شماره ۱۴۱۲۵ – ۱۶/۲/۱۳۸۸
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
به‌پیوست آیین‌نامه « ایمنی ماشینها و ادوات کشاورزی» که در تاریخ ۲۸/۱۲/۱۳۸۷ به تصویب مقام عالی وزارت رسیده برای درج در آن روزنامه ارسال می‌گردد.
خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به درج یک نوبت آیین‌نامه مذکور و ارسال یک نسخه از روزنامه پس از چاپ به این دفتر اقدام لازم مبذول دارند.
مشاور وزیر و مدیرکل روابط عمومی ـ علیرضا محمدعلی
هدف
به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارت مالی در فعالیت‌های مرتبط با ماشینهای کشاورزی، مقررات این آیین‌نامه به استناد ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.
فصل اول ـ تعاریف
ماشینهای کشاورزی
به ماشین‌هایی اطلاق می‌شود که دارای موتور بوده و جهت عملیات کشاورزی و برای کارهایی نظیر آماده‌سازی زمین، کاشت، داشت، برداشت و جابجایی‌محصول بکارگرفته‌می‌شوند.
ادوات کشاورزی:
به دستگاههای فاقد موتور اطلاق می‌شود که به طرق مختلف (سوار، نیمه‌سوار و کششی) به ماشینهای کشاورزی متصل شده و عملیات مختلف کاشت، داشت، برداشت و جابجایی محصول را انجام می‌دهند.
ادوات خاک‌ورزی
دستگاههایی هستند که عملیات آماده‌سازی را قبل از کشت بر روی زمین انجام می‌دهند مانند گاوآهن، دیسک و هرس.
ماشینهای کاشت
دستگاههایی هستند که عملیات کاشت بذر، نشاء و غیره را انجام می‌دهند.
ادوات داشت
دستگاههایی هستند که پس از کاشتن دانه‌ها و سایر محصولات تا زمان برداشت محصول، عملیات نگهداری، کودپاشی و سمپاشی مزرعه را انجام می‌دهند مانند ماشینهای تنک‌کن، کودپاش و سم‌‌پاش.
ماشینها و ادوات برداشت
دستگاههایی هستند که عملیات برداشت محصول از سطح مزرعه، بسته‌بندی، خرمنکوبی و یا چند عملیات را با هم انجام می‌دهند. از قبیل بسته‌بندها، ساقه‌کوبها، کمباین‌ها، علوفه خردکن ثابت.
تراکتور و تیلر
ماشینهای چندمنظوره‌ای است که برای کشیدن ادوات، ماشینهای متحرک، بکارانداختن ماشینهای ساکن و یا قابل حرکت به کمک تسمه و فلکه و محور تواندهی به کار
می‌روند.
محور تواندهی (P.T.O)
محور گردنده مخصوصی است که نیروی محرکه لازم را از موتور تراکتور گرفته و به‌ماشین‌ها و یا ادوات کشاورزی منتقل می‌نماید.
پین‌برشی
قطعه‌ای است برای نگهداری اتصال خیش به گاوآهن که در صورت برخورد خیش به‌مانع، مقاومت خود را از دست‌داده و بریده‌شده و مانع‌از بلندشدن و واژگونی تراکتور می‌گردد.
سپر دوار محور اتصال (P.T.O)
پوششی است که روی محور انتقال‌دهنده نیرو قرار می‌گیرد تا از برخورد انسان با محور جلوگیری نماید.
فصل دوم ـ مقررات عمومی
ماده۱ـ کلیه اشخاصی که از ماشینها و ادوات کشاورزی استفاده می‌نمایند باید آموزش
و مهارت لازم را دیده باشند.
ماده۲ـ داشتن گواهینامه ویژه از مراجع ذیصلاح برای کار با ماشینهای کشاورزی
موتوری الزامی است.
ماده۳ـ کلیه قسمتهای ماشینهای کشاورزی و ادوات آن باید قبل از هرگونه عملیات
کشاورزی مورد بازدید قرارگیرد.
ماده۴ـ کلیه قسمتهای انتقال‌دهنده نیرو و مواد از قبیل تسمه فلکه، چرخ‌دنده و
زنجیر و مارپیچ‌های انتقال مواد و امثال آنها و همچنین قسمتهایی از ماشینها که
امکان ایجاد حادثه برای کارگر و افراد داشته باشد باید دارای حفاظ مناسب و موثر
باشد. ضمناً رعایت مفاد آیین‌نامه حفاظت در مقابل وسایل انتقال‌نیرو مصوب۲۱/۴/۱۳۴۰
در این زمینه الزامی می‌باشد.
ماده۵ ـ قبل از انجام عملیات تعمیر، سرویس، نظافت، تنظیم، اتصال و جداسازی ادوات
ماشینهای کشاورزی باید آنها را به طور اطمینان بخشی متوقف و بی‌حرکت نمود.
