آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال

تاریخ تصویب: ۱۳۸۶/۱۱/۱۵
تاریخ انتشار: ۱۳۸۶/۱۲/۲۱

شماره ۲۰۱۱۱۱/ت ۳۷۴۷۱ک – ۱۱/۱۲/۱۳۸۶

وزیران عضو کمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ ۱۵/۱۱/۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد شماره ۷۲۳۶/۰۲۰ مورخ ۲/۳/۱۳۸۶ وزارت جهاد کشاورزی و به استناد ماده (۱۴) قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال ـ مصوب ۱۳۸۲ـ و با رعایت تصویب‌نامه شماره ۱۶۴۰۸۲/ت۳۷۳هـ مورخ ۱۰/۱۰/۱۳۸۶، آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده را به شرح زیر تصویب نمودند:


بخش اول- کلیات

ماده ۱- دراین آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح ذیل به کار می‌روند:
۱- ‎‎‎قانون: قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب ۲۹/۴/۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی
۲- ‎‎‎مؤسسه: مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال
۳- ‎‎‎وزارت: وزارت جهاد کشاورزی
۴- ‎‎‎هیئت امنا: هیئت امنای سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی موضوع تبصره (۱) ماده (۲) قانون
۵- ‎‎‎سازمان: سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
۶- ‎‎‎استانداردهای ملی: حداقل شاخص‌های فنی قابل قبول مزرعه، نهالستان، بذر یا نهال در محصولات مختلف که بر اساس قوانین و مقررات تعیین می‌شود.
۷- ‎‎‎آزمایشگاه: واحد تعیین کیفیت و سلامت بذر و نهال که براساس این آیین‌نامه از مؤسسه مجوزهای لازم را برای فعالیت دریافت می‌نماید.
۸- ‎‎‎رقم: گروهی از گیاهان که در پائین‌ترین رده شناخته شده گیاه‌شناسی بوده و دارای یکنواختی کافی، پایداری صفات و متمایز از گروه‌های مشابه دیگر باشند.
۹- ‎‎‎ثبت: تأیید حق مالکیت معنوی و اعطای امتیاز انحصاری بهره‌برداری اقتصادی به اصلاح کننده رقم
۱۰- ‎‎‎به‌نژادگر: شخص حقیقی یا حقوقی که رقم گیاهی را برای اولین بار “اصلاح” و یا “کشف و بهبود بخشیده” باشد.
۱۱- ‎‎‎هسته اولیه: ماده گیاهی عاری از بیماری با منشاء ژنتیکی مشخص که توسط به‌نژادگر تولید شده است.
۱۲- ‎‎‎اصالت ژنتیکی: مشابهت صفات توارثی بذر و نهال تکثیر شده با رقم ثبت شده بر اساس استانداردهای طبقه مورد نظر
۱۳- ‎‎‎بذر: نوعی اندام گیاهی که برای تکثیر استفاده می‌شود.
۱۴- ‎‎‎طبقات بذر: طبقات بذر شامل بذر به‌نژادگر، بذر پایه، بذر سوپرالیت، بذر مادری و بذر گواهی شده
۱۵- ‎‎‎بذر به‌نژادگر: بذر حاصل از رقمی که به طور مستقیم توسط به‌نژادگر تولید می‌شود و منبع اولیه بذر پایه می‌باشد.
۱۶- ‎‎‎بذر پایه: از ازدیاد بذر به‌نژادگر به دست می‌آید و منبع بذر سوپرالیت محسوب می‌شود.
۱۷- ‎‎‎بذر سوپرالیت: بذری که از تکثیر بذر پایه به دست‌ می‌آید و منبع بذر مادری می‌باشد.
۱۸- ‎‎‎بذر مادری: طبقه‌ای از بذر که برای تولید بذر گواهی شده به طور مستقیم استفاده می‌شود.
۱۹- ‎‎‎بذر گواهی شده: طبقه‌ای از بذر که از بذر مادری و یا لاین‌های والدین حاصل شده است و دارای کلیه استانداردهای این طبقه باشد.
۲۰- ‎‎‎مواد رویشی قابل تکثیر: هر نوع اندام گیاهی که به منظور تولید گیاه جدید با روش‌های تکثیر غیر جنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از قبیل ریزوم، پیاز، غده، ریشه، جوانه، پاجوش، قلمه، ساقه و یا شاخه‌.
۲۱- ‎‎‎نهال: ماده رویشی قابل تکثیر با منشاء سالم و اصیل ‎‎‎ ‎‎‎
۲۲- ‎‎‎واحد تولید بذر: مزرعه‌ای که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید بذر باشد.
۲۳- ‎‎‎نهالستان: واحدی که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید نهال باشد.
۲۴- ‎‎‎تولید کننده: شخص حقیقی یا حقوقی که مجوز تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر از مؤسسه دریافت نموده باشد.
۲۵- ‎‎‎گواهی: تأیید مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی توسط مؤسسه
۲۶- ‎‎‎شناسه: اطلاعاتی از قبیل نام و علامت تجاری تولید کننده، شماره مجوز تولید، تاریخ و محل تولید، نام رقم، طبقه، مشخصات کیفی و کمی، شرایط نگهداری، شماره سری ظرف و رمزینه (بارکد) که بر روی نهال، ظرف بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر نصب یا حک می‌شود.
۲۷- ‎‎‎مجوز تولید: اجازه‌نامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه و طبق مقررات این آیین‌نامه صادر می‌شود.
۲۸- ‎‎‎مجوز کنترل و نظارت: اجازه‌ انجام امور نظارت و کنترل بر فرآیند تولید و فرآوری بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه به اشخاص حقیقی یا حقوقی ذی‌صلاح اعطا می‌شود.
۲۹- ‎‎‎ظرف: جعبه، بطری، قوطی، بشکه، صندوق، بسته، کیسه، پاکت، لفاف یا هر گونه پوششی که واجد استانداردهای تعیین شده توسط مؤسسه بوده و مقدار مشخصی از بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر در آن قرارداده شده باشد.
۳۰- ‎‎‎تجزیه بذر: آزمون‌هایی که برای تعیین سطح خلوص فیزیکی، رطوبت، درصد جوانه‌زنی در شرایط کنترل شده ایده‌آل (قوه نامیه)، قدرت رویش بذر (بنیه) و تعیین میزان آلودگی به آفات و عوامل بیماری‌زا انجام می‌گیرد.
۳۱- ‎‎‎مناطق مناسب: مناطقی که از نظر اقلیم، خاک، عدم وجود آفات و بیماری‌ها، ایزوله بودن منطقه و سایر شرایط با توجه به نوع برنامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، مناسب و مورد تأیید مؤسسه باشد. عدم وجود آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای بر اساس نظر سازمان حفظ نباتات احراز خواهد شد.
۳۲- ‎‎‎خلوص ژنتیکی: درصد مطابقت ویژگی‌های توارثی توده بذری با رقم مورد نظر
۳۳- ‎‎‎خلوص فیزیکی: درصد وزنی بذر خالص از گونه مورد نظر که در نمونه موجود باشد.
۳۴ـ بازرسی: نظارت بر مواردی از قبیل تأسیسات و تجهیزات، وسایل، ادوات و دستگاه‌ها، مواد گیاهی، اراضی و فعالیت‌های مرتبط با تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر و بررسی گزارش‌ها، توسط نمایندگان مؤسسه
۳۵‌ـ مسؤول فنی: شخص حقیقی که دارای حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌های مرتبط با بذر و نهال بوده و با اخذ مجوز از مؤسسه مسؤولیت امور فنی و اجرای دقیق ضوابط و دستورالعمل‌ها و رعایت استانداردهای موضوع این آیین‌نامه را بر عهده دارد.

