شماره ۱۸۷۲۵/ت۳۸۸۷۶هـ – ۱۱/۲/۱۳۸۸
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۸/۲/۱۳۸۷ بنا به پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود:
سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران به شرح پیوست که تأیید شده به مهر پیوست تصویب‌نامه هیئت وزیران است، تعیین می شود.
معاون اول رئیس‌جمهور ـ پرویز داودی
۱ـ مقدمه
با تصویب و ابلاغ سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران که تصویر ایران آینده را طراحی نمود، بلوغ فکری و مدیریتی فرهیختگان جامعه اسلامی بروز و ظهور یافت. بدین معنی که جامعه جوان، پویا، مستعد و مدیران هوشمند و مدبر کشور تحولات محیط ملی و جهانی را درک نموده و در تلاش هستند تا دوران گذر توسعه ملی را با سرعت سپری نموده و سطح زندگی جامعه ایرانی را به سطح زندگی جوامع توسعه یافته برسانند.این راهبرد ملی در شرایطی طراحی و اجرا می شود که اساس رویکرد مدیریت توسعه مبتنی بر چشم انداز، الگوی دانش پایه می باشد.« ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلامی و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل ۱».زیرساخت اساسی مورد نیاز الگوی دانش پایه و برخورداری از دانش پیشرفته، شکل گیری جامعه اطلاعاتی با بهره گیری گسترده و همه جانبه از فناوری اطلاعات در کلیه سیستم های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور می باشد. رشد و توسعه این فناوری شامل دو بخش توسعه صنعت و فناوری و گسترش کاربری آن در حوزه های مختلف بخشی و فرابخشی از قبیل آموزش، بهداشت، پژوهش، تجارت، صنعت، خدمات عمومی (اداری، بانک، بیمه، امور قضایی، گردشگری و…) می باشد؛ به طوری که از این فناوری به عنوان فناوری متحول کننده اجتماع و اقتصاد نیز نام برده می شود.تغییر پارادایم جهانی از عصر صنعتی به عصر جهانی شدن ارتباطات و انفجار اطلاعات که عصر فراصنعتی نامیده می شود، موجب شکل گیری جامعه اطلاعاتی و اقتصاد دانش بنیان و مدیریت دانش گردیده است. از این منظر، جامعه اطلاعاتی را جامعه ای می دانند که در آن فناوری های ارزان تولید داده های دیجیتالی، ذخیره سازی، انتقال، فراوری و پردازش آنها استفاده عمومی داشته و این عمومیت یافتگی با نوآوری سازمانی، علمی، فنی، تجاری، اجتماعی و حقوقی همراه شده و تحولات همه جانبه ای را در زندگی بشر به وجود آورده است. از دیدگاه کلان، جامعه اطلاعاتی با معیارهای تقویت شده در حوزه های پنج گانه فناوری، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ارزیابی می گردد که در ادامه این شاخصه ها و ویژگی ها به طور اجمال معرفی می شوند.
۱ـ فرازی از سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران
• معیار فناوری
کاربرد وسیع فناوری های پیشرفته ازجمله فناوری پیشرفته مدارات مجتمع (ابررایانه ها و حافظه ها)، تجهیزات مخابراتی پیشرفته، سامانه های خبره، نظام اطلاع رسانی مبتنی بر دانش فنی و کتابخانه های الکترونیکی از بارزترین مشخصه های جامعه اطلاعاتی است. به عبارت دیگر، جامعه اطلاعاتی بر زیرساختی از فناوری های تولید، ذخیره سازی، پردازش و تبادل اطلاعات بنا نهاده شده است و با سیر تحولات این فناوری ها عمق می یابد. به همین دلیل یکی از مسیرها برای دستیابی به این جامعه نوین، بکارگیری فناوری های مرتبط است.
• معیار اقتصادیارزش اقتصادی اطلاعات از مهمترین شاخصه های دیگر جامعه اطلاعاتی است. اطلاعات نه تنها باعث بهبود عملکرد بخش های مختلف اقتصادی می شود، بلکه خود به شکل کالایی با ارزش های اقتصادی درآمده و فعالیت های مربوط به تولید، ذخیره سازی، انتقال و پردازش اطلاعات نیز منجر به ارزش افزوده اقتصادی می شوند. هر چه نسبت ارزش افزوده اطلاعات به ارزش اقتصادی سایر فعالیت ها بیشتر شود، صفت اطلاعاتی بیشتر به جامعه تعلق می گیرد.
• معیار اجتماعی
چگونگی شکل گیری اقشار قوی و ضعیف و حاکم و محکوم در جامعه اطلاعاتی نیز قابل توجه است. تفاوت جامعه اطلاعاتی با جوامع پیشین در آن است که ارزش های اطلاعاتی بر ارزش های مادی، نژادی و…. غلبه می کند و در اقتصاد چنین جامعه ای، سرمایه اطلاعات و دانش فنی بر سرمایه منابع برتری می یابد. به عبارت دیگر دسترسی به حجم بیشتری از اطلاعات با ارزش، معیار رتبه بندی طبقات و اقشار مختلف اجتماعی است.
• معیار سیاسی
در جامعه اطلاعاتی، تمرکز قدرت، نفوذ سیاسی و تحولات اجتماعی ناشی از برخورداری از اطلاعات است و این امر دلیل آشکاری بر مزایا و منافع ایجاد یک قطب اطلاعاتی است.
پیامد این امر، تبدیل جامعه (و جوامع) به دو گروه شامل خیل مخاطبان منفعل و صرفاً مصرف کننده از یک سو و شمار قلیلی از محافل برتر و نیز افراد سرآمد کشورها و تولیدکنندگان فعال اطلاعات الکترونیکی از سوی دیگر خواهد بود.
• معیار فرهنگی
برخلاف آنچه ممکن است، در نگاه اول به نظر آید آنچه در جامعه اطلاعاتی در حوزه فرهنگ در حال وقوع است، نه بروز یک فرهنگ به اصطلاح نوپاست که تحول و تغییر اساسی شیوه زندگی را در سراسر جهان به دنبال داشته باشد، بلکه توسعه دامنه تعامل و تقابل گسترده فرهنگ ها است. به دلیل ارزش اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اطلاعات در جامعه این تعامل بین فرهنگ ها، می تواند منجر به استیلای فرهنگ هایی شود که تأکید بیشتری بر بکارگیری اطلاعات و بی پروایی و صراحت در تبادل اطلاعات گوناگون و بویژه مبادله متمرکز اطلاعات در زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارند. به تعبیری، اطلاعات به پشتیبانی از فرهنگ هایی برمی خیزد که گردش آزاد و سریع تر و به تبع، جایگاه برتر آن را بهتر تبلیغ و تضمین کنند.
۲ـ سناریوها و روندهای جهانی در حوزه فناوری اطلاعات
۱ـ۲ـ سناریوها در حوزه فناوری اطلاعاتشناسایی روندهای جهانی توسعه فناوری اطلاعات به سیاست گذاران، برنامه ریزان، مدیران و تصمیم گیران کمک می کند تا واقعیت های جهان را درک نموده و دانش کافی و لازم از عرصه های مختلف فناوری به دست آورند و رویکردهای حاکم و اثرگذار فناوری جهانی از دو دیدگاه مدیریت و فناوری ارزیابی نمایند.از نگاه مدیریت کلان جهانی، اولین سناریو، سناریوی سلطه جهانی می باشد که با مدیریت قدرت های سلطه گر و اداره جهان مبتنی بر جهانی سازی در ابعاد مختلف اقتصاد، سیاست و فرهنگ مطرح می باشد. طراحان این سناریو، فناوری اطلاعات را مهمترین ابزار برای تحقق اهداف خویش می دانند. این سناریو با مخالفت کشورهای جهان مواجه گردید و آنان به اتخاذ تدابیر بازدارنده در حوزه فناوری اطلاعات در مقابل آن پرداخته اند.دومین سناریو، سناریوی پرش است. با توجه به شکاف روزافزون بین کشورهای جوامع توسعه یافته یا صنعتی شده و جوامع در حال توسعه، رقابت گروه کشورهای «شمال» و کشورهای در حال توسعه «جنوب» شدت بیشتری یافته است. پس از ظهور فناوری اطلاعات، گروهی از کشورهای جنوب توانسته اند با بهره گیری از این فرصت ، شکاف توسعه خویش را با برترین های جهان کاهش دهند و سطح شاخص های توسعه یافتگی را با سرعت بهبود بخشیده و راه دویست ساله آنان را در دو دهه طی کنند. به این جهت این سناریو را اصطلاحاً پرش نامیده اند.سومین سناریو، سناریوی پاسخگویی اجتماعی است. با توسعه ارتباطات و پیدایش انواع گرایشات سیاسی، سطح توقع مردم در جوامع فقیر و غنی افزایش یافته و مقایسه بین جوامع در حال توسعه با پیشرفته شکل گرفت. این موضوع، مشروعیت و مصونیت دولتها که نقش عمده ای در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این جوامع دارند را نشانه گرفت.لذا دولتها در تلاشند تا به نیازهای اجتماعی و افزایش سطح رفاه عمومی توجه نمایند. به طوری که بعضی از دولت های هوشمند جهان از فناوری اطلاعات برای تأمین این خواسته اجتماعی استفاده مناسب نموده اند.چهارمین سناریو، سناریوی بازار جهانی می باشد که عرصه اقتصاد جهانی را هدف قرار داده است. بازیگران عمده این سناریو، شرکتهای چندملیتی و وابسته به کشورهای پیشرفته هستند که از موج توسعه فناوری و گسترش بازارها و تنوع محصولات استفاده فراوان برده و مدیریت رقابت اقتصاد و بازار جهانی را برعهده گرفته اند. برخی از کشورهای در حال توسعه نیز از فرصتهای این سناریو بهره برده اند.
۲ـ۲ـ روندهای جهانی در حوزه فناوری اطلاعاتاز دیدگاه تحولات فناوری، رویکردها و نوآوریهای مختلفی مورد توجه قرار گرفته که به طور اختصار بررسی می گردد.
• همگرایی و یکپارچه سازی فناوری ها۱یکی از رویکردهای مهم فناوری ها، یکپارچه شدن و همگراشدن آنها می باشد. روند توسعه فناوری اطلاعات به گونه ای است که انواع فناوری ها این حوزه را به سوی همدیگر همگرا نموده است. در گذشته، حوزه های مختلفی چون رسانه، مخابرات و رایانه عرصه های متفاوتی محسوب می شدند، اما به مرور زمان و در طول سالیان گذشته به سوی یکدیگر همگرا شده و در نتیجه هر کدام باعث هم افزایی و پیشرفت دیگری شده است.
• افزایش کیفیت (ظرفیت ها)یکی دیگر از ابعاد روند توسعه فناوری اطلاعات، رشد ظرفیتهها است. برای مثال، می توان به رشد سرعت پردازش که براساس قانون مور هر هجده ماه دو برابر می شد، اشاره نمود. همچنین افزایش ظرفیت حافظه ها و افزایش سرعت تبادل شبکه ها نیز در این خصوص قابل ذکر هستند.