ماده۶ ـ در ماشینها و ادواتی که بعد از خاموش‌کردن ماشین محور چرخنده یا سایر
اتصالات مدتی به حرکت خود ادامه می‌دهند باید تا توقف کامل دسترسی به‌قسمتهای
خطرناک آن امکان‌پذیر نباشد.
ماده۷ـ عملیات بهره‌برداری، تعمیر، تنظیم و سرویس ماشینهای کشاورزی و ادوات آن
باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده و با رعایت اصول‌ایمنی و توسط اشخاص ماهر انجام
گیرد.
ماده۸ـ سوارشدن افراد بر روی ماشینها و ادوات کشاورزی، غیر از محل‌های مجاز که
توسط شرکت سازنده تعبیه شده، ممنوع است.
ماده۹ـ ماشینها و ادوات کشاورزی را باید مطابق با کاربری و دستورالعمل‌های شرکت
سازنده استفاده نمود.
ماده۱۰ـ راننده ماشین کشاورزی مکلف است قبل از شروع به کار با ماشین، از عدم وجود
افراد در داخل مخازن و محفظه‌ها و محدوده خطر اطمینان حاصل نماید.
ماده۱۱ـ ماشینهای کشاورزی باید به خاموش‌کننده‌های دستی مناسب مجهز گردند.
ماده۱۲ـ راننده ماشین کشاورزی باید پس از اتمام کار نسبت به توقف کامل ماشین
اطمینان حاصل نموده و سوییچ آن را بردارد.
ماده۱۳ـ عملیات کشاورزی در شیب تپه‌ها و زمین‌های دارای اختلاف سطح باید با رعایت
اصول ایمنی و دستورالعمل شرکت سازنده صورت گیرد.
ماده۱۴ـ عملیات کشاورزی در شب باید با رعایت اصول ایمنی و تامین روشنایی مناسب
انجام گردد.
ماده۱۵ـ هنگام کار با ماشینهای کشاورزی و یا حمل ونقل آنها در نزدیکی خطوط انتقال
نیروی برق، آب، گاز و نفت باید قوانین و مقررات مربوط به حریم آنها رعایت گردد.
ماده۱۶ـ هنگام اتصال، تنظیم و جداسازی ادوات ماشینهای کشاورزی که نیاز
به‌روشن‌بودن ماشیـن می‌باشد، رعایت اصول ایمنی و دستورالعمـل‌های شرکت سـازنده
الزامی است.
ماده۱۷ـ هنگام تعمیر، تنظیم و سرویس، باید پایداری و ایستایی ادوات و ماشینهای
کشاورزی با استفاده از تجهیزات ایمن و مناسب تامین گردد.
ماده۱۸ـ قبل از ترک یا خاموش‌نمودن ماشینها و ادوات کشاورزی آزادکردن فشار
هیدرولیک کلیه ادوات و متعلقات برای قرارگرفتن در پایین‌ترین حد و نزدیکترین فاصله
با سطح زمین الزامی است.
ماده۱۹ـ به‌منظور حفظ پایداری ماشین‌های‌کشاورزی در حالت‌اتصال ادوات سوارشونده،
باید از وزنه‌های تعادلی مطابق با دستورالعمل‌های شرکت سازنده استفاده نمود.
ماده۲۰ـ استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب با نوع کار الزامی است.
فصل سوم ـ مقررات اختصاصی
ماده۲۱ـ استفاده از سپر اصلی و حفاظ مخصوص در بالای محور تواندهی تراکتور
الزامیست.
ماده۲۲ـ هنگام رانندگی تراکتور در جاده‌ها و معابر مجاز باید پدال‌های ترمز
به‌یکدیگر قفل شوند.
ماده۲۳ـ اتصال ادوات کششی به تراکتور صرفاً باید با استفاده از پین‌های برشی
استاندارد صورت گیرد.
ماده۲۴ـ هنگام کارخاک‌ورزهای دوار از قرارگرفتن در منطقه خطر و پشت آن باید
خودداری شود.
ماده۲۵ـ هنگام عملیات خاک‌ورزی توسط گاوآهنهای دوطرفه و در زمان تعویض خیشها
قرارگرفتن در محدوده چرخش خیش ممنوع است.
ماده۲۶ـ مادامی که ماشین کاشت در حال کار است باید دهانه مخزن بسته بوده و بررسی
میزان بذر از طریق دریچه‌های مخصوص انجام گیرد و استفاده از دست برای این کار
ممنوع است.
ماده۲۷ـ تمیزکردن علوفه و ضایعات جمع شده در مقابل شانه برش ماشینهای دروگر
شانه‌ای باید پس از توقف کامل دستگاه و خاموش‌نمودن آن انجام پذیرد.
ماده۲۸ـ قرارگرفتن افراد در مقابل شانه برش ماشین دروگر تحت هر شرایطی، ممنوع
می‌باشد.
ماده۲۹ـ ایستادن و تردد افراد در محدوده حرکت و فعالیت ماشینها و ادوات کشاورزی
در هنگام کار، ممنوع است.
