3824/دش – ۱۳۸۴/۹/۱۴
مصوب پانصد و شصت و نهمین جلسه مورخ ۱۳۸۴/۷/۱۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی
شرح:
سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران رسالت خطیری در توسعه فرهنگی و تحولات اجتماعی ایران برعهده دارد که از مهمترین آنها می‌توان به وظایف آموزشی، خبری، هدایتی، تفریحی و تبلیغی اشاره کرد. این وظایف از نظر اغلب دانشمندان علوم ارتباطات تصریح شده است. نظریه‌های ارتباطات در یکصد سال گذشته، از قدرت بی‌رقیب و فزاینده وسایل ارتباط جمعی و نقش اول آن در ایجاد تحولات وسیع جوامع انسانی بحث کرده و از تسلّط فناّوری پیشرفته ارتباطی بر فرهنگ و حیات عمومی انسانها سخن گفته است.
صداوسیما بر اساس رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری دانشگاه عمومی است که به عنوان مهمترین وسیله ارتباط جمعی نقش بزرگی در تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایفا می‌کند. همچنین در این رهنمودهای ارزنده بر رسالت و وظایف خطیر صداوسیما و نقش مؤثر برنامه‌های گوناگون آن در شکوفایی فرهنگی جامعه و رفع تنگناها و چالش‌های اجتماعی تأکید شده است. بر همین مبنا، اجرای سیاست‌های فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، از وظایف قانونی و رسمی صداوسیما است.
قانون برنامه سوم توسعه نیز در مواد ۱۵۹ و ۱۶۷ خود سازمان صداوسیما را موظف به انجام مطالعات و تحقیقات، ارزیابی مستمر اثربخشی فعالیت‌ها، تقویت هنرها و علوم و فنون، تکمیل پوشش جمعیتی، انعکاس و نقد عملکرد دستگاه‌های اجرایی، ترویج آموزش‌های عمومی، فنی و حرفه‌ای و نظایر آن نموده است.
مبتنی بر موارد فوق و در اجرای بند ج ـ ۲ و ج ـ ۳ ماده ۱۶۲ قانون برنامه سوم توسعه و مطابق با ابلاغیه شماره ۶۰۶۵/دش مورخ ۳/۱۲/۱۳۸۲ رئیس محترم جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی اقدام به ارزیابی فعالیت سازمان صدا و سیما نموده که نتایج ارزیابی به شرح ذیل به تصویب شورای عالی رسید:
۱ـ فعالیت‌های سازمان صداوسیما علیرغم کاستی‌های موجود به طور کلی در مسیر تحقق رهنمودهای حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری و سیاست‌های فرهنگی بوده و تأثیر بسزایی در تحول فرهنگی و اجتماعی ایران داشته است.
۲ـ تحولات سازمان صداوسیما در ده سال گذشته و افزایش چشمگیر شبکه‌های ملی، استانی و بین‌المللی به زبان‌های مختلف حاکی از پیشرفت و موفقیت غیرقابل انکار این سازمان در توسعه کمّی می‌باشد.
۳ـ حجم تولید و تنوع برنامه‌ها در شبکه‌های مختلف برای جذب مخاطب در همه اقشار اجتماعی بیانگر اهتمام و تلاش دست‌اندرکاران این رسانه مهم می‌باشد. کمیت رو به
ازدیاد برنامه‌ها و تنوع موضوعات آن، به ویژه توجه به جوانان و زنان قابل تقدیر است.
۴ـ سازمان صداوسیما در ارتقاء کیفیت تولید فیلم و سریال از طریق مجموعه‌های تاریخی ـ مذهبی موفقیت‌های قابل توجهی داشته است.
۵ـ سازمان صداوسیما طی برنامه سوم توسعه در بخش تولید، پخش و پوشش جمعیتی نسبتاً موفق بوده است. با این وجود پوشش جمعیتی در مناطق مرزی کشور همچنان با چالش مواجه است. سازمان در اجرای سایر مفاد مواد ۱۵۹ و ۱۶۷ قانون برنامه سوم توسعه اهتمام کافی نداشته است.
۶ـ مطالعات و تحقیقات درون سازمانی رشد خوبی داشته است، اما پژوهش‌های انجام یافته برون سازمانی درباره برنامه‌های سازمان صداوسیما و اثربخشی آن اندک است.
