۴۳۸۰/دش – ۱۳۸۳/۸/۳
شرح:
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۴۶ مورخ ۱۳۸۳/۶/۳۱ به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان (نامه شماره ۱۲۵۹/ش ز مورخ ۱۲/۵/۸۳) منشور حقوق و مسؤلیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران را به این شرح تصویب کرد:
مقدمه:
منشور حقوق و مسؤلیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران با الهام از شریعت جامع اسلام و نظام حقوقی آن و با تکیه بر شناخت و ایمان به خداوند متعال و با هدف تبیین نظام‌مند حقوق و مسؤلیت‌های زنان در عرصه‌های حقوق فردی، اجتماعی و خانوادگی تدوین گردیده است. این منشور اهتمام بر تبیین حقوق و تکالیف زنان در اسلام داشته و مبتنی بر قانون اساسی، اندیشه‌های والای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب و با بهره‌گیری از سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و سیاست‌های کلی نظام و با لحاظ قوانین موجود و خلأها و کاستی‌های آن و به منظور تحقق عدالت و انصاف در جامعه زنان مسلمان می‌باشد. این منشور با دیدی جامع و فراگیر تنظیم گردیده لذا مشتمل بر حقوق و تکالیف امضایی، تأسیسی و حقوق حمایتی و نیز حقوق مشترک بین همه انسانها است.
ماده واحده:
منشور حقوق و مسؤلیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس بندهای ۱ و ۱۸ وظایـف شـورای عـالی انقـلاب فـرهنـگی بـه عنـوان یـک سنـد مرجـع در سیاستگذاری در امور فرهنگی و اجتماعی در ۳ بخش و ۵ فصل و ۱۴۸ بند در جلسه شماره ۵۴۶ مورخ ۳۱/۶/۸۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و کلیه دستگاه‌های ذی‌ربط مکلفند برحسب وظایف دستگاهی و سازمانی جهت سیاستگذاری، اتخاذ تدابیر قانونی، تصمیمات و برنامه‌ریزی راجع به زنان، قواعد و اصول مندرج در این منشور را رعایت نمایند. این منشور مبنای معرفی و تبیین جایگاه زن در نظام جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی نیز قرار می‌گیرد.
تبصره: شورای فرهنگی و اجتماعی زنان مکلف است هر دو سال یکبار پس از تصویب این منشور، نسبت به ارزیابی وضعیت زنان ایران اقدام نموده و گزارش ارزیابی درخصوص پیشرفت‌های موجود در راستای تحقق آن و همچنین موارد نقض حقوق زنان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی منعکس نماید.
منشور حقوق و مسؤلیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران
نکاتی چند درخصوص منشور:
۱ـ در این منشور حق به معنای توانایی، امتیاز و مصونیت است و مسئولیت به معنای تکالیفی است که زن نسبت به دیگران بر عهده دارد.
۲ـ در مواردی که تکالیفی متوجه افراد جامعه بوده و زنان از ثمره انجام آن تکالیف برخوردار می‌شوند، آن تکلیف به صورت حق زنان ذکر شده و از بیان مستقیم مسؤلیت‌های دیگران نسبت به زنان خودداری شده است.
۳ـ از آنجا که در قوانین اسلامی، افراد نسبت به خدا، خود، جامعه و هستی مسئول می‌باشند سعی شده تا مسئولیت زنان نیز نسبت به موارد مذکور ذکر گردد. پرواضح است که در صورت فقدان شرایط عام تکلیف (عقل، بلوغ، اراده، …)، زنان نیز فاقد مسئولیت خواهند بود. در ضمن، با بکار بردن کلمه حق یا مسئولیت، نوع ارتباط زنان با مسئله مورد نظر مشخص شده است.
۴ـ سعی شده است کلیه حقوق و مسؤلیت‌های زنان اعم از مشترک بین زنان و مردان و یا ویژه زنان ذکر شود و دلایل این امر به قرار ذیل است:
الف) از آنجا که در مجامع بین‌المللی بحث و جدال فراوان در زمینة حقوق انسانی زنان وجود دارد و آنان درصدد اثبات حقوق انسانی منطبق با دیدگاه غربی برای زنان می‌باشند و از طرفی کشورهای مختلف بر اساس فرهنگ‌های متفاوت خود نظرات و عملکرد متفاوتی در زمینه حقوق انسانی زنان دارند، لازم بود تا در منشور که نمایانگر دیدگاه نظام جمهوری اسلامی ایران می‌باشد حقوق انسانی زنان، حقوق مشترک بین زن و مرد و نیز حقوق ویژه زنان در موضوعات مختلف ذکر شود تا مشخص گردد که نظام جمهوری اسلامی ایران اساساً چه حقوق و مسؤلیت‌هایی را برای زنان قائل است.
