شماره ۴۴۳۵۱/ت۴۸۹۲۳ن – ۱۳۹۲/۲/۲۸
تصمیم نمایندگان ویژه رئیس جمهور در کارگروه احیا و توسعه نظام طب سنتی به استناد اصل یکصد و بیست و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر برای اجرا ابلاغ می شود:
۱ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است به استناد تبصره (۳) ماده (۵۷) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ـ نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید. معاون طب سنتی ایرانی ـ اسلامی قائم مقام وزیر در امور طب سنتی ایرانی ـ اسلامی می باشد.
۲ـ کارگروه یاد شده به شورای عالی سیاستگذاری طب سنتی ایرانی ـ اسلامی تغییرنام و دبیرخانه آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی) می باشد.
۳ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است نسبت به ایجاد و راه اندازی دانشگاه علوم پزشکی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید.
۴ ـ سند توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به شرح متن پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیئت دولت است، تعیین می گردد.
دستگاههای اجرایی موظفند نسبت به اجرای تصمیمات مربوط مطابق برنامه زمان بندی شده اقدام و نتیجه را هر سه ماه یکبار به دبیرخانه شورا گزارش نمایند.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمدرضا رحیمی
سند توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی
مقدمه
طب سنتی ایران، میراث گرانقدر بجای مانده از تلاش حکیمانه، تحقیقات عالمانه و تجارب ارزشمند هزاران دانشمند و حکیم دوران های گذشته به ویژه دوران ۱۴۰۰ ساله تمدن اسلامی است که نه تنها در دوران گذشته بلکه برای دنیای امروز و فردا نیز در این دریای پهناور، گوهرهای درخشان و ناسفته فراوانی وجود دارد.احیاء طب سنتی با جمع آوری، طبقه بندی، بررسی و ارزیابی این میراث عظیم، نه تنها واپسگرایی نیست، بلکه گامی اساسی در دستیابی به دانش مستحکم و تأمین حداکثر سلامت برای آحاد مردم و بهره گیری های رو به تزاید و پرثمر از اعتماد بنفس ملی برخاسته از این حرکت است.اینک که به یاری پروردگار، پس از سالهای طولانی، بار دیگر دروازه های ورود به عرصه قانونمند آموزش، پژوهش و ارائه خدمات طب سنتی به روی گروهی از فرهیختگان برگزیده میهن اسلامی ما گشوده شده است، ضرورت ساماندهی جدّی ابعاد مختلف کاربرد طب سنتی در تمام مراحل آن بخوبی احساس می شود لذا تدوین «منشور احیاء و کاربرد طب سنتی» با چنین انگیزه و هدفی صورت می گیرد.
چشم انداز و مأموریت
چشم انداز
معاونت طب سنتی ایران برای توسعه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در راستای اسناد چشم انداز، ایران ۱۴۰۴ و براساس نقشه جامع علمی، تحقیقاتی کشور و با تکیه بر آموزه های ارزشمند اسلامی و تاریخ افتخارآمیز ایران زمین بر آن است که از طریق هدایت، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی و نظارت بر امور مربوط به پژوهش، آموزش و خدمات پزشکی در زمینه طب سنتی ایرانی، بتواند ضمن احیای میراث علمی و تاریخی مکتب پزشکی اسلامی ـ ایرانی در سطح جهانی به ارتقای جایگاه آن به عنوان شیوه ای جامع، جامعه نگر، مستند و کارآمد مبتنی بر ارزش های اخلاقی در نظام سلامت دست یابد.
مأموریت: دستیابی به چشم انداز معاونت طب سنتی ایران در راستای تعالی جایگاه علمی کشـور و نیل به خـودباوری منطقی و علمی دانشـوران علوم پزشکـی و آحـاد جامعه در بخش های شش گانه پژوهش، آموزش، امور دارویی، خدمات تندرستی و درمانی، فرهنگ عمومی و طب مکمّل مقدور خواهد بود به نحوی که برآیند آن ضمن انگیزش روحیه جستجوگری و تقویت عزّت ملّی در عرصه علوم پزشکی، منجر به ارتقای سطح سلامت در سطوح فردی و اجتماعی و شاخص های ملّی و بین المللی مربوط به آن گردد:
پژوهش:
شامل برنامه‌ریزی، بسترسازی، هدایت، پیشنهاد، تدوین، تصویب و حمایت از پژوهشهای بنیادی و کاربردی در راستای تعمیق دانش موجود است.
آموزش: دربرگیرنده بسترسازی، برنامه‌ریزی، حمایت، هدایت و ارائه آموزش های مستمر در سطوح مختلف (دانش آموزی، دانشجویی و آحاد و جامعه) است.
امور دارو: برنامه‌ریزی، هدایت، حمایت و نظارت بر تولید و تجارت داروهای طب سنتی ایران و به ویژه داروهای گیاهی مبتنی بر تضمین کیفی آنها را در بر می گیرد.
خدمات تندرستی و درمانی: بسترسازی، تدوین قوانین و الزامات و استانداردهای مربوط، هماهنگی، حمایت و پشتیبانی، نظارت برای ارائه خدمات تندرستی و درمانی با استفاده از طب سنتی ایران و در تمامی ابعاد آن و با بهترین کیفیت را شامل می شود.
فرهنگ عمومی: بسترسازی، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت بر ابعاد مختلف فرهنگ عمومی در زمینه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی برای ارتقای جایگاه آن در نگرش و کاربرد مردمی آن را دربرخواهد داشت.
طب مکمل: شامل هدایت، نظارت، ساماندهی و تدوین چارچوب های قانونی امور مربوط به خدمات درمانی براساس شیوه های طب مکمل را شامل می گردد.
ذی نفعان طب سنتی ایران
ذی نفعان طب ایرانی:
الف. حوزه های مختلف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۱. معاونت سلامت
۲. سازمان غذا و دارو
۳. معاونت آموزشی
۴. معاونت تحقیقات و فناوری
۵ . دانشگاه های علوم پزشکی دست اندرکار تربیت نیروهای انسانی
۶ . مراکز تحقیقاتی طب سنتی ایران و گیاهان دارویی
ب . وزارت جهاد کشاورزی
ج . سازمان محیط زیست
د . وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
ه . وزارت صنعت، معدن و تجارت
و . وزارت اقتصاد و دارایی
ز . وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
ح . وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
ط . مجلس شورای اسلامی
ی . شورای عالی انقلاب فرهنگی
ک . سازمان تبلیغات اسلامی
ل . سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
م . رسانه های مختلف دیداری و شنیداری به ویژه صدا و سیما
ن . فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران
س . شهرداری ها و شوراهای شهر و روستا
ع. دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته های مرتبط
ف . دست اندرکاران ارائه خدمات طب سنتی ایران به مردم از جمله عطاری ها
س . سایر سازمان های مردم نهاد (NGO) مرتبط با طب سنتی ایران
ق . شرکت های دانش بنیان خصوصی و دانشگاهی
ر . عامه مردم
استراتژی طب سنتی ایران
فرصت ها:
۱. باور قوی عامه مردم به فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی
۲. حمایت مسئولان ارشد نظام جمهوری اسلامی ایران از گسترش و تعمیق فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی
۳. سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران
۴. نقشه جامع علمی سلامت
۵ . وجود اقلیم متنوع سرزمین ایران و رستنی های متنوع آن در مقوله ی گیاهان دارویی
۶ . جایگاه ارزشمند کشور ایران در سطح منطقه ای و بین المللی و نقش مکتب طب سنتی ایران در تقویت آن
۷. رویکرد به اشتغال زایی در سطح ملی
۸ . ارتباط علمی و فرهنگی با سایر مکاتب طب سنتی در جهان مانند طب آیرودا، طب آسیایی و طب چینی در گستره تاریخ
۹ . تأسیس رشته های مصوب دانشگاهها در عرصه طب ایرانی (طب، داروسازی تغذیه ، پرستاری، طب عامیانه و تاریخ پزشکی طب سنتی ایران در حیطه های تخصصی)
تهدیدها:
۱. مقاومت فرهنگی بخش هایی از جامعه
۲. فقدان قوانین و آیین‌نامه های مربوط به نحوه حمایت و نظارت در عرصه های شش گانه
۳. فقدان ردیف های سازمانی در نظام آموزش و پژوهش
۴. متولیان مختلف و ناهماهنگی این متولیان در عرصه های مختلف طب سنتی ایران
۵ . تبلیغات کاذب و ادعاهای واهی و سودجویی برخی از مدعیان در عرصه طب سنتی ایران و مکمل
۶ . تغییرات مکرر و سریع در مدیریت ها
۷. فقدان جایگاه مصرح و قانونی در اسناد بالادستی نظام
نقاط قوت:
۱. وجود منابع گران سنگ، مکتوب و مستند در زمینه طب سنتی ایران
۲. حضور پژوهشگران و نخبگان فرهیخته و برجسته در عرصه طب سنتی ایران
۳. علاقه روزافزون دانش پژوهان جوان به طب سنتی ایران
۴. در دسترس بودن دانش فنی و امکانات لازم برای ارائه خدمات درمانی مبتنی بر طب سنتی ایران
۵ . رقابتی ـ اقتصادی بودن خدمات طب سنتی ایرانی و مکمل در عرصه ارائه خدمات سلامت
۶ . کارآیی درمان با طب سنتی ایران
۷. بازنویسی و در دسترس قرار گرفتن بسیاری از متون طب سنتی ایران
۸ . توانایی بالقوه این طب در ارائه راهکارهای درمانی جدید
۹. وجود متخصصین و دانش تخصصی در سطوح بین المللی در زمینه داروهای مورد استفاده در طب سنتی ایران
۱۰. دسترسی به منابع مکتوب و بی نظیر در زمینه های فرهنگ پزشکی، طب سنتی ایران، تاریخ و تمدن اسلامی
۱۱ . تأسیس رشته های مصوب دانشگاهی در عرصه طب سنتی ایران (طب و داروسازی تاریخ پزشکی در حیطه های تخصصی) و دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط
۱۲. تأسیس معاونت طب سنتی ایران و مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
نقاط ضعف:
۱. کمبود نیروی انسانی، کارآزموده و آکادمیک
۲. کمبود داروهای طب سنتی ایران
۳. فقدان شناخت تمام حیطه های طب سنتی ایران
۴. کمبود نسخ تصحیح شده اصیل و به زبان روز در زمینه های طب سنتی ایران
۵ . فقدان ادغام طب سنتی در نظام ارائه خدمات سلامت
۶ . فقدان ارتباط سازمان دهی شده و قانونی با سایر حوزه ها و سازمان های مرتبط
۷. فقدان جایگاه مصوب قانونی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۸ . فقدان سازماندهی قانونی و مؤثر عرصه های شش گانه
۹. فقدان قوانین و آیین‌نامه های مصوب در زمینه های مختلف طب سنتی ایرانی و مکمل
۱۰. بودجه های ناکافی و غیرمستمر در راستای اهداف
۱۱. فقدان (عدم تولید) منابع مستند کافی به سایر زبان ها مانند عربی و انگلیسی در زمینه طب سنتی ایران برای توسعه و صدور این دانش به جهان
۱۲. ضعف در پشتیبانی کافی از علوم نوین تقویت کننده طب سنتی ایران
۱۳. فقدان یا کمبود مراکز تخصصی تحقیقاتی کارآمد در عرصه های دارو، درمان و علوم نوین مرتبط
منشور احیاء و کاربرد طب سنتی ایران
اصول کلی و بنیادهای اندیشه احیاء و کاربرد طب سنتی ایران
اصل اول: تعهد و پای بندی به تمامی موازین شناخته شده حقوق بیمار و اخلاق پزشکی
۱. دریافت مطلوب و محترمانه خدمات سلامت، حق بیمار است.
