مصوب شانزدهمین جلسه مورخ ۱۳۹۰/۳/۴ کمیسیون اعتباری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
به منظور حمایت، تشویق و گسترش فرهنگ قرضالحسنه و همچنین در اجرای تکالیف قانونی مقرر در بند «الف» ماده ۸۶ قانون برنامه پنج ساله توسعه، مصوب سال ۱۳۸۹ و تبصره ۱ ماده ۱۲ سیاست‌های پولی، اعتباری و نظارتی نظام بانکی کشور در سال ۱۳۹۰، مصوب ۵ اسفند سال ۱۳۸۹ شورای پول و اعتبار، و در چارچوب بند «الف» ماده ۲ آیین‌نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجارتی مصوب سال ۱۳۳۷، «دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق‌های قرضالحسنه موسسات اعتباری» به شرح ذیل تصویب می‌گردد:
ماده 1 – در این دستورالعمل عناوین ذیل به جای عبارات مربوطه به کار می‌رود:
دستورالعمل: دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق‌های قرضالحسنه موسسات اعتباری
بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
صندوق: صندوق قرضالحسنه موسسه اعتباری
مجوز تاسیس: مجوز کتبی بانک مرکزی که پس از طی مراحل پیش‌بینی شده در این دستورالعمل و برای ثبت صندوق در مرجع ثبت شرکت‌ها صادر می‌شود.
مجوز فعالیت: مجوز کتبی بانک مرکزی که به منظور شروع فعالیت صندوق صادر می‌شود.
موسسه اعتباری: بانک موسسه اعتباری غیربانکی که قصد انجام فعالیت قرضالحسنه را دارد.
فعالیت قرضالحسنه: جذب سپرده قرضالحسنه پس‌انداز و تخصیص آن به اعطای تسهیلات قرضالحسنه.
ماده 2ـ موسسه اعتباری که قصد فعالیت قرضالحسنه دارد، موظف است با تاسیس صندوق، فعالیت‌های قرضالحسنه خود را در این صندوق متمرکز نموده و از انجام فعالیت قرضالحسنه در خارج از چارچوب صندوق اکیدا خودداری نماید.
ماده 3ـ موسسه اعتباری مکلف است طی یک دوره سه ماهه با اخذ مجوز از بانک مرکزی، اقدام به تاسیس صندوق و تفکیک و انتقال حساب‌های قرضالحسنه خود به صندوق نماید.
ماده 4ـ صندوق موظف است در مکاتبات یا تبلیغات خود از عبارت «صندوق قرضالحسنه بانک/ موسسه اعتباری غیربانکی» استفاده نماید.
ماده 5- ایجاد شعبه توسط صندوق، موکول به تایید قبلی بانکی مرکزی است. جابه‌جایی دفتر مرکزی و شعب صندوق لازم است قبلا به اطلاع بانک مرکزی رسانده شود.
ماده 6 ـ سرمایه صندوق حداقل پنجاه میلیارد (۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال می‌باشد. این مبلغ باید توسط موسسه اعتباری تامین شود.
تبصره: سرمایه اختصاص یافته توسط موسسه اعتباری برای تاسیس صندوق نباید از منابع سپرده‌گذاران تامین گردد.
ماده 7 ـ موسسه اعتباری باید به همراه درخواست کسب مجوز تاسیس صندوق، مدارک و اطلاعات ذیل را به بانک مرکزی ارائه نماید:
ـ اساسنامه پیشنهادی صندوق (مطابق با اساسنامه نمونه بانک مرکزی)
ـ نام و مشخصات، میزان تحصیلات، سابقه فعالیت و سمت‌های قبلی اعضای هیات امناء هیات مدیره و مدیرعامل پیشنهادی
ـ التزام کتبی مدیرعامل موسسه اعتباری مبنی بر انجام عملیات طبق مقررات این دستورالعمل.
ماده 8 ـ صدور مجوز تاسیس منوسط به رعایت مفاد این دستورالعمل و تایید اساسنامه صندوق توسط بانک مرکزی است.
ماده 9 ـ اعضای هیات امنای صندوق باید از میان اعضای هیات مدیره موسسه اعتباری انتخاب گردند.
ماده 10 ـ مسوولیت انتخاب هیات مدیره و مدیرعامل بر عهده هیات امناء می‌باشد.
تبصره 1ـ حداقل یک نفر از اعضای هیات مدیره صندوق باید از اعضای هیات مدیره موسسه اعتباری باشد.
تبصره 2 ـ رییس هیات مدیره صندوق باید از اعضای هیات امنای صندوق باشد.
