شماره ۱۶۰۳۳۲/ت۴۱۰۷۴هـ – ۱۶/۱۰/۱۳۹۲
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲۷ بنا به پیشنهاد شماره ۳۲۸۵۰/۰۲۰ مورخ ۲۱/۱۰/۱۳۹۱ وزارت جهاد کشاورزی و به استناد تبصره ماده (۱۴۸) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ـ برنامه بهینه سازی پایش، حفظ، بهره برداری و مدیریت جنگل های کشور را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده ۱ـ در این تصویب‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف ـ بهره برداری از جنگل: استفاده از ظرفیت های قابل تحمل اکولوژیکی و اقتصادی در چارچوب مدیریت پایدار جنگل ها.
ب ـ پارک جنگلی: مجموعه جنگلی طبیعی یا دست کاشت با محدوده معین که به دلیل موقعیت مکانی مناسب و قابلیت های طبیعی و جذابیت ها برای تأمین هدف های تفریحی، گردشگری، تفرجی، زیست محیطی و حفاظتی، مدیریت و استفاده می شود و به سه دسته پارک جنگلی طبیعی، طبیعت و دست کاشت تقسیم می گردد.
ج ـ جنگل حفاظتی: جنگلی که به علت شرایط خاص رویشگاه از قبیل شیب، حساسیت خاک به فرسایش، استعداد زمین به لغزش و رانش، خطر نابودی ذخایر جنگلی و بوم ساخت های (اکوسیستم) جنگل، حفظ منظر، زمین آبی و نظایر آن تحت مدیریت خاص قرار می گیرد.
دـ محصولات غیرچوبی: محصولاتی از قبیل ریشه، برگ، صمغ، مان، گال و پوست گونه های جنگلی.
هـ ـ برنامه ملی جنگلی: برنامه ای شامل محورهای کلی طرح‌های مدیریت منابع جنگلی و ارتباط آن با سایر فعالیت ها در سطح ملی و منطقه ای به منظور اعمال مدیریت پایدار جنگل.
وـ طرح مدیریت منابع جنگلی: سند مدونی از مجموعه فعالیت های اجرایی مرتبط با هم که براساس شاخص ها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل برحسب زمان و مکان برای محدود ه ای از جنگل تهیه می گردد.
ماده ۲ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است بهره برداری از جنگل های کشور را در چارچوب طرح مدیریت منابع جنگلی براساس شاخص ها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل به شرح پیوست که تأیید شده به مهر «دفتر هیأت دولت» است، ساماندهی نماید.
تبصره ۱ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و وزارت صنعت، معدن و تجارت، بسته های اجرایی حصول شاخص ها و نشانگرهای موضوع این ماده را ظرف یک سال تهیه و اجرا نماید.
تبصره ۲ـ بهره برداری از جنگل هایی که تحت پوشش طرح‌های مدیریت منابع جنگلی نیستند تا زمانی که برای آنها طرح مدیریت منابع جنگلی تهیه و اجرا نشده است، تابع قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع ـ مصوب ۱۳۴۶ـ و اصلاحات بعدی آن می باشد.
ماده ۳ـ بهره برداری از محصولات غیرچوبی صرفاً براساس تبصره (۷) الحاقی به ماده (۳) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع ـ مصوب ۱۳۷۶ـ مجاز می باشد.
ماده ۴ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است برنامه ملی جنگل های کشور را متناسب با شرایط رویشی مناطق پنجگانه (هیرکانی، ارسبارانی، زاگرسی، ایران تورانی و خلیج فارس و عمانی) با تأکید بر اصل حفاظت و توسعه پایدار ظرف یک سال تهیه و به هی أت وزیران ارئه نماید.
ماده ۵ ـ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است با همکاری سازمان های جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و حفاظت محیط زیست نسبت به تعیین و ثبت یک منطقه در هر یک از مناطق رویشی پنجگانه جنگل های کشور به عنوان میراث طبیعی ملی و جهانی در چارچوب قوانین مربوط مبادرت نماید.
تبصره ـ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است منابع مورد نیاز برای اجرای این ماده را از محل بودجه عمومی، ردیف های درآمد ـ هزینه و سایر منابع در اختیار تأمین نماید.
ماده ۶ ـ سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است اجرای طرح‌های جنگلداری در شمال کشور را به نحوی برنامه‌ریزی و مدیریت نماید که چوب حاصل از بهره برداری جنگل، صرفاً از درختان آسیب دیده (شکسته، افتاده، ریشه کن، آفت زده) و عملیات پرورشی تأمین گردد.
ماده ۷ـ به منظور کاهش فشار جنگل نشینان و روستاهای حاشیه جنگل بر منابع جنگلی و جایگزینی سوخت های فسیلی به جای چوب و هیزم، وزارت نفت موظف است با همکاری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به نحوی برنامه‌ریزی نماید که واحدهای توزیع نفت و گاز مایع به منظور دسترسی آسانتر ساکنان روستاهای بالای بیست خانوار به سوخت های فسیلی در مکانهای مناسب مستقر شوند.