● ارائه خدمات سلامت با هدف بازیابی، تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت بیماران و گیرندگان خدمات طب سنتی
● احترام به شخصیت، ارزش ها و اعتقادات بیمار و پرهیز از هرگونه تبعیض بر پایه دین، قومیت، زبان، نژاد و مواردی از این دست
● اولویت منافع بیمار بر منافع ارائه کننده خدمات
● خوشرویی، دلسوزی، همدردی، درک نگرانی های بیمار و حوصله در شنیدن شکایات و خواسته های او
● پرهیز از تحمیل هرگونه درد و رنج قابل پیشگیری یا کاهش، در مراحل مختلف ارائه خدمات سلامت
● همکاری منطقی و محترمانه با سایر اعضاء تیم درمان در جهت فراهم کردن حداکثر تحقق نیاز بیمار به خدمات سلامت
● محرمانه دانستن هر گونه اطلاعات شخصی یا پزشکی مربوط به بیمار در چارچوب قوانین اخلاق پزشکی
● انتقال اطلاعات لازم برای دستیابی بیمار به حداکثر سلامت به زبان قابل فهم برای او و نیز احساس مسئولیت نسبت به آموزش بیمار یا اطرافیان وی برای توانمندسازی آنها به منظور استمرار مراقبت های سلامت لازم
● رفتار صادقانه و مؤدبانه و به موقع نسبت به گیرندگان خدمات سلامت و ارجاع بیمار به مرکز و شیوه درمانی مناسب تر و نیز انجام مشاوره برای انتخاب روش درمانی مناسب تر و کاراتر در موارد خاص
● توجه خاص به گروه های آسیب پذیر همانند کودکان، زنان باردار و شیرده، سالمندان، معلولان، زندانیان، افراد بدون سرپرست و نیز بیماران با مشکلات روانی
● احترام به حق خودمختاری بیمار در چارچوب قوانین اخلاقی و کشوری
● مبادرت به درمان های فوری در مواقع اورژانس براساس موازین قانونی پزشکی و صرفنظر از امکان وصول هزینه
۲ـ اطلاع رسانی کافی و ضروری نیز حق بیمار است:
● بیان هزینه، پذیرش یا عدم پذیرش بیمه و آگاه سازی بیمار از دفعات و کیفیت مراجعات بعدی
● امکان آگاهی بیمار از تحصیلات، مسئولیت ها، مراتب علمی و تجربی اعضاء تیم درمان
● اطلاع رسانی به بیمار در زمینه روش های تشخیص و درمان در طب سنتی و نیز امکان استفاده از سایر شیوه های طبی در صورت لزوم
● فراهم کردن امکان پاسخگویی به سؤالات یا نگرانی های بیمار پس از آغاز درمان و در فواصل مراجعات
● اطلاع یافتن بیمار در مورد پرونده پزشکی خود با رعایت مصلحت های ویژه
● اگر بیمار از مراکز آموزشی خدمات دریافت می کند اطلاع رسانی در مورد حدود دفعات و چگونگی استفاده آموزشی از او در چارچوب حفظ حرمت افراد و حداقل مزاحمت برای وی از پیش بگونه ای شایسته.
۳. استقبال از نظارت، انتقاد منطقی و پیشنهادات مسئولین و همکاران
● پرهیز از هرگونه رفتار پنهانی و تهدیدآمیز که مانع نظارت دستگاه های مسئول یا امکان دادخواهی بیمار گردد.
● سعه صدر برای پذیرش راهنمایی های منطقی یا روش های متفاوت با نظر ارائه کنندگان خدمات طب سنتی توسط همکاران و صاحبنظران و حتی خود بیماران
۴. مراعات موازین شناخته شده بهداشتی در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی
● فراهم کردن و پایبندی به کاربرد همه موازین ضروری بهداشتی به منظور پیشگیری از هرگونه زیان رسانی به سلامت بیمار و گیرندگان خدمات و نیز صدمه زدن به سلامت محیط زیست
● مراعات شرایط موارد ضروری بر اساس موازین علمی روز
۵. رعایت شئونات حرفه پزشکی در محیط کار و جامعه
● پرهیز از هرگونه رفتار مغایر با جایگاه مقدس پزشکی در محیط کار و جامعه و ایجاد وهن فردی و حرفه ای
● پایبندی عملی به ظواهر محاسن اخلاقی و توصیه های معاشرتی دینی
● پرهیز از ایجاد بی اعتمادی و بدگویی صریح و مخرب نسبت به همکاران و جامعه پزشکی سنتی و کلاسیک و اقدام مناسب و قانونی در صورت اطلاع از فرایندهای ناقض حقوق بیماران و جامعه
اصل دوم: تعهد به فقه پزشکی و رعایت امر نهی الهی بر اساس آموزه های اسلامی
۱. قاعده ضمان طبیب
● ارائه خدمات پزشکی در چارچوب قاعده ضمان طبیب
● اخذ برائت برای موارد ضرورت به تناسب عرف زمان و مکان۲. پرهیز از محرمات شرعی
● رعایت چارچوب موازین شرعی در تفاوت جنسیت ها
● توجه به قاعده «ما جعل ا… فیما حرم شفاء» و حذف مُحَرّمات و ناپاکی ها از داروها و خوردنی ها در حد مقدور و در محدوده نفی عُسر و حَرج و نفی اضطرار
رعایت امر و نهی الهی در سایر موارد پیش بینی نشده.
اصل سوم: تعهد و پای بندی به قوانین کشور جمهوری اسلامی ایران
۱. تبعیت و هماهنگی با قوانین پزشکی
● رعایت موازین قانونی معتبر و آیین‌نامه های مصوب
● خودداری از تخلف های قانونی و در صورت لزوم تلاش در جهت اصلاح قوانین و آیین‌نامه های زیان بخش از طریق ارائه پیشنهادات اصلاحی به مراجع رسمی
۲. تبعیت از قوانین عمومی و ناظر بر روابط خارجی
● تبعیت از قوانین اساسی و مدنی به عنوان یک شهروند ایرانی
● رعایت محدودیت نظام جمهوری اسلامی در روابط علمی با خارج از کشور و شهروندان غیر ایرانی
اصل چهارم: هماهنگی با نظام ملی سلامت
● مراعات مقررات کشوری مربوط به سلامت و طبابت علاوه بر مراعات قوانین طبابت
● پرهیز از هرگونه رفتار یا توصیه مغایر با برنامه های ملّی پیشگیری از بیماری ها یا مراقبت های اولیه سلامت
● تلاش در جهت مشارکت و همکاری با نظام ملی سلامت در جهت کاربرد منطقی طب سنتی در قالب نظام شبکه بهداشتی ـ درمانی
اصل پنجم: آموزش مسئولانه در سطوح عمومی و اختصاصی
۱. نگاه به مقوله آموزش عمومی (جامعه، بیماران، اطرافیان بیمار) با تأکید بر تدابیر حفظ الصحه به عنوان جزء لاینفک خدمات طب سنتی و مشارکت و تلاش در تحقق آن
● آموزش استمرار مراقبت های سلامت و درمانی بیماران به آن ها و اطرافیان آنها
● پرهیز از هرگونه بزرگنمایی مسائل کوچک و افراط و تفریط با رعایت مصالح آحاد جامعه
۲. تلاش در جهت تکامل، ارتقاء کیفیت آموزش های اختصاصی طب سنتی
● احساس مسئولیت و مشارکت در آموزش رسمی طب سنتی در چارچوب مقررات آموزشی
● پرهیز از آموزش های موازی که منجر به شکل گیری نظام ارائه خدمات طب سنتی در قالبی مغایر با موازین قانونی گردد.
● مشارکت در تأمین منابع مورد نیاز آموزش رسمی طب سنتی بطور مستقیم یا غیر مستقیم.
● ارائه هرگونه پیشنهاد سازنده و اطلاعات و تجارب سودمندی که به تکامل و ارتقاء آموزش رسمی طب سنتی منجر می گردد.
اصل ششم: پاسداشت و بهره گیری از میراث پزشکی ملّی ـ اسلامی
● حفظ حرمت حکماء و پیشکسوتان طب سنتی ـ اسلامی از گذشته های دور تاکنون و پرهیز از نادیده گرفتن منزلت آنان به لحاظ وجود برخی نظرات غیر قابل قبول
● تلاش در بازشناسی محتوای آثار و تجارب حکماء با بهره گیری از ابزارهای علمی روز
● کمک به حفظ آثار و احیاناً نشر مواردی از آن ها در چارچوب احیاء میراث طب اسلامی ـ ایرانی
● تلاش در تدوین منابع جدید و متناسب با روز با بهره گیری از میراث گرانقدر گذشتگان
اصل هفتم: توالی تقدم پیشگیری، تدابیر حفظ الصحه، اصلاح شیوه زندگی برپایه سته ضروریه، درمان طبیعی و غذایی، درمان دارویی و سایر شیوه های درمانی
۱. اولویت تدابیر صحی در آموزش و ارائه خدمات طب سنتی
● تلاش در ارتقاء و آگاهی های عمومی و اختصاصی افراد جامعه و فراگیران طب سنتی در زمینه تدابیر حفظ الصحه و مقدم داشتن آن بر سایر تدابیر
● ارائه خدمات مبتنی بر حفظ الصحّه با تأکید جدّی و عدم مبادرت به ارائه خدمات درمانی در مواردی که تأمین سلامت بیمار با تدابیر حفظ الصحه میسر است و لو با تأخیر اندک
● تقدم درمان های طبیعی و غذایی بر سایر شیوه های درمانی
● بهره گیری تا حد امکان از داروهای مفرده و بسنده کردن به حداقّل اجزاء در داروهای ترکیبی در صورت امکان
۲. احیاء ارزش های اولویت بندی حکماء در عرضه خدمات طب سنتی
● تلاش در متقاعد ساختن بیماران و اطرافیان آن ها به ضرورت رعایت توالی اولویت ها
● پرهیز از عوامزدگی و اجتناب از زیر پا گذاشتن اصول توالی به درخواست و یا اصرار بیماران
● تجویز داروهای طب سنتی در اندازه های لازم و اجتناب از تجویز مازاد بر نیاز داروها
● تلاش در کاهش هزینه بیماران در حد معقول و قابل انجام
اصل هشتم: تعهد به اجتناب از یکسونگری و ارجاع بیماران بر اساس انتخاب روشهای مؤثرتر و مطمئن تر
● پرهیز از رفتار پزشکی یکسونگرانه و اجتناب از پذیرش بیماران خارج از محدوده صلاحیت های علمی و حرفه ای
● راهنمایی بیمارانی که خارج از محدوده طب سنتی دریافت خدمات مؤثرتر، کم هزینه تر و مطمئن تر برای آنها وجود دارد.
● پرهیز از اعمال روش های درمانی وقت گیر و درازمدت که موجب تضییع فرصت های خاص در دریافت خدمات مؤثرتر برای بیماران می گردد.
● پرهیز از کاربرد روش های درمانی امتحان نشده بدون مراعات تمام جوانب تحقیق پزشکی که در بحث اخلاق در پژوهش های پزشکی مورد توجه است.
اصل نهم: تلاش مداوم در ارتقاء و توسعه علمی و تجربی با بهره گیری از دانش و فناوری پیشروی روز
● احساس نیاز و تشنگی فزاینده نسبت به دانش افزایی، بازآموزی، نوآموزی و کسب تجارب تازه
● مشارکت در پژوهش های علمی در زمینه طب سنتی با پای بندی مسئولانه نسبت به موازین اخلاق در پژوهشهای پزشکی و اعتبار علمی نحوه انجام تحقیق
● مشارکت در برگزاری دوره های آموزش مداوم مرتبط با طب سنتی و پرهیز از مخفی نگاهداشتن و عدم ابراز یافته های سودمند در برابر افرادی که بر اساس موازین قانونی مجاز به ارائه خدمات طب سنتی می باشند
● با توجه به پیشرفت های لحظه به لحظه علوم پزشکی، عدم غفلت از کسب اطلاعات ضروری و مورد تأکید عرف علمی جامعه پزشکی و در چارچوب قاعده فقهی ضمان طبیب.
اصل دهم: همکاری، همدلی و هم آوایی با حرکت های دلسوزانه قانونمند و خیرخواهانه خدانگر در طب ایرانی
● درک و تعهد نسبت به مسئولیت های فردی و گروهی در برابر دفاع از حیثیت، قداست و وجهه مردمی و مورد وثوق طب سنتی
● تلاش در جهت اصلاح روش های احتمالاً زیان بخش شیوه عمل برخی از اعضاء خانواده طب سنتی بطرق ممکن و در چارچوب حفظ آبروی افراد و مصالح بیماران و مصالح جامعه
● بذل هرگونه کمک نسبت به خدمتگزاران اعتلاء طب سنتی و پرهیز از مرزبندی های جناحی و سیاسی در این مسیر
● و بالاخره در همه حال خود را در جایگاه گیرندگان خدمات طب سنتی و یا خدمتگزاران واقعی طب سنتی دیدن و پرهیز از هر گونه رفتار مغایر با منافع بیماران، گیرندگان خدمات و خدمتگزاران صدیق طب سنتی
آموزش، پژوهش و خدمات معاونت طب سنتی
پیشنهاد: راه اندازی «معاونت طب ایرانی»وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکیاین معاونت که تعریف، چشم انداز، اهداف، مأموریت ها و چارت سازمانی آن در ادامه می آید مکلف خواهد بود با حمایت دولت خدمتگزار، ضمن رعایت تمام جنبه های قانونی و با تمام قوا تلاش کند در مدتی کوتاه زیرساخت های توسعه همه جانبه طب سنتی ایران را در سطح وزارت بهداشت و دانشکده های طب سنتی و در تعامل با تمام نهادهای ذیربط فراهم کند و طیّ برنامه زمان بندی شده در مدت سه ماه، تمامی آیین‌نامه های اجرایی لازم را پیش بینی و تهیه نماید و زمینه اشتغال و تحصیل دست کم ۳۰ هزار نفر را برای احیای مکتب طب سنتی ایران در پنج سال آینده آماده نماید تا نقش طب سنتی در ارتقای سطح سلامت مردم به بیش از ۸۰ درصد پوشش عمومی جامعه و نقش آن در خدمات درمانی به ۵۰ درصد و جایگزینی مصرف ۷۰ درصد سرانه دارویی در خصوص بیماری های شایع با داروهای گیاهی بومی بشود.
در همین راستا پیشنهاد می شود در قانون تشکیل وزارت بهداشت در صدر یا ذیل ماده ۱۶ این قانون، با افزودن یک ماده قانونی، به صراحت وزارت محترم مکلّف به تلاش برای توسعه طب سنتی ایران هم ارز با سیستم پزشکی رایج شود تا حداقل خدمات آموزشی، پژوهشی و مراقبت های درمانی این مکتب طبی بومی را به ۵۰ درصد سطح جامعه برساند و از امکانات وزارت متبوع در کنار پزشکی مدرن برای ترویج علمی و منطقی در سطح دانشگاه های علوم پزشکی کشور استفاده شود.