تبصره 3 ـ اکثریت اعضای هیات مدیره صندوق باید از میان اشخاصی غیر از اعضای هیات مدیره موسسه اعتباری انتخاب شوند.
ماده 11 ـ انتخاب اعضای هیات امناء، هیات مدیره و مدیرعامل منوط به تایید بانک مرکزی است.
ماده 12 ـ بانک مرکزی پس از دریافت اساسنامه ثبت شده، آگهی ثبت در روزنامه رسمی (یا رسید دریافت روزنامه) و سایر مدارک لازم و همچنین اسامی صاحبان امضای مجاز، ظرف مدت ۱۰ روز نسبت به صدور مجوز فعالیت اقدام می‌نماید.
تبصره ـ موسسه اعتباری برای شروع فعالیت صندوق باید از بانک مرکزی مجوز فعالیت دریافت نماید.
ماده 13 ـ ارکان صندوق عبارتند از: هیات امناء، هیات مدیره، مدیرعامل و بازرس یا بازرسان.
تبصره : شرایط و نحوه انتخاب ارکان، به ترتیب مندرج در اساسنامه صندوق می‌باشد.
ماده 14 ـ منابع مالی صندوق از محل‌های زیر قابل تامین می‌باشد:
الف ـ سرمایه صندوق: این منابع به صورت آورده نقدی و غیرنقدی است و تا قبل از انحلال و تصفیه کامل امور صندوق، اعم از بازپرداخت سپرده‌ها و ایفای تعهدات آن قابل مطالبه نمی‌باشد.
ب ـ وجوه دریافتی از اشخاص تحت عنوان سپرده قرضالحسنه پس‌انداز
پ ـ هدایا و کمک‌های نقدی و غیرنقدی اشخاص حقیقی و حقوقی: صندوق در قبال دریافت این منابع هیچ‌گونه تعهدی بر استرداد یا اعطای امتیاز و امثال آن به اهدا‌کنندگان یا سایر اشخاص ندارد.
ت ـ موقوفات، وصایا، خیرات و مبرّات و…: این منابع توسط اشخاص نیکوکار به منظور اعطای تسهیلات قرضالحسنه در چارچوب وظایف صندوق در اختیار آن قرار می‌گیرد.
ث- کارمزد دریافتی: کارمزد مندرج در ماده ۲۲ و همچنین حق عاملیت دریافتی بابت موارد ذکر شده در ماده ۱۸ این دستورالعمل، باید برای تامین هزینه‌های جاری صندوق مورد استفاده قرار گیرد و در صورت وجود مازاد، مبلغ آن به عنوان یکی از منابع صندوق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ج: سایر منابع به تایید بانک مرکزی.
ماده 15ـ صندوق صرفا می‌تواند نسبت به گشایش حساب قرضالحسنه پس‌انداز اقدام نماید.
ماده 16 ـ مسوولیت ضمانت بازپرداخت سپرده‌های قرضالحسنه پس‌انداز برعهده موسسه اعتباری می‌باشد.
ماده 17 ـ به سپرده‌های اشخاص نزد صندوق، هیچ‌گونه سودی تعلق نمی‌گیرد.
ماده 18 ـ صندوق موظف است حساب قرضالحسنه ویژه برای وجوه تودیع شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی افتتاح نماید و بر اساس شرایطی که به موجب قرارداد عاملیت منعقده فی‌مابین تودیع کننده و صندوق منعقد می‌شود، تسهیلات قرضالحسنه را به اشخاص حقیقی و حقوقی اعطا نماید.
ماده 19 ـ افتتاح حساب قرضالحسنه سکه طلا توسط صندوق صرفا با مجوز بانک مرکزی امکان‌پذیر است. در این حساب اعطای تسهیلات و بازپرداخت آن به صورت سکه خواهد بود.
ماده 20 ـ مصارف صندوق صرفا در قالب تسهیلات قرضالحسنه انجام می‌پذیرد. این تسهیلات برای رفع نیازهای ضروری و بر اساس مقررات مصوب شورای پول و اعتبار اعطا خواهد شد.
ماده 21 ـ حداکثر مبلغ تسهیلات قابل پرداخت به هر شخص توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود.
تبصره ـ تسهیلات قابل پرداخت از محل وجوه تودیع شده موضوع ماده ۱۸ این دستورالعمل، از محدودیت‌های این ماده مستثنی است.
ماده 22 ـ صندوق بابت تسهیلات قرضالحسنه اعطایی، از مشتریان خود صرفا می‌تواند کارمزد دریافت نماید.