• کاهش هزینه ها
۲از ویژگی های قابل توجه در توسعه فناوری اطلاعات، کاهش هزینه ها و قیمت ها به موازات افزایش کیفیت و ظرفیت بوده است. در سایر حوزه ها معمولاً افزایش کیفیت و ظرفیت افزایش قیمت را به دنبال دارد؛ در حالیکه در حوزه فناوری اطلاعات این موضوع برعکس شده است. علت کاهش قیمت ها از یک سو بزرگتر شدن بازارها و کاهش هزینه های اولیه و از سوی دیگر تغییرات فناوری به سمت کاهش وابستگی به اجزای سخت افزاری و گسترش کاربرد بخش های نرم افزاری بوده است. این رویکرد خود انعطاف لازم را برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت به همراه داشته است.• کاهش ابعاد یا کوچک سازی۳رویکرد بعدی در توسعه فناوری اطلاعات، کوچک سازی و کاهش ابعاد است. همانگونه که در انواع محصولات فناوری اطلاعات از جمله رایانه و تلفن های همراه جدید مشاهده می شود، جهت گیری محصولات فناوری اطلاعات در دنیا به سمت کوچک شدن است. این جهت گیری نیز از این بعد قابل توجه است که افزایش قابلیت و ظرفیت معمولاً مستلزم افزایش ابعاد است، ولی در حوزه فناوری اطلاعات به دلیل جهت گیری تغییرات سریعفناوری (پردازنده ها، حافظه ها و شبکه های ارتباطی) در راستای کوچک شدن، محصولات این حوزه روندی عکس دارند.• شبکه سازی۴توسعه ارتباطات و شبکه های رایانه ای، شرایط جدیدی را برای شبکه سازی خدمات، کاربردها و کاربران ایجاد نموده است. هرچه زمان بیشتری می گذرد، شبکه های جدیدی از داده ها، خدمات، افراد و…. تحت عناوین مختلف وبلاگ، شبکه اجتماعی، شبکه تجارت الکترونیک، شبکه اطلاعات چند رسانه ای، شبکه خبری و…. در بستر شبکه های رایانه ای ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱-Integration۲-Cost reduction۳- Downsizing۴-Networking
ایجاد می گردد. برای تقویت این رویکرد، تلاش های گسترده ای در زیرساخت ها انجام می پذیرد. برای مثال، می توان به شبکه نسل جدید مخابراتی۱ یا شبکه محاسبات شبکه ای ۲ اشاره نمود.
• هوشمندسازی
این رویکرد به هوشمندسازی کاربردها و نرم افزارها برای افزایش رفاه اشاره دارد. ساخت انواع روبوت های هوشمند، طراحی و ساخت انواع نرم افزارهای هوشمند برای مقاصدی چون ترجمه ماشینی، برنامه‌ریزی، پیش بینی، سیستمهای خبره و…. قابل ذکر است.اهمیت این رویکرد به قدری است که بعضی از صاحبنظران پیش بینی کرده اند که انقلاب بعدی فناوری اطلاعات، مبتنی بر این رویکرد و در طی قرن بیست و یکم اتفاق خواهد افتاد.با بررسی مختصر سناریوها و روندهای مربوط به حوزه فناوری اطلاعات انتخاب رویکرد فعالانه که بتواند فاصله و شکاف سطح فناوری کشور با جوامع پیشرفته را کاهش دهد، ضروری خواهد بود. به ویژه آنکه می باید به آرمانها و ارزش های مندرج در قانون اساسی و حفظ هویت ملی همت گماشته شود تا اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ هجری شمسی کشور محقق شوند و سیاست های کلی شبکه های اطلاع رسانی و ارتباطات و اطلاعات کشور و امنیت فضای شبکه و تبادل اطلاعات موردتوجه قرار گیرند. براین اساس رویکرد تهیه سند راهبردیفناوری اطلاعات کشور عبارت خواهدبود از «ایجاد جریانی پرشتاب و با سرعت برای پرکردن فاصله فناوری اطلاعات کشور با کشورهای صنعتی از طریق توسعه و تعمیق الگوی دانش پایه ملی و دستیابی به سهم مناسب خدمات و کالاهای فناوری از بازار جهانی و تأمین نیازهای اجتماعی جامعه پویا و متحول ایران اسلامی» که آن را سناریوی «توانمندسازی ملی» برای «ارتقای قدرت رقابت‌پذیری صنعتی و فنی در عرصه جهانی وتأمین نیازهای ملی در حوزه فناوری» می نامیم.این رویکرد، مسئولیت پذیری و فعال بودن همه آحاد جامعه و حاکمیت را مورد توجه قرار داده و موجب بازدارندگی همه جانبه در تعامل سناریوی سلطه جهانی می شود که از دستاوردهای جهانی سناریوی پرش و مسئولیت پذیری اجتماعی استفاده می نماید. بنابراین، انتخاب اولویت های بلندمدت صنعت فناوری در کشور و بازارهای هدف و تدوین راهبرد مناسب گزینش فناوری و افزایش سطح قابلیت آن یک الزام ملی برای همه دست اندرکاران نهادها، مؤسسات، شرکت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی در بخش های دولتی و غیردولتی محسوب می گردد.
۳ـ ساختار سند راهبردی فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران
ساختار این سند شامل قسمت های زیر می باشد:
ـ واژگان کلیدی بیانیه ارزش ها
۳ـ بیانیه چشم انداز
۴ـ بیانیه مأموریت
۵ـ حوزه های راهبردی
۶ فناوری اطلاعات
ـ اهداف بنیادین
۷ـ جهت گیری های راهبردی
۸ـ راهبردها
۹ ـ راهکارهای طی کردن راهبردهای هر حوزه
۱۰ـ شاخص ها و اهداف کمی
۱۱ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱-New generation network۲- Grid computing۳- Core value statement۴- Vision statement۵- Mission statement۶- Strategic domains۷- Goals۸- Strategic variations۹- Strategies۱۰-Alternatives۱۱- Index
که در ابتدا واژگان کلیدی که در این سند مورد استفاده قرار گرفته معرفی شده و سپس به تشریح بیانیه ـ بیانیه ارزش ها، بیانیه چشم انداز، بیانیه مأموریت پرداخته می شود، در قسمت معرفی حوزه های راهبردی فناوری اطلاعات پس از معرفی ۷ حوزه آن، اهداف بنیادین، جهت گیری ها، راهبردها و راهکارهای هر حوزه در ذیل آن بیان می گردد.
۱ـ۳ـ واژگان کلیدیارزش های راهبردیارزش ها تصویر آینده یک کشور را نشان می دهند. ارزش هایی راهبردی تلقی می شوند که ارتباط مستقیم با منافع حیاتی و اولیه و ثانویه یک جامعه داشته، در برگیرنده اصول اعتقادی و اساسی جامعه است و به عنوان اصول راهنما برای همگان، ارزش و اهمیت ذاتی و محوری دارند.
بیانیه چشم انداز
بیانیه چشم انداز تصویری است از وضعیت یک کشور زمانی که به اهداف و راهبردها خود دست یافته باشد. این بیانیه به نحوی تنظیم می شود که چالش های راهبردی و هدف های تعیین شده کیفی در سند، ارتباط مستقیم و معناداری با یکدیگر داشته باشند؛ نیازهای جامعه را در آینده و حال به عنوان هماهنگی بین جامعه و تصویر آینده در بیان کلمات و جملات یکسان نماید و از کلمات و جملات آرمانی، قابل دست یافتنی، ارزشی و مقدس ونهادینه شده برای عبارت پردازی سند استفاده شود.
بیانیه مأموریت
مأموریت اهداف بنیادین کشور را به تصویر می کشد. در حالی که چشم انداز تصویر کشور پس از نیل به اهداف را نشان می دهد.
حوزه های راهبردی
حوزه های راهبردی، قلمروهای اساسی که نقش محوری در ارتقاء جایگاه کشور در زمینه فناوری اطلاعات دارد را بررسی می کند.راهبردراهبرد، چگونگی حرکت یک کشور در جهت تحقق مأموریت و اهداف تعیین شده را نشان می دهد.راهکارهاراهکارها، مجموعه ای از بدیل ها به منظور طی نمودن یک راهبرد می باشد.
۲ـ۳ـ بیانیه ارزش ها
ارزش های بنیادی که مبتنی بر آرمان های قانون اساسی، سند چشم انداز ملی و سیاست های کلی فناوری اطلاعات کشور جهت بهره گیری گسترده و همه جانبه برای رشد و تکامل جامعه و توسعه آینده فناوری اطلاعات می باشند عبارتند از:
۳ـ۳ـ بیانیه چشم انداز
تصویر آینده مطلوب فناوری اطلاعات در کشور با توجه به آرمان ها، آرزوها و نیازهای جامعه هم جهت با سند چشم انداز بیست ساله کشور چنین خواهد بود:
۴ـ۳ـ بیانیه مأموریت
در راستای تحقق اهداف چشم انداز بیست ساله کشور و دستیابی به جایگاه اول علمی، فناوری و اقتصادی منطقه و استقرار جامعه دانش پایه و دانایی محور در توسعه مدیریت فناوری اطلاعات در سطح ملی با تمرکز به سیاست گذاری و ساماندهی نظـام ملی نوآوری فناوری، بیانیه مأموریت فناوری اطلاعات کشور، اینگونه ترسیم خواهد شد:
۵ ـ۳ـ حوزه های راهبردیحوزه های راهبردی قلمروهایی که نقش محوری در ارتقاء جایگاه کشور در زمینه فناوری اطلاعات دارد را بررسی می کند. تمرکز بر حوزه های با اهمیت فناوری اطلاعات و انتخاب اولویت های اساسی کشور با توجه به بیانیه های مأموریت چشم انداز و تأمین نیازهای حال و آینده جامعه و توجه به تلفیق چهار رویکرد:
ـ فرصت محوری (اهداف چشم انداز فناوری اطلاعات)ـ کارکردگرایی (نظام ملی نوآوری فناوری)ـ موضوع محوری (بررسی تطبیقی کشورهای منتخب جهان)ـ نیازسنجی و مسأله محوری (آسیب شناسی فناوری اطلاعات در کشور) در هفت حوزه به شرح زیر تبیین می گردد:
«جامعه و شهروندان»، «توسعه منابع انسانی با کیفیت»، «دولت و شیوه مدیریت عمومی و ارائه خدمات و سرویس های مورد نیاز و به روز در جامعه» ، «تحقیق و پژوهش و نوآوری فناوری»، «توسعه صنعت فناوری اطلاعات» و «کسب و کارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات» و «چگونگی تعامل محیط ملی و فراملی با شبکه های جهانی اینترنت، کشورها، بنگاه ها و بازارها».در حقیقت اولویت های راهبردی، اهداف راهبردی، راهبردها و راهکارها در این فضا و قلمرو با تمرکز در این حوزه ها تعیین و تعریف می گردد (شکل ۱).