اهداف تشکیل و مواد قانونی معاونت طب سنتی
در پی دستور ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توسعه مکتب طب ایرانی به عنوان یک عنصر کارآمد و مؤلفه فرهنگی و تمدنی و یک رشته دانشگاهی و افتخار ملّی مؤثر بر سطح سلامت و فرهنگ مردم و به منظور تحقق بخشیدن به یکی از اهداف انقلاب اسـلامی، معاونت طب ایرانی به عنوان یک مولود انقلابی تأسیس شد. پس از گذشت چهار سال از تأسیس دانشکده طب سنتی رشته های طب و داروسازی ایرانی بار دیگر با عنایت رئیس جمهور محترم، اساسنامه این معاونت مورد بررسی قرار گرفت و معاونت طب سنتی ایران زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تأکید بر انجام فعالیت های آموزشی، فرهنگی و تحقیقاتی، خدماتی، ارزیابی و پایش آن و همچنین به منظور ارتقاء آن به تصویب رسید.
ماده اول ـ تعریف
معاونت طب سنتی نهادی است عمومی و دولتی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دارای شخصیت مستقل و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی تابع مقرراتی است که در چارچوب اختیارات قانونی به تصویب هیأت دولت می رسد.
ماده دوم ـ اهداف
● گسترش مکتب طب سنتی ایران و تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبّع و استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خود اتکایی
● توسعه مکتب طب سنتی ایران در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهادهای فرهنگی به خصوص برای نسل جوان و تحصیل کرده.
● گسترش و ارتقاء سلامت جامعه و طرح‌های کاربردی و نیمه صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به کارگیری نتایج پژوهش
● ایجاد رشته تخصصی مانند دستیاری طب سنتی ایرانی مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده طب سنتی ایران و درمانی و سایر گروه های آموزشی موردنیاز در کلیه دانشگاه های کشور طبق قوانین جاری وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی
● تعامـلات بین المللی جهت ارائه و تبیین نظرات طب سنتی ایران در سطح و جامع بین المللی
● ارتقاء سطح کیفی و کمّی استفاده از طب سنتی ایران
● سهولت در استفاده از طب سنتی ایران و تهیه نرم افزارهای لازم
● سازماندهی امور طب سنتی ایران
● ترویج علمی طب سنتی ایران
● ترویج فرهنگ استفاده از طب سنتی ایران
● تلاش در جهت تحقق بخشیدن به ارزش های عالیه توحیدی ـ اسلامی در کلیه امور طب سنتی ایران
● تلاش در جهت حفظ و حمایت از حقوق بیماران در برابر شاغلان حرف طب سنتی ایران
● حفظ و حمایت از حقوق صنفی شاغلان حرف طب سنتی ایران
● تلاش در جهت همکاری هر چه بیشتر شاغلین طب سنتی ایران با دستگاههای اجرایی دولتی
ماده سوم ـ وظایف کلی معاونت طب سنتی عبارت است از:
۱ـ ترویج مکتب طب سنتی ایران
۲ـ ایجاد تشکیلات مناسب مکتب طب سنتی ایران
۳ـ انجام دادن تحقیقات توسعه ای و کاربردی مکتب طب سنتی ایران
۴ـ پیگیری طرح‌های تحقیقاتی مکتب طب سنتی ایران تا پایان مرحله نیمه صنعتی و صنعتی
۵ ـ ارائه خدمات علمی ـ فنی در زمینه های مختلف مورد نیاز جامعه
۶ ـ حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه‌ریزی و ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور فراهم آوردن زمینه فعالیت های علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیازهای تخصصی جامعه در زمینه مکتب طب سنتی ایران
۷ـ اجرای دوره های رسمی آموزش های علمی ـ کاربردی مطابق ضوابط و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه طب سنتی ایران
۸ ـ ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی مطرح شده در بندهای این ماده بر اساس قوانین و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۹ـ مشارکت در ایجاد زمینه های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ التحصیلان دانشگاهی در رشته های طب سنتی
تبصره ـ خدمات علمی فنی شامل: انجام دادن آزمایش های کیفی بررسی پیشنهاد استانداردها، جمع آوری و پردازش داده های علمی، انتشار مدارک و داده های علمی، ترویج فنون و انجام دادن مشاوره علمی و ارائه کمک های فنی و انجام دادن خدمات بهداشتی و درمانی و تشخیص پزشکی می شود.
۱۰ـ تبدیل علم به کالا
آموزش، پژوهش و خدمات معاونت طب سنتیاهداف کلی، بخش آموزش:
۱. تأسیس و تصویب نمودار سازمانی دانشکده های طب سنتی ایران
۲. راه اندازی حداقل ۱۰ رشته و مقاطع جدید آموزش عالی در زمینه های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در زمینه های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در ابعاد بین رشته ای
۳. درگیر نمودن حداکثری دانشگاه های علوم پزشکی در روند تربیت نیروی انسانی در زمینه طب سنتی ایران
۴. تهیه و تدوین و حمایت از ارائه حداقل ۲ واحد درس اجباری و ۴ واحد اختیاری مرتبط با طب سنتی ایران در تمامی مقاطع و رشته های وابسته به علوم پزشکی
۵. تهیه و تدوین و پیگیری تصویب ۲۵ متن آموزشی مربوط به حوزه دفتر طب سنتی ایرانی در کتاب های درسی نظام آموزش و پرورش
۶. تهیه تدوین ۳۰ بسته آموزشی در زمینه حفظ الصحه (نگه داری سلامت)، طب سنتی ایران و سایر حیطه های مرتبط و کمک به ارائه آنها در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی
۷. حمایت مادی و معنوی و قانونی از رشد و بالندگی گروه های آموزشی وابسته در دانشگاه های علوم پزشکی
۸. تهیه و تدوین و کمک به ارائه و اجرای دوره های مدون آموزش های مداوم در خصوص طب سنتی ایران برای جامعه پزشکی با تأکید بر پزشکی مبتنی بر شواهد
۹. نظارت و ارزشیابی مستمر بر دوره ها و فارغ التحصیلان رشته های مصوب با رویکرد به تأمین نیاز جامعه
۱۰. تدوین چارچوب ارائه آموزش های مرتبط با طب سنتی ایران در رسانه های گروهی
۱۱. حمایت و هدایت و تقویت و بکارگیری نرم افزاری و سخت افزاری علوم نوین پشتیبانی کننده طب ایران در راستای تقویت همکاری های بین رشته ای
۱۲. به کارگیری رشته های مورد استفاده در طب سنتی ایران مانند حکمت، فلسفه، نجوم.
اهداف کلّی، بخش پژوهش:
۱. چاپ و انتشار حداقل ۱۵ مجله علمی ـ پژوهشی در زمینه های طب سنتی ایران و علوم وابسته در طی برنامه پنجم
۲ . چاپ و انتشار حداقل ۱۰ مجله علمی پژوهشی نمایه شده در نمایه های بین المللی در طی برنامه پنجم
۳. تهیه بانک های اطلاعات پژوهشگران مرتبط با طب سنتی ایران و رشته های وابسته
۴. به کارگیری حداقل ۵۰۰۰ پژوهشگر دانشگاهی و نخبه بدون مدرک در زمینه طب سنتی ایران
۵. چاپ حداقل ۱۰۰۰ مقاله نمایه شده مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم
۶. تصویب حداقل ۲۰۰۰ طرح پژوهشی مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم
۷. طراحی و برگزاری ۳۰ کارگاه اختصاصی روش پژوهش در طب سنتی ایران
۸. تهیه و تدوین چارچوب ارتباط و همکاری مستقیم و هدفمند با نهادها و دانشگاه های بین المللی
۹. انجام حداقل ۳۰ پروژه مشترک با پژوهشگران سایر کشورها در زمینه طب سنتی ایران
۱۰. حمایت و پشتیبانی از تصحیح و چاپ حداقل ۱۰۰ کتاب مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی
۱۱. حمایت از تألیف ۳ کتاب به زبان انگلیسی در خصوص طب سنتی ایران
۱۲. راه اندازی وب سایت اینترنتی رسمی، مستقل، به روز و مبتنی بر شواهد در خصوص تمامی ابعاد معاونت طب سنتی ایران
۱۳. تدوین و تصویب شیوه نامه اطلاع رسانی عمومی نتایج پژوهش ها در خصوص طب سنتی ایران
۱۴. ایجاد بستر لازم سخت افزاری و نرم افزاری در خصوص هم افزایی پژوهش های انجام شده و در دست انجام در خصوص طب سنتی ایران به ویژه ایجاد بانک اطلاعاتی در این باره.
۱۵. افزایش سهم بودجه پژوهشی این بخش، از محل بودجه کل پژوهشی وزارت متبوع
۱۶. اختصاص سهم مشخص از بودجه معاونت علمی ریاست محترم جمهور برای طب سنتی ایران
۱۷. اولویت بندی پژوهش های مرتبط با طب سنتی ایران
۱۸. تدوین و تصویب آیین‌نامه تأسیس مراکز تحقیقاتی دانشگاهی
۱۹. تدوین آیین نظارت بر مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی
۲۰. اولویت بندی کلی و هدایت پژوهشگران با رویکرد پاسخگویی به نیاز جامعه
۲۱. حمایت از شرکتهای دانش بنیان خصوصی و دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران
۲۲. حمایت ویژه از انجام پژوهش درخصوص تدوین و تنقیح مبانی طب ایرانی برمبنای دستاوردهای علمی روز
۲۳. حمایت از دوره های فرصت مطالعاتی و Observer ship در داخل و خارج از کشور برای پژوهشگران
۲۴. برگزاری حداقل ۱۵ کنفرانس و سمینار علمی داخلی و ۵ کنگره بین المللی در داخل و مشارکت در برگزاری حداقل ۵ کنگره بین المللی در خارج از کشور
۲۵. حمایت از پایان نامه های مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی و علوم نوین پشتیبانی کننده آن
۲۶. تشکیل حداقل ۵ انجمن تخصصی با هدایت و نظارت وزارت متبوع
۲۷. ایجاد سامانه رسمی ثبت ایده ها
۲۸. برنامه‌ریزی وسیع برای انجام کارآزمایی های بالینی براساس مبانی طب سنتی ایران
اهداف کلی بخش ارائه خدمات تندرستی و طب سنتی ایران:
۱ـ تدوین و پیگیری تصویب و نظارت بر اجرای آیین‌نامه های مربوط به شیوه ارائه و نظارت بر کلیه خدمات طب سنتی ایران
۲ـ تأسیس حداکثری درمانگاه های آموزشی و ارائه کننده خدمات طب سنتی ایران در مراکز استان دارای دانشگاه علوم پزشکی
۳ـ افزایش سهم کلیه ارائه خدمات بر مبنای طب سنتی ایران مبتنی بر شواهد
۴ـ آموزش اصول کاربردی طب سنتی ایران به پزشکان خانواده به عنوان اولین سطح ارائه خدمات بهداشت و درمان به عموم جامعه
۵ ـ بستر سازی و نهادینه کردن ارائه خدمات بویژه در امر حفظ الصّحه (نگه داری سلامت) در شبکه ها و مراکز بهداشتی درمانی
۶ ـ تدوین و پیگیری تصویب آیین‌نامه های مربوط به حمایت سازمانهای بیمه ای از ارائه خدمات در حوزه طب سنتی
۷ـ فراهم نمودن بستر سخت افزاری و نرم افزاری لازم برای هماهنگی های بین بخشی با سایر سازمان های مرتبط از جمله نظام پزشکی و پزشکی قانونی در جهت حمایت و نظارت بر ارائه خدمات در بخش طب سنتی به ویژه در امور تعرفه ها
۸ ـ تشویق و ترغیب و ایجاد حمایت قانونی از سایر پزشکان شاغل به کار به ارائه خدمات در چارچوب طب ایرانی مبتنی بر شواهد
۹ـ تعیین تعرفه دولتی، غیردولتی و خصوصی برای ویزیت، خدمات و مشاوره طب ایرانی با توجه به شرایط خاص این خدمات
۱۰ـ بسترسازی و نهادینه کردن ارائه خدمات طب ایرانی در سیستم پزشک خانواده
غذا، فرآورده ها و دارو های طب سنتی ایران
اهداف کلی بخش امور غذا و دارو های طب سنتی ایرانی:
۱ـ تدوین آیین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای حمایت از مواد طبیعی مورد استفاده در فرآورده ها و داروهای طب ایرانی خصوصاً کشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی
۲ـ تدوین آیین‌نامه ها و پیگیری تصویب صیانت از عرصه های طبیعی و محیط زیست
۳ـ تدوین آیین‌نامه ها و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه حمایت از مراکز تحقیقاتی، شرکت های دانش بنیان و صنایع تولیدکننده غذا و دارو های مرتبط با طب سنتی ایران
۴ـ پیگیری و همکاری در ثبت ملی و بین المللی منابع طب سنتی ایران به عنوان میراث فرهنگی و ملی
۵ ـ بازبینی و تقویت آیین‌نامه های موجود در زمینه حمایت و نظارت از تولید و تجارت غذا و دارو های طب سنتی ایران بر تأکید بر ایمنی و اثربخشی این دارو ها
۶ ـ افزایش سهم دارو های سنتی به ۲۵۰۰ قلم و افزایش سهم بازار به ۳۵ درصد بازار عمومی و ۷۰ درصد از بیماری های شایع قابل کنترل یا درمان با دارو های طب سنتی ایران و گیاهی
۷ـ تدوین و کمک به تصویب و اجرای نظام توزیع و مشاوره دارو ها و غذا های سنتی
۸ ـ پیگیری جلب پوشش بیمه ای برای حداقل ۵۰۰ قلم داروی عرضه شده در زمینه طب سنتی ایران در هر سال
۹ـ حمایت از تأسیس حداقل ۲۰۰ شرکت دانش بنیان در خصوص تولید غذا و دارو های طب سنتی ایران
۱۰ـ تدوین آیین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای نظارت بر تهیه و توزیع غذا و دارو های طب سنتی ایران
۱۱ـ بستر سازی و ترویج استفاده از تکنولوژی های نوین در ساخت دارو ها و فرآورده های طب سنتی ایران
۱۲ـ تهیه و تدوین منابع علمی لازم جهت توسعه و گسترش ساخت دارو ها و فرآورده های طب سنتی ایران
۱۳ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه تولید، صادرات و واردات فرآورده ها و دارو های طب سنتی ایران با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی
۱۴ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه نامه تولید، صادرات و واردات مکمل های غذایی سنتی با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی
فرهنگ عمومی
اهداف بخش فرهنگ عمومی:
۱ـ ارزیابی نگرش سطوح مختلف جامعه به جایگاه طب سنتی ایران و برنامه‌ریزی در جهت بهبود آن.