۷ـ رویکرد تجمل‌گرایی و تبلیغ مصرف‌گرایی در سریال‌های تأثیرگذار و تبلیغات تجاری به چشم می‌خورد که با الگوی مطلوب زندگی خانوادگی و فرهنگ اسلامی ایرانی مغایرت دارد، همچنین در برنامه‌های سازمان صداوسیما به قشر متوسط که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهد، توجه کافی نمی‌شود.
۸ـ تهیه‌کنندگان برنامه‌های سازمان صداوسیما به ابلاغ و ترویج پیام‌های آموزشی، تربیتی و اعتقادی به صورت ظریف و نامحسوس کمتر توجه نشان داده‌اند.
۹ـ تجلی ارزش‌های دینی در برنامه‌های اعتقادی و بزرگداشت مناسبت‌ها رویکرد قابل تقدیر سازمان صداوسیما را نشان می‌دهد. چگونگی و میزان معرفی نمادها، ارزش‌ها و رفتارهای دینی و جنبه‌های تربیتی و فرهنگ‌سازی این برنامه‌ها با توجه به انبوه مخاطبان جوان و نوجوان قابل تأمل است.
۱۰ـ سازمان صداوسیما به بررسی و نقد عملکرد دستگاه‌های کشور و ایجاد روحیه پاسخگویی در جامعه به ویژه در سال پایانی برنامه سوم توسعه توجه کرده است؛ اما توسعه کمی و ارتقاء کیفی این بررسی‌ها نیاز به تلاش گسترده‌تری دارد.
۱۱ـ سازمان صداوسیما در برنامه‌های کارشناسی از صاحبنظران و اندیشمندان طراز اول و شناخته شده در مجامع علمی و تخصصی کمتر استفاده می‌کند، این امر می‌تواند به نارضایتی نخبگان منجر شود.
۱۲ـ بخشی از فرهنگ‌سازی‌های سازمان صداوسیما در حوزه روابط خصوصی و اجتماعی به کاهش حساسیت‌های جامعه در رعایت حدود مسائل شرعی و ترویج گناه دامن زده است.
۱۳ـ سازمان صداوسیما در پخش برخی برنامه‌های دینی و مداحی‌های مناسبتی برای جلوگیری از ارائه مطالب غیرمستند تلاش چندانی انجام نداده است.
۱۴ـ محیط درونی سازمان صداوسیما در کم‌رنگ‌کردن ارزش‌ها تأثیرگذار است. این ویژگی با گسترش شکاف گفتمانی میان مدیریت و بدنه همراه است به طوری که فضای درون سازمان را بعضاً فاقد صبغه ارزشی ساخته است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی براساس نتایج ارزیابی فوق راهبردها و راهکارهای ارتقای فعالیت سازمان صدا و سیما را به شرح ذیل تصویب نمود:
۱ـ برنامه‌ریزی‌ها و برنامه‌سازی‌های سازمان بیش از گذشته باید مبتنی بر نتایج مطالعات و تحقیقات باشد. تشویق تحقیقات برون سازمانی برای ارتقاء کیفیت تولید و پخش برنامه‌های صداوسیما ضروری است.
۲ـ با توجه به کمبود ارزیابی‌های برون سازمانی از صداوسیما، بر انجام این ارزیابی‌ها و نیز افکارسنجی نخبگان و مخاطبان و استفاده از نظرات منتقدان در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، تولید و پخش تأکید می‌شود. همچنین سازمان صداوسیما در حوزه‌های تخصصی باید توجه بیشتری به استماع مداوم نظرات خارج سازمان معطوف نماید.
۳ـ شورای نظارت بر سازمان صداوسیما به عنوان یک دستگاه نظارتی تحت نظر قوای سه‌گانه کشور بایستی در چارچوب وظایف قانونی خود نقش مؤثری را در نظارت بر سیاست‌ها، راهبردها و رویکردها و ارزیابی محتوای برنامه‌ها و اثربخشی محصولات برعهده گیرد.
۴ـ ضرورت دارد سازمان صداوسیما در معرفی دانشگاهیان و متخصصان و بهره‌مندی از آنان علاوه بر معیارهای عمومی مورد نظر سازمان، به مراتب علمی و تخصصی ایشان توجه کافی مبذول کند.