در ادامه به ترتیب هرکدام از حوزه های نامبرده معرفی و اهداف، راهبردها و راهکارها یا بدیل های ارائه شده در هریک از حوزه های یاد شده ارائه می گردد.
الف ـ «حوزه شهروندان ایرانی ـ اسلامی»
الف ـ۱ـ تعریف و شناختمفهوم شهروندان به افرادی که مسئولیت پذیر، پاسخگو و فعال هستند اطلاق می گردد. شهروندان کمک دهنده، دارای نقشی مؤثر در فرآیند توسعه ملی بوده و منفعل، ساکن و مددجو نیستند. از این رو حصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیت می شود. توانمندی شهروندان در پردازش، ذخیره، انتقال، تولید و بکارگیریداده، اطلاعات و دانش، اهمیت به سزایی دارد. افراد شایسته، با مهارت، دارای شوق و انگیزش، پاسخگو و نوآور می توانند، در ارتقاء سطح کیفیت زندگی فردی و اجتماعی یک جامعه وظایف بزرگی را به عهده گیرند. اینگونه شهروندان می توانند، در بازار جهانی فعالیت نموده و مبادله ثروت و دانش به دور از هیچ گونه محدودیت جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی در کوتاه ترین زمان و در هر مکانی را داشته باشند و شکل دهنده به اقتصاد متنوع و افزایش قدرت رقابت باشند. اینگونه جوامع در بالاترین سطح قرار می گیرند و قدرت جذب دانش و استعداد از اقصی نقاط جهان را دارند.
الف ـ۲ـ هدف بنیادی مشارکت اجتماعی و تضمین مردم سالاری دینی با کاربرد فناوری اطلاعات، موجبات تسهیل، فراگیری، نقش پذیری و مسئولیت پذیری جامعه را بیشتر نموده و همه آحاد جامعه را قادر می سازد که بطور فعال اطلاعات را انتقال دهند، در تسهیم دانش فعالیت نمایند و از طریق شبکه های مختلف علمی، فنی، اجتماعی و اقتصادی در فعالیت های اجتماعی شرکت کنند. علاوه بر این ایثارگران، جانبازان و معلولان جسمی حرکتی نیز با سهولت بیشتری در جامعه حضور خواهند داشت و فعالیت های داوطلبانه و سایر فعالیت های اجتماعی با سهولت و گستردگی بیشتری صورت خواهد پذیرفت.
الف ـ ۳ـ جهت گیری های راهبردیجهت گیری های راهبردی در این حوزه به حفظ هویت در فضای الکترونیکی، گسترش و تعمیق آن و اشاعه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی تأکید می نماید و به مؤلفه های پویای هدایت ملی برای تأثیرگذاری در صدر منطقه و جهان توجه داشته و با اجرای این راهبردها و با به کارگیری فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، طرح‌های اقدام، منابع فکری، علمی و فلسفی غنی اسلام و باورهای اجتماعی و اخلاقی را در یک رویکرد فعال به جهان معاصر ارائه می نماید. دسترسی به جامعه اطلاعاتی در سطح ملی و منطقه ای نیازمند به فراهم آوردنفرصت های برابر، عادلانه و امن اطلاعاتی برای همه شهروندان است. افراد جامعه بدون ملاحظه زمان و مکان و با استفاده از ابزار گوناگون اطلاعاتی می توانند آزادانه با خانواده، دوستان و همکاران در نقاط مختلف کشور و جهان به صورت صوت و تصویر و ویدئو کنفرانس و … ارتباط برقرار کنند.
الف ـ۴ـ راهبردها
الف ـ ۵ ـ راهبردها و راهکارها
راهبرد راهکار
الف ـ۴ـ۱ توسعه خط و زبان فارسی و اشاعه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در فضای الکترونیکی
الف ـ۴ـ۱ـ۱ـ گسترش خط و زبان فارسی در فضای الکترونیکی.
الف ـ۴ـ۱ـ۲ـ استانداردسازی و حمایت از توسعه و پشتیبانی خط و زبان فارسی در نرم افزارهای کاربردی و علمی.
الف ـ۴ـ۱ـ۳ـ تدوین سیاست ها و برنامه های پشتیبانی خط و زبان فارسی در نرم افزارهای کاربردی و سیستمی وارداتی.
الف ـ۴ـ۱ـ۴ـ برنامه‌ریزی و سیاست گذاری اشاعه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در فضای الکترونیکی.
الف ـ۴ـ۱ـ۵ـ توسعه و تقویت مراکز تولید محتوای فرهنگی الکترونیکی مطابق با آداب و رسوم مناطق مختلف کشور
الف ـ۴ـ۱ـ۶ـ اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با تهدیدات فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در فضای الکترونیکی.
الف ـ۴ـ۲ ـ فراهم کردن فرصتهای برابر، عادلانه و امن فناوری اطلاعات برای همه شهروندان
الف ـ۴ـ۲ـ۱ـ گسترش شبکه های ارتباطی امن، پایدار، آسان و ارزان برای استفاده عموم.
الف ـ۴ـ۲ـ۲ـ ایجاد نظام اطلاع رسانی صحیح، سریع و به موقع برای عموم مردم.
الف ـ۴ـ۲ـ۳ـ صیانت از حقوق شهروندی در فضای الکترونیکی.
الف ۴ـ۳ـ افزایش آگاهی عمومی و سواد دیجیتالی جامعه/ تحول جامعه با افزایش آگاهی عمومی و سواد دیجیتالی
الف ـ۴ـ۳ـ۱ـ ترغیب و تشویق آحاد جامعه به یادگیری و کسب سواد اطلاعاتی.
الف ـ۴ـ۳ـ۲ـ فراهم آوردن امکانات در اماکن عمومی جهت بهره گیری از فضای الکترونیک.
الف ـ۴ـ۳ـ۳ـ آموزش بهره گیری از فناوری اطلاعات به عموم شهروندان.
الف ـ۴ـ۳ـ۴ـ افزایش دانش و مهارت همه شهروندان جهت بهره مندی از مزایای فناوری اطلاعات در زندگی.
الف ـ۴ـ۳ـ۵ـ تقویت فرایند آموزش فناوری اطلاعات برای بزرگسالان.
الف ۴ـ۴ـ ایجاد امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در استفاده از خدمات الکترونیکی
الف ـ۴ـ۴ـ۱ـ وضع قوانین مورد نیاز برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص.
الف ـ۴ـ۴ـ۲ـ طراحی و به کارگیری سازوکارهای امنیتی و حفاظتی برای حفظ امنیت جامعه، خانواده و اشخاص در فضای الکترونیکی.
الف ـ۴ـ۴ـ۳ـ آموزش شهروندان به رعایت نکات ایمنی در فضای الکترونیکی.
الف ـ۴ـ۴ـ۴ـ بهره گیری از رمز و کدگذاری به صورت گسترده در راستای صیانت از حقوق شهروندان.
ب ـ «حوزه منابع انسانی»
ب ـ ۱ـ تعریف و شناختقلمرو این حوزه تعلیم و تربیت نیروهای مورد نیاز برای آموزش کاربرد فناوری اطلاعات در تولید دانش، ابزار، مدیریت شبکه های ارتباطی، اطلاعاتی و مدیریت داده، اطلاعات و دانش را در همه ابعاد زندگی اجتماعی، فردی، سازمانی و ملی شامل می گردد. تربیت متخصصان برای تحقیق و پژوهش در سطوح تحصیلات تکمیلی و مهندسی و مهارت آموزی نیروی کار در صنعت فناوری اطلاعات از محورهای اساسی در این حوزه راهبردی می باشد. همچنین، حفظ نیروی کار متبحر و متخصص و جلوگیری از مهاجرت نیروهای تحصیل کرده و با مهارت و جذب نخبگان و اساتید از سایر جوامع نیز می تواند مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران در این حوزه باشد. به طور کلی این حوزه به تلفیق توسعه منابع انسانی و توسعه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات تمرکز می نماید.
ب ـ۲ـ هدف بنیادیاین هدف به ارتقاء سطح دانش منابع انسانی در سطوح مختلف آموزش رسمی، آموزش شغلی و آموزش فراگیر یا یادگیری فارغ از همه محدودیت های جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی تأکید نموده و آموزش در خانه، مؤسسات، محیط کاری و ارائه فرصت های جدید آموزشی و ارزیابی فرآیندهای فناوری اطلاعات در کشور را بررسی می نماید. تعیین استانداردهای کیفی و کمی برای تربیت منابع انسانی و مدیریت دانش نقش برجسته ای برای تحقق این هدف دارد.
ب ـ۳ـ جهت گیری های راهبردیجهت گیری های راهبردی به آموزش و بهسازی تخصصی و حرفه ای منابع انسانی و سازماندهی مشاغل تخصصی و نیازسنجی برای تأمین نیروهای آینده این صنعت در کشور اشاره دارد. نظام های فنی و مهندسی و حرفه ای و بازآرایی در رشته های آموزشی و مدارس هوشمند و شبکه های ملی و فراملی آموزش را هدف قرار داده که در سطح استانداردهای جهانی بتوانند نیروهای محقق، متخصص، مهندس و مربی و ماهر را تأمین و تربیت کنند.
ب ـ۴ـ راهبردها
ب ـ ۵ ـ راهبردها و راهکارهاراهبرد راهکار
ب ـ۴ـ۱ـ نیازسنجی و برنامه‌ریزی توسعه منابع انسانی در حوزه فناوری اطلاعات
ب ـ۴ـ۱ـ۱ـ برآورد منابع انسانی مورد نیاز آینده حوزه های مختلف فناوری اطلاعات.
ب ـ۴ـ۱ـ۲ـ توسعه فضا و امکانات آموزشی و سازماندهی ظرفیت های کشور به منظور تأمین و ارتقاء سطح علمی و حرفه ای منابع انسانی در حوزه فناوری اطلاعات.
ب ـ۴ـ۲ـ سازماندهی مشاغل و توسعه تشکل های صنفی، علمی و مهندسی در حوزه فناوری اطلاعات
ب ـ۴ـ۲ـ۱ـ سازماندهی مشاغل مورد نیاز فناوری اطلاعات و طبقه بندی آنها.
ب ـ۴ـ۲ـ۲ـ فراهم آوردن بستر مناسب برای گسترش انجمن های علمی، تشکل های صنفی در حوزه های مختلف فناوری اطلاعات.
ب ـ۴ـ۲ـ۳ـ تشکیل سازمان نظام مهندسی فناوری اطلاعات.
ب ـ ۴ـ۳ـ آموزش و به سازی تخصصی و حرفه ای منابع انسانی.
ب ـ۴ـ۳ـ۱ـ بازآرایی رشته های آموزشی و پژوهشی دانشگاهی منطبق با استانداردهای نوین، با توجه بهنیازهای توسعه فناوری اطلاعات کشور.