۲ـ ارائه ساختار مناسب در جهت همکاری، هماهنگی و نظارت بر عملکرد رسانه ای در این زمینه.
۳ـ تشویق و ترغیب سازمانهای مردمی، نهاد روحانیت معظم در همکاری برای تصحیح و بهبود باور و نگرش عمومی به طب سنتی ایران.
۴ـ مقابله فرهنگی با شیادان و سودجویان با حضور قوی و مؤثر در عرصه رسانه ای.
۵ـ هماهنگی درون بخشی و بین بخشی در ساماندهی تبلیغات و اطلاع رسانی در عرصه های مربوط به حوزه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی.
۶ـ ارائه اطلاعات صحیح و مستدل مبتنی بر شواهد در مورد طب سنتی ایران.
۷ـ تهیه و تدوین منابع لازم برای گسترش استفاده منطقی و به جا از شیوه های طب سنتی ایران خصوصاً بحث حفظ الصّحه (نگه داری سلامت).
طب مکمل
اهداف کلی بخش طب مکمل:
۱ـ تدوین آیین‌نامه های نظارتی بر عرصه های مختلف طب سنتی ایران
۲ـ هماهنگی با سایر قسمت های مرکز در جهت حضور علمی و منطقی مبتنی بر شواهد طب سنتی ایران در عرصه سلامت
۳ـ هماهنگی با سایر سازمان های مرتبط در جهت ساماندهی ارائه خدمات در قالب طب مکمل
۴ـ تلاش در جهت بهبود اطلاع رسانی صحیح و مؤثر در زمینه طب مکمل
۵ ـ تلاش در جهت ورود منطقی شیوه های سایر طب ها در طب سنتی ایران
۶ ـ تهیه و تدوین منابع علمی متقن برخی از طب های مکمل رایج در ایران
۷ـ ایجاد مراکز مشترک و بین المللی در خصوص رشته های طب مکمل رایج در ایران
آیین‌نامه اجرایی طب مکمل (آموزشی، درمانی و تحقیقاتی)
با توجه به رشد روزافزون استفاده از روش های طبی مکمل در سرتاسر دنیا و توجه مردم به اینگونه روش ها و همچنین احترام به حقوق بیماران در انتخاب روش درمانی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ساماندهی آموزش، درمان و پژوهش در اینگونه رشته ها را وظیفه قانونی خود می داند و آیین‌نامه اجرایی آموزش، درمان و تحقیقات طب مکمل را تدوین و ابلاغ می نماید.
ماده ۱ـ تعاریف:
۱ـ۱ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: از این قسمت به بعد به اختصار وزارت نامیده می شود.
۱ ـ۲ـ کمیته تخصصی طب مکمل مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی که کمیته های مربوط به هر رشته را تعیین خواهد کرد و از این به بعد به اختصار کمیته تخصصی فام نامیده می شود.
۱ـ۳ـ تعریف طب مکمل: طب مکمل به طیف وسیعی از روش های درمان و حفظ سلامت اطلاق می شود که جزو طب سنتی خود آن کشور نبوده و ضمناً در سیستم درمان و حفظ سلامت رایج هم ادغام نشده باشد. در طب مکمل از روش های مختلفی همچون استفاده از گیاهان دارویی، ماساژ و تمرینات بدنی، بالا بردن ظرفیت ذهن برای تأثیر عملکرد های بدنی و روش های مبتنی بر انرژی برای درمان و حفظ سلامت بهره گرفته می شود.از میان رشته های مورد استقبال طب مکمل در دنیا می توان از هومیوپاتی، ناتروپاتی، طب سوزنی، گیاه درمانی، ماساژ سوئدی، کایروپراتیک، هیپنوتراپی، انرژی درمانی، طب سنتی چین، آیورودا نام برد.
رشته های طب مکمل به هفت دسته کلی تقسیم و طبقه بندی می شوند :
الف ـ روش های مبتنی بر فرآورده های طبیعی (مانند مکمل های غذایی، مگاویتامین درمانی، گیاه درمانی، پروبیوتیک ها و رژیم های خاص تغذیه ای).
ب ـ سیستم های درمان کل نگر که دارای تئوری و تجارب ویژه خود می باشد (مانند آیورودا، طب سنتی چین، هومیوپاتی، طب سوزنی، طب فشاری، سوجوک و ناتروپاتی).
ج ـ اعمال یداوی و انواع ماساژها (مانند کایروپراکتیک، استئوپاتی، رفلوکسوتراپی، پولاروتراپی، ماساژ سوئدی و ماساژ رولفینگ)
د ـ روش های مبتنی بر ارتباط ذهن ـ بدن (مانند مدیتیشن، تمرین های تنفس عمیق، هیپنوتراپی، تن آرامی ها، تایی چی، چی گونگ و یوگا)
ه ـ روش های مبتنی بر طب انرژی (مانند بیوفیدبک، بیومغناطیس درمانی، کریستال درمانی، نور درمانی، ریکی، تماس های درمانی، انرژی درمانی)
و ـ شفا درمانی (مانند شفای روحی گروه دوستان گرونینگ، شفاگر ها، طب معنوی، دعا درمانی)
ز ـ روش های متفرقه (مانند طب فولکوریک هر منطقه، هنر درمانی، فرادرمانی، ایریدیولوژی، آپی تراپی، شلات درمانی، تراگر منتاستیک)
با توجه به اینکه روش های متعدد در طب مکمل مطرح می باشند و روش های جدید نیز به صورت مداوم ارائه می گردد، لذا ارائه قوانین مناسب و پویا در راستای رشته های مجاز و محدوده فعالیت آن رشته ها الزامی به نظر می رسد.
ماده ۲ـ خدمات طب مکمل عبارتند از:
۱ـ تغذیه
۲ـ خدمات پیشگیری، درمانی، توانبخشی و مراقبت های بالینی
۳ـ داروسازی
۴ـ تجهیزات پزشکی طب مکمل
ماده ۳ـ افراد واجد شرایط ارائه کننده خدمات طب مکمل:
۳ـ۱ـ پزشکانی که دوره های عالی طب مکمل که منجر به اخذ درجه دکترای تخصصی و یا تخصص را در دانشگاه ها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده اند و مدرک آنان پس از ارزشیابی کمیته تخصصی فام به تأیید وزارت رسیده باشد و یا پس از قبولی در آزمون جامع آن رشته که توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته و تحت نظارت وزارت انجام می شود، می توانند به عنوان متخصص در اینگونه رشته ها فعالیت نمایند.
۳ـ۲ـ پزشکانی که دوره های کوتاه مدت هر رشته را طی نموده اند می توانند پس از قبولی در آزمون های تایید شده آن رشته توسط کمیته تخصصی فام، بدون ذکر عنوان متخصص و با عنوان پزشک آن رشته فعالیت نمایند.
۳ ـ۳ـ پزشکانی که دوره خاصی نگذرانده ولی به واسطه مطالعات و تجربیات شخصی در آن رشته صاحبنظر محسوب می شوند چنانچه در آن رشته دارای کتاب، ترجمه، سخنرانی و یا پژوهش باشنـد می توانند پس از تأیـید کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته بدون ذکر عنوان متخصص و در محدوده‌های معین شده توسط وزارت در رشته مربوطه فعالیت نمایند.
۳ ـ۴ـ رشته های دکترای حرفه ای (مانند ناتروپاتی ND ، کایروپراکتیک و …) مورد تأیید مجامع بین المللی می توانند بعد از تأیید در کمیته تخصصی فام به عنوان دکترای حرفه ای آن رشته به صورت مستقل فعالیت نمایند.
۳ـ ۵ ـ افراد غیر پزشک که دوره های عالی ( phD ، کارشناسی ارشد) طب مکمل را در دانشگاه ها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده اند بعد از تأیید مدرک توسط وزارت می توانند اگر واحدهای بالینی کافی گذرانده باشند می توانند با تأیید کمیته تخصصی فام در محدوده‌های تعیین شده مستقل فعالیت کنند، در غیر این صورت در رشته مربوطه زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند.
۳ـ۶ ـ افراد غیرپزشک که دوره های کارشناسی طب مکمل را در دانشگاه ها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده اند بعد از تأیید مدرک توسط وزارت می توانند در رشته مربوطه زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند.
۳ـ۷ـ پیراپزشکان و افراد غیرپزشکی که دوره های کوتاه مدت مربوط به هر رشته را گذرانده اند پس از قبولی در آزمون جامع می توانند زیر نظر پزشک (به عنوان ناظر فنی) و در محدوده‌های تعیین شده توسط وزارت به ارائه خدمات در آن رشته بپردازند.
تبصره ۱ـ کلیه دارو ها، مواد و لوازم و تجهیزات مورد استفاده در رشته های مختلف طب مکمل باید در داروخانه های مجاز ارائه شوند و دکتر داروساز مسئول آن داروخانه برای ارائه محصولات مربوط به هر رشته باید دوره کوتاه مدت آموزشی آن رشته را گذرانیده باشد.
تبصره ۲ـ دوره های عالی و کوتاه مدت و آزمون جامع توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته با تأیید معاونت آموزشی برای اجرا ابلاغ می گردد.
تبصره ۳ـ حداقل طول مدت دوره های عالی و کوتاه مدت رشته های مختلف طب مکمل و نحوه آزمون جامع و شرکت در آن توسط کمیته تخصصی فام و با همکاری انجمن آن رشته و تایید معاونت آموزشی معین می شود.
تبصره ۴ـ پزشکان خدمات بند ۱ و۲ و داروسازان خدمات بند ۳ و ۴ ماده ۲ آیین‌نامه را ارائه می دهند.
ماده ۴ـ آموزش طب مکمل: آموزش رشته های مختلف طب مکمل در دانشگاه ها، دانشکده های طب مکمل (دولتی و غیردولتی) و بر اساس برنامه عالی، مدون یا کوتاه مدت تایید شده توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته انجام می پذیرد.
تبصره ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می گردد.
ماده ۵ ـ مراکز تحقیقاتی طب مکمل:مراکز تحقیقاتی طب مکمل با پیشنهاد معاونت تحقیقات و فناوری و تایید شورایعالی گسترش وزارت مجاز به فعالیت می باشند. دستورالعمل تأسیس این مراکز توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می گردد.
ماده ۶ ـ مراکز درمانی طب مکمل: ارائه خدمات پیشگیری و درمان در رشته های مختلف طب مکمل در مطب ها، درمانگاه ها و بیمارستان ها انجام می شود.
پیشگیری، تشخیص، درمان سرپایی، بستری بیمار و ارائه خدمات درمانی در هر رشته با توجه به شرایط تخصصی رشته مربوطه می باشد.
تبصره ۱ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می گردد.
تبصره ۲ـ آیین‌نامه های درمانگاه های تخصصی رشته های طب مکمل توسط کمیته تخصصی فام تدوین شده و با تأیید معاونت درمان ابلاغ می شود.
ماده ۷ـ مراکز مرتبط با فرآورده های مفرد، مرکب و تجهیزات طب مکمل:حیطه عمل این مراکز شامل واردات، تولید، توزیع و عرضه داروها و تجهیزات می باشد.
۷ـ۱ـ وزارت موظف است تولید، واردات و ارائه داروها، مواد و تجهیزات هر رشته را تسهیل نماید.
۷ـ۲ـ صدور هرگونه مجوز تولید فرآورده های طبیعی طب مکمل ضمن سیر مراحل قانونی جاری تاییدیه مرکز فام را نیز باید به همراه داشته باشد.
