شماره : ۲۸۴۸۲ت۳۲۸۲۵هـ
تاریخ : ۱۳۸۴.۰۵.۱۰
هیأت وزیران درجلسه مورخ ۱۳۸۴.۵.۵ بنابه پیشنهاد شماره ۱۰۱.۱۰۲۸۶ مورخ ۱۳۸۴.۱.۲۸ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد ماده (۳۲) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران– مصوب ۱۳۸۳- ، آیین‌نامه اجرایی ماده یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده ۱ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات به کار برده شده در معانی مشروح زیر به کار می‌روند:
الف- طرح: [اصلاحی ۱۳۸۵/۳/۱۷]
طرح تملک داراییهای سرمایه‌ای که شامل مجموعه عملیات و خدمات مشخص بوده و براساس مطالعات توجیهی که توسط دستگاه اجرایی انجام شده است، طی مدت معین و با اعتباری مشخص، برای تحقق اهداف برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پنجساله، به صورت سرمایه‌گذاری ثابت اجرا می‌گردد.
طرح به دو نوع انتفاعی و غیرانتفاعی تقسیم می‌گردد.
تبصره- پروژه‌ها و عملیات ناپیوسته و غیروابسته به یکدیگر نمی‌توانند به عنوان یک طرح تعریف شده وبه اجرا درآیند.
ب- دستگاه: دستگاههای اجرایی ماده (۱۶۰) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی،
اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران- مصوب ۱۳۸۳- که دارای ماموریت قانونی برای
تهیه و اجرای طرح‌های تملک داراییهای سرمایه‌ای می‌باشند، شهرداریها و شرکتهای آب و
فاضلاب، می‌توانند مجری طرح‌های جدید باشند.
ج- بهره‌بردار: دستگاهی است که برای انجام وظایف قانونی خود، بهره‌برداری از طرح را به عهده‌می‌گیرد.
بهره بردار قبل و هنگام طراحی، نیازهای طرح را به منظور هماهنگی با دستگاه اجرایی تعیین می نماید.
پس از اجرا و تکمیل نیز طبق قوانین و مقررات، آن را تحویل گرفته و موظف به بهره‌برداری و نگهداری ازآن می‌باشد. این دستگاه ممکن است همان دستگاه اجرایی طرح نیز باشد.
د- سازمان: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
هـ- برنامه چهارم توسعه: قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران – مصوب ۱۳۸۳-.
وـ مطالعات توجیهی: منظور مطالعات توجیهی فنی، اقتصادی، زیست محیطی ، اجتماعی طرح و پدافندغیر عامل طرح‌های موضوع بند(۱۱) ماده (۱۲۱) برنامه چهارم توسعه است که توسط مشاور تایید صلاحیت‌شده تهیه شود. شرح خدمات این مطالعات را سازمان به دستگاههای اجرایی ابلاغ می کند.
ز- پیشرفت فیزیکی: مقدار وزنی فعالیتهای انجام شده نسبت به کل آن و به صورت درصدی از کل کاربیان می‌شود.
ح- موافقتنامه: شرح عملیات طرح که به تفکیک پروژه‌های طرح و فصول سرمایه‌گذاری
در حدوداعتبارات مصوب تنظیم شده و بین دستگاه و سازمان، مبادله می‌گردد.
این سند، فقط برای یک بار در طول برنامه چهارم توسعه با امضای بالا ترین مقام
دستگاه اجرایی یانماینده ایشان مبادله می‌شود و دست کم موارد زیر را در بر می گیرد:
عنوان و شماره طرح، نام و شماره دستگاه، نام و شماره بهره‌بردار، نوع طرح،
تاریخ شروع و خاتمه، منابع‌تامین اعتبار عمومی و سایر به تفکیک سالهای اجرا،
اهداف طرح، پیشرفت فیزیکی،تعداد و نام پروژه‌ها،مشخصات فنی، شرح عملیات
اجرایی، اعتبارات و فصول سرمایه‌گذاری به تفکیک سالهای برنامه و سالهای‌بعد.
تبصره ۱ـ دستورالعمل و شرایط عمومی لازم برای تنظیم و مبادله موافقتنامه طرح‌های
تملک داراییهای‌سرمایه‌ای توسط سازمان ابلاغ می‌شود.
تبصره ۲ـ دستورالعمل مبادله موافقتنامه طرح‌های تملک داراییهای سرمایه‌ای فقط
نظامی بخش دفاع،باید به پیشنهاد مشترک ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت دفاع و
پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان مدیریت وبرنامه‌ریزی کشور به نحوی تهیه شود که
حداکثر تا پایان سال ۱۳۸۴ به تایید فرماندهی کل نیروهای مسلحرسیده و در تنظیم
لایحه بودجه سالانه منظور گردد.