بخش دوم- ‎‎‎ شرایط تولید بذر و نهال

ماده ۲- متقاضیان تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه‌ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.

ماده ۳ – مؤسسه موظف است شرایط متقاضیان تولید بذر، نهال، مواد رویشی قابل تکثیر و واحدهای تولیدی آنان را بر اساس اصول و ضوابط فنی مقرر بررسی نموده و در صورت احراز شرایط نسبت به صدور مجوز تولید اقدام نماید.
‎‎‎
ماده ۴- درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوزهای لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف مدت یادشده به متقاضی اعلام شود. ‎‎‎

ماده ۵- تولیدکننده بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظف است شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه را بر روی شناسه درج نماید.

ماده ۶- مسؤولیت صحت کلیه اطلاعات درج شده بر روی شناسه برعهده تولید کننده می‌باشد و استفاده از شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه در هر حال رافع مسؤولیت‌های حقوقی ناشی از عدم ‌رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های اعلامی مؤسسه توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی نبوده و با متخلفان طبق مفاد ماده (۷) ‌قانون و سایر قوانین و مقررات مرتبط رفتار خواهد شد.

ماده ۷- تولیدکننده موظف است کلیه اصول فنی، استانداردها و دستورالعمل‌های مرتبط با تولید و تکثیر بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را رعایت نماید.

ماده ۸- مجوزهای تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول برای مدت یک تا سه سال زراعی صادر می‌گردد. مؤسسه موظف است به منظور حصول اطمینان از مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی، به طور مستمر از واحدهای دارای مجوز تولید بازدید نموده و در صورت احراز شرایط، مجوزهای صادرشده را برای مدت مشابه تمدید نماید.
‎‎‎
ماده ۹- تولیدکننده موظف است بر اساس دستورالعمل‌های مؤسسه، امکان نمونه‌برداری از تمامی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را برای نماینده مؤسسه فراهم کند.