ماده ۸ ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است نقشه جنگل های کشور را مبتنی بر استانداردهای حدنگاری (کاداستر) تهیه و با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسبت به اخذ سند مالکیت آن با احداث خط تنسیق و تعیین مرز حایل انفال و مستثنیات اشخاص اقدام نموده و همزمان با همکاری وزارتخانه های راه و شهرسازی و کشور با ایجاد سامانه مناسب نسبت به کنترل مساحت جنگل ها و پیشگیری از تخلفات مربوط اقدام نماید.
ماده ۹ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است منابع مورد نیاز برای اجرای این تصویب‌نامه را از محل بودجه عمومی، ردیف های درآمد ـ هزینه و سایر منابع در اختیار تأمین نماید.
ماده ۱۰ـ وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مسئول نظارت بر حسن اجرای این تصویب‌نامه موظف است گزارش روند اجرای آن را به صورت سالانه به هیأت وزیران ارائه نماید.
معاون اول رئیس جمهور ـ اسحاق جهانگیری
پیوست
شاخص ها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل
شاخص ۱ـ وسعت (مساحت جنگل ها)
۱ـ۱ـ مساحت و درصد منابع و اکوسیستم های جنگلی و سایر اراضی جنگلی نسبت به مساحت کشور و تغییرات مساحت آنها در یک بازه زمانی (سال مبنا ۱۳۸۹) با تعیین مرز جنگل.
۱ـ۲ـ مساحت و درصدی از جنگل ها که تحت تأثیر عوامل ذیل می باشند: آتش سوزی؛ آفات و امراض؛ خشکسالی؛ طوفان؛ دخالت های انسانی.
۱ـ۳ـ مساحت و درصد مناطق رویشی پنجگانه (هیرکانی ـ ارسبارانی ـ زاگرسی ـ ایران تورانی ـ خلیج فارس و عمانی) نسبت به مساحت کشور.
۱ـ۳ـ۱ـ سطح جنگل ها با تراکم بالای ۵ درصد تاج پوشش (مبنای محاسبه تراکم در جنگل های هیرکانی تاج پوشش بالای ۱۰ درصد می باشد).
۱ـ۳ـ.۲ـ مساحت اراضی جنگلی (۱ تا ۵ درصد تاج پوشش).
۱ـ۳ـ۳ـ مساحت احیاء و بازسازی جنگل ها.
۱ـ۳ـ۴ـ مساحت توسعه جنگل.
۱ـ۳ـ۵ ـ مساحت درختکاری.
۱ـ۳ـ۶ ـ مساحت پارک های جنگلی دست کاشت.
۱ـ۳ـ۷ـ مساحت زراعت چوب.
۱ـ۳ـ۸ ـ سطح طرح‌های جنگلداری.
۱ـ۳ـ۹ـ سطح پارک های جنگلی طبیعی.
۱ـ۳ـ۱۰ـ سطح ذخیره گاه های جنگلی.
۱ـ۳ـ۱۰ـ۱ـ مساحت و درصد جنگل اختصاص یافته به حفاظت از حوزه های آبخیز.
۱ـ۳ـ۱۱ـ سطح پارک های جنگلی دریایی (مانگروها).
۱ـ۳ـ۱۲ـ سطح مناطق چهارگانه جنگلی، مناطق شکار ممنوع و زیست بوم های حساس.
۱ـ۳ـ۱۳ـ سطح ذخیره گاه های زیست کره.
۱ـ۳ـ۱۴ـ سطح بیشه زارها.
۱ـ۳ـ۱۵ـ سطح جنگل های بکر.
۱ـ۳ـ۱۵ـ۱ـ مساحت قطعات شاهد در طرح‌های مدیریت منابع جنگلی.
۱ـ۳ـ۱۶ـ سطح جنگل های حفاظتی.
۱ـ۳ـ۱۷ـ سطح ذخیره گاه های ژنتیکی.
۱ـ۳ـ ۱۸ـ سطح جنگل های ثبت میراث طبیعی.
۱ـ۴ـ متوسط سرانه جنگل.
۱ـ۵ ـ متوسط سرانه پارک جنگلی.
شاخص ۲ـ نقش اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی جنگل ها:
۲ـ۱ ـ ارزش و میزان سرمایه گذاری در بخش جنگل.
۲ـ۱ـ۱ـ بخش تحقیقات، توسعه، آموزش و ترویج.
۲ـ۲ـ ارزش و میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته به تولیدات جنگل.
۲ـ۳ـ تراز تجاری محصولات جنگل.
۲ـ۳ـ۱ـ ارزش تولید، مصرف، واردات و صادرات تولیدات غیرچوبی و چوبی.
۲ـ۴ـ ارزش اقتصادی محصولات و خدمات جنگل ها.
۲ـ۵ ـ سهم بخش جنگل در تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) .
۲ـ۵ ـ۱ـ سهم تولیدات چوبی، غیرچوبی، خدمات جنگل.
۲ـ۶ ـ سهم و نقش بخش جنگل در توسعه امنیت غذایی.
۲ـ۷ـ سهم و نقش بخش جنگل در ایجاد اشتغال.
۲ـ۸ ـ میزان رفاه جوامع وابسته به جنگل و سهم جنگل در آن.
