شماره ۵۹۶۶۸ – ۱۰/۶/۱۳۸۷
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
احتراماً به پیوست، آیین‌نامه ماشین‌های سنگزنی، که در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۸۷ به تصویب مقام عالی وزارت رسیده برای درج در روزنامه رسمی کشور ارسال می‌گردد.
خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به درج یک نوبت آیین‌نامه مذکور و ارسال یک نسخه از روزنامه پس از چاپ به این دفتر اقدام لازم مبذول دارند.
مشاور وزیر و مدیر کل روابط عمومی ـ علیرضا محمدعلی
هدف:
هدف از تدوین این آیین‌نامه به روزرسانی و تطبیق مواد آن با شرایط روز صنایع و ایمن‌سازی محیط کارگاهها به منظور پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی می‌باشد.
فصل اول ـ تعاریف:
سنگ سمباده:
سنگ سمباده از ذرات خاک سمباده تشکیل شده است که به وسیله ماده معدنی آلی یا صنعتی
بهم چسبیده و قطعه یا قرص متراکمی را تشکیل می‌دهد که به وسیله موتور محرکی به
گردش درمی‌آید.
سنگ برش:
از یک قرص فولادی ساده یا آجدار تشکیل گردیده و برای برش، شیار درآوردن، جاسازی یا
کام درآوردن بکار می‌رود.
سنگ بغل‌ساب:
قرصی است که روی سطح خارجی آن سمباده چسبانیده شده است و روی محور قائم یا افقی
نصب گردیده و به وسیله موتور محرکی به گردش درمی‌آید و برای سمباده زدن یا صیقل
دادن سطح فلزات یا مواد دیگر فقط از سطح آجدار آن استفاده می‌شود.
سنگ‌ساب:
سنگ‌ساب از قرص یا استوانه فلزی تشکیل شده که به وسیله موتور به گردش درمی‌آید و
روی سطح خارجی آن قطعات کوارتز طبیعی یا مصنوعی نصب گردیده و برای ساییدن اجسام
سخت از قبیل شیشه و آیینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنگ پرداخت:
سنگ پرداخت عبارت از قرصی است که به وسیله موتور به حرکت درآمده و تمام یا قسمتی
از آن، از پارچه ـ نمد ـ چرم ـ کاغذ ـ چوب یا مواد مشابه دیگر می‌باشد و روی
کناره‌های بعضی از انواع آن خاک سمباده نرم می‌چسبانند که برای پرداخت ظریف فلزات
یا مواد دیگر بکار می‌رود.
سنگ صیقل:
از تعدادی قرص نمدی یا پارچه‌ای تشکیل شده که به وسیله موتور به حرکت درآمده و با
استفاده از پودر سمباده بسیار نرم برای صیقل دادن بسیار ظریف سطح فلزات یا سایر
مواد بکار می‌رود.
بشکه پرداخت:
عبارت از استوانه‌ای فلزیست که دارای حرکت دورانی یا گهواره‌ای بوده و روی پایه‌ای
نصب شده و حرکت آن به وسیله موتور تأمین می‌گردد، قطعات کوچک ریخته‌گری یا سایر
قطعات را به همراه مواد ساینده (با خاک سمباده یا بدون آن) در داخل بشکه ریخته و
با به حرکت درآوردن دستگاه آنها را پرداخت یا تمیز می‌کند.
نوار صیقل:
تسمه قابل انعطافی است که با خاک سمباده نرم روکش شده و به وسیله موتور به حرکت
درمی‌آید و برای صیقل دادن سطح فلزات یا سایر مواد بکار می‌رود.
سمباده چوب:
قرص یا استوانه یا تسمه‌ای است که به وسیله موتور به حرکت درمی‌آید و سطوح خارجی
آن از کاغذ سمباده یا مواد ساییده دیگر پوشانیده شده و برای سمباده زدن یا پرداخت
چوب بکار می‌رود.
فصل دوم ـ اصول نصب:
ماده۱ـ نصب، بازدید، تعمیر، تعویض، پرداخت سطح سنگ و کلیه موارد فنی دستگاههای سنگ
باید فقط توسط اشخاص ذیصلاح انجام گردد.
ماده۲ـ دستگاه‌هاس سنگ سمباده رومیزی باید در ارتفاع مناسبی نصب شوند تا در هنگام
کار، بدن در شرایط ارگونومیکی مناسب قرار گیرد.
ماده۳ـ انواع دستگاههای سنگ سمباده باید مطابق آیین‌نامه اتصال به زمین به سیستم
ارتینگ موثر مجهز شوند.
ماده۴ـ سطح زمین پیرامون دستگاههای سنگ سمباده ثابت باید کاملا صاف و عاری از
زوائد و پستی و بلندی باشد.