ماده ۱۰- مؤسسه موظف است خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را با انجام آزمایش‌های کنترل‌ کیفی تعیین نماید.

ماده ۱۱- به منظور حصول اطمینان از کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی، مؤسسه حسب مورد از آن‌ها نمونه‌برداری نموده و آزمایش‌های لازم را به عمل می‌آورد و چنانچه بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی واجد استانداردهای طبقه مورد نظر باشد، گواهی‌های لازم را برای نصب و حک شناسه صادر خواهد نمود.

ماده ۱۲- چنانچه بذر تولیدی، واجد استانداردهای لازم برای طبقه‌ای که برای آن مجوز دریافت شده است، نباشد، تولیدکننده می‌تواند با اخذ مجوز از مؤسسه، بذر تولیدی را در طبقه‌ای پائین‌تر شناسه‌ زده و عرضه نماید؛ مشروط بر اینکه واجد استانداردهای لازم برای چنین طبقه‌ای باشد.

ماده ۱۳- کلیه تولیدکنندگان بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر موظفند شرایط لازم را جهت انجام بازرسی‌های ادواری و موردی نمایندگان مؤسسه از واحدهای تولیدی خود و نیز نمونه‌برداری از بذر، نهال و یا مواد رویشی قابل تکثیر فراهم نمایند.

ماده ۱۴- در صورتی‌که مؤسسه در بازرسی‌های خود از واحدهای تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل‌های موضوع این آیین‌نامه را مشاهده نماید، می‌تواند مجوز تولید واحدهای مذکور را معلق و یا لغو نماید.

تبصره- در صورت امکان اصلاح موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل‌ها، مجوز معلق شده قابل اعاده خواهد بود.

ماده ۱۵- ضوابط و روش‌های مربوط به تعیین خصوصیات کیفیت و سلامت بذر و نهال و اصالت ژنتیکی بذرهای گواهی شده باید مطابق با مقررات پذیرفته شده سازمان‌های تخصصی بین‌المللی یا استاندارد ملی از جمله اتحادیه بین‌المللی تجزیه بذر باشد.

ماده ۱۶- مسؤولیت رعایت شرایط نگهداری و اصول فنی مرتبط با کشت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط مصرف کننده، صرفاً برعهده وی خواهد بود.

بخش سوم- شرایط نظارت و کنترل بذر و نهال

ماده ۱۷- مؤسسه می‌تواند تمام یا بخشی از وظایف نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را براساس قراردادی که در آن شرایط نظارت و کنترل و مراحل فعالیت‌های مرتبط با نظارت و کنترل مشخص شده است، به متقاضیان حقیقی یا حقوقی واجد شرایط دارای مجوز نظارت و کنترل واگذار نماید. مؤسسه می‌تواند براساس تعرفه‌ای که به تصویب هیئت امنا می‌رسد، هزینه‌های مرتبط با مراحل مختلف اجرای قرارداد نظارت و کنترل را پرداخت نماید.

ماده ۱۸- متقاضیان امر نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه‌ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.

ماده ۱۹- متقاضیان نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید برای هر محصول، مجوز جداگانه‌ای از مؤسسه دریافت نمایند.

ماده ۲۰- درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی نظارت و کنترل بر تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوز لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف همین مدت به متقاضی اعلام شود.

ماده ۲۱- مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر برای فعالیت متقاضیان در سطوح ملی، منطقه‌ای یا استانی صادر می‌گردد. سطوح مذکور براساس صلاحیت و رتبه تعیین شده برای متقاضی مشخص خواهد شد.

ماده ۲۲- مدت اعتبار مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول از یک تا دو سال خواهد بود. در صورتی که مؤسسه، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعملهای موضوع این آیین‌نامه را مشاهده نماید، می‌تواند مجوزهای نظارت و کنترل را معلق و یا لغو نماید.

بخش چهارم- شناسایی مناطق مناسب تولید بذر و نهال

ماده ۲۳- مؤسسه موظف است ضمن ارزیابی‌های فنی و علمی مستمر، مناطق مناسب تولید ارقام مختلف بذر و نهال را با رعایت مقررات قرنطینه‌ شناسایی و معرفی نماید.
مجوزهای تولید باید برای اجرا در مناطقی صادر شوند که قبلاً شناسایی و معرفی شده‌اند.

ماده ۲۴- وزارت می‌تواند به منظور جلوگیری از اختلاط ژنتیکی و آفات و بیماری‌های گیاهی، کشت نباتات را در هر منطقه از‌ کشور برای مدتی که ضروری بداند، ممنوع یا محدود سازد. با متخلفانی که ممنوعیت یا محدودیت مذکور را رعایت ننمایند، مطابق ماده (۷) قانون و نیز ماده (۱۰) قانون حفظ نباتات رفتار خواهد شد.