ماده ۸ـ نظارت و ارزیابی عملکرد و فعالیت مراکز درمانی طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونتهای درمان دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات درمانی کشور می باشد.
ماده ۹ـ نظارت و ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی طب مکمل ایران براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونت های آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می باشد.
ماده ۱۰ـ نظارت و ارزیابی مراکز تحقیقاتی و پژوهش طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به عهده معاونت های پژوهشی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می باشد.
ماده ۱۱ـ کلیه مقررات مربوط به مراکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی وزارت قابل تعمیم به مراکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی طب مکمل نیز می باشند.
ماده ۱۲ـ معاونت های آموزشی، درمان، تحقیقات و فناوری و سازمان غذا و داروی وزارت، آیین‌نامه ها و مقررات مربوط به طب مکمل (رشته های مجاز به فعالیت که توسط کمیته تخصصی فام اعلام می شوند) را با اخذ نظر از مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی تدوین و ابلاغ می نمایند.توسعه طب سنتی ایرانشرح پیشنهادات عملی کوتاه مدت برای ساماندهی سریع توسعه طب ایرانی
۱. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:
۱) تشکیل معاونت طب سنتی ایران براساس قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه و نقشه جامع سلامت کشور برای بهبود و تسریع در روند توسعه منطقی و شایسته «مکتب طب سنتی ایران».
۲) تصویب و ابلاغ بسته جدید (بازنگری شده) تدوین سیاست های ملّی طب سنتی ایران شامل آیین‌نامه های اجرایی طب و داروسازی سنتی
۳) اصلاح و ارتقای مقطع تحصیلی دکترای تخصصی طب سنتی ایران از Ph.D به تخصص (دستیاری) پزشکی
۴) توسعه و ترویج آموزش، پژوهش و خدمات طب سنتی ایران در نظام شبکه بهداشت ـ درمانی (شبکه سلامت)
۵) تشکیل مدرسه عالی تربیت مدرس (حکیم) طب ایرانی به منظور تأمین استاد برای دانشکده های طب سنتی و گروه های طب سنتی ایران
۶) تشکیل شورای ارزیابی خبرگان و حکمای بدون مدرک در حوزه مکتب طب سنتی ایران
۷) تشکیل کمیته ارزشیابی مدارک تحصیلی و ارزیابی دانشگاه های خارج از کشور در حوزه طب سنتی ایران
۸) افزایش حداکثری ظرفیت دانشکده های طب ایرانی در پذیرش دانشجویان طب، داروسازی سنتی و سایر رشته های طب سنتی ایران
۹) تشکیل گروه طب سنتی ایران در تمام دانشکده های پزشکی کشور
۱۰) افزایش تعداد دانشکده ها در تمام دانشگاه های علوم پزشکی کشور در رشته های طـب، تاریخ پزشکی و داروسازی سنتـی و سایر رشـته هایی که در آینـده به تصویب خواهند رسید.
۱۱) طراحی، راه اندازی و توسعه رشته های پشتیبان برای توسعه خدمات طب ایرانی و در دسترس کردن امکانات و توسعه خدمات مورد نیاز:
۱) پرستاری طب سنتی ایران
۲) علوم آزمایشگاهی طب سنتی ایران
۳) دلک (مشت و مال طبی: ماساژ) طب سنتی ایران
۴) شناسایی و عرضه مفردات طبیعی طب سنتی ایران
۵) بهداشت باروری و تنظیم خانواده طب سنتی ایران
۶) بهداشت فردی و خانواده طب سنتی ایران
۷) تاریخ و متون طب سنتی ایران
۸) اخلاق طب سنتی ایران
۹) تغذیه طب سنتی ایران
۱۰) طب عامیانه مردم ایران زمین
۱۱) فلوشیپ های تخصصی طب سنتی ایران
۱۲) دوره های آموزش مداوم و توسعه آموزش پزشکی برای پزشکان فارغ التحصیل و پزشکان خانواده (حضوری و مجازی)
۱۳) تدوین و اجرای واحدهای درسی مکتب طب ایرانی در برنامه آموزشی دانشجویان گروه علوم پزشکی و پیراپزشکی
۱۴) جذب دانشجویان خارجی برای توسعه جهانی دانش بومی طب سنتی ایران و صدور علم و فرهنگ
۱۵) سامـاندهی عطاران و تـدوین بستـه حمایتی برای بهـبود عرضه گیاهان دارویی کشور
۲. دولت:
۱. حمایت در تشکیل معاونت طب سنتی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۲. تشکیل «پژوهشگاه جامع مکتب طب ایرانی» شامل مراکز و پژوهشکده های مربوط (در کارگروه بعدی بحث خواهد شد). دارای ردیف بودجه مستقل و زیر نظر طب سنتی ایران برای توسعه هماهنگ و بنیادی ـ کاربردی این مکتب.
۳. تمامی دستگاه های اجرایی تحت نظارت دولت یا همکار دولت مؤظف باید موظف شوند در چارچوب مصوّبات و سیاستگذاری طب ایرانی به عنوان مرجع قانونی ساماندهی مکتب طب سنتی ایران و براساس سند چشم انداز برای توسعه طب سنتی ایران همکاری مؤثر داشته باشند.
۴. برقراری تعامل مناسب بین وزارت بهداشت با سایر وزارتخانه ها و نهادهای مرتبط با صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی (برای حفظ ذخیره ژنتیکی، توسعه صادرات گیاهان فرآوری شده با ارزش افزوده، توسعه کشت و برداشت اصولی و ارگانیک و به اندازه ) و هماهنگی با فرهنگستان علوم پزشکی کشور، مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی، انجمن علمی طب سنتی ایران، نظام پزشکی و پزشکی قانونی کشور.
۳. پژوهشگاه و مراکز تحقیقاتی«پژوهشگاه جامع احیای مکتب طب سنتی ایران» با نظارت و با محوریت موضوعات مورد تـوجّه طب ایرانی به پژوهـش های بنیادی و کاربـردی در زمینه طب ایرانی خواهد پرداخت.
۱. پژوهش های کاربردی
• علوم پایه تحقیقاتی (فیزیولوژی، پاتولوژی، مطالعات سلولی، مولکولی، آزمایشگاهی، فناوری های نوین)
• دارویی (طراحی، فرمولاسیون، سم شناسی، استانداردسازی، تولید پایلوت داروهای طب ایرانی با قابلیت صادرات با بهره گیری از اصول GMP )
• طراحی و تولید داروهای طب ایرانی مورد نیاز سیستم پزشکی رایج با هدف کمک به رفع معضلات بهداشت و درمان کشور
۲. پژوهش های بنیادی
• تبیین مکتب طب سنتی ایران شامل تمام جنبه های مبانی فلسفی، نظری، عملی، آزمایشگاهی و تشخیص و درمان
• منابع، شامل:▪ میراث مکتوب طب سنتی ایران
▪ ترجمه متون عربی و انگلیسی و یونانی به فارسی
▪ نو نویسی متون به زبان کاربردی و مفهوم امروزی
▪ تألیف منابع تحقیقی و تطبیقی جدید
▪ درسنامه های آموزش دانشگاهی طب سنتی ایران
▪ ارزیابی و ارزشیابی تألیفات در حوزه طب سنتی ایران
▪ ترجمه دانش طب سنتی ایران به روز شده به زبان های رایج دنیا با هدف صدور علم
۴. فرهنگ سازی عمومی و رسانه هافراگیر شدن بینش و آموزه های طب سنتی ایران برای عموم افراد جامعه، برای نیل به اهداف ذیل ضرورت دارد:
ـ تنظیم و بهبود شیوه زندگی برای نگاهداشت و ارتقاء سلامت فردی و خانوادگی
ـ پیشگیری از بیماری های مزمن و کاهش هزینه های سیستم های درمانی و توانبخشی
ـ گسترش دانش بومی و ارتقاء باورهای خود اتکایی
ـ ترویج فرهنگ ایرانی ـ اسلامی
ـ تبیین هویت مکتب طب سنتی ایران و تفکیک آن از برخی شیوه های پراکنده و رایج مانند طب عامیانه و طب گیاهی
۱بدین منظور پیش نویس طرحی از وجوه گوناگون فرهنگ سازی در چهار بخش ارائه می شود:الف . محتوای آموزشی:
۱. تاریخچه «مکتب طب ایرانی» و مهمترین دستاوردها و نوآوری ها و کشفیات حکمای کهن در سرزمین های اسلامی
۲. معرفی بزرگترین حکمای ایرانی (علی بن ربن طبری، علی بن عباس اهوازی، محمدبن زکریای رازی، ابوعلی سینا، سیداسماعیل جرجانی) و مهمترین منابع مکتوب مکتب طب سنتی ایران
۳. آشنایی با ساختار دانش در مکتب طب ایرانی، و اشاره به ویژگی های روشی، مَنِشی، و بینشی آن
۴. نقد منطقی طب جدید و معرفی حوزه های کارآمدی مکتب طب سنتی ایران
۵ . تدابیر «حفظ صحّت»۲ با تأکید بر تدابیر خوراکی ها و آشامیدنی ها، پاکسازی های ساده و کاربردی، ورزش، حفظ سلامت روانی و معنوی براساس تدابیر سته ضروریه بر مبنای تعالیم حکما و آموزه های دینی با در نظر گرفتن الزامات و مقتضیات اقلیمی و فرهنگی مناطق ایران
۶ . اصول مهم در موارد کاربرد و احتیاطات کاربرد در درمان با داروهای طبیعی، و در اعمال یداوی مانند حجامت و فصد و زالودرمانی
۷. تدابیر گروه های خاص مانند تدابیر بانوان در دوران بارداری و شیردهی، تدابیر نوزادان و شیرخواران، تدابیر کودکان و نوجوانان، تدابیر دوران بلوغ پسران و دختران، سالخوردگان، و تدابیر ایام خاص مانند ماه رمضان با در نظر گرفتن الزامات و مقتضیات اقلیمی و فرهنگی مناطق ایران
۸ . آشنایی با مشاغل و مراجع ذی صلاح در حوزه طب سنتی ایران براساس آیین‌نامه های مصوّب معاون طب سنتی ایرانب . گروه های مخاطب:
۱. کودکان تا سن پیش از دبستان
۲. کودکان در سن دبستان
۳. نوجوانان در مقطع راهنمایی و متوسطه
۴. دانشجویان در همه مقاطع همه رشته ها در همه مؤسسات آموزش عالی
۵ . مشمولان خدمت نظام وظیفه عمومی
۶ . دختران و پسران در شُرُف ازدواج
۷. بانوان خانه دار
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ـ مکتب طب سنتی ایران، یک نظام جامع و منسجم طبی است که دارای وجوه نظری و عملی مندرج در منابع مکتوب (به زبان های فارسی و عربی) است که گزاره های آن از طریق دو روش اصلی «قیاس» و «تجربه» فراهم آمده است. این دانش در ساختار خود دارای بخش های اصول و مبانی، سبب شناسی، نشانه شناسی، تدابیر حفظ صحت یا پیشگیری از بیماری، تدابیر درمانیِ غذایی و دوایی، و اعمال یداوی است.
برخلاف مکتب طب سنتی ایران، طب عامیانه دارای ساختار منسجم و اصول و مبانی معین نیست و از انواع گزاره های گوناگون (مانند گزاره های عام و تغییر یافته طب سنتی، آیین ها و اسطوره ها، خرافه ها، باورهای قومی …) تشکیل یافته است و شکل و محتوای آن در مناطق مختلف ایران متفاوت است. طب عامیانه در چهار وجه دانش، بینش، منش، و روش با مکتب طب سنتی ایران تفاوت دارد.
گیاه درمانی یا هربال مدیسین، صرفاً استفاده از گیاهان دارویی یا داروهای گیاهی براساس مواد مؤثره موجود در آنها و با رجوع به معیارهای نشانه شناسی و تشخیصی و درمانی در طب جدید است و با مکتب طب سنتی ایران یکسان نیست.
۲ـ «حفظ صحت» بخشی از طب عملی است که در آن اصول و تدابیر زندگی سالم برای پیشگیری از بیماری ها با در نظر گرفتن شش امر گریزناپذیر در زندگی روزمرّه (هوا، خوردنی ها و نوشیدنی ها، حرکت و سکون جسمانی، خواب و بیداری، نگهداری و دفع مواد، اعراض نفسانی) بیان می گردد.
۸ . سایر گروه ها که در طبقه بندی فوق نمی گنجند مانند سالمندان
ج . ابزارهای فرهنگ سازی عمومی:
۱ . رسانه های مکتوب شامل روزنامه ها، مجلات، کتب و کتابچه ها در قالب کتاب همراه در محیط های حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری، پمفلت ها و تراکت ها، بیلبوردها و اعلان های دیواری
۲ . رسانه های دیداری و شنیداری شامل صدا و سیما در شبکه های داخلی و فرامرزی ، لوح های فشرده آموزشی و سرگرمی، اینترنت، جشنواره های سینمای مستند و فیلم کوتاه
۳. سخنرانی در مجامع عمومی و برنامه های آموزشی حضوری مانند نماز جمعه، مساجد، فرهنگسراها، مراکز فرهنگی آموزشی مجاز
۴. مراکز آموزشی تأیید شده و مجاز آموزش طب سنتی ایران
۵ . نامگذاری یک روز به نام «مکتب طب سنتی ایران» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران همراه با برنامه های آموزشی مناسب در رسانه های جمعی
● متناسب سازی روش ها و ابزارهای آموزشی با گروه های مخاطب بالا بر عهده کمیته ای از روانشناسان، جامعه شناسان، متخصصین رسانه و ارتباطات، و متخصصان آموزش بهداشت، و متخصصان طب ایرانی قرار می گیرد و شیوه نامه های تخصصی برای تعیین حدود و ثغور محتوای آموزشی و مقتضیات آن توسط این کمیته تدوین می گردد.