۲ـ۹ـ نرخ مشارکت سازمان های دولتی و غیردولتی، رسانه های ارتباط جمعی در حفاظت و مدیریت جنگل.
۲ـ۱۰ـ میزان و سهم مشارکت جوامع محلی به ویژه زنان و جوانان در حفاظت و توسعه جنگل.
۲ـ۱۱ـ ارتقای نقش ساختارهای اجتماعی جوامع محلی و نظام های عرفی در مدیریت جنگل.
۲ـ۱۲ـ جمعیت جوامع محلی وابسته به جنگل (نرخ رشد، نرخ مهاجرت، تراکم جمعیت).
۲ـ۱۳ـ سهم جنگل در فرهنگ عامه (دانش بومی، باورهای محلی) و آموزش عمومی با تأکید بر ارزش های اسلامی.
۲ـ۱۴ـ متوسط سرانه نیاز چوب.
۲ـ ۱۵ـ افزایش بهره‌وری نظام های بهره برداری از جنگل.
۲ـ۱۶ـ درصد مصرف انرژی از منابع تجدیدشونده جنگل نسبت به مصرف کل انرژی.
شاخص ۳ـ حفاظت از تنوع زیستی در جنگل ها
۳ـ۱ـ تنوع اکوسیستم.
۳ـ۲ـ تنوع گونه.
۳ـ۳ـ تنوع ژنتیکی.
۳ـ۴ـ تنوع تیپ های جنگلی.
۳ـ۵ ـ وسعت توده های آمیخته.
۳ـ۶ ـ موجودی حجمی خشکه دارها.
شاخص ۴ـ ظرفیت تولیدی جنگل
۴ـ۱ـ میزان رویه زمینی جنگل.
۴ـ۲ـ میزان رویش.
۴ـ۳ـ میزان برداشت چوب.
۴ـ۳ـ۱ـ نسبت حجم برداشت چوب به امکان برداشت پایدار.
۴ـ۴ـ میزان تولید محصولات غیرچوبی.
۴ـ۵ ـ میزان برداشت محصولات غیرچوبی.
۴ـ۶ ـ میزان خدمات اکوتوریسم (تفرجگاه ها، پارک ها و…).
۴ـ۷ـ ارزش خدمات ثانویه (پرورش ماهی، زنبورداری، تولید قارچ و…).
۴ـ۸ ـ متوسط سرانه مصرف چوب.
۴ـ۹ـ میزان تراکم جاده های جنگلی در هکتار.
۴ـ۱۰ـ خسارت ناشی از چرای دام در تجدید حیات.
شاخص ۵ ـ نقش و کارکردهای جنگل در چرخه جهانی اکولوژیک
۵ ـ۱ـ میزان زیست جرم و ترسیب کربن در جنگل های طبیعی و دست کاشت و درختکاری ها.
۵ ـ۲ـ نقش جنگل ها در کاهش و کنترل تغییرات اقلیمی.
۵ ـ۳ـ نقش جنگل های لبه (جنگل های حاشیه ای) در بهبود فرایندهای اکولوژیک.
۵ ـ۴ـ نقش ژئوپلتیک جنگل های مرزی در ایجاد امنیت کشورهای همسایه.
شاخص ۶ ـ نقش جنگل ها در حفاظت از آب و خاک و ارزش های زیست محیطی
۶ ـ۱ـ نقش جنگل ها در کاهش و کنترل فرسایش، افزایش حاصلخیزی و حفاظت خاک.
۶ ـ۲ـ نقش جنگل ها در کمیت و کیفیت منابع آب.
۶ ـ۳ـ نقش جنگل ها در ارتقای امنیت زیستی.
۶ ـ۴ـ نرخ رسوب، حاصلخیزی (ملی، مناطق رویشی، حوزه آبخیز).
۶ ـ ۵ ـ کاهش آلودگی هوا و ریزگردها.
۶ ـ۶ ـ مقدار خاک شسته شده.
۶ ـ۷ـ تعداد آبکندها و آبراهه ها.
۶ ـ ۸ ـ سطح و درصد اراضی جنگلی با تخریب شدید خاک.
۶ ـ۹ـ سطح دامنه های فرسایش یافته که توسط جنگل کاری یا بوته کاری احیاء می شود.
شاخص ۷ـ قوانین و ساختار سازمانی
۷ـ۱ـ به روزآوری و کارآمدی سیاست ملی، قوانین و مقررات بخش جنگل.
۷ـ۲ـ کارآمدی ساختار سازمانی و منابع مالی و همکاری های بین بخشی.
۷ـ۳ـ اتخاذ تدابیر لازم جهت جلب مشارکت مردمی، اثربخشی ظرفیت ها و دستاوردهای تحقیقاتی، آموزشی و ترویجی و به کارگیری تخصص، فناوری های نوین، دانش روز و دانش بومی.
۷ـ۴ـ ایجاد هویت حقوقی مستقل برای دبیرخانه کشورهای پوشش کم جنگل (LFCC) .
۷ـ۵ ـ استفاده از ظرفیت کنوانسیون ها و طرح‌ها و پروژه های بین المللی.