ب) در اندیشه اسلامی، زنان و مردان در حقوق انسانی خویش عموماً مشترک می‌باشند ولی از آنجا که در مراحل اقدام و اجرا ممکن است تبعیض‌هایی صورت گیرد، جهت تأکید، این دسته از حقوق نیز با عنوان حقوق زنان ذکر شده است.
ج) از آنجا که این منشور فقط در صدد بیان حقوق زنان می‌باشد، حقوق سایر اقشار اجتماعی در آن ذکر نشده است هر چند در مرحله اجرا با توجه به سایر قوانین و سیاست‌ها، به حقوق سایر اقشار اجتماعی نیز توجه لازم خواهد شد.
۵ـ این منشور درصدد بیان نحوه اجرای حقوق نیست بنابراین لازم است با توجه به ساختار قوانین در جای خود ضمانت اجرا برای آن در نظر گرفته شود.
۶ـ از آنجا که منشور فقط درصدد بیان قوانین نبوده بلکه توجه به فرهنگسازی نیز داشته است لذا برخی موارد اخلاقی لازم الاجرا نیز در زمرة حقوق و مسؤلیت‌های زنان ذکر شده است.
۷ـ در منشور سعی شده تا حد امکان، حقوق و مسؤلیت‌های کلی و اساسی ذکر گردد و از بیان مصادیق صرف نظر شود. ولی از آنجا که طرح پاره‌ای از مصادیق حقوقی یا مسؤلیت‌ها در منازعات بین‌المللی و یا فرهنگ داخلی نیاز به تأکید و شفاف‌سازی داشته است به صورت مشخص بیان شده است.
۸ـ در ساختار منشور، حقوق و مسؤلیت‌های زنان با استقراء به صورت ذیل تقسیم شده است: حقوق فردی، حقوق خانوادگی، حقوق اجتماعی (که حقوق اجتماعی بر حسب موضوع به حق سلامت، حقوق فرهنگی، حقوق اقتصادی، حقوق سیاسی و حقوق قضایی دسته‌بندی شده است).
۹ـ منشور درصدد ارائه دیدگاه‌های نظام جمهوری اسلامی ایران (منطبق با فقه شیعه و نظام حکومتی جمهوری اسلامی ایران) در زمینه مسائل زنان می‌باشد و می‌تواند محور گفتگو با دیگر کشورهای اسلامی درخصوص مسائل زنان قرار گیرد و قدمی موثر در مسیر تهیه و تدوین سندی دیگر با همکاری و اتفاق نظر کشورهای مختلف اسلامی در سطح بین‌الملل بحساب آید.
۱۰ـ هر چند موازین شرع بر اطلاق و عموم همة بندهای منشور حاکم است ولی در مواردی که در ارتباط با حق یا مسئولیتی به دلایلی، تأکید به رعایت موازین شرع لازم بود، این عبارت مجدداً ذکر شده است.
۱۱ـ از آنجا که منشور فقط درصدد بیان حقوق و مسؤلیت‌های زنان بوده، از ذکر نام فرد یا نهادی که مسئول اجرای این حقوق است خودداری نموده، پرواضح است که این سند مبنای سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و قانونگذاری در امور زنان در کلیة دستگاه‌ها خواهد بود.
اصول و مبانی
منشور حقوق و مسؤلیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران با الهام از شریعت جامع و معتدل اسلام بمنظور ایجاد زمینه رشد هماهنگ و متوازن ابعاد مادی و معنوی در زندگی فردی و اجتماعی و با عنایت به آزادی مسئولانه زنان وکرامت انسانی آنها، با توجه به تناسب بین حقوق و مسؤلیت‌ها، شکل گرفته است.