● به جهت اهمیّت نقش رسانه فراگیر صدا و سیما در شکل گیری شناخت عمومی مخاطبین از مکتب طب ایرانی، پیشنهاد می شود که یک متخصص دانشگاهی طب ایرانی نیز به عنوان عضو رسمی شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما منصوب شود و تولید هر برنامه درباره طب ایرانی منوط به رعایت مفاد شیوه نامه تدوین شده و تأیید شورای سیاستگذاری سلامت باشد.
د . پیش نیازها:
۱. نیروی انسانی مورد نیاز شامل:
ـ فارغ التحصیلان رشته های دانشگاهی طب سنتی ایرانـ مربیان آموزش دیده و آزموده شده در دوره های رسمی معتبر با بهره گیری از مربیان و معلمان آموزش و پرورشـ خبرگان تأیید شده بدون مدرک
۲. متون آموزشی درست و جامع و ساده نویسی شده ویژه هر گروه از مخاطبان که توسط تیم مؤلفان مجرّب و با سابقه تدوین شده باشد. این متون آموزشی باید براساس مشترکات معتبرترین نوشتارهای حکیمان، و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی و زیستی امروز، و با ملاحظه ویژگی های مخاطبان، و با رعایت قواعد ادبی نوشته شوند.
۵ . بخش کارآفرینی و مشاغل مرتبط با طب سنتی ایراندر این بخش علاوه بر ساماندهی و حمایت از خبرگان بدون مدرکی که می توانند به خدمت به مردم بپردازند و براساس نظرات کمیته بررسی صلاحیت و اعطای گواهی به ایشان راه برای استفاده از توان علمی و تجربی ایشان باز خواهد شد، با نگاهی فراتر به سازمان یافتن مجموعه مشاغل مرتبط با نیازهای پایه این رشته توجه شده است تا هم ضمن حفظ میراث گرانبهای این دانش، به توسعه آموزش و ماندگار شدن این رشته ها پرداخته شود و هم از این طریق نوعی کارآفرینی بومی صورت پذیرد.
البته لازم است برای فراهم شدن زمینه فعالیت اصولی این افراد علاوه بر تعریف جایگاه خدمات ایشان و تعیین چارچوب کاری، زمینه های قانونی خدمت رسانی این مشاغل فراهم شود. بنابراین طب ایرانی موظف است حداکثر در مدت سه ماه با مشورت شورای ارزیابی خبرگان و حکمای بدون مدرک (متشکل از سه نفر از حکمای مورد تأیید و سه نفر از متخصصان مورد تأیید دانشکده طب سنتی ایران) به بررسی وضعیت و سابقه کاری و تجربی و حداقل دانش مورد نیاز این مشاغل بپردازد.
بدیهی است با این روش سه اتفاق بزرگ رخ خواهد داد:
۱. استفاده ملی از وجود صاحب نظران با تجربه و حفظ گنجینه علمی کشور
۲. بهره گیری از ظرفیت مردمی برای آموزش دانش بومی سرزمین کهن ایران
۳. زمینه سازی برای ایجاد رشته های جدید دانشگاهی
بنابر توضیحات بالا بدیهی است مواردی که در ادامه ذکر می شود شامل دانش و میراث مردمی است که از طریق غیر دانشگاهی به ما منتقل شده است و فارغ التحصیلان تخصصی طب، داروسازی، پرستاری و … از دانشگاه را شامل نمی شود.
مشاغل مرتبط با طب ایرانی و تعریف آنها:
۱) گیاه چین یا عشّابتعریف:عشّاب، به کسی گفته می شود که دارای دو خصیصه زیر باشد:
۱ـ داروشناس
۲ـ جمع آوری کننده داروبر این اساس از نظر مفهومی «عشّاب» را نمی توان «گیاه چینِ صرف» نامید زیرا گیاه چین فقط کار جمع آوری گیاهان را عهده دار است. در حالی که گیاه چینی جزیی از کار «عشّاب» به حساب می آید.
شرایط اعطای مدرک عَشّابی:
برای اخذ مدرک «عَشّابی»، فرد باید قادر باشد حداقل صد مفرده اعم از نباتی، معدنی، و حیوانی را شناسایی کند و درست تشخیص دهد. همچنین مناطق مهم محل رویش این مفردات را بشناسد، زمان مناسب جمع آوری هر یک را بداند و با نحوه صحیح نگهداری و انبار کردن آنها آشنایی کامل داشته باشد.
امتیازات مدرک عَشّابی:
فردی که دارای مدرک عَشّابی باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اخذ مجوزهای لازم از سازمان ها و نهادها و ادارات مرتبط با این حیطه برای فعالیت رسمی در محدوده وظایف عَشّابی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی برای بهبود و ارتقای سطح فعالیت های مجاز در حیطه عَشّابی
۳ـ امکان تعامل مستقیم با مراکز مصرف مانند کارخانجات داروسازی، عَطّاری ها و …
۴ـ امکان آموزشِ افراد علاقمند به عَشّابی
۲) عَطّارتعریف:عَطّار، به کسی گفته می شود که به امر فروش داروها و فرآورده های ویژه این صنف اشتغال داشته باشد.
انواع عَطّار:
عَطّارها بسته به نوع و میزان اطلاعات نظری و عملی به دو گروه به شرح زیر تقسیم می شوند:
۱ـ عَطّار و سَقط فروش، که صرفا کار فروشندگی اجناس عَطّاری را به عهده دارد.
۲ـ عَطّار خبیر، که نسبت به اثرات درمانی مفردات و مرکبات دارویی همچنین اثرات جانبی آنها دارای اطلاعات قابل توجه و خبرویت است.
شرایط اعطای مدرک عَطّار خبیر:
برای اخذ مدرک «عَطّار خبیر»، فرد باید قادر باشد خواص درمانی مشهور مفردات و مرکبات دارویی که توسط وی به مشتری فروخته می شود را بشناسد و نسبت به عوارض جانبی آنها اطلاعات کافی داشته باشد.
امتیازات مدرک عَطّار خبیر:فردی که دارای مدرک «عَطّار خبیر» باشد، از امتیازاتی که این کمیسیون تعیین خواهد کرد برخوردار می شود.
۳) مُدَلِّک
تعریف: مُدَلِّک، به کسی گفته می شود که به امر تدلیک (ماساژ) ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُدَلِّکی:
برای اخذ مدرک «مُدَلِّکی»، فرد باید قادر باشد انواع دلک سنتی یا انواع دلک مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین آثار درمانی و بهداشتی و موارد کاربرد هر یک را بشناسد. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک مُدَلِّکی:فردی که دارای مدرک «مُدَلِّکی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند به تدلیک (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۴) حَجّام و فَصّاد
تعریف: حَجّام و فَصّاد، به کسی گفته می شود که به امور حجامت و فصد ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک حَجّامی و فَصّادی:
برای اخذ مدرک «حَجّامی و فَصّادی»، فرد باید قادر باشد انواع حجامت و فصد سنتی یا انواع حجامت و فصد مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین موارد منع و خواص هر نوع آن را بشناسد. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک حَجّامی و فَصّادی:
فردی که دارای مدرک «حَجّامی و فَصّادی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۵) مُزَیِّن
تعریف:
مُزَیِّن، به کسی گفته می شود که به امور پوست و مو و زیبایی بدن ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُزَیِّنی:
برای اخذ مدرک « مُزَیِّنی»، فرد باید قادر باشد انواع روش های بهبود پوست و مو در راستای بهداشت و زیبایی با روش های سنتی یا براساس دانش مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش ها را بشناسد. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند .
امتیازات مدرک مُزَیِّنی:
فردی که دارای مدرک «مُزَیِّنی» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۶) مُجبِّر
تعریف:
مُجبِر، به کسی گفته می شود که به امر شکسته بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُجبِری:
برای اخذ مدرک «مُجبِری»، فرد باید قادر باشد انواع کارهای شکسته بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ را اجراء کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش ها و نحوه و موارد ارجاع بیماران به مراکز تخصصی را بشناسد. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذارنند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک مُجبِری:
فردی که دارای مدرک « مُجبِری » باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند به شکسته بندی (تحت شرایط و قابلیت های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۷) درمانگر محلی
تعریف:درمانگر محلی، به کسی گفته می شود که با استفاده از روش های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر درمان اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه ای که در آن سکونت دارد، عمدتاً در مناطق مرزی یا دورافتاده یا روستایی، به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک درمانگر محلی:
برای اخذ مدرک «درمانگر محلی»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک درمانگر محلی:
فردی که دارای مدرک « درمانگر محلی » از کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیت های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۸) تول گیر
تعریف:
تول گیر، به کسی گفته می شود که با استفاده از روش های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «تول گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک تول گیری:
برای اخذ مدرک «تول گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک تول گیری:فردی که دارای مدرک «تول گیری» از کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیت های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۹) کَهَنگ گیرتعریف:
کَهَنگ گیر، به کسی گفته می شود که با استفاده از روش های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «کَهَنگ گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک کَهَنگ گیری:
برای اخذ مدرک «کَهَنگ گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک کَهَنگ گیری:فردی که دارای مدرک «کَهَنگ گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیت های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۱۰) ناف گیرتعریف:
ناف گیر، به کسی گفته می شود که با استفاده از روش های درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر « ناف گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک ناف گیری:
برای اخذ مدرک « ناف گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به اساتید کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک ناف گیری:فردی که دارای مدرک «ناف گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیت های خاص و آموزش حداقل های دانش طب)
۱۱) طبیب ایرانی (کارشناس طب سنتی)تعریف:طبیب ایرانی، به کسی گفته می شود پس از فارغ التحصیلی در رشته پزشکی براساس ضوابط و پس از قبولی در امتحان ورودی دوره پزشکی سنتی را گذرانده باشد.
تعریف: طبیب ایرانی، به کسی گفته می شود که با استفاده از روش های درمانی منتج از دانش مکتب طب ایرانی به امر طبابت اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک طبابت:
برای اخذ مدرک «طبابت»، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می شود با موفقیت بگذراند یا در مصاحبه علمی شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک تأیید شود.
بدیهی است طبیبان هم ردیف متخصصان فارغ التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص) مشغول به کار خواهد شد. این طبیبان چنانچه دارای شماره نظام پزشکی باشند یعنی پزشک نیز باشند یا فارغ التحصیل رشته های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و دفتر طب سنتی کشور به فعالیت خود ادامه خواهنـد داد و چنانچه پزشک نباشند با نظر شورای بررسی خبرگان بدون مدرک بعـنوان طبیب یا خبـره بدون مدرک با قبول مسـئولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت که البته مشمول تبصره ۱۰ که قبلاً ذکر شد نیز خواهند بود. ممکن است غیرپزشکان خبره نیاز به شرکت در دوره های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی نیز داشته باشند .
۱۲) خبرگان بدون مدرک:برای اخذ مدرک، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می شود را با موفقیت بگذراند یا مدرک وی توسط شورای بررسی خبرگان بدون مدرک تأیید شود. بدیهی است این افراد هم ردیف متخصصان فارغ التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص ) مشغول به کار خواهد شد. این افراد یا فارغ التحصیل رشته های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با قبول مسئولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت.
آیین‌نامه ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران
با استناد به مصوبه جلسه ۵۰۳ مورخ ۵/۶/۱۳۸۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۰۳ مورخ ۵/۶/۱۳۸۱ و الگوگیری از پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (نامه شماره ۶۲۶/۱۵ مورخ ۲۹/۲/۱۳۸۰) ضوابط کلی ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران را به این شرح تصویب کرد:
۱ـ دبیرخانه مرکز ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تأیید می گردد.
۲ـ دبیر شورای عالی طب سنتی ایران (معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) عهده دار مسئولیت اجرایی این دبیرخانه است.
۳ـ محققان و درمانگران هر کدام از رشته های طب سنتی ایران (مکتب طب سنتی ایران)، یا طب عامیانه (مردمی)، یا طب مکمل و یا کسانی که براساس آموزه های دینی و اسلامی به امر طبابت اشتغال ورزیده اند، امّا فاقد مدرک دانشگاهی هستند و حسب مطالعه و تجربه در میان اهل فن به عنوان صاحبنظر شهرت داشته و یا صاحب آثار، تحقیقات و تألیفاتی باشند می توانند طبق شرایط و مقررات مندرج در دستورالعمل بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک در سطح یکی از مراتب ۱ و ۲ (مربی یا استادیاری) وابسته دانشگاهی برای همکاری جهت تدریس یا عضویت در هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی انتخاب گردند و یا در محدوده ای که تعریف خواهد شد به امور پزشکی متناسب بپردازند.