ماده۳۰ـ هنگام تنظیم تیغه‌های برشی ماشینهای خردکن، باید با استفاده از وسیله
مناسبی از چرخش ناخواسته تیغه‌ها جلوگیری شود.
ماده۳۱ـ هنگام پربودن مخزن دانه کمباین بایستی با سرعت مطمئن و مطابق با
دستورالعمل‌های شرکت سازنده حرکت نمود.
ماده۳۲ـ هنگام برداشت محصول از تپه‌هایی با شیب تند بایستی از کمباین‌هایی مجهز به
سیستم ترازکننده خودکار استفاده شود.
ماده۳۳ـ قسمتهایی از ماشین که در ارتفاع کار می‌کنند باید به هنگام خاموش‌نمودن
دستگاه به روی زمین قرارگیرد.
ماده۳۴ـ دهـانه‌های ورودی و خروجی مواد اولـیه یا محـصول در ماشـین‌ها و ادوات
کشاورزی باید به نحوی باشد که ورود و درگیری اعضای بدن به محدوده خطر امکان‌پذیر
نباشد.
ماده۳۵ـ کلیه قسمتهایی از ماشین و یا ادوات آن که در اثر کارکردن احتمال داغ‌شدن
آنها وجود دارد باید مرتباً بازدید و سرویس گردد تا از بروز آتش‌سوزی احتمالی
جلوگیری به عمل آید.
ماده۳۶ـ بازوهای تاشو در ادوات کشاورزی باید به قفل‌کن مکانیکی تجهیز شوند تا از
بازشدن آنها در زمان حمل ونقل جلوگیری نماید.
فصل چهارم ـ سایر مقررات
ماده۳۷ـ حرکت، بارگیری و تخلیه تریلر متصل به تراکتور باید مطابق با قوانین و
مقررات راهنمایی و رانندگی صورت پذیرد.
ماده۳۸ـ شیلنگها، لوله‌ها و اجزای تحت فشار هیدرولیک که برای اتصال به ادوات
کشاورزی به کار می‌روند باید مرتباً بازدید و به روش مطمئن و ایمن محافظت گردند.
ماده۳۹ـ ماشینهای کشاورزی باید به بوق هشداردهنده دنده عقب، آینه‌های بغل،
چراغ‌گردان برای استفاده در شب و سایر تجهیزات هشداردهنده مجهز باشند.
ماده۴۰ـ دستگاههای شاخه بر موتوری باید دارای یک بند مهار (حمایل) قابل تنظیم
برای استفاده کاربر باشد.
ماده۴۱ـ پین‌هایی که برای اتصال ماشینها و ادوات کشاورزی استفاده می‌شوند باید
مجهز به اشپیل و گیره ایمنی باشند.
ماده۴۲ـ هرگونه اتصال محور تواندهی باید به سپر دوار محور مجهز باشد.
ماده۴۳ـ برای کشش ادوات کشاورزی صرفاً استفاده از مالبند تراکتور مجاز است.
ماده۴۴ـ تریلرهایی که به عنوان دنباله‌بند به تراکتور متصل می‌شوند باید به چراغ
ترمز و علائم هشداردهنده مجهز باشند.
ماده۴۵ـ در صورت عدم وجود کابین ایمن و استاندارد و به منظور حفظ جان راننده
تراکتور، باید ماشین به چهارچوب حفاظتی (راپس) مجهز باشد.
ماده۴۶ـ رعایت وزن، ارتفاع و جوانب مجاز بار در تریلرها الزامی است.
ماده۴۷ـ میزان بار قابل حمل و همچنین ارتفاع بار مجاز باید روی بدنه تریلر حک
گردد.
ماده۴۸ـ رانندگان ماشینهای کشاورزی در هنگام کار باید از انجام امور ذیل:
خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه، استراحت و هرگونه شوخی و
اعمال غیرایمن که باعث عدم تمرکز می‌گردد، خودداری نمایند. ضمناً قبل از شروع به
کار یا در حین کار، استفاده از داروهای خواب‌آور ممنوع است.
ماده۴۹ـ تریلرهای مخصوص حمل بار که با تراکتور کشیده می‌شوند باید به‌پایه‌های
نگهدارنده مناسب مجهز باشند.
ماده۵۰ ـ با عنایت به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه دارندگان،
تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداری‌کنندگان از ماشینهای
کشاورزی مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی در ماشینهای
مربوطه می‌باشند.
ماده۵۱ ـ به استناد ماده ۹۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت رعایت مقررات
این آیین‌نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به‌دلیل
عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف است به جبران خسارات وارده می‌باشد.
این آئین‌نامه مشتمل بر ۴ فصل و ۵۱ ماده تهیه و به استناد مواد ۸۵ و ۹۱ قانون کار در جلسه مورخ ۲/۱۱/۱۳۸۷ شورای‌عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۸۷ به تصویب وزیر کار و اموراجتماعی رسیده است.