ماده۵ ـ قبل از بستن سنگ به دستگاه باید بازدید دقیقی بعمل آورد تا از سالم بودن
سنگ اطمینان حاصل شود و استفاده از سنگ‌های معیوب و شکسته تحت هر عنوان ممنوع
می‌باشد.
ماده۶ ـ بدنه و پایه ماشین‌های سمباده، پرداخت و صیقل باید محکم و غیرقابل انعطاف
باشد، به طوری که بتواند وزن قطعات مختلف مانند قرص سنگ، تکیه‌گاه کار، قطعه‌کار و
غیره را تحمل کند و در مقابل لرزش‌های حاصله کاملاً مقاوم باشد.
ماده۷ـ در دستگاههای سمباده، صیقل و یا پرداخت باید سرپوش‌های حفاظتی مناسبی نصب
شود که متصل به دستگاه مکنده و تهویه موضعی باشد تا بتواند مستقیماً ذرات غبار و
براده‌های حاصله را از محل تولید خارج نماید.
ماده۸ ـ کلیه ماشین‌های سنگ سمباده به استثنای ماشین‌های مخصوص توتراشی باید دارای
حفاظ مؤثر در مقابل خطرات ناشی از شکستن و پرتاب ذرات سنگ باشد.
ماده۹ـ باید از حفاظ سنگ سمباده‌های ثابت به عنوان محفظه تهویه موضعی استفاده شود
و این حفاظ باید انتهای محور سنگ، مهره‌ها و قسمت‌های برآمده و گوشه‌های طرفین سنگ
را بطور کامل بپوشاند.
ماده۱۰ـ نصب سنگ باید متناسب با قطر و ابعاد سنگ بر روی دستگاه سنگ صورت پذیرد.
ماده۱۱ـ سرپوش حفاظتی دستگاه سنگ سمباده باید قابلیت تنظیم فاصله با لبه سنگ را
داشته باشد بنحوی که با کم شدن قطر سنگ همواره فاصله مذکور کمتر از ۶ میلیمتر
باقی بماند.
ماده۱۲ـ حفاظ ماشین‌های سمباده قابل حمل، باید از طرف بیرونی صفحه سنگ سمباده را
بطور کامل بپوشاند.
ماده۱۳ـ سرپوش حفاظتی سنگ سمباده باید متناسب با سطوح سنگ باشد و کلیه اجزاء آن از
مقاومت مناسب برخوردار باشد.
ماده۱۴ـ محور سنگ‌های سمباده باید دارای مقاومت کافی بوده و لرزش نداشته باشد.
ماده۱۵ـ جهت دنده‌های پیچ و مهره دوطرف سنگ سمباده در روی محور باید به گونه‌ای
باشد که مهره‌های طرفین سنگ در جهت گردش سنگ محکم شود.
ماده۱۶ـ دستگاههای سنگ سمباده باید دارای تکیه‌گاهی کاملا محکم و با استقامت کافی
بوده که تا حد امکان نزدیک به لبه سنگ نصب شود، بنحوی که هیچوقت فاصله تکیه‌گاه تا
سنگ از ۳ میلیمتر تجاوز ننماید.
ماده۱۷ـ باید کمی بالاتر از قطر سنگ حفاظ شفاف مخصوصی بر روی انواع دستگاههای سنگ
نصب گردد تا کارگری که مشغول کار با سنگ می‌باشد از آسیب پرتاب ذرات سنگ مصون
بماند.
ماده۱۸ـ کلیه قسمت‌های سنگ سمباده باید به حفاظی مجهز شود که از خطرات احتمالی
ترکیدن و پرتاب ذرات سنگ جلوگیری بعمل آورد.
ماده۱۹ـ کلیه سنگ‌های سمباده باید دارای سرپوش حفاظتی مناسب و محکمی باشند تا از
تماس اشخاص با سنگ در حال گردش ممانعت بعمل آورد.
ماده۲۰ـ حفاظ ماشین‌های سمباده نصب شده بر روی میز باید تمام قسمت‌های صفحه در
بالا و زیر میز و محور را دربرگیرد و فاصله بین صفحه سمباده و لبه میز نباید از ۳
میلیمتر تجاوز کند.
ماده۲۱ـ ماشین‌های سنگ برش که قطر سنگ و برد کارشان از ۲۵ سانتیمتر بیشتر باشد،
باید علاوه بر سرپوش حفاظتی که روی سنگ نصب می‌شود، دارای حفاظ قفسی شکل باشند که
از شبکه‌های ضخیم و محکم ساخته شده‌اند.
ماده۲۲ـ محور کلیه سنگ‌های پرداخت باید طوری حفاظ‌گذاری شده باشد که همواره در
صورت نصب بودن یا نبودن سنگ از تماس افراد با محور ممانعت بعمل آورد.