۴ـ دستورالعمل امتحانی و نحوه بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی و نحوه همکاری و استخدام ایشان در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی که توسط معاونت طب سنتی تهیه و به تأیید شورای عالی طب سنتی رسیده و به معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ می گردد (پیش نویس مربوطه در ادامه آمده است).
۵ ـ برای اجرای دستورالعمل موضوع بند ۲، «کمیسیون تعیین صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی» شامل معاون طب سنتی معاون درمان وزارت متبوع، معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاون پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس (یا یکی از رؤسای) دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران (یا سایر دانشگاه ها)، و پنج نفر از صاحب نظران و متخصصان طب و داروسازی سنتی به انتخاب شورای عالی طب سنتی ایران تشکیل می شود.
تبصره ها:مواردی که لازم است در دبیرخانه مدنظر قرار گیرد:
۱. برخورداری از صلاحیت عمومی، اخلاقی و علمی حسب نظر کمیته مذکور
۲. ارائه سوابق مستند از فعالیت در حوزه مورد ادعای فرد
۳. عدم سوء پیشینه کیفری خصوصاً عدم محکومیت (قطعی) درخصوص ارتکاب جرایم پزشکی یا آسیب درمانی به بیماران در مراجع قانونی و قضایی
۴. داشتن آثار منتشرشده علمی و تحقیقی در رشته تخصصی مربوطه که مورد تأیید کمیته مورد اشاره قرار گیرد.
۵. تألیف یک رساله علمی در رشته تخصصی خود و قبولی در مصاحبه علمی مورد نیاز
۶. ارائه شواهد بالینی یا مقالات تخصصی یا مستندات قابل قبول برای شورا درخصوص اثربخشی شیوه درمانی یا داروهای مورد استفاده
۷. این آیین‌نامه شامل کسانی که دارای حداقل مدرک پزشکی یا داروسازی عمومی هستند نمی شود چرا که ایشان می توانند از مجاری قانونی کشور به ادامه تحصیل و اخذ مدرک لازم بپردازند.
۸. مجوز طبابت یا انجام فعالیت پزشکی در حوزه مصوب شده و اعلام شده (شامل تعریف بیماری ها، نوع مداخلات و تعیین تعرفه خدمات) از سوی کمیته برای یکسال خواهد بود و لازم است برای تمدید آن، گزارش عملکرد فعالیت یک ساله فرد به دبیر کمیته تحویل شود. بعد از سه سال اخذ تأییدیه، امکان صدور پروانه فعالیت پنج ساله بلامانع خواهد بود.
۹. کسانی که پزشک نیستند ملزم هستند به لحاظ رعایت حقوق بیماران و اصول اخلاق پزشکی، دقّت در تشخیص افتراقی بیماری های خطرناک و ارجاع موارد ضروری به متخصص های رایج علم پزشکی، رعایت اصول تغییر در داروهای مصرفی یا توجه به تداخلات دارویی و … از همراهی دایم یک پزشک عمومی برخوردار باشند. پزشک مورد نظر باید به کمیته معرفی شود و بدیهی است تمامی نسخه های صادر شده باید ممهور به پزشک مذکور باشد و ایشان نیز در مسئولیت قانونی مربوط به حقوق بیماران شریک و پاسخگو خواهند بود.
۱۰. این افراد می توانند دانش و تجربیات خود را به پزشکان و دستیاران دکترای تخصصی طب و داروسازی سنتی آموزش دهند امّا نمی توانند به افراد غیرپزشکی که براساس قوانین وزارت بهداشت مجاز به دخالت در امور پزشکی نیستند آموزش دهند. به عبارت دیگر به جز کسانی که شرایط مورد نظر در این آیین‌نامه را احراز خواهند کرد در آینده سایر افراد نمی توانند جز از مجاری قانونی و مرسوم به فعالیت پزشکی بپردازند مگر آنکه حائز شرایط شرکت در دوره های دکترای پژوهشی ( PhD by research) باشند که آن هم مقررات خاص خود را دارد و مجوز دخالت در امور پزشکی و درمانی نیست.
۱۱. سایر مدارک و عناوینی که توسط کمیته به نخبگان بدون مدرک اعطا خواهد شد شامل موارد زیر است که حسب مورد و تأیید کمیته رسماً اعلام خواهند شد و امتیازات هر کدام نیز تعریف و ابلاغ خواهند شد:
۶. جایگاه طب سنتی ایرانی در گردشگری سلامتمقدمهبراساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی (UN- WTO) یکی از اهدافی که می تواند انگیزه مسافرت را در گردشگر ایجاد نماید، مسافرت به منظور سلامتی است. گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که با هدف حفظ، بهبود و یا حصول مجدد سلامت جسمی یا ذهنی فرد در مدت زمانی بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد. از دهه ۱۹۹۰ گردشگری سلامت در سطح دنیا به دلایل متعددی همچون جهانی شدن و آزادسازی تجارت در حوزه خدمات سلامت، توجه دولتها به احیاء و معرفی مکاتب طبی بومی خود به سایر کشورها، تغییرات نرخ ارز در اقتصاد جهانی (که منجر به مطلوبیت کشورهای آسیایی به عنوان مقصد گردشگری سلامت گردید)، بحران مالی در آسیا (که زمینه ساز توجه دولت های آسیایی به ایجاد و تقویت منابع جدید درآمد شد)، و … رشد و پیشرفتی روزافزون یافت.
گردشگری سلامت در ایران
علاوه بر تمام توانمندی های چشمگیر ایران در حوزه علوم پزشکی مدرن، احیاء طب سنتی ایران با قدمتی به درازای تاریخ پزشکی جهان در دانشگاه های علوم پزشکی کشور و ارائه روش های پیشگیری و درمانی براساس تعالیم این مکتب ارزشمند طبی، ظرفیت های ویژه ای را در کشور ایجاد نموده است.
همچنین وجود آبهای گرم معدنی با خواص درمانی متنوع در نقاط مختلف کشور، وجود سواحل حاوی لجن های درمانی، مناطق کوهستانی با هوای پاک، طبیعت بکر با چشم اندازهای زیبا و نیز اماکن فرهنگی و تاریخی و تنوع آب و هوایی در نقاط مختلف ایران باعث شده تا این کشور به مقصدی مناسب جهت گردشگری با اهداف درمانی تبدیل شود.
با عنایت به راه اندازی رسمی دفتر گردشگری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان دانشگاه مادر و بزرگترین دانشگاه علوم پزشکی سراسر کشور و از سویی دیگر احیای مکتب غنی طب ایرانی در نظام سلامت کشور، دستیابی ایران به موقعیت مطلوب در زمینه توریسم درمانی در عرصه بین المللی براساس سند چشم انداز ۲۰ ساله و قانون برنامه های چهارم و پنجم توسعه کشور تا حدّ تبدیل جمهوری اسلامی ایران به قطب مهم گردشگری سلامت در منطقه، بسیار دست یافتنی و قابل انتظار می نماید.
طبیعت درمانی و طب سنتی توأم در ایرانیکی از شاخه های گردشگری سلامت، طبیعت درمانی است که بر ویژگی های آب و هوایی و طبیعی مناطق مختلف تکیه دارد و پتانسیل های آن در ایران نیز بسیار دیده می شود. استفاده از اثرات شفابخش چشمه های آب گرم برای درمان بیماری ها در پزشکی نوین و نیز انواع طب مکمّل از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و در موارد متعددی توصیه می شود. به همین دلیل در سراسر جهان مناطقی که دارای چشمه های آب گرم حاوی املاح مفید هستند، از جمله جاذبه های گردشگری محسوب می شوند. در ایران نیز شمار، کیفیت و پـراکنش بیش از ۴۵۰ چـشمه آب گـرم موجود در سـطح کـشور به گونه ای است که می تواند طبیعت درمانی با استفاده از اثرات درمانی چشمه های آب گرم را به عنوان یکی از مهمترین ابزار و جاذبه های گردشگری کشور معرفی نماید. بیشتر چشمه های آب گرم ایران در دامنه های رشته کوه البرز قرار دارد. با این وجود تعداد و کثرت چشمه های آب گرم در دیگر نقاط کشور نیز جالب توجه است. در ایران به جز چشمه های آب گرم موجود، برخی دیگر از انواع طبیعت درمانی از جمله لجن درمانی نیز در مناطقی همچون دریاچه ارومیه و دامنه های کوه تفتان در بلوچستان رواج دارد.
یکی دیگر از شاخه های مرسوم در طبیعت درمانی، بهره مندی از مناطق ییلاقی به عنوان نقاهتگاه است که در ایران نیز از گذشته دور تاکنون معمول بوده است. برخی از این نقاهتگاه ها همچون کلاردشت و جواهرده (در مازندران)، دیلمان (در گیلان)، شاندیز (در مشهد) و سردشت از شهرت ملی (و مناطقی همچون کلاردشت و شاندیز از شهرت بین المللی) برخوردارند و لذا زمینه مناسبی را جهت ایجاد شهر سلامت ـ بر مبنای اصول حفظ الصحه در طب ایرانی ـ و متعاقب آن جلب گردشگران خارجی فراهم آورده اند.
۷. دارو در مکتب طب سنتی ایران
معرفی:
داروهای مکتب طب سنتی ایرانی شامل فرآورده هایی است که در منابع معتبر مربوط به این مکتب طبی ذکر گردیده و با رعایت اصولی ویژه از گیاهان دارویی و در برخی موارد مفردات جانوری و یا معدنی ساخته شده اند.
داروسازی در مکتب طب سنتی تا حدود زیادی مبتنی بر دسته بندی افراد با توجه به مزاج ها و وضعیت کمّی و کیفی اخلاط ایشان می باشد و ملاحظه کردن شرایطی چون شدت و زمان بیماری، جنسیت، سن، توده بدنی، قوای جسمی و روحی، شرایط محیطی، شغل و حتی عادات فردی، تهیه دارو و تنظیم دوز و فواصل مصرف آن را مبتنی بر تشخیص دقیق از جانب پزشک و همکاری متقابل او با داروساز متبحر امکان پذیر می نماید.
توجه به این موضوع حائز اهمیت است که در این مکتب طبی، اولویت بر حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری ها با رعایت اصول و تدابیری ویژه است (مانند مراعات های زیست محیطی، تغذیه ای، روحی ـ روانی، فعالیت های جسمانی و …) تا فرد در محدوده مزاج سلامت باقی بماند.
ترتیب اولویت درمانی در صورت خروج از مزاج صحی، درمان با غذاهای دارویی، داروهای مفرده، داروهای ترکیبی ساده تر و نهایتاً داروهای مرکب با قدرت اثر بیشتر است.در تهیه داروها، علاوه بر نیاز به فراگیری قوانین ساخت و تدابیر مراحل مختلف فرمولاسیون، شناخت و انتخاب مفردات دارویی مطمئن و با کیفیت هم، از امور ضروری محسوب می گردد.
امروزه اندیشه کم عارضه تر بودن داروهای طب سنتی و وسعت کاربردهای مؤثر آن نیز با افزایش سطح آگاهی ها و ارتباط متقابل علوم کاربردی و پیشرفته، راهکارهایی برای اثبات مدعا یافته است.
اولویت های علم و فناوری در حیطه داروسازی مکتب طب سنتی ایران:
۱ـ مطالعه و بررسی بوم شناسی و اقتصاد مفردات مکتب طب سنتی ایران نظیر گیاهان دارویی ایران در وضعیت موجود در جهت افزایش پتانسیل برنامه‌ریزی جامع در این حوزه در تعامل با وزارتخانه های جهاد کشاورزی و بازرگانیبه عنوان مثال به دلیل استفاده از روش ها، منابع و داروهای طب سنتی ایران در شبه جزیره هند، بخشی از نیاز مفردات گیاهی این کشور مانند عناب، گل محمدی، آویشن و رازیانه به صورت نامشخص و نامنظم از بازار گیاهان دارویی ایران تأمین می شود.
۲ـ نیازسنجی اولویت کاشت، فرآوری و بسته بندی گیاهان دارویی با توجه به نیازهای فرمولاسیون داروهای طبیعی و مکتب طب ایرانی و تعامل با وزارت جهاد کشاورزی در جهت اشتغال زایی در این حوزه با اولویت کشاورزی ارگانیک و مدرن و حفظ شرایط بهینه کیفیتی و توسعه و گسترش آن در تنوع اقلیمی سراسر کشور. قابل ذکر است که به دلیل اهمیت تکرارپذیری در روند تولید و نیز توجه کنونی بازارهای جهانی برای خرید مفردات شناسنامه دار با شرایط تهیه و حفظ کیفیت مشخص، قوانینی در این مورد از جانب کشورهای مختلف و سازمان های معتبری چون سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین المللی غذا تنظیم گشته که موجب تسهیل و رونق بیشتر صادرات محصولات با این ویژگی ها می شود.
۳ـ ارائه الگوهای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری با غذا داروها و آشامیدنی های متنوع معرفی شده در مکتب طب ایرانی که این امر منجر به کاهش مصرف بی رویه داروهای صناعی و صرفه جویی در هزینه های درمانی خواهد شد و در عین حال موجب فراهم نمودن بستر تولید محصولات غذایی بومی خواهد شد.