ب ـ۴ـ۳ـ۲ـ توسعه ظرفیت های آموزشی فنی و حرفه ای مورد نیاز برنامه های توسعه فناوری اطلاعات توأم با سازماندهی مؤثر منابع و امکانات کشور.راهبرد راهکارادامه راهبرد
ب ـ۴ـ۳ـ آموزش و به سازی تخصصی و حرفه ای منابع انسانی در حوزه فناوری اطلاعات
ب ـ۴ـ۳ـ۳ـ توانمندسازی دانش آموزان در بهره گیری از فناوری اطلاعات در تمامی سطوح آموزش عمومی مطابق با استانداردهای روزجهانی.
ب ـ۴ـ۳ـ۴ـ تقویت خلاقیت فکری و قدرت ذهنی و تفکر منطقی برای نوآوری در حوزه فناوری اطلاعات.
ب ـ۴ـ۳ـ ۵ ـ تشویق متخصصان فنی و محققین در جهت کشف مرزهای جدید فناوری اطلاعات و افزایش کیفی و کمی این گروه از تحصیل کردگان در کشور.
ب ـ۴ـ۳ـ۶ ـ تسهیل آموزش های رسمی مبتنی بر فناوری اطلاعات در مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان های کوچک و بزرگ با گسترش شبکه اینترنت و هوشمندی مدارس.
ب ـ۴ـ۳ـ۷ـ تقویت تعامل مدارس داخلی با یکدیگر و مدارس خارج از کشور جهت پرورش منابع انسانی در سطح کلاس جهانی.
ب ـ۴ـ۳ـ ۸ ـ حصول اطمینان از بهبود کمی و کیفی سواد اطلاعاتی عموم مردم با نرخ رشد پرشتاب.
ب ـ۴ـ۳ـ ۹ـ تقویت سیستم آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات بین دبیرستان های بزرگ و کوچک و دانشکده ها.
ج ـ «حوزه تحقیق و توسعه»
ج ـ ۱ـ تعریف و شناخت
توسعه مدیریت و فناوری از توانمندی های سطح بالای جوامع محسوب می گردد. خلاقیت، نوآوری و رخدادهای فناوری اطلاعات به دلیل استعداد انسانی و قدرت نرم افزاری جامعه جوان و پویای ایرانی ـ اسلامی یک ثروت نهفته و آشکار نشده است که می تواند تولیدکننده دانش، انباشت و انتقال، کسب و انتشار دانش، فناوری و نوآوری جهت تأثیر فعال به پیشرفت و توسعه جامعه دانش نوپای ایرانی در مقیاس جهانی داشته باشد. ابعاد شهرهای دانش، پارک های نوآوری و مراکز کارآفرینی و اشتراک گذاری دانش و تبدیل دانش ضمنی به دانش تصریحی و کد شده از مزایای جوامع اطلاعاتی است که از فناوری اطلاعات بهره گسترده می برند.
ج ـ۲ـ هدف بنیادی این هدف با الگوی دانش پایه و دستیابی به جایگاه اول علمی و فناوری منطقه ای منطبق می باشد، زیرا که استقرار نظام نوآوری ملی بر بستر کاربرد گسترده از فناوری اطلاعات قرار دارد. شبکه دانش، مدیریت دانش، تبادل دانش و اجرای پروژه های مشترک تحقیقاتی بین دانشگاه ها، تیم های مطالعاتی و پژوهشی و کرسی های علمی و فنی در داخل و خارج از کشور با استفاده از این فناوریها تسهیل گردیده و مرزهای دانش در اقصی نقاط جهان بر محققان گشوده شده است. لذا تلاش برای استقرار نظام نوآوری فناوری اطلاعات و دستیابی به جایگاه اول با توجه به زیرساخت های ارتباطی و مزیت های انسانی و بازارهای مناسب جهانی برای جامعه ایرانی ـ اسلامی به صورت بالقوه فراهم است. جهت گیری های راهبردی در این حوزه به هویت فرهنگ تحقیق و بررسی و تکمیل لایه های سیاست گذاری، تأمین مالی، کارآمدسازی و مؤثرسازی حوزه فناوری اطلاعات پرداخته اند. به تقاضامحوری و مأموریت گرا نمودن پژوهش های کاربردی و توسعه اهمیت داده و به برقراری ارتباط و پیوند بین مراکز تحقیقاتی و پژوهشی و آزمایشگاه های ملی و دانشگاه های متخصص در زمینه تحقیقات بنیادی در داخل و خارج از کشور توجه نموده است.
ج ـ۳ـ جهت گیری های راهبردیجهت گیری که در این حوزه اهمیت دارد، تشکیل نهادهای مالی خطرپذیر جهت حمایت از نوآوری و پژوهش در حوزه فناوری اطلاعات است و تشویق و ترغیب دانشمندان برجسته و الگوسازی آنان برای نسل جوان و فرهیخته را دنبال نموده است. تمرکز بر قطب های علمی و پژوهشی و مراکز خدمات نوین و تحقیق و توسعه از دیگر جهت گیری های تدوین راهبردها بوده است. حمایت از محققین و شرکت های فنی ـ مهندسی و همکاری بین نهادهای عرضه کننده و مصرف کننده علم و فناوری و تجاری سازی ایده های قابل تبدیل به محصول از محورهای راهبردی دیگر در این حوزه می باشد. در این حوزه، همچنین به بهبود و بازدهی سرمایه گذاری در حوزه علم و فناوری و ایجاد انگیزه برای بنگاه های کوچک دانش محور و حفظ نخبگان و فرهیختگان و جلوگیری از مهاجرت آنان اشاره شده است.
ج ـ۴ـ راهبردها
ج ـ ۵ ـ راهبردها و راهکارهاراهبرد راهکار
ج ـ۴ـ۱ـ تقویت فرهنگ و روحیه تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات با صیانت از حقوق محققان و پژوهشگران
ج ـ۴ـ۱ـ۱ـ ایجاد و تقویت نهادهای مالی خطرپذیر در حوزه فناوری اطلاعات جهت حمایت از محققین و پژوهشگران
ج ـ۴ـ۱ـ۲ـ تشویق محققین و معرفی پژوهشگران برجسته ملی و حمایت مؤثر و همه جانبه از فعالیت های پژوهشی آنها.
ج ـ۴ـ۱ـ۳ـ تدوین الگو، وضع قوانین و ایجاد نظام صیانت از حقوق محققان و پژوهشگران در حوزه فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۲ـ توسعه نهادها، مراکز و واحدهای علمی، فنی و مهندسی خدمات نوین تحقیق و پژوهش فناوری اطلاعات در کشور
ج ـ۴ـ۲ـ۱ـ سیاست گذاری و برنامه‌ریزی برای تعیین اولویت های پژوهش در حوزه های فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۲ـ۲ـ توسعه و تقویت قطب های علمی و مراکز آینده پژوهی، تحقیقاتی و پژوهشی کاربردی در حوزه فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۲ـ۳ـ ایجاد و گسترش مؤسسات تحقیق و فناوری، واحدهای مشاوره، فنی، طراحی و مهندسی ساخت، بازاریابی و فروش و نوآوری های فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۲ـ۴ـ تأسیس مراکز پژوهش و نوآوری با مشارکت نهادهای پژوهشی خصوصی و تعاونی در حوزه فناوری اطلاعات و حمایت از آنها.
ج ـ۴ـ۲ـ ۵ ـ ایجاد و تقویت شهرک ها و پارک های علمی و فناوری و مراکز رشد در حوزه فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۲ـ۶ ـ ایجاد انگیزه و مشوق های لازم برای ایجاد بنگاه های کوچک دانش محور.
ج ـ۴ـ۳ـ تشویق، ترغیب و حمایت از تحقیقات تقاضامحور در حوزه فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۳ـ۱ـ حمایت از تجاری سازی نتایج تحقیقات و پژوهش در حوزه فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۳ـ۲ـ فراهم آوردن زمینه های شکل گیری تقاضا برای تحریک فعالیت های تحقیق و توسعه در حوزه های اولویت دار.
ج ـ۴ـ۳ـ۳ـ ایجاد نظام چند جانبه همکاری بین نهادهای تولید دانش، صنعت و دولت براساس تقاضامحوری.
ج ـ۴ـ۳ـ۴ـ آسیب شناسی و رفع موانع موجود در بازاریابی، تولید و صادرات محصولات فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۳ـ ۵ ـ بهبود بازدهی سرمایه گذاری در حوزه علم و فناوری اطلاعات.
ج ـ۴ـ۴ـ توسعه شبکه های پژوهش و نوآوری در سطح ملی و برقراری ارتباط مؤثر بین شبکه های پژوهش و نوآوری ملی و بین المللی
ج ـ۴ـ۴ـ۱ـ برقراری تنظیمات نهادی شبکه دانش بین نهادها، مؤسسات، مراکز و واحدهای فناوری اطلاعات داخلی و توسعه روابط مؤثر با مراکز علمی و فنی جهانی به منظور مثبت کردن تراز ملی دانش.
ج ـ۴ـ۴ـ۲ـ استانداردسازی فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی جهت بالابردن کیفیت محصولات و خدمات فناوری اطلاعات برای حضور در عرصه های منطقه ای و بین المللی.
ج ـ۴ـ۴ـ۳ـ حضور فعال در مجامع تحقیقاتی و پژوهشی بین المللی به منظور ارتقاء کیفی پژوهش و نوآوری در کشور.
ج ـ۴ـ۴ـ۴ـ تقویت و پیاده سازی فرهنگ کارآفرینی، مدیریت نوآوری و مدیریت ریسک در کشور.
ج ـ۴ـ۴ـ ۵ـ مطالعه، بررسی و پایش مستمر و کسب اطلاع از نوآوری فناوری اطلاعات در سطح جهانی.
ج ـ۴ـ۴ـ۶ ـ طراحی و اجرای پروژه تحقیقات و فناوری برای تعیین اولویت ها و نیازها.دـ «حوزه صنعت فناوری اطلاعات»دـ۱ـ تعریف و شناختصنعت فناوری اطلاعات به فراهم آوردن زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری، جهت تولید بسته های نرم افزاری و تجهیزات سخت افزاری پرداخته و بهره گیری از فناوری اطلاعات را ایجادکننده فرصت های اشتغال در صنعت و خدمات دانسته و ایجاد محیطی توانمند جهت رشد قوی و پایدار این صنعت را مورد توجه قرار داده است. همچنین، استفاده از فناوری اطلاعات جهت توسعه صنایع در سایر حوزه های تولید ملی را توصیهنموده و این صنعت را پیشتاز صنایع نوین در کشور دانسته است. سازماندهی خوشه ای فعالان در حوزه فناوری اطلاعات در سرتاسر کشور و بهره گیری از توانمندی و مهارت نیروی انسانی کشور برای خلق ارزش در این زمینه می تواند، سهم ایران را از بازار جهانی این صنعت افزایش دهد. تشویق شرکت ها بدون در نظرگرفتن اندازه آنها به واسطه بهره گیری کامل از فناوری اطلاعات، آنها را قادر خواهد ساخت تا با مشتریان درسراسر کشور و جهان مبادلات تجاری داشته باشند.