ماده۲۳ـ محفظه سنگ کلیه ماشین‌های سمباده چوب باید به دستگاه مکنده مؤثر ذرات گرد
و غبار تجهیز گردد.
ماده۲۴ـ برای سنگ سمباده‌هایی که استفاده از مایعات خنک‌کننده در آنها ضرورت دارد
باید سرپوش حفاظتی طوری ساخته و نصب گردد که مسیر جریان و حرکت مایع در داخل آن به
خوبی انجام گیرد.
ماده۲۵ـ لوله انتقال مایع خنک‌کننده در دستگاههای سنگ سمباده باید به نحوی نصب
گردد که مانع دید مستقیم و کافی محل کار نگردد.
ماده۲۶ـ کلیه سنگ‌های سمباده به جز سنگ سمباده بشقابی و لقمه‌ای باید روی محور و
بین دو واشر کاملا فشرده و محکم شده باشد.
ماده۲۷ـ واشرهای طرفین سنگ سمباده باید دارای قطر یکسان باشند تا سطوح آن که با
سنگ تماس دارند، در موقع محکم‌شدن، در تمام سطوح با سنگ تماس یکسان داشته باشد.
ماده۲۸ـ سنگ‌های سمباده با قطر ۱۶ سانتیمتر یا بیشتر که فاقد سرپوش حفاظتی
می‌باشند را باید بین دو واشر حفاظتی از نوع مخروطی نصب کرد.
ماده۲۹ـ سرپوش حفاظتی سنگ‌های بغل‌ساب باید سطح سنگ را بطور کامل احاطه کند و بغل
آن فقط به اندازه سطح کارگیر مورد نیاز، باز باشد.
ماده۳۰ـ در مواقعی که از دو سنگ بغل‌ساب در یک دستگاه استفاده می‌شود، سرپوش
حفاظتی باید کاملا تمام قرص هر دو سنگ سمباده و محفظه مخصوص سمباده‌زدن را محصور
کند.
ماده۳۱ـ سنگ‌های بغل‌ساب باید مجهز به سرپوش حفاظتی باشند که علاوه بر محل اتصال
محور با سنگ، دور سنگ را نیز تا حد ممکن بپوشاند.
ماده۳۲ـ واشرهایی که برای فشردن صفحات فرچه به هم بکار می‌روند، نباید کمتر
از قطر فرچه بوده و باید معیارهای کارخانه سازنده کاملا رعایت گردد.
ماده۳۳ـ حفاظ‌های ماشین سمباده نواری مخصوص چوب باید کاملا هر دو فلکه و قسمت‌های
غیرقابل استفاده نوار را بپوشاند.
ماده۳۴ـ حفاظ ماشین سمباده صفحه‌ای باید تمام قسمت‌های صفحه گردنده سمباده
به‌استثناء قسمت کارگیر را بپوشاند.
ماده۳۵ـ کلیه دستگاههای سمباده که از برسهای سیمی برای نظافت و یا پرداخت سطح
قطعه کار استفاده می‌نمایند، باید به حفاظی مجهز شوند که از خطرات احتمالی
پرتاب‌شدن سیم‌های فلزی شکسته شده جلوگیری بعمل آورد.
فصل سوم ـ اصول نگهداری و بهره‌برداری:
ماده۳۶ـ محل نگهداری سنگ‌های سمباده باید به گونه‌ای باشد که از واردآمدن ضربه،
تماس آب و نفوذ رطوبت به آن ممانعت بعمل آید.
ماده۳۷ـ نحوه محل سنگ باید به گونه‌ای باشد که از واردآمدن ضربه، فشار، ارتعاش و
دیگر مواردی که احتمال تخریب سنگ وجود دارد، محافظت نماید.
ماده۳۸ـ در دستگاههای سنگ سمباده، باید محل تماس قطعه کار با سنگ دارای نور کافی
باشد.
ماده۳۹ـ سرعت سنگ‌ها باید کاملا واضح و خوانا روی سنگ نوشته شده باشد و بکاربردن
سنگ‌هایی که سرعت مجاز روی آنها نوشته نشده ممنوع است.
ماده۴۰ـ قرص سنگ باید براساس دستورالعملی که کارخانه سازنده تعیین می‌نماید، بر
روی انواع مختلف ماشین‌های سنگ سمباده نصب گردد.
ماده۴۱ـ استفاده از سنگ‌های سمباده با سرعتی بیش از سرعت تعیین شده توسط کارخانه
سازنده ممنوع است.
ماده۴۲ـ نوع دانه‌بندی سنگ باید با توجه به جنس قطعه کار انتخاب گردد.