بخش پنجم- تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی

ماده ۲۵- مؤسسه موظف است سازوکار‌‌های لازم را برای تشویق و حمایت از توسعه فعالیت‌های بخش غیردولتی در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، عرضه و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تهیه نموده و برای تصویب به وزارت ارائه نماید.

ماده ۲۶- وزارت به منظور توسعه فعالیت‌های بخش غیردولتی در جهت سرمایه‌گذاری در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، توزیع و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تسهیلات لازم را به اشخاصی که واجد صلاحیت‌های فنی لازم از سوی مؤسسه باشند، ارائه خواهد داد.

بخش ششم- صادرات و واردات بذر و نهال

ماده ۲۷- صادرکنندگان و واردکنندگان بذر و نهال در مقیاس تجاری موظفند نسبت به اخذ مجوز صادرات یا واردات از وزارت اقدام نمایند. صدور مجوزهای مذکور موکول به اخذ گواهی از مؤسسه است.

ماده ۲۸- وارد کنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظفند درخواست خود را به انضمام اطلاعات مربوط به نوع بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر و مقدار آن به مؤسسه ارائه دهند تا مؤسسه پس از تطبیق و تشخیص تجاری یا غیر تجاری بودن و تأیید مطابقت کیفیت و سلامت آن با استانداردهای ملی، نسبت به صدور گواهی‌های مربوط اقدام نماید.

ماده ۲۹- بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر وارداتی که با استانداردهای اعلام شده توسط مؤسسه منطبق نباشد، باید براساس نظر مؤسسه مرجوع یا معدوم شوند.

ماده ۳۰- مؤسسه موظف است برای صدور گواهی‌های یادشده، نظر بانک‌های ژن گیاهی مربوط را در خصوص ممنوعیت یا اجازه خروج ذخائر ژنتیکی اخذ نماید.

ماده ۳۱- صادرکننده باید مجوز کتبی را از صاحب امتیاز رقم ثبت شده یا قائم مقام قانونی وی برای صدور بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر مورد نظر اخذ نماید.
‎‎‎
ماده ۳۲ – در صورت اتخاذ سیاست‌های خاص در زمینه واردات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط وزارت، مؤسسه می‌تواند در اجرای وظایف کنترل و نظارت خود نسبت به اخذ تعهد محضری و تضمین مالی از واردکنندگان اقدام نماید. ‎‎‎

ماده ۳۳- واردکنندگان موظفند از فروشندگان خارجی تعهدات لازم را در زمینه اصالت ژنتیکی بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر اخذ نمایند تا در صورت عدم تطبیق، امکان جبران خسارات واردشده توسط فروشندگان یادشده وجود داشته باشد.

بخش هفتم- سایر مقررات

ماده ۳۴- مؤسسه موظف است تعرفه‌های موضوع بند (ج) ماده (۶) قانون را پیشنهاد و جهت تصویب به هیئت امنا ارائه نماید.

ماده ۳۵- مؤسسه می‌تواند تخصیص بخشی از درآمدهای اختصاصی خود را به منظور دستیابی به فناوری‌های جدید، بهره‌برداری از توانمندی‌های علمی موجود در عرصه ملی و بین‌المللی و آموزش‌، برای درج در بودجه سالانه، به هیئت امنا پیشنهاد نماید.

ماده ۳۶- مؤسسه باید سالانه فهرستی از ارقام تأیید شده را در نشریه مؤسسه و روزنامه رسمی کشور منتشر نماید.

ماده ۳۷- پایگاه اطلاعاتی حاوی دستورالعمل‌ها، ضوابط، استانداردها، مشخصات تولید‌کنندگان و واردکنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، گواهی‌های صادرشده و سایر مسائل مرتبط با این قانون توسط مؤسسه ایجاد و اطلاعات جمع‌آوری شده به روز نگهداری و منتشر خواهد شد.

ماده ۳۸- دستورالعمل‌ها و ضوابط فنی مورد نیاز این آیین‌نامه توسط مؤسسه تهیه و ابلاغ می‌شود. دستورالعمل‌ها و ضوابط مذکور، فهرست مناطق مناسب تولید و نیز استانداردهای کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر در نشریه مؤسسه منتشر و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی به اطلاع عموم خواهد رسید.

ماده ۳۹- مؤسسه موظف است گزارش سالانه عملکرد موضوع ماده (۱۳) قانون را به وزارت ارائه نماید.


تأیید می گردد
محمود احمدی نژاد
‎‎‎ ‎رئیس جمهور

این تصویب‌نامه در تاریخ ‎‎‎ ‎‎‎  ‎‎‎به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.

‎‎‎پرویز داودی
معاون اول رئیس جمهور