ط- اصلاحیه: موافقتنامه شرح عملیات طرح است که پس از مبادله موافقتنامه، برای
اصلاح ارقام‌اعتباری طرح (و پروژه‌ها) برابر قوانین بودجه و ابلاغ اعتبار و اصلا ح
پیش‌بینی پیشرفت فیزیکی بین سازمان‌و دستگاه مبادله می‌شود.
ی- فرآیند امکان سنجی طرح: دوره‌ای که در آن پدیدآوری و مراحل مربوط آن،
بررسی، انتخاب، مطالعهو طراحی اولیه مشتمل بر بررسی دقیق و همه جانبه، تشریح
کامل و روشن موضوع و چارچوب طرح ازجنبه‌های فنی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی
و تامین مالی، به منظور اتخاذ تصمیم مشخص درباره‌شروع یا عدم شروع صورت می‌گیرد.
این دوره می‌تواند به امکان‌سنجی اولیه (مطالعات شناسایی و توجیه مقدماتی) و
امکان‌سنجی نهایی(مطالعات مهندسی پایه، طراحی اولیه و توجیه طرح) تقسیم شود.
ک- فرآیند اجرا: شامل مطالعات و تهیه مشخصات فنی و خدمات اجرایی، مطالعات طراحی
تفصیلی،خدمات ارجاع کار، اجرای عملیات یا تهیه و ساخت کالا، نصب و ساماندهی برای
بهره‌برداری می‌باشد.
ل- ضریب: عددی که برای تعدیل اعتبارات سالانه طرح براساس تغییر نرخها در راستای
بهنگام‌سازی‌اعتبارات پیش‌بینی شده از سال پایه به سال اجرای قانون بودجه با در
نظر گرفتن شاخص عمومی قیمتها درسال تهیه لایحه و پیش‌بینی تغییر آن در سال بعد
توسط سازمان محاسبه و اعمال می‌شود.
ماده ۲ـ طرح‌های جدید و اعتبارات مورد نیاز آنها که در قالب اسناد ملی توسعه،
موضوع ماده (۱۵۵)قانون برنامه چهارم توسعه و با رعایت بند “ج” ماده (۱۴۵) قانون
برنامه چهارم توسعه، فقط بر اساس‌مطالعات توجیهی که مراحل زیر را گذارنده باشند،
در لایحه بودجه درج می‌شوند:
الف- اعتبار مورد نیاز طرح‌هایی که اولویت بالایی برای اجرا دارند در قالب ردیفهای
مطالعات امکان‌سنجی و مطالعات طراحی تفصیلی به تفکیک هر برنامه به منظور انجام
مطالعات در لایحه بودجه درج‌می‌شود.
ب- سازمان باید برای ارزیابی گزارشهای توجیهی، تشخیص ضرورت اجرای طرحها و
اولویت‌بندی آنها، مواردی که تا سه ماه قبل از تنظیم لایحه بودجه رسیده باشند را
با اطمینان از حصول منابع مورد نیاز برای اجرا در کارگروههای تخصصی و ستادی که به
همین منظور در سازمان تشکیل می‌شود مورد بررسی و تصویب قرار دهد.
تبصره ۱ـ لازم است در پایان مطالعات تفصیلی طرح، برآورد هزینه اجرا با دقتی صورت
گیرد که درپایان عملیات اجرایی، نوسان برآورد با صورت وضعیت قطعی بدون احتساب
تعدیل، بیش از پانزده درصد (۱۵%) نشود.
مواردی که چنین نباشد، پس از رسیدگی و تایید به عنوان قصور (تقصیر) مهندس مشاور،
تلقی خواهد شدو موارد توسط دستگاه به سازمان منعکس می‌شود.
سازمان نتیجه اقدامهای انجام شده را به دستگاه اجرایی اعلام می نماید.
تبصره ۲ـ شیوه و گردش کار ارزیابی گزارشهای توجیهی و نحوه اولویت‌بندی اجرای
طرحها ، و شیوه‌نامه های ضروری مورد عمل توسط سازمان، حداکثر ظرف شش ماه پس از
تصویب این آیین‌نامه توسطسازمان ابلاغ خواهد شد.
ماده ۳ـ شروع پروژه‌های جدید استانی منوط به رعایت مواد (۷۹) و (۱۵۵) و بند “ج” ماده (۱۴۵) قانون برنامه چهارم توسعه می‌باشد.