دـ۲ـ هدف بنیادیهم اکنون این صنعت در جهان جوان و بازارهای آینده آن رو به گسترش می باشد. زیرساخت های لازم در کشور فراهم است و نیروی انسانی تحصیل کرده که توانایی تولید محصول و خدمات نوین بسته های نرم افزاری و ارائه خدمات کاربردی را در سطح جهانی داشته باشد، تربیت شده است. سهم ایران از بازارهای رو به رشد منطقه جهانی بسیار بسیار ناچیز است و تأثیر کاربرد این فناوری در همه سیستم های اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی یک فرصت راهبردی برای جامعه ایرانی است که بهره گیری به موقع از این فرصت می تواند ظرفیت های اجتماعی، اقتصادی و زیرساخت های ارتباطی کشور را بهبود بخشد.
دـ۳ـ جهت گیری های راهبردی
رویکرد این حوزه، توانمندسازی صنعتی کشور در حوزه فناوری اطلاعات به عنوان پیشران توسعه ملی می باشد که بر افزایش سهم بازارهای فراملی با افزایش توانایی رقابت‌پذیری و تقویت بخش غیردولتی در کشور، حمایت از حرفه های صنعتی و شبکه های علمی، فنی، صنعتی و اجتماعی و رفع انحصارات و تکیه بر شایستگی های کلیدی جامعه ایرانی در شکل دهی به صنایع پیشتاز فناوری اطلاعات به عنوان یک حوزه راهبردی تمرکز دارد. ارتقاء کیفیت محصولات، وضع قوانین تسهیل کننده و اولویت بخشیدن به سهم بازارهای منطقه ای و جهانی، تقدم نسبت به تأمین نیازهای داخلـی و حضور فعـال در عرصه بیـن المللی از جهت گیری های کلی مطرح در این حوزه می باشد.
دـ۴ـ راهبردهادـ
۵ ـ راهبردها و راهکارهاراهبرد راهکار
دـ۴ـ۱ ـ دستیابی به سهم مناسب از بازار جهانی کالا و خدمات فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۱ـ۱ ـ انتخاب بازار هدف به منظور صدور محصولات و خدمات فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۱ـ۲ـ حمایت و پشتیبانی سیاسی و اقتصادی از تولید و عرضه کالا و خدمات در حوزه فناوری اطلاعات.
د ـ۴ـ۱ـ۳ـ ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات فناوری اطلاعات جهت رقابت‌پذیری صادرات آنها.
د ـ۴ـ۱ـ۴ـ وضع قوانین و مقررات تسهیل کننده صادرات محصولات و خدمات فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۱ـ۵ ـ بسترسازی برای تولید محصول و خدمات مشترک بین بنگاه های ملی، منطقه ای و بین المللی.
دـ۴ـ۱ـ۶ـ جذب سرمایه گذاری مستقیم بومی و خارجی در حوزه فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۱ـ۷ـ ایجاد صندوق ها و بنگاه های سرمایه گذار مخاطره آمیز جهت کمک به ایده های نوآورانه فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۲ـ ایجاد فضای رقابتی کسب و کار برای تولیدکنندگان کالا و خدمات در حوزه فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۲ـ۱ـ ایجاد نظام استانداردسازی و ارزیابی کیفی کالا و خدمات فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۲ـ۲ـ برگزاری همایش ها و نمایشگاه ها و حمایت مالی و معنوی از تولیدکنندگان کالا و خدمات.
دـ۴ـ۲ـ۳ـ برقراری ثبات، پایداری و امنیت مناسب فعالیت های اقتصادی در حوزه فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۲ـ۴ـ نفی انحصار و رانت جهت ایجاد فرصت های مناسب و برابر، توأم با شفاف سازی اطلاعات برای فعالین اقتصادی صنعت فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۲ـ۵ ـ به کارگیری فناوری اطلاعات در تمامی شرکت بدون در نظرگرفتن اندازه آنها جهت گسترش مبادلات تجاری با مشتریان در سراسر کشور و جهان (گسترش بازار).
دـ۴ـ۳ـ سازماندهی اقتصادی ـ فنی صنایع پیشتاز فناوری اطلاعات در کشور با رویکرد شبکه ای و خوشه ای
دـ۴ـ۳ـ۱ـ سیاست گذاری، برنامه‌ریزی و وضع قوانین مناسب برای حمایت از امنیت سرمایه گذاری در صنعت فناوری اطلاعات.
دـ۴ـ۳ـ۲ـ توسعه و تقویت شرکت ها و مراکز تولید محصولات حوزه فناوری اطلاعات با رویکرد شبکه ای و خوشه ای.
دـ۴ـ۳ـ۳ـ استفاده از فناوری اطلاعات به عنوان توانمندساز جهت توسعه صنایع در سایر حوزه های اقتصادی و اجتماعی.
دـ۴ـ۳ـ۴ـ تقویت پیوند بنگاه های کوچک و متوسط در زنجیره ارزش صنعت فناوری اطلاعات و کاربرد.
هـ ـ «حوزه کسب و کار»
هـ ـ۱ـ تعریف و شناخت
دامنه این حوزه مشتمل بر کلیه فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، گردشگری، علمی، آموزشی و درمانی و… می باشد. کاربرد فناوری اطلاعات در سایر بخش های اجتماعی و اقتصادی موجب تسهیل در ارائه خدمات، کاهش هزینه های تولید، انتشار فناوری، توسعه تجارت الکترونیک و کاهش میزان ترافیک عمومی و مصرف انرژی و آلودگی محیط زیست می گردد که می توان تحت عنوان اطلاعات مدارکردن کسب و کارها از آن نام برد. این حوزه بر بانکداری الکترونیکی، دولت الکترونیکی، تجارت و بازرگانی الکترونیکی،آموزش الکترونیکی، مدیریت دانش، کارآفرینی، تشکیل شرکت های مجازی و دانشگاه های الکترونیکی تأکید داشته و منازل هوشمند، سازمان های چابک و کار از راه دور و در خانه و شبکه سازی فعالیت های کسب و کار را پوشش می دهد که می توان آن را دانش پایه کردن کسب و کارها نام نهاد.
ه ـ۲ـ هدف بنیادی کاربرد فناوری اطلاعات به عنوان توانمندساز برای چابک سازی، انعطاف پذیری و گسترش شبکه های ارتباطی، اطلاعاتی و الکترونیکی و پیوند شبکه ای دفاتر کار، شرایط ویژه ای را فارغ از سن و جنس ایجاد نموده و افراد می توانند در محل مورد نظر خود زندگی کنند، بدون اینکه نیازمند روش های حمل و نقل فیزیکی باشند و از این طریق کاهش هزینه ها و ارتقاء بهره‌وری ملی را به دنبال خواهد داشت.بهره گیری از شبکه ها در فعالیت های تولیدی، توزیعی و بخش اقتصادی موجب صرفه جویی در منابع انرژی خواهد شد و بدین وسیله فشار بر محیط کاهش می یابد و چابکی نیروی کار و ارتقاء کیفیت مدیریت و انعطاف پذیری سازمان ها در شرایط محیطی پیچیده و توأم با عدم اطمینان، ثبات و پایداری بیشتری به دنبال خواهد داشت. هدف دیگر، ایجاد فرصت های کسب وکار در این حوزه نوظهور و عصر فراصنعتی برای جوامع جوان و تحصیل کرده است که ایران اسلامی می تواند در این مسیر هم پیشتاز کشورهای منطقه باشد.
ه ـ۳ـ جهت گیری های راهبردی تقویت کارآفرینی، افزایش بهره‌وری، بازنگری و مهندسی مجدد فرآیندهای سازمانی، صنعتی، خدماتی و تولیدی با کاربرد گسترده فناوری اطلاعات یکی از اهداف اساسی این حوزه می باشد. همچنان که توسعه کسب و کار الکترونیکی نیز از اولویت برخوردار است؛ توسعه فعالیت های رقابتی و گسترش نظام اطلا ع رسانی شفاف امکانی مناسب برای کارآفرینان ملی خواهد بود. گسترش زیرساخت ها و نیاز روزافزون جامعه، امکانسرمایه گذاری جدید در این فعالیت ها را فراهم نموده است.
ه ـ۴ـ راهبردهاهـ ـ ۵ ـ راهبردها و راهکارهاراهبرد راهکار
ه ـ۴ـ۱ـ کارآفربنی با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ایجاد فضای مناسب کسب و کار رقابتی جهت اخذ سهم مناسب از بازارهای جهانی.
ه ـ۴ـ۱ـ۱ ـ بسترسازی مؤثر برای توسعه کسب وکار، عرضه محصولات و خدمات در سطح ملی و بین المللی با بهره گیری از فناوری اطلاعات.
ه ـ۴ـ۱ـ۲ـ کارآفرینی در حوزه های کسب وکار الکترونیکی با توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات.
ه ـ۴ـ۱ـ۳ـ توسعه خوشه ها و شبکه های کسب وکار با بهره گیری از فناوری اطلاعات.
ه ـ۴ـ۱ـ۴ـ گسترش و پیوند جامعه شبکه دفاتر کار برای انتخاب شغل افراد فارغ از شرایط سنی و جنسی جامعه.ه ـ۴ـ۲ـ افزایش بهره‌وری با استفاده از فناوری اطلاعات در تولید کالا و خدمات.
هـ۴ـ۲ـ۱ـ گسترش کاربرد فناوری اطلاعات در واحدهای تولیدی و خدماتی
ه ـ۴ـ۲ـ۲ـ به کارگیری فناوری اطلاعات در شفاف سازی نظام اطلاعاتی تولید کالا و خدمات.
ه ـ۴ـ۲ـ۳ـ بسترسازی مناسب با بهره گیری از فناوری اطلاعات در جهت ارتقاء سطح بهره‌وری ملی و بخشی.
ه ـ۴ـ۲ـ۴ـ تلاش در جهت گسترش شبکه ها و فعالیت های اقتصادی و کار از راه دور جهت کاهش مصرف منابع انرژی، ترافیک و فشار بر منابع محیطی.
ه ـ۴ـ۲ـ ۵ ـ کاربرد فناوری اطلاعات در افزایش سرعت مبادلات پرحجم و با ارزش.
ه ـ۴ـ۲ـ۶ ـ تشکیل بازارهای ترکیبی «بنگاه به بنگاه» و «بنگاه به مشتری» در ابعاد داخلی و خارجی.
ه ـ۴ـ۲ـ۷ـ تقویت بخش خصوصی با بهره گیری از فناوری اطلاعات در بازاریابی و گسترش بازارهای بدون مرز.
ه ـ۴ـ۳ـ چابک سازی فرایندهای کسب و کار با استفاده از فناوری اطلاعات.
ه ـ۴ـ۳ـ۱ـ بازنگری و سازماندهی فرایندهای کسب وکار مبتنی بر کاربرد یکپارچه فناوری اطلاعات.
