی و هدایت تعاملات و ارتباطات دستگاه های مختلف و اجزای مختلف جامعه در راستای تحقق چشم انداز طرح ملی
۲. تشکیل کمیته ها و کارگروه های تخصصی متشکل از دستگاه های مسئول و مؤسسات فعال در زمینه حفظ برای برنامه ریزی و هماهنگی اقدامات و فعالیتها
۳. تدوین اهداف بخشی و زمانی متناسب با بخشهای مختلف جامعه و تعیین شاخصهای ارزیابی
۴. تدوین اقدامات و تهیه شناسنامه اقدامات (شامل اهداف، سیاست ها و الزامات اجرایی، شاخص های عملکردی، تقسیم وظایف کلان، بودجه) و برنامه اجرایی سالانه متناسب با آن
۵. ارزیابی مستمر و به روز رسانی دوره ای طرح ملی با توجه به شرایط و نتایج حاصل از اجرای آن در راستای تحقق چشم انداز تعیین شده و ارائه گزارش سالانه به شورای توسعه فرهنگ قرآنی
۶. تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح از طریق بودجه سنواتی و بودجه های قرآنی و فرهنگی دستگاه های مختلف و طراحی ساز و کارهای تشویقی جهت جلب مشارکتهای مردمی و بخش خصوصی
تبصره ـ ترکیب ستاد راهبری و تشکیلات آن در مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به تصویب می‌رسد.