الزامات زیر پس از انجام مطالعات توجیهی، برای پروژه‌های بزرگ استانی لازم‌الاجرا خواهد بود:
الف- اعتبار مورد نیاز پروژه‌هایی که به تشخیص دستگاه اجرایی اولویت بالایی برای
اجرا دارند (باتوجه به مفاد این ماده) در قالب ردیف جداگانه‌ای به منظور انجام
مطالعات امکان سنجی و مطالعات طراحی تفصیلی در برنامه های مرتبط در اعتبارات استانی درج می‌شود.
ب- مطالعات توجیهی توسط دستگاه اجرایی و یا مهندسین مشاور ذی‌صلاح انجام و برای تایید تحویل دستگاه می‌شود.
دستگاه اجرایی استان توسط گروه کارشناسی خود یا مشاور ارزیاب تشخیص صلاحیت شده ،
گزارش توجیهی را مورد ارزیابی قرار داده و در صورت تایید به همراه نامه بالاترین
مقام دستگاه اجرایی استان که‌شامل خلاصه ای از مشخصات پروژه از جمله میزان اعتبار
مورد نیاز ، مدت اجرای پروژه، ضرورت اجرایی، توجیه اقتصادی و توجیه مالی پروژه
است حداکثر تا سه ماه قبل از تنظیم لایحه به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان ارسال می گردد.
ج- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان باید به منظور تشخیص ضرورت اجرای پروژه‌ها
و اولویت‌بندی آنها، مواردی را که تا سه ماه قبل از تنظیم لایحه رسیده باشند را با
اطمینان از دستیابی به منابع‌مورد نیاز برای اجرا، در کارگروه تخصصی که با حضور
نمایندگان دستگاههای اجرایی و سازمان تشکیل می‌شود، با توجه به مطالعات توجیهی
مورد بررسی و تایید قرار می دهند و پس از طی مراحل قانونی لا زم،اعتبار مورد نیاز
آن پروژه را تامین می نماید.
تبصره- لازم است در پایان مطالعات تفصیلی طرح، برآورد هزینه اجرا با دقتی صورت
گیرد که در پایان عملیات اجرایی، تفاوت برآورد با صورت وضعیت قطعی بدون احتساب
ضریب، بیش از پانزده درصد(۱۵%) نشود.
مواردی که چنین نباشد ، پس از رسیدگی و تایید به عنوان قصور (تقصیر) مهندس مشاور
تلقی خواهد شد و موارد توسط دستگاه به سازمان منعکس می‌شود.
سازمان نتیجه اقدامهای انجام شده را به دستگاه اجرایی اعلا م می نماید.
د- پس از بررسی و تایید مطالعات توجیهی پروژه‌های جدید، سازمان مدیریت و
برنامه‌ریزی استان فهرست آنها را به منظور تصویب نهایی و اختصاص اعتبارات مورد
نیاز به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان اعلام می‌نماید.
بدیهی است پس از تصویب شورا موافقتنامه این پروژه‌ها، تنظیم و فقط یک بار برای دوران برنامه چهارم توسعه مبادله می‌شود.
تبصره- پروژه‌های جدید کوچک استانی ملزم به رعایت نمودن این ماده نمی‌باشند و
تنها می‌باید دارای مدارک فنی (نقشه، متره و برآورد…) مورد تایید سازمان مدیریت
و برنامه‌ریزی استان باشند.در این آیین‌نامه پروژه‌های استانی که اعتبار کل آنها
بیش از پنج میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۵) ریال باشد به عنوان بزرگ وکمتر از این اعتبار،
کوچک نامیده می‌شود.
ماده ۴ـ سازمان مکلف است در مورد طرح‌هایی که در لایحه بودجه نوشته می‌شوند، الزامات زیر رارعایت نماید:
الف- اعتبار طرح‌های جدید با رعایت بند “ج” ماده (۱۴۵) و ماده (۱۵۵) قانون برنامه
چهارم توسعه، پس از تصویب مطالعات امکان سنجی و تفصیلی توسط دستگاه و نیز تایید
برآورد مالی طرح در سازمان، به تفکیک برآورد سالهای برنامه چهارم، سالهای بعد و
جمع کل، (براساس فهرست بهای سالی که لایحه بودجه‌تنظیم می‌شود) در لایحه بودجه
نوشته می‌شود.
تبصره- در مواردی که بنا بر ضرورت در طرحی، اهداف کمی، تعداد پروژه‌ها، شرح
عملیات یا مقادیر آن بگونه ای افزایش یابد که به منزله افزایش اهداف طرح باشد، با
رعایت ماده (۲) و بند “ب” این ماده، به عنوان طرح جدید معرفی می‌گردد و آن طرح
در بخش جداگانه‌ای در قسمت دوم اعتبارات طرح‌های لایحه بودجه نوشته می‌شود.