ه ـ۴ـ۳ـ۲ـ معماری سازماندهی مبتنی بر فناوری اطلاعات جهت چابک سازی کسب وکار.
ه ـ۴ـ۳ـ۳ـ پیوند بخش فناوری اطلاعات و سایر بخش های اقتصادی جامعه.راهبرد راهکار
ه ـ۴ـ۴ـ شفاف سازی و قابلیت اعتماد و اطمینان جامعه به کسب وکار الکترونیکی.
ه ـ۴ـ۴ـ۱ ـ ایجاد نظام مالی، بانکی، گمرکی، بازرگانی، تجاری و حمل ونقل و … یکپارچه تجارت الکترونیکی.
ه ـ۴ـ۴ـ۲ـ ایجاد نظام بیمه ای درخصوص تجارت الکترونیکی.
ه ـ۴ـ۴ـ۳ـ ایجاد نظام صدور گواهی و احراز هویت الکترونیکی مطمئن.
ه ـ۴ـ۴ـ۴ـ کسب اطلاع مستمر از روندهای بازار و فناوری.
و ـ «حوزه دولت»
و ـ ۱ـ تعریف و شناختدامنه فعالیت دولت در زمینه فناوری اطلاعات به اولویت های حاکمیتی در زمینه ارائه خدمات عمومی، قانون گذاری، سیاست گذاری، معماری سازمان های دولتی و گسترش زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری مربوط می شود. توسعه مدیریت دانش با بهره گیری از فناوری اطلاعات و برقراری امنیت فضای الکترونیکی تبادل اطلاعات کشور در این حوزه قرار دارد. توسعه دولت الکترونیکی استقرار نظام نوآوری ملی و ایجاد شبکه های مادر زیرساخت ارتباطی از دیگر محورهای مورد توجه در این حوزه می باشد. بازنگری دولت در فرآیند های کاری و بازمهندسی سازمان ها و ساختارها و افزایش سواد اطلاعاتی کارکنان دولت و کاهش زمان و هزینه خدمات به شهروندان نیز در این حوزه قرار می گیرد. دولت بهره بردار نیست بلکه بسترساز حمایت کننده هماهنگ کننده و ناظر در چارچوب رقابت های سالم و ایجادکننده فرصت های دسترسی برای همه آحاد جامعه است.
و ـ ۲ ـ هدف بنیادی دستیابی به جامعه دانش محور، یکی از اهداف اساسی دولت است تا بتواند رضایت عمومی را فراهم آورد و سطح توسعه یافتگی کشور را ارتقاء دهد. فراهم آوردن زیرساخت های سخت افزاری با پهنای باند پرسرعت، ارزان مطمئن و امن از دیگر اهداف این حوزه می باشد. همچنین، تحول در نظام اداری و کاهش بوروکراسی اجتماعی نیز در این حوزه مورد توجه قرار گرفته است. افزایش آگاهی های عمومی و برقراری مدیریت یکپارچه ملی متناسب با مقتضیات فضای الکترونیکی داخلی و خارجی و گسترش فرهنگ کاربرد صحیحفناوری اطلاعات از دیگر اهداف دولت می باشد.
و ـ۳ـ جهت گیری های راهبردی
جهت گیری اساسی راهبرد های این حوزه متکی بر تفکیک وظایف حاکمیت و تصدی در فناوری اطلاعات است. تلاش روزافزون برای شکل گیری جامعه اطلاعاتی و جامعه دانش پایه متناسب با اهداف سند چشم انداز بیست ساله از دیگر محور های جهت گیری در این راهبرد ها می باشد. بهبود ساختار سازمانی دولت و تحول در ساختار موجود و تشکیل دولت الکترونیکی متناسب با شرایط اجتماعی و توانمندی های فناوری اطلاعات نیز موردنیاز انتظار این حوزه می باشد. مدیریت تحول ملی، مبتنی بر کارکرد فناوری اطلاعات، از جهت گیری های کلان راهبرد های این حوزه است.
و ـ۴ـ راهبرد ها
و ـ ۵ ـ راهبرد ها و راهکارها
راهبرد راهکار
و ـ۴ـ۱ـ مدیریت تحول اداری کشور مبتنی بر فناوری اطلاعات.
و ـ۴ـ۱ـ۱ بهره گیری از فناوری اطلاعات در اصلاح نظام اداری ( اجرایی، قضایی و تقنینی) کشور متناسب بامقتضیات فضای الکترون یکی و گسترش سیستم های بدون کاغذ.
و ـ۴ـ۱ـ۲ تدوین برنامه های اجرایی و طراحی نظام ارزیابی با تعیین شاخص های عملکرد فناوری اطلاعات در جهت تحقق اهداف چشم انداز بیست ساله.
و ـ۴ـ۱ـ۳ـ افزایش سواد اطلاعاتی کارکنان دولت جهت تحقق دولت الکترونیک.
و ـ۴ـ۱ـ۴ـ طراحی حکومت و ساختار سازمانی جامعه اطلاعاتی درون سازمانی، بین سازمان ها و فراسازمانی با ارتباطات الکترونیکی.
و ـ۴ـ۱ـ ۵ ـ در دسترس همگان بودن آسان اطلاعات مدیریت عمومی در خانه و محل کار.
و ـ۴ـ۲ـ نهادینه سازی مدیریت عالی دانش و اطلاعات در سازمان های دولتی.
و ـ۴ـ۲ـ۱ـ ارتقاء جایگاه مدیریت فناوری اطلاعات در دستگاه های اداری (اجرایی، قضایی و تقنینی).
وـ۴ـ۲ـ۲ ـ ایجاد و توسعه سیستم مدیریت دانش در سطح سازمان جهت به اشتراک گذاری دانش، مهارت ها و تجربیات کارکنان دولت.
و ـ۴ـ۳ـ تدوین قوانین توسعه دهنده تسهیل کننده فناوری اطلاعات برای بهره گیری فراگیر جامعه.
و ـ۴ـ۳ـ۱ـ اصلاح و وضع قوانین جهت تسهیل و تسریع در توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات متناسب با قدرت کنترل بازار.
وـ ۴ـ۳ـ۲ تدوین استاندارد های مورد نیاز حوزه فناوری اطلاعات.
وـ ۴ـ۳ـ۳ـ گسترش کیفیت مدیریت صحیح فرکانس رادیویی و اختصاص عادلانه آن.
وـ ۴ـ۳ـ۴ـ ترویج برون سپاری فعالیت های اطلاعات و ارتباطات به بخش خصوصی.وـ ۴ـ۴ـ استانداردسازی و یکپارچگی سیستم ها و نظامات فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور وـ۴ـ۴ـ۱ـ یکپارچگی و استانداردسازی سامانه ها، نرم افزارهای عمومی و اختصاصی و پایگاه های داده ملی برای تعامل و استفاده بهینه از منابع اطلاعاتی. وـ ۴ـ۴ـ۲ـ تدوین و روزآمد سازی استانداردهای حوزه فناوری اطلاعات و نظارت بر اجرای صحیح آنها.وـ ۴ـ۴ـ۳ـ توسعه و استفاده فراگیر از نرم افزار های آزاد/ متن باز.وـ ۴ـ ۵ ـ استقرار نظام ملی نوآوری فناوری اطلاعات در کشور با تنظیمات نهادی کارآمد و مؤثر. وـ ۴ـ ۵ـ۱ـ تهیه نگاشت نهادی سازمان های فعال کشور در حوزه فناوری اطلاعات.و ـ۴ـ ۵ ـ۲ـ ایجاد نظام ارزیابی برای انجام تنظیمات نهادی نظام نوآوری.وـ۴ـ ۵ ـ۳ـ تنظیم وظایف، هماهنگ سازی ارتباطات وهدایت ارتباط عملکرد میان اجزای نظام فناوری اطلاعات.وـ ۴ ـ۶ ـ استقرار نظام امنیت فضای الکترونیکی تبادل اطلاعات کشور. وـ۴ـ۶ ـ ۱ـ استقرار نظام مدیریت و راهبری امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور.وـ۴ـ۶ ـ ۲ـ استانداردسازی محصولات و سازوکار امنیت حوزه فناوری اطلاعات.
وـ۴ـ۶ ـ ۳ـ توسعه و تقویت صنعت بومی امنیت فناوری اطلاعات.
وـ۴ـ۶ ـ ۴ـ ایجاد نظام پیشگیری و مقابله با تهدیدات مختلف در حوزه فناوری اطلاعات.
وـ۴ـ۶ ـ ۵ ـ سهولت ایمنی و امنیت جهت شبکه های پرسرعت و کارآمد.
و ـ ۴ ـ ۷ ـ ایجاد شبکه های مادر زیرساخت ارتباطی امن و مطمئن برای دسترسی ارزان آحاد جامعه
وـ ۴ـ ۷ ـ ۱ ایجاد شبکه یکپارچه ارتباطی مادر مورد نیاز فناوری اطلاعات در سطح کشور
وـ ۴ـ۷ـ۲ـ ایجاد شبکه ملی اینترنت برای دسترسی با کیفیت، امن و پایدار در سراسر کشور در هر زمان و هر مکان برای هر کس.
وـ۴ـ۷ـ۳ـ ایجاد نظام مدیریت یکپارچه شبکه ملی ارتباطات و فناوری اطلاعات.
وـ۴ـ۷ـ۴ـ توسعه و تقویت نرم افزارهای مورد نیاز زیرساخت های ارتباطی در راستای تحقق یکپارچگی، همراه با امنیت و پایداری آن.
وـ۴ـ۷ـ ۵ ـ ارتقاء و بهبود محیط حقوقی و نظارتی و تضمین امنیت شبکه برای کاربران.
وـ۴ـ۷ـ۶ ـ تشویق، ترغیب و حمایت جهت توسعه هماهنگ و فراگیر زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات در سراسر کشور.
وـ۴ـ۷ـ۷ـ تقویت و توسعه مراکز و پایگاههای داده حیاتی برای تحقق جامعه اطلاعاتی.
ز ـ «حوزه تعاملات منطقه ای و بین المللی»
ز ـ ۱ـ تعریف و شناختچگونگی پیوند شبکه های ملی ارتباطی و اطلاعاتی با کشور های منطقه و جهان و حضور مبتکرانه در مجامع و نهادهای منطقه ای و بین المللی و گسترش بازارهای کسب و کار فراتر از مرزهای ملی و تجارت الکترونیکی و همکاری های صنعتی و علمی و مهندسی در قلمرو این حوزه قراردارد.تبادل فرهنگی در فضای مجازی و روشهای مدیریت آن با حفظ آرمان ها و ارزش ها از دیگر مسائل این حوزه می باشد. تمرکز بر بازارهای هدف، شناسایی رقبا و رصد کردن مستمر بازارهای جهانی و انتقال دانش و انجام پروژه های مشترک علمی، فنی و اقتصادی نیز در این حوزه قرار دارد.