۵ـ مناسب است مخاطب‌شناسی در سازمان صداوسیما به صورت علمی و مستمر انجام گیرد و برنامه‌ها بر اساس شناخت دقیق مخاطبان عام و خاص، گرایش‌ها و نیازهای آنان در چارچوب سیاست‌ها و راهبردهای فرهنگی کشور تهیه شود. به نظر می‌رسد تجارب بلند مدت رادیو در افزایش اثربخشی میان مخاطبان، می‌تواند مورد توجه بیشتر بخش‌های دیگر واقع شود.
۶ـ توجه به شاخص‌های ارزشی و فرهنگ عدالت، قناعت، انفاق، کار و تلاش، ترویج فرهنگ رفتار علوی ، تشویق روی آوردن جوانان به حرفه‌های گوناگون، افزایش مهارت‌های مربوط به سبک زندگی، اهتمام به محیط زیست، پرهیز از تبلیغ اسراف و تبذیر خصوصاً در سریال‌ها و آگهی‌های تجارتی، رعایت معیارهای فرهنگ اسلامی در خرید فیلم‌ها و مجموعه‌های خارجی و عنایت به قشر متوسط جامعه ایران ضروری است.
۷ـ ضروری است مقابله مؤثر و هوشمندانه‌تر با ابعاد گسترده تهاجم فرهنگی مورد توجه برنامه‌ریزان و تهیه‌کنندگان برنامه‌های شبکه‌ها قرار گیرد و با واقع‌نمایی در حجم و ارزش‌های مثبت و منفی دستاوردها و الگوهای فرهنگ و تمدن غربی و با ترویج علمی و هنرمندانه فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی برای رشد آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی مردم تلاش مضاعفی مبذول شود.
۸ـ توجه حرفه‌ای سازمان به گردش باز و در عین حال هدایت شده اطلاعات و اخبار و انعکاس مدبرانه دیدگاه‌ها و تحلیل‌های مختلف به منظور تنویر افکار و خنثی‌سازی جریان‌های نامطلوب اطلا‌ع‌رسانی خارجی و شایعات داخلی مورد تأکید است.
۹ـ استفاده گسترده‌تر و عمیق‌تر از منابع غنی زبان و ادبیات فارسی و معرفی مفاخر فرهنگی و ادبی در قالب برنامه‌های جذاب و متنوع برای تقویت همبستگی و هویت ملّی و تکریم ارزش‌های انسانی و اسلامی ضروری است. همچنین برای جلوگیری از غلط‌خوانی در برنامه‌ها و کژتابی‌های نازل زبانی در طنزهای سازمان صداوسیما و تعریف دقیق زبان معیار شفاهی از طریق هم‌اندیشی و همکاری با مراکز علمی زبان و ادب فارسی تأکید می‌شود.
۱۰ـ سازمان صداوسیما باید با هدف تقویت هویت دینی، همبستگی ملی، امید به زندگی و اعتقاد اجتماعی و رشد خلاقیت، کارآفرینی، نواندیشی و بینش علمی؛ نکات آموزشی و تربیتی را به طور غیرمستقیم، جاذب و غیرتصنعی در برنامه‌های تفریحی و سرگرم‌کننده بگنجاند و بر رعایت احکام شرعی و آداب اسلامی تأکید ورزد.
۱۱ـ اجتناب از ترویج موسیقی مبتذل و غربی و تأکید بر موسیقی مشروع، هنری، فاخر و اصیل ایرانی، شناخت موسیقی ملی، مذهبی و عرفانی، گسترش تحقیقات علمی درباره موسیقی، هم‌اندیشی با موسیقی‌شناسان متعهد، معرفی آرشیو گنجینه موسیقی سازمان صداوسیما به جهانیان، تولید و پخش موسیقی آرام‌بخش و نیز موسیقی خاطره‌انگیز انقلاب مورد اهتمام قرار گیرد.
۱۲ـ بر استفاده از متخصصان کارآمد و هنرمندان جوان در حوزه هنر، حمایت از تله‌تئاترها، ارتباط با مراکز معتبر دانشگاهی، پرهیز از تکراری بودن سوژه‌ها و کنترل هزینه‌ها در تهیه تئاتر و سریال تأکید می‌شود.