ب- سال شروع و خاتمه طرحها مطابق با زمان‌بندی پیش‌بینی شده در مطالعات توجیهی تعیین می‌گردد.
تبصره- افزایش سال خاتمه طرحها فقط پس از تصویب سازمان با ارایه گزارشی شامل علل تاخیر و تغییر سال، میسر خواهد بود.
ماده ۵- سازمان باید اعتبارات طرح‌های لوایح بودجه سالهای ۱۳۸۵ و بعد را در دو قسمت به شرح زیر تنظیم نماید:
قسمت اول: شامل اعتبارات برآورد شده برنامه‌های در دست اجرا است که با توجه به ضرایب، در سال تنظیم لایحه بهنگام شده‌اند، این اعتبارات به تفکیک برنامه- دستگاه می‌باشد.
تبصره ۱ـ دیون طرح‌های خاتمه یافته در قالب ردیف خاص پیش‌بینی می‌شود.
تبصره ۲ـ عدم تخصیص و عدم پرداخت اعتبارات مصوب در سال تنظیم لایحه، باید پس از اعمال ضرایب در سرجمع برنامه- دستگاه، اضافه شود.
تبصره ۳ـ برای بهنگام‌سازی اعتبارات (سالانه) طرح‌های در دست اجرا و اعمال تغییر
نرخهای ابلاغی، برای نوشتن در لایحه بودجه، سازمان باید ضرایب را برای هر
برنامه، متناسب با شاخصهای تعدیل ابلاغی، تورم سال تهیه لایحه، پیش‌بینی تورم
سال بعد، تهیه و به همراه بخشنامه بودجه ابلاغ نماید این ضرایب می‌باید متوسط
هزینه (اجرای) طرح در طول سال اجرای قانون بودجه را پوشش دهد.
قسمت دوم: شامل طرح‌های جدیدی است که فقط با رعایت بند “ج”ماده (۱۴۵) و ماده
(۱۵۵) برنامه چهارم توسعه و سازوکار ماده (۲) و بند “الف” ماده (۳) این آیین‌نامه، تایید شده‌اند.
اعتبارات مورد نیاز براساس فهرست بهای پایه سال نوشتن در لایحه بودجه (که توسط
دستگاه برآوردشده) به تفکیک سالهای برنامه و بعد نوشته شده‌اند.
تبصره- در پیوست طرح‌های تملک داراییهای سرمایه‌ای سند لایحه بودجه، فقط طرح‌های موضوع قسمت دوم نوشته خواهد شد.
ماده ۶- پیش بینی اعتبار برای ادامه عملیات طرح‌های در دست اجرا و شروع طرح‌های جدید، از سوی سازمان به گونه ای باشد که هر طرح در زمان تعیین شده (مندرج در قوانین بودجه که براساس گزارشهای توجیهی طرحها بوده‌اند) خاتمه یابد و به بهره‌برداری برسد.
اضافه نمودن طرح جدید در هریک از فصول لایحه بودجه نباید باعث دیرکرد در اتمام طرح‌های دردست اجرای آن فصل (به علت کمبود اعتبار) گردد.
سازمان درصورتی مجاز به پیش بینی طرح جدید (پس از رعایت کامل ماده ۲ این آیین‌نامه) در لایحه بودجه می‌باشد که برابر اعتبار مورد نیاز طرح‌های در دست اجرای فصل مربوط، تامین شده باشد.
تبصره ۱ـ پیش‌بینی اعتبارات سالانه، باید به گونه ای صورت گیرد که ابتدا کمبود تخصیص و عدم پرداخت اعتبار در سال قبل جبران شود، و سپس هیچگونه کاهشی نسبت به اعتبارات پیش‌بینی شده در اولین موافقتنامه مبادله شده طرح بوجود نیاید و همچنین باعث تاخیر در اتمام طرح (در زمان مصوب) نشود.
تبصره ۲ـ افزایش بیش از ده درصد (۱۰%) در مدت اجرای طرحها به هر علت باید توسط سازمان و دستگاه اجرایی مورد بررسی قرار گیرد. گزارش چرایی دیرکرد، برای رییس جمهور فرستاده می شود.
ماده ۷ـ این آیین‌نامه طرح‌های تعمیراتی و تامین تجهیزات و ماشین‌آلات، مقاوم سازی و بازسازی خسارتهای رویدادهای پیش بینی نشده را در بر نمی گیرد.
محمدرضا عارف – معاون اول رییس‌جمهور