زـ۲ـ هدف بنیادی
هدف، نیازمند گسترش ارتباطات همه جانبه در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی اجتماعی و فرهنگی می باشد. کانون منطقه در زمینه فناوری اطلاعات نیازمند پیوند و تقویت ارتباطات کشور با سایر کشور ها می باشد. بهره گیری از مزایای تجارت، سلامت، آموزش، گردشگری، بانک، بیمه و… الکترونیکی نیازمند گسترش پیوند های فیزیکی و نرم افزار ی (حقوقی و علمی ) می باشد. همچنان که افزایش سهم محصولات و خدماتفناوری اطلاعات در بازار ها، نیازمند حضور مستمر با استفاده از مزایای این صنعت در جهان است.
ز ـ۳ـ جهت گیری های راهبردیراهبرد های این حوزه به حضور مبتکرانه در مجامع و نهادهای منطقه ای تکیه نموده؛ انتخاب بازار های هدف را در اولویت قرارداده، بر انتقال تجربه و دانش از سایر کشور های پیشرو توجه دارد. توانمندسازی ملی برای دستیابی به قدرت رقابت جهت کسب بازارها با گسترش همکاری های مشترک اقتصادی و تجاری با دیگر کشور ها نیز اهمیت به سزایی پیدا نموده است.تطبیق قوانین و استانداردهای ملی با قوانین و استانداردهای بین المللی درفرآیند جهانی شدن از دیگر موضوعات مهم در انتخاب و گزینش راهبرد های این حوزه بوده است.
ز ـ۴ـ راهبردها
ز ـ ۵ ـ راهبردها و راهکارهاراهبرد راهکار
زـ۴ـ۱ـ گسترش همکاری و تعامل با کشور های جهان در حوزه فناوری اطلاعات.
زـ۴ـ۱ـ۱ ایجاد نهادهای مشترک علمی، فنی، اقتصادی، تجاری و اجرای طرح‌های امنیتی منطقه ای و بین المللی.
ز ـ۴ـ۱ـ۲ اتصال شبکه ارتباطی کشور به کشور های همجوار به منظور تبادل و انتقال اطلاعات و برقراری ارتباطات بین المللی.
زـ ۴ـ۱ـ۳ جذب و به کارگیری افراد حقیقی و حقوقی با استعداد خارجی برای توسعه پرشتاب فعالیت های فناوری اطلاعات کشورزـ ۴ـ۱ـ۴ تلاش در جهت دستیابی به سیستم ها و شبکه های آموزش کشور های پیش رو در صنعت فناوری اطلاعاتزـ ۴ـ۱ـ ۵ استقرار نمایندگی های جهانی جهت فناوری اطلاعات در کشور برای تحقق بخشیدن به کانون و مرکز سرویس های فناوری اطلاعات منطقه ایزـ ۴ـ۱ـ۶ جذب و به کارگیری افراد حقیقی و حقوقی با استعداد خارجی برای توسعه پرشتاب فعالیت های فناوری اطلاعات کشورراهبرد راهکارزـ۴ـ۲ـحضور فعال و مبتکرانه در مجامع و نهادهای منطقه ای و بین المللی فناوری اطلاعات برای حفظ حقوق، ارزش ها و منافع ملی. زـ ۴ـ۲ـ۱ بهره گیری از تجربیات منطقه ای و بین المللی در توسعه فناوری اطلاعات.زـ ۴ـ۲ـ۲ حضور فعال در سازمان ها و مجامع منطقه ای و بین المللی مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات.زـ ۴ـ۲ـ۳ بهره گیری از تسهیلات و امکانات سازمان های منطقه ای و بین المللی جهت توسعه سطح علمی و فنی در حوزه فناوری اطلاعات.زـ۴ـ۳ـ عرضه خدمات و محصولات در حوزه فناوری اطلاعات در بازارهای منطقه ای و بین المللی. زـ۴ـ۳ـ۱ افزایش کیفیت و توان رقابتی محصولات داخلی فناوری اطلاعات در چارچوب استانداردهای بین المللی.زـ۴ـ۳ـ۲ فراهم آوردن بستر همکاری های اقتصادی و تجاری منطقه ای و بین المللی.
زـ۴ـ۳ـ۳ مکلف نمودن دفاتر نمایندگی ها و سفارتخانه ها جهت همکاری در بازاریابی محصولات در حوزه فناوری اطلاعات.
زـ۴ـ۳ـ۴ انجام پروژه های مشترک با شرکت ها و سازمان های منطقه ای و بین المللی.
زـ۴ـ۳ـ ۵ پوشش و پیوند بنگاههای کوچک، متوسط و بزرگ از سوی بنگاه های جهانی.
زـ۴ـ۴ـ ارتباط با مجامع علمی و تحقیقاتی جهت انتقال و تبادل دانش و فناوری.
زـ۴ـ۴ـ۱ مجامع علمی و تحقیقاتی بین المللی جهت ارتقاء سطح علمی و انتقال دانش در حوزه فناوری اطلاعات به کشور.
زـ۴ـ۴ـ۲ همکاری با مراکز و مجامع علمی و تحقیقاتی و اجرای پروژه های مشترک.
زـ۴ـ۴ـ۳ حمایت از حضور مؤثر متخصصین ایرانی در مجامع علمی و تحقیقاتی.
زـ۴ـ۴ـ۴ ایجاد دانشگاه های مجازی مشترک با کشورهای منطقه ای و بین المللی.
زـ۴ـ۴ـ۵ فراهم آوردن زیرساخت ارتباطی فناوری اطلاعات برای پیوند شبکه های علمی ملی با شبکه منطقه ای و بین المللی.
۶ ـ۳ـ شاخص ها و اهداف کمیبدیهی است، پس از تصویب جهت گیری های کلی سند (بیانیه های ارزش ها، چشم انداز و مأموریت)، حوزه های راهبردی، اهداف و راهبردهای هر حوزه، لازم است دستگاه های مسئول هر یک از حوزه های مذکور تعیین گردیده و طی مدت ۶ ماه، شاخص هایی سنجـش و اهداف کمی چشم انـداز سندفناوری اطلاعات کشور را تهیـه و به تصویب شورایعالی فناوری اطلاعات کشور برسانند. این فرآیند مورد نظارت راهبردی مرحله ای برنامه هایپنج ساله توسعه فناوری کشور در راستای تحقق چشم انداز سند قرار گرفته و ارزیابی مستمر سالیانه عملکرد اجرایی دستگاهها بر این مبنا صورت خواهد گرفت.ضمیمه: تعاریف واژگان کلیدیـ فناوری اطلاعات با رویکرد فنی می توان گفت به کلیه فناوری هایی که در جمع آوری، انتقال، ثبت، پردازش، انتشار و نمایش اطلاعات به بشر کمک می کنند فناوری اطلاعات و ارتباطات گویند. توربان فناوری اطلاعات را استفاده از شبکه های کامپیوتری در سازمان ها می داند. هنری لوکاس بکارگیری هرگونه فناوری به منظور جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی و انتقال اطلاعات را فناوری اطلاعات می داند. براساس تعاریف گفته شده می توان فناوری های اطلاعات و ارتباطات را در پنج گروه فناوری های دریافت اطلاعات شامل انواع حسگرها، صفحه کلید و ماوس و…، فناوری های انتقال اطلاعات شامل ماهواره ها، شبکه های زیرساخت مخابرات و ارتباطات و… فناوری های پردازش اطلاعات شامل انواع رایانه ها بزرگ و کوچک و ریزپردازنده ها نهفته در وسایل مصرفی، فناوری های ثبت و نگهداری اطلاعات شامل انواع حافظه ها و فناوری های نمایش اطلاعات شامل انواع نمایشگرها و چاپگرها و… رده بندی نمود.ـ آمادگی الکترونیکیآمادگی الکترونیکی به توانایی کشور در بهره برداری از امکاناتی چون اینترنت به عنوان محور رشد جامعه و توسعه انسانی اشاره دارد. به طور کلی آمادگی الکترونیکی این طور تعریف شده است: «میزان آمادگی یک جامعه برای مشارکت در اقتصاد الکترونیکی.»
ـ زیرساخت اطلاعات زیرساخت اطلاعات، استانداردها، قوانین و مقررات، فعالیت های تجاری و فناوری هایی را که به منظور انتقال و به اشتراک گذاری امن و مجاز اطلاعات موردنیاز است در برمی گیرد. بانک جهانی زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی را به شبکه های اطلاعاتی و مخابراتی اطلاق می کند که از طریـق آنها اطـلاعات منتـقل، ذخـیره و ارائه می شوند.با تـوجه به مطالب ارائه شده در خصوص مفهوم زیرساخت و زیرساخت اطلاعات، می توان گفت که مفهوم زیرساخت های فناوری اطلاعات تبیین کننده عواملی است که دارای ویژگی های زیر باشد:۱. فراهم کننده مبنایی برای پشتیبانی سایر خدمات و سرویس ها.
۲. ارائه کننده خدمات ضروری و لازم برای ایجاد و توسعه سایر بخش ها.
۳. تسهیلاتی است که جنبه عمومی دارند و متعلق به فرد/سازمان خاصی نیستند.
۴. تسهیلات، خدمات و تأسیساتی هستند که می توان گفت که مهمترین مصادیق زیرساخت های فناوری اطلاعات عبارتند از:
زیرساخت های فنی
زیرساخت های حقوقی و قانونی
زیرساخت های امنیتی
زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی
ـ زیرساخت های فنی
بدون وجود زیرساخت فنی مناسب جهت پیاده سازی و بکارگیری پایگاه ها و برنامه های کاربردی، بهره گیری از منافع فناوری اطلاعات محقق نخواهدشد. توسعه هر بخش به نحوی از زیرساخت های فنی تأثیرپذیر خواهد بود.
می توان زیرساخت فنی را از دو بعد زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی مورد بررسی قرار داد:
ـ زیرساخت ارتباطیتجهیزات و سامانه هایی است که از طریق آنها اطلاعات انتقال و یا دریافت می گردد. مانند شبکه های مخابراتی، خطوط فیبر نوری و غیره.
ـ زیرساخت اطلاعاتی
از زیرساخت های اطلاعاتی مهم می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الف ـ مرکز داده اینترنتی (IDC)
ب ـ کارت هوشمند
ج ـ سیستم تشخیص هویت (GIS)
دـ سیستم اطلاعات جغرافیایی
ـ زیرساخت های حقوقی و قانونیبکارگیری و توسعه موفق فناوری اطلاعات به وجود قوانین و مقرراتی که مشوق توسعه باشند و نه عامل بازدارنده؛ وابسته است. براین اساس کشورها نیازمند اصلاح قوانین و یا تدوین قوانین جدیدی هستند که پذیرش و بکارگیری فناوری اطلاعات را مورد توجه قراردهد. این قوانین باید مواردی از قبیل شیوه سازماندهی و اداره کردن بخش فناوری اطلاعات، حریم شخصی، امنیت، جرایم رایانه ای، شناسایی و صدور مجوز، مالیات ها،تعرفه های گمرکی و سایر موضوعات را پوشش دهند.