تبصره ـ حداکثر نرخ کارمزد تسهیلات قرضالحسنه اعطایی از سوی صندوق توسط بانک مرکزی تعیین خواهد شد.
ماده 23- ارائه هرگونه برنامه زمان بندی اعطای تسهیلات قرضالحسنه در قبال سپرده‌گذاری برای مدت معین در چارچوب برنامه جدولی بر اساس نوبت و مبلغ و موارد مشابه توسط صندوق ممنوع است.
ماده 24- اعطای جوایز به دارندگان حساب‌های سپرده قرضالحسنه پس‌انداز، مطابق مقررات مصوب شورای پول و اعتبار می‌باشد.
ماده 25- پس از ایجاد صندوق، انجام هرگونه فعالیت قرضالحسنه پس‌انداز توسط موسسه اعتباری ممنوع می‌باشد.
تبصره- موسسه اعتباری در دوران انتقال نمی‌تواند مانده پس‌انداز قرضالحسنه را به غیر از تسهیلات قرضالحسنه اختصاص دهد.
ماده 26- صندوق موظف به ایجاد سامانه جامع اطلاعاتی برای حساب‌های خود می‌باشد.
ماده 27- صندوق مکلف است امکان دسترسی بر خط بانک مرکزی به سامانه جامع اطلاعاتی خود را فراهم نماید.
ماده 28- صندوق موظف است تمامی عملیات خود را بر اساس استانداردهای حسابداری و ضوابط مورد تایید بانک مرکزی اجرا و ثبت نماید.
ماده 29- صندوق موظف است حسب اعلام بانک مرکزی کلیه اطلاعات مورد نیاز و نیز صورت‌های مالی خود را همراه با یادداشت‌های پیوست، به بانک مرکزی ارائه دهد.
ماده 30- بانک مرکزی در هر زمان که تشخیص دهد، می‌تواند بازرسان خود را جهت رسیدگی به حساب‌های صندوق اعزام نماید. مدیران صندوق مکلفند تمامی اسناد، مدارک و دفاتر خود را جهت این گونه رسیدگی‌ها ارائه نمایند و امکان رسیدگی‌های لازم را برای بازرسان بانک مرکزی فراهم سازند.
ماده 31- چنانچه در رسیدگی‌های بانک مرکزی تخلف از ضوابط احراز گردد، موارد به تشخیص این بانک جهت اصلاح رویه به صورت اخطار کتبی با قید مهلت به صندوق مربوط اعلام می‌شود.
تبصره – در صورتی که گزارش‌های بازرسان بانک مرکزی و بررسی‌های این بانک، حکایت از اصرار بر ادامه تخلف صندوق ذی‌ربط داشته باشد یا تخلفات صندوق مورد نظر، آشکارا مغایر با مقررات و موازین قانونی موجود باشد یا دامنه شکایات از صندوق مربوط از حد متعارف بالاتر ارزیابی شود، در این صورت بانک مرکزی می‌تواند نسبت به ابطال مجوز فعالیت صندوق مورد نظر اقدام نماید.
ماده 32- توقف فعالیت یا انحلال صندوق پس از طی مراحل قانونی و تعیین تکلیف نحوه بازپرداخت سپرده‌های قرضالحسنه و وجوه موضوع حساب قرضالحسنه ویژه، موضوع بند«ب» ماده ۱۴ و ماده ۱۸ این دستورالعمل واعلام قبلی و کتبی مراتب توسط صندوق به بانک مرکزی و کسب موافقت این بانک صورت می‌گیرد.
تبصره- بانک مرکزی تا زمان باز پرداخت آخرین مبلغ وجوه سپرده‌گذاران و وجوه اداره شده، بر عملیات تصفیه صندوق در دوره توقف و انحلال نظارت می‌نماید.
ماده 33- پس از تصفیه امور صندوق، منابع مالی مازاد و سایر اموال صندوق، مطابق اساسنامه و سایر و قوانین و مقررات ذی‌ربط به مصرف خواهد رسید.
ماده 34- هرگونه تغییر در اساسنامه صندوق موکول به تایید قبلی بانک مرکزی است.
ماده 35- صندوق در مواردی که در این دستورالعمل ذکر نشده است، تابع قوانین و مقررات جاری از جمله قانون پولی و بانکی کشور، قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، قانون مبارزه با پولشویی، مصوبات شورای پول و اعتبار، بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و مقررات بانک مرکزی و سایر قوانین و مقررات موضوعه می‌باشد.