۴ـ مطالعات و تدوین ضوابط در جهت استاندارد نمودن و تجاری سازی فرمولاسیون های مؤثر مکتب طب ایرانی (غذا، دارو، آرایشی ـ بهداشتی) و اعتباربخشی آن در نظام سلامت و نیز تهیه و تدوین استانداردهای نوین مورد نیاز دانش داروسازی مکتب طب ایرانی با توجه به دوزاژ، نحوه اثر و تدابیر لازم در مراحل مختلف فرمولاسیون.
تولید، توزیع و عرضه فرآورده های دارویی مکتب طب سنتی ایران:
تولید داروها:در حال حاضر پرسشنامه تقاضای ساخت فرآورده های دارویی مکتب طب سنتی ایران موجود بوده و براساس آن مجوز تهیه اینگونه فرآورده ها با تأیید شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران و با اخذ تأییدیه از کمیسیون قانونی ساخت و ورود سازمان غذا و دارو صادر می شود. (ضوابط و آیین‌نامه های موجود در پیوست ارائه شده است).قابل ذکر است که هم اکنون دهها دارو با طی این مراحل مجوز تولید گرفته و توزیع و عرضه نیز می شوند.
دیگر موارد مورد توجه در این بخش عبارتند از:
• طراحی و اجرای دستگاه های خاص و ویژه تهیه داروهای سنتی ایران به صورت صنعتی نظیر دستگاه حب زن، سفوف ساز، عصاره و عرق گیری خاص و …. در صورت نیاز.
• انجام کارآزمایی های بالینی در مورد داروهای ساخته شده بر مبنای اصول مکتب طب سنتی ایران که این امر منجر به ایجاد اعتبار و پذیرش بهتر مکتب طب ایران نزد پزشکی نوین می شود.
از آنجا که تهیه این فرآورده ها با تولید دانش فنی صورت می گیرد، اکثر این فرآورده ها اختصاص به طب ایرانی دارند و دارای مشابه خارجی نیستند پیش بینی می شود از امکان بالای صادرات برخوردار باشند.
عرضه داروها:
داروهای مکتب طب سنتی ایران علاوه بر واحد داروخانه سلامتکده های طب سنتی وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور با ایجاد شرایط حضور بخش خصوصی براساس ضوابط و آیین‌نامه های تنظیم شده عرضه می گردد.در حال حاضر آیین‌نامه تأسیس داروخانه های طبیعی تدوین شده و در مرحله ابلاغ در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.تدوین دارونامه ها:
۱. تدوین دارونامه داروهای عرضه شده در مکتب طب سنتی ایران براساس تفاهم نامه ای مابین سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در دست انجام است تا علاوه بر معرفی دارو و ترکیبات آن، موارد مصرف، نحوه تجویز، شیوه اثر، موارد منع مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و سایر نکات قابل توجه مشخص گردد و پزشک با اطلاعات کاملتری نسبت به تجویز دارو اقدام نماید.
انجام مراحل استانداردسازی مواد اولیه فرمولاسیون ها، تعیین شاخص استاندارد در مورد هر کدام از مفردات و نیز داروهای مرکب، روش تعیین ناخالصی ها و تقلبات احتمالی در مورد هر کدام، ارائه روش های آنالیز فیزیکوشیمیایی (نظیر تعیین میزان خاکستر تام، خاکستر نامحلول در اسید، تعیین pH و ….) این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می گیرد.
مطالعه کتب مرجع سنتی ایران و جمع آوری و استخراج و دسته بندی فرمولاسیون های مرکبه که بیشترین تواتر را در کتاب های مرجع سنتی داشته اند و صلاحیت ساخت بیشترین با توجه به اجزای مفرده فرمولاسیون ها، کارآیی محصول نهایی و … دارند نیز در این بخش صورت می گیرد.بررسی منابع و روش تهیه مواد اولیه (گیاهی، حیوانی و معدنی) مورد نیاز برای تهیه فرمولاسیون های مرکبه از منابع مختلف و استانداردسازی هر کدام از آنها بر مبنای محل اصلی مورد تهیه. مثلاً گونه گیاه صبر زرد مورد استفاده در ساخت دارو در طب ایرانی با گونه مصرفی رایج در زمان کنونی متفاوت است.این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می گیرد.
۲ . تدوین دارونامه گیاهان دارویی بومی ایران در جهت تسریع روند تولید فرآورده های دارویی مکتب طب ایرانی که براساس تفاهم نامه مابین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران در حال انجام است.
۳. دارونامه داروهای طبیعی کشوراین دارونامه شامل تک نگارهای حاوی داروهای طبیعی موجود در بازار دارویی کشور است.
اولویت های ارزان سازی خدمات دارویی مکتب طب ایرانی:
۱ـ پوشش بیمه ای این داروها همزمان با تولید و توزیع و عرضه فرآورده های دارویی استاندارد مورد وثوق مردم و جامعه پزشکی که در مرحله اول ۵۶ مورد دارو در زمستان ۱۳۹۰ مشمول پوشش بیمه قرارگرفت.
۲ـ حمایت از تولید در بخش های مختلف آن از جمله کشاورزی و صنعت
۳ـ تهیه و تدوین آیین‌نامه و ضوابط مورد نیاز برای تولید، توزیع و عرضه این داروها
۴ـ فرهنگ سازی
سیاست ارتقای خدمات صنف عطاری:
حمایت و بهینه سازی فعالیت عطاری ها در سطح کشور به منظور امکان ارائه خدمات مطلوب با نظارت معاونت غذا داروی دانشگاههای علوم پزشکی کشور.
بدیهی است سیاست تولید و توزیع گیاهان دارویی استاندارد و شناسنامه دار با بسته بندی مناسب در کنار عرضه سایر مفردات با کیفیت و نیز برگزاری دوره های آموزشی مناسب برای عطاران منجر به رضایتمندی بیشتری خواهد گردید.
اقدامات اولیه
اقدامات اولیه:
۱. تشکیل جلسات کارگروه مصوّب هیأت دولت با مسؤولیت رییس جمهور محترم (عطف به پیشنهاد ریاست جمهوری و تصویب هیأت وزیران در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۹۱ در چارچوب مفاد اصل ۱۲۷ قانون اساسی و با رعایت ماده ۱۹ آیین‌نامه داخلی، در راستای احیاء توسعه نظام طب سنتی و استفاده از ظرفیت های آن در حوزه سلامت که در غیاب ایشان، معاون اول محترم با حضور وزیران بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، معاون علمی و فناوری رییس جمهور، دستیار ویژه رییس جمهور و هفت نفر از متخصصان و دست اندرکاران طب سنـتی با انتـخاب رییـس جمـهور به عنوان نماینـدگان ویـژه ریـیس جمهور تشکیل می شود).
۲. تصویب و ابلاغ نظام نامه نهضت توسعه مکتب طب سنتی ایران
۳. تخصیص ردیف بودجه مستقل در بودجه کل کشور برای توسعه زیرساخت ها و مراکز آموزشی و پژوهشی و درمانی طب سنتی ایران با هماهنگی معاونت راهبردی و توسعه منابع انسانی ریاست محترم جمهوری
۴. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به انجام موارد ذیل مکلف و مؤظف شود؛
۱. ۴. تخصیص بخشی از بودجه سلامت کشور به امر توسعه و تعمیق طب سنتی ایران
۲. ۴. تشکیل سازمان طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تصویب ساختار آن توسط معاونت راهبردی ریاست جمهوری
۳. ۴. تشکیل شورای عالی سیاست گذاری طب سنتی ایران متشکل از وزیر و معاونان و مسؤولین مربوطه
۴. ۴. تشکیل حکمت سرای طب ایرانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در قالب پژوهشگاه جامع احیای مکتب طب سنتی ایران (شرح وظایف آن در نظام نامه آمده است).۵. ۴. ابلاغ منشور احیاء کاربرد طب سنتی ایران به دانشگاه های علوم پزشکی کشور
۶. ۴. تسریع و تسهیل در جذب دانش آموختگان طب و داروسازی سنتی توسط دانشگاه های علوم پزشکی؛ تخصیص سهمیه در فراخوان جذب هیأت علمی دانشگاه ها؛ و اختصاص بورس هیأت علمی به دانشجویان طب و داروسازی سنتی در تمام دانشگاه های علوم پزشکی تیپ یک و دو
۷. ۴. ارتقای اداره گیاهان دارویی و طبیعی در سازمان غذا و دارو به مدیریت کل و فراهم نمودن امکان حمایت قانونی و تسهیل ثبت و تولید داروها و غذا ـ داروهای طب سنتی
۸ . ۴. گنجاندن خدمات طب ایرانی در طرح بزرگ پزشک خانواده و خانه های بهداشت در سراسر کشور
۹. ۴. اضافه کردن مقطع تخصص بالینی (دستیاری) پزشکی سنتی در کنار Ph.D طب سنتی
۱۰. ۴. توسعه مراکز رشد طب و داروسازی سنتی با هدف تأمین نیازهای داخلی و صادرات دارویی
۱۱ . ۴. تشکیل مدرسه عالی تربیت مدرس (حکیم) طب سنتی ایران به منظور تأمین استاد برای دانشکده های طب سنتی و گروه های طب سنتی دانشکده های پزشکی
۱۲. ۴. تشکیل شورای ارزیابی خبرگان، حکیمان و کارشناسان بدون مدرک در حوزه مکتب طب سنتی ایران
۱۳. ۴. تشکیل کمیته ارزشیابی مدارک تحصیلی و ارزیابی دانشگاه های خارج از کشور در حوزه طب سنتی
۱۴. ۴. تشکیل گروه طب سنتی ایران در تمام دانشکده های پزشکی کشور
۱۵. ۴. افزایش تعداد دانشکده ها در تمام دانشگاه های علوم پزشکی کشور در رشته های طب و داروسازی سنتی و سایر رشته هایی که در آینده به تصویب خواهند رسید.
۱۶. ۴. طراحی و راه اندازی رشته های پشتیبان برای توسعه خدمات طب سنتی ایران و در دسترس قراردادن امکانات و توسعه خدمات مورد نیاز در مقاطع مختلف آموزش عالی کشور اعم از:
۱۲) فلوشیپ های تخصصی طب سنتی ایران
۱۳) فرآوری داروهای طبیعی در مقطع دکترای حرفه ای
۱۴) پرستاری طب سنتی ایران
۱۵) علوم آزمایشگاهی طب سنتی ایران
۱۶) دلک (مشت و مال طبی: ماساژ) طب سنتی ایران
۱۷) شناسایی و عرضه مفردات طبیعی طب سنتی ایران
۱۸) بهداشت فردی، باروری، خانواده و تنظیم خانواده طب سنتی ایران
۱۹) تاریخ طب سنتی ایران
۲۰) اخلاق طب سنتی ایران
۲۱) تغذیه طب سنتی ایران
۲۲) طب عامیانه سرزمین ایران
۲۳) سایر رشته های اشاره شده در نظام نامه طب سنتی ایران
۱۷. ۴. طراحی و اجرای دوره های آموزش مداوم و توسعه آموزش پزشکی برای پزشکان فارغ التحصیل و پزشکان خانواده (حضوری و مجازی)
۱۸. ۴. تدوین و اجرای واحدهای درسی مکتب طب سنتی ایران در برنامه آموزشی دانشجویان گروه علوم پزشکی و پیراپزشکی
۱۹. ۴. صدور مجوز و تأسیس حداقل یک دانشگاه طب سنتی ایران در سال جاری
۵ . به منظور اجرایی شدن بند ۱۸ از ماده یک قانون تشکیلات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراکز تحقیقاتی طب سنتی دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، شیراز، تبریز و مشهد می توانند دارای ردیف اعتباری و تشکیلات مستقل باشند. معاونت راهبردی و معاونت توسعه نیروی انسانی اقدام لازم برای تحقّق این بند را به عمل آورند.
۶. وزارت رفاه موظف شود سازمان های بیمه گر را برای همکاری با متخصصان طب سنـتی مکلف نمـاید و برای خـدمات و داروهـای طب سنـتی پوشـش بیمه ای ایجاد کنند.
۷. وزارتخانه های بازرگانی؛ صنعت، معدن و تجارت؛ و جهاد کشاورزی برای موارد ذیل موظف شوند:
۱. ۷. ساماندهی عطاران و تدوین بسته حمایتی برای بهبود عرضه گیاهان دارویی کشور با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۲. ۷. فراهم نمودن امکان حمایت مالی (تخصیص وام بلندمدت کم بهره) و تسهیلات قانونی (معافیت مالیاتی و …) برای ایجاد و توسعه:
• دهکده های سلامتی و مراکز توسعه گردشگری سلامت و جذب توریسم درمانی
• مراکز درمانی سلامت نگر و مشاوره اصلاح سبک زندگی
• مراکز درمانی پژوهش محور دانشگاهی و خصوصی
۸. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دبیرخانه توسعه پژوهش گیاهان دارویی و طب ایرانی برای حمایت مستقیم، مؤثر و گسترده تر از شرکت های دانش بنیان برای توسعه تحقیقات و تولیدات دارویی دانش بنیان مکلف شوند.
۹. توسعه و تعمیق فرهنگ طب سنتی ایران و اصلاح سبک زندگی با همکاری صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۱۰. سامان بخشی به امور طب مکمل