ـ زیرساخت های امنیتیبراساس مطالعات انجام گرفته در مورد زیرساخت های امنیتی، یک جامعه اطلاعاتی ایمن جامعه ای است که در آن همه کاربران به این جامعه اطمینان دارند و قادرند که اطلاعات را به گونه ای مطمئن به اشتراک گذارده و مدیریت کنند.ـ یادگیری الکترونیکییادگیری الکترونیکی براساس تعریف کمیسیون اتحادیه اروپا در برنامه اجرایی عبارتست از «بکارگیری اینترنت و فناوری های چندرسانه ای جدید جهت بهبود کیفیت یادگیری از طریق تسهیل دسترسی به منابع و خدمات و همچنین تسهیل تعاملات و همکاری ها».در این شیوه های یادگیری جدید که دانش آموز محورند، اهمیت یادگیری به عنوان یک فرآیند اجتماعی، بسیار مورد توجه قرارمی گیرد و تعاملات بین دانش آموزان با یکدیگر و همچنین بین دانش آموز و مدرسان بسیار حائز اهمیت است.ـ یادگیری از راه دورروشی برای تدریس از راه دور بخصوص برای مناطق دوردستی که تسهیلات آموزشی و رشته های آموزشی موردنیاز دسترس نمی باشد. یادگیری از راه دور شامل یادگیری از طریق تلویزیون، رادیو، مکاتبه، اینترنت، لوحهای آموزشی، ویدئو و… می باشد.ـ دولت الکترونیکیامروزه جوامع در حال تبدیل شدن به جوامع الکترونیکی و شهروندان نیز به کاربران شبکه های اطلاعاتی هستند اکنون مردم بیشتر به حقوقشان آگاه هستند و سعی می کنند که توانایی های خود را در اخذ تصمیمات آگاهانه در جنبه های تاثیرگذار بر زندگی شان توسعه دهند در همین راستا دولت الکترونیکی در اکثر قریب به اتفاق کشورها مورد توجه قرار گرفته و کشورهای درحال توسعه اقداماتی را در جهت نیل به این هدف شروعکرده اند. می توان گفت که دولت الکترونیکی ازحد یک ایده جدید فراتر رفته و همه کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه، گام های موفقی را به سوی بهره برداری از پتانسیل ها و مزایای این مقوله برداشته اند.در عصر حاضر افراد جامعه انتظار دارند که کلیه خدمات و سرویس های دولتی با حداقل هزینه، حداکثر سرعت و حداقل زمان در اختیار آن ها قرارگیرد، لذا این امر حائز اهمیت است که دولت، توانایی ارائه بهترین خدمات را در کمترین زمان و با بهترین راندمان، به اقشار مختلف جامعه داشـته باشد. در بسـیاری از کشورهای کمـتر توسعه یافته سامانه ها و ابزارهایی که در حال حاضر در ادارات دولتی برای ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان مورد استفاده قرار می گیرند، قدیمی بوده و روند کار در دستگاه های دولتی کند است. آنها در جلب رضایت شهروندان موفقیت چندانی ندارند از سوی دیگر سرمایه گذاری های قابل توجهـی در زمینه طراحی و به کارگیری سیستم های جدید در بخش دولتی صورت نمی گیرد.با بکارگیری دولت الکترونیکی، دولت ها به دنبال بهبود کیفیت و افزایش سرعت خدمت رسانی مداوم با کاهش هزینه تعامل بین خود و گروه های شهروندی (افراد، شرکت ها و جوامع شهری) می باشد. گروه های ذینفع کلیدی در این خصوص عبارتند از:
ـ شهروندان
ـ سازمان ها و نهادهای دولتی
ـ شرکت ها
ـ سازمان های غیرانتفاعی NGOها
ـ شرکت های ارائه دهنده خدمات شهریـ قوه مقننه و قضاییه
ـ سلامت الکترونیکی
سلامت الکترونیکی عبارتست از «توسعه استفاده و بکارگیری فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی جهت ارتقای سلامت». همچنین براساس تعریف آیزنباخ در سال ۲۰۰۱، که یکی از پیشگامان مبحث سلامت الکترونیکی است، این واژه چنین تعریف شده است:«سلامت الکترونیک، ارائه خدمات و اطلاعات بهداشتی و درمانی از طریق اینترنت و فناوری های مربوطه است. این واژه تنها به مشخصات فنی اشاره ندارد بلکه به شیوه تفکر، تلقی و تعهد به بهبود مراقبت های درمانی در سطح ملی، منطقه ای و جهانی نیز از طریق بکارگیری فناوری اطلاعات اشاره دارد».
سه مفهوم مرتبط دیگر که به تبیین مفاهیم مرتبط کمک می کنند عبارتند از:
۱ـ دوراپزشکی
۱، درمانی را در اختیار افرادی قرار می دهد که به مراکز مشاوره ای دسترسی ندارند و در مناطق دورافتاده قراردارند.
۲ـ خدمات بر خط،۲ سامانه های کاربردی مبتنی بر وب که از طریق آن شهروندان می توانند بدون مراجعه به دفاتر عمومی مربوط به خدمات درمانی، برای دریافت این خدمات اقدام کنند.
۳ـ سیستم های مدیریت و پرونده های بیماران: مجموعه ای از پایگاه های داده است که به منظور مدیریت و استفاده از پرونده های بیماران ایجاد شده اند. این پایگاه اطلاعات شخصی بیماران، سوابق بیماری ها و نتایج آزمایشات آنها را پوشش می دهد.
ـ تجارت الکترونیکی
در ساده ترین تعریف می توان تجارت الکترونیکی را انجام امور تجارت بوسیله سامانه های الکترونیکی دانست. گروه مشاوره ای گارتنر به عنوان یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره ای معتبر، تجارت الکترونیکی را میزان استفاده یک شرکت از فرصت های ایجاد شده توسط شبکه اینترنت و فناوری های مرتبط معرفی نموده اند.
سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی ۳ نیز تجارت الکترونیک را انجام تجارت (خرید و فروش کالاها و خـدمات) از طریق اینترنت، (خواه کالاها و خدماتی که قابلیت ارائه و تحویل از طریق اینترنت را دارند و خواه آنهایی که ندارند) خرید، فروش و مبادله کالا، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه می داند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱- Telecomedicine۲- On-lineservice۳- OECDـ
گردشگری الکترونیکی
به طور خلاصه گردشگری الکترونیکی را می توان «بکارگیری فناوری اطلاعات در جهت دسترسی به منابع و تجربیات گردشگری مربوط به یک کشور یا یک منطقه دانست». بنا به یک تعریف جامع تر «گردشگری الکترونیکی همان کسب و کار الکترونیکی در گردشگری است». برای سازمان هایی که در بخش گردشگری مشغول فعالیتند، کسب و کار الکترونیکی در واقع استفاده از فرصت های موجود در جهت بهبود ارتباطات و تعاملات خارجی و داخلی از طریق اینترنت و اینترانت است.
ـ بیمه الکترونیکی
بیمه الکترونیکی را در حالت کلی می توان «کاربرد اینترنت و سایر فناوری های اطلاعاتی در تولید و توزیع خدمات بیمه ای» تعریف نمود. در تعبیری خاص و محدوتر نیز بیمه الکترونیکی را ارائه پوششی بیمه ای دانست که از طریق آن یک بیمه نامه به صورت آنلاین ارائه شده، مورد مذاکره قرار گرفته و قرارداد بسته می شود.»
ـ کاربران
کاربران فناوری اطلاعات افرادی هستند که در یک زمینه خاص اجتماعی و حرفه ای از فناوری اطلاعات به منظور برقراری ارتباط با دیگران، هماهنگی در انجام فعالیت ها، سرگرمی و یا تجارت و انجام کسب و کار استفاده می کنند. بدیهی است که واژه کاربران طیف وسیعی از افراد را شامل می شود که آنها را می توان با توجه به زمینه های کاربری در گروه های مختلفی طبقه بندی نمود. به عنوان مثال کاربران یادگیری الکترونیکی را می توان به اساتید، دانشجویان، معلمان، دانش آموزان و… تقسیم بندی نمود. جهت ارائه یک دسته بندی کلی از کاربران فناوری اطلاعات در سطح ملی می توان آنها را به شکل ذیل دسته بندی نمود:
• شهروندان: شهروند عضوی است از یک شهر یا یک کشور که برخوردار از حقوق و منزلتی مدنی است. شهروند الکترونیکی هم فردی است که با فناوری اطلاعات آشنایی دارد و می تواند از خدمات الکترونیکی یک شهر الکترونیکی استفاده کند.
• بخش خصوصی: براساس اصل ۴۴ قانون اساسی، بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می شود که مکمل فعالیت های اقتصادی دولتی و تعاونی است.
• سازمانها و نهادهای دولتی: براساس اصل ۴۴ قانون اساسی بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری، بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبکه های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، کشتیرانی، راه و راه آهن و مانند این ها می شود که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است.
• سازمان ها و نهادهای غیردولتی: به طور کلی، اصطلاح سازمان غیردولتی در مورد مؤسساتی به کار می رود که مستقیماً از بودجه دولتی استفاده نمی کنند و اعضـای آنها در مقابل فعالیـتی که انجام می دهند، مسئـولیت تفویـض شده دولـتی ندارند. گاهی این اصطلاح هم مفهوم «سازمان های مردمی» یا به اختصار PO به کار برده می شود. سازمان ملل متحد، اصطلاح NGO را به هر گروه غیرانتفاعی داوطلبانه از شهروندان جهانی اطلاق می کند که در سطح محلی، منطقه ای و بین المللی تشکیل شده باشد. آنها نظریات و ارزیابی های کارشناسی خود را ارائه می دهند و همچون مکانیزم هشداردهنده عمل می کنند و در اجرای توافق نامه های بین المللی، همکاری و نظـارت دارند. بنا بـه نظر نظام مـلی حسابرسی در آمـریکا سازمـان هایی غیرانتفـاعی محسوب می شوند که هزینه های آنها عمدتاً از طریق کمکها و مساعدت های مردمی تأمین گردد.
بانک جهانی سازمان غیردولتی را «سازمان های خصوصی می داند که فعالیت هایی را در راستای التیام رنج، افزایش منافع مردم فقیر، حفاظت از محیط زیست، فراهم نمودن اساسی ترین خدمات اجتماعی، یا توسعه اجتماعی دنبال می نمایند. «در مفهوم گسترده تر این عنوان برای هر سازمان غیرانتفاعی که مستقل از دولت است، به کار برده می‌شود.
اتحـادیه اروپا سازمـان های غیردولتی را سازمـان هایی تعریـف می کـند که بـرای سود شخصی تشکیل نشده اند. اگرچه ممکن است کارمندان حقوق بگیر داشته باشند و در فعالیـت های سودآور شرکت نمـایند، اما سود یا مازاد حاصـله را بین اعضا و مدیران پخش نمی‌کنند.