۱۳ـ نظارت محتوایی بر فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها، باید مبتنی بر هنجارسازی و تعیین معیار باشد. در این ارتباط بر واقعی کردن هزینه‌های تولید، حمایت از سینمای ایران به ویژه سینمای معنوی، افزایش روشنگری سینمایی در میان مخاطبان و پرهیز از ترویج خشونت و ابتذال، حذف افراط و تفریط در گزینش فیلم‌ها و دوبله مناسب تأکید می‌شود.
۱۴ـ تدوین شاخص‌های مناسب برای ارزیابی کمّی و کیفی برنامه‌های معارف اسلامی، افزایش پوشش جمعیتی و همچنین راه‌اندازی یک شبکه بین‌المللی معارف اسلامی در طرازجهانی ضروری به نظر می‌رسد.
۱۵ـ در برنامه‌های ورزشی سازمان صداوسیما با اذعان به سودمندی هیجان‌های مثبت ورزش قهرمانی و ترویج ورزش‌های ملّی و بازی‌های بومی و قومی، اشاعه فرهنگ صحیح ورزش و توجه بیشتر به گسترش ورزش همگانی به ویژه تشویق زنان خانه‌دار و دختران به فعالیت بدنی و ورزش پایه و نیز توجه به جنبه‌های علمی ورزش و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های ذیربط بیش از پیش لازم به نظر می‌رسد.
۱۶ـ بر بهره‌گیری سازمان صداوسیما از الگوی اخلاقی و تربیتی مبتنی بر آداب دینی در برنامه‌های کودکان و نوجوانان و ایجاد پشتوانه علمی در این برنامه‌ها مبتنی بر نتایج تحقیقات مراکز علمی و استفاده از صاحبنظران تعلیم و تربیت تأکید می‌شود.
همچنین توجه به فرایند اجتماعی کردن کودکان و نوجوانان، آموزش مسئولیت‌پذیری، رعایت حقوق شهروندی، کمک به رشد فکری و ذهنی و بارور شدن خلاقیت کودکان و نوجوانان باید تقویت شود.
۱۷ـ لازم است سازمان صداوسیما برای ارتقای روحیه مودّت و عشق ورزی، آرامش، امنیت و سلامت خانواده‌های ایرانی و در جهت کاهش آسیب‌های روانی ـ اجتماعی و خشونت خانگی تلاش مضاعفی به عمل آورد.
۱۸ـ سازمان صداوسیما باید تدابیر لازم را برای رقابتی کردن تولید برنامه‌ها از طریق ایجاد فرصت‌های برابر برای سایر بخش‌های عمومی و خصوصی کشور اتخاذ نماید.
۱۹ـ سازمان صداوسیما باید به عنوان پیشگام در جنبش آزاداندیشی مبتنی بر آموزه‌های مقام معظم رهبری و با رعایت اخلاق، منطق و آزادی، افزون بر تداوم این رویکرد در حوزه سیاست در سایر زمینه‌های فکری، علمی و فرهنگی با برگزاری مجالس مناظره و با فراخوانی اندیشمندان برجسته به این نهضت رونق بخشد.
۲۰ـ ضمن توجه به جایگاه قانونی سازمان صداوسیما و وظایف این سازمان برای استفاده گسترده‌تر از توانایی‌های علمی کشور بر گزارش‌دهی، پاسخگویی و شفافیت سازمان تأکید می‌شود.
۲۱ـ لازم است سازمان صداوسیما از طریق مهندسی مجدد شبکه‌های سازمان با هدف ایجاد رقابت در گستره جهانی و جلب رضایت مخاطبان با مشرب‌های مختلف، مشروط بر رعایت حداقل معیارها و ضوابط و نیز توسعه کیفی شبکه‌های معیار و رسمی کشور، راه‌های تازه‌ای را بیازماید.
۲۲ـ سازمان صداوسیما باید تمهیدات لازم را برای تربیت هنرمندان و مجریان متعهد و متدین با وضع ضوابط ویژه فراهم نماید. همکاری این سازمان با دانشگاه‌ها و دانشکده‌های هنر برای تربیت و انتخاب هنرمندانی که از ذوق و احساس دینی برخوردارند، مورد توصیه مؤکد است.
۲۳ـ سازمان صداوسیما موظف است تدابیر لازم را برای اجرای صحیح و کامل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی به ویژه سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و پیشنهادهای این ارزیابی، اتخاذ و نتیجه را ظرف مدت شش ماه به شورای عالی گزارش نماید.
این مصوبه در جلسه ۵۶۹ مورخ ۱۲/۷/۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.