ماده۴۳ـ دستگاه سنگ سمباده و همچنین سنگ آن (از نظر قطر، ضخامت و جنس) باید براساس
جنس و ابعاد قطعه کار انتخاب شود.
ماده۴۴ـ برای جلوگیری از شکستن انواع مختلف سنگ‌های سمباده نباید آنها را با ضربه
یا فشار روی محور خود سوار نمود و یا دارای لقی زیاد باشند.
ماده۴۵ـ سرعت محیطی سنگ‌ساب نباید از حدود تعیین شده در زیر تجاوز کند:
الف ـ برای سنگ‌ساب سخت از ۵/۱۷ متر در ثانیه
ب ـ برای سنگ‌ساب نرم از ۱۵ متر در ثانیه
ماده۴۶ـ در موقع تعمیر و یا اصلاح سطح سنگ‌ساب باید از وسایل مکش مؤثر استفاده کرد
به‌نحوی که غبار حاصله کاملا از محیط کار خارج شود.
ماده۴۷ـ سنـگ‌های سمـباده بشقابی، استـوانه‌ای، لقمه‌ای و دیـگر انواع آن بـاید به
وسیله سرپوش‌هایی کاملا محفوظ شده و یا به وسیله طوق حفاظتی پوشیده شوند.
ماده۴۸ـ حداکثر یک‌چهارم ضخامت اصلی سنگ‌های سمباده بشقابی، استوانه‌ای و لقمه‌ای
می‌تواند از حفاظ خارج باشد.
ماده۴۹ـ در دستگاههای سنگ سمباده با گیره مغناطیسی باید قبل از تماس سنگ با قطعه
کار از عملکرد کامل گیره مغناطیسی اطمینان حاصل گردد. ضمنا برداشتن قطعه کار منوط
به‌دورنمودن و توقف کامل قرص سنگ سمباده می‌باشد.
ماده۵۰ ـ نباید هیچ قسمت از سنگ سمباده‌هایی که با ریزش آب خنک می‌شوند در داخل آب
قرارگیرد.
ماده۵۱ ـ باید بین دو واشر محافظ طرفین سنگ از واشرهای چرمی یا لاستیکی و یا مشابه
آن برای ایستایی بیشتر سنگ استفاده نمود.
فصل چهارم ـ سایر موارد:
ماده۵۲ ـ کلیه کارگران باید در زمان کار با ماشین سنگزنی از لباس کار، عینک ایمنی،
ماسک، شیلد صورت، گوشی حفاظتی و دستکش ایمنی، مطابق با آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
و متناسب با نوع کار استفاده نمایند.
ماده۵۳ ـ کلیه سنگ‌های سمباده معیوب و یا شکسته باید به نحوی امحا و از محیط
کارگاه خارج شوند تا استفاده مجدد از آنها امکان‌پذیر نباشد.
ماده۵۴ ـ واشرهای حفاظتی باید کاملا دو طرف بدنه سنگ را به استثنای یک تاج محیطی بپوشاند.
ماده۵۵ ـ استفاده از سنگ‌ساب برای برش‌کاری ممنوع می‌باشد.
ماده۵۶ ـ درزبـندی بشکه پـرداخت باید بـه نحوی باشـد که گرد و غبار از آن خارج نشود.
ماده۵۷ ـ اطراف بشکه‌های پرداخت با حرکت گردشی یا حرکت گهواره‌ای (رفت و آمد) که
برای پاک‌کردن و پرداخت نمودن اجسام بکار می‌رود، باید حفاظ‌گذاری شود تا در موقعی
که دستگاه در حال حرکت است از تماس اشخاص با بشکه گردنده ممانعت به عمل آید.
ماده۵۸ ـ دریچه‌های بشکه‌های پرداخت باید مجهز به حفاظی باشند که از بازشدن دریچه
در حین کار، ممانعت به عمل آورد.
ماده۵۹ ـ در ورودی حفاظ محصورکننده اطراف بشکه پرداخت باید متصل به فرمانی باشد که
در موقع عملکرد بشکه این در قابل بازشدن نبوده و همچنین تا موقعی که در باز است
امکان بکارانداختن بشکه وجود نداشته باشد.
ماده۶۰ ـ بشکه پرداخت باید دارای ترمز موثری باشد تا در موقع بارگیری و ی خالی‌کردن بار از حرکت اضافی بشکه ممانعت به عمل آورد.
این آیین‌نامه مشتمل بر چهار فصل و شصت ماده به استناد مواد ۸۵ و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، در جلسه پنجاه و هشتم شورای عالی حفاظت فنی در تاریخ ۱۶/۸/۱۳۸۶ به‌تصویب رسید و پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی در مورخ ۲۱/۵/۸۷ جایگزین آیین‌نامه حفاظتی ماشین سنگ سمباده می‌شود.