این منشور با تکیه بر شناخت و ایمان به خداوند متعال به عنوان مبدأ هستی و خالق موجودات و اختصاص تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او با بهره گیری از قرآن و سنت اهل بیت (ع) و عقل با اذعان به نقش بنیادی آنها در استنباط و بیان قوانین و احکام الهی و با توجه به مقتضیات زمان و مکان، با پرهیز از آمیزه‌های فکری مغایر با اسلام [[]۱] و به دور از تحجر فکری و خرافات و خودباختگی فرهنگی در مقابل بیگانه تدوین گردیده است و بیانگر جایگاه زن بر اساس اصول و ضوابط اسلامی است که این اصول انعکاس خواست قلبی امت اسلامی ایران می باشد.
مبنای اساسی منشور بر این اعتقاد بنیادین استوار است که در اسلام، زن و مرد در فطرت و سرشت [[]۲]، هدف خلقت [[]۳]، برخورداری از استعدادها و امکانات [[]۴]، امکان کسب ارزش‌ها [[]۵]، پیشتازی در ارزش‌ها [[] ۶] و پـاداش و جزای اعمال فارغ از جنسیت [[]۷]، در برابر خداوند یکسان می‌باشند و فقط به واسطه رشد همه‌جانبه انسانی در سایه دانش و علم [[]۸]، تقوای الهی [[]۹] و ایجاد جامعه‌ایی شایسته [[]۱۰] بر یکدیگر مزیّت دارند.
از سوی دیگر زن و مرد از نظر ویژگی‌های جسمی و روانی دارای تفاوت‌هایی می‌باشند که این تفاوت‌های مبتنی بر حکمت الهی و به عنوان راز تداوم حیات بشر، کلیت منسجمی را تشکیل میدهد تا در نهایت، رابطه متقابل ناشی از تناسب فکری و عاطفی میان آن دو، حیات معقول و والای انسانی امکان و تداوم یابد. لذا این تفاوت‌های طبیعی منشأ تفاوت‌های حقوقی می‌شود که مبتنی بر عدالت خداوند متعال است، لذا منجر به کم شدن ارزش زن یا تبعیض ظالمانه بین زن و مرد [[]۱۱] نمی‌گردد.
به جهت اشتراک زن و مرد در حقیقت انسانی، در بیشتر موارد زن و مرد در نظام حقوقی اسلام از حقوق و مسؤلیت‌های یکسان برخوردار می‌باشند. تفاوت در حقوق و مسؤلیت‌ها امری است که نشان‌دهنده برتری جنسی بر جنس دیگر نمی‌باشد و عمدتاً مولود عناوین حقوقی خاصی است که هر یک از زن و مرد به تناسب نقش‌های ویژه و بدل ناپذیر در خانواده پیدا میکند این تفاوت از آن جهت است که امکان وجود سلامت مادی و معنوی خانواده به عنوان اصلی‌ترین نهاد جامعه که جایگاه حقیقی پیدایش و پرورش انسان است تأمین گردد.
بخش اول: حقوق و مسؤلیت‌های فردی زنان
۱ـ [اصلاحی ۱۳۸۵/۱۱/۱۵]
حق برخورداری از حیات شایسته و سلامت جسمانی و مسئولیت محافظت از آن در مقابل هر گونه بیماری، حادثه و یا تعدی
۲ـ حق برخورداری از تکریم و مسئولیت رعایت آن برای دیگران
۳ـ حق آزادی اندیشه و مصونیت از تعرّض و عدم امنیت در داشتن اعتقاد
۴ـ حق و مسئولیت فرد در برخورداری از ایمان، تقوا و حفظ آن و تکامل معنوی در عرصه باورها و رفتارها
۵ـ مصونیت جان، مال و حیثیت زنان و زندگی خصوصی آنان از تعرض غیرقانونی
۶ـ حق برخورداری از عدالت اجتماعی در اجرای قانون بدون لحاظ جنسیت
۷ـ حق داشتن نام، حفظ یا تغییر آن، همچنین نسب و حفظ آن
۸ـ حق تابعیت کشور ایران برای هر زن ایرانی و سلب تابعیت به درخواست خود او
۹ـ آزادی زنان پیرو مذاهب اسلامی و اقلیت های دینی رسمی در انجام مراسم و تعلیمات دینی و احوال شخصی بر طبق آیین خود در محدوده قانون
۱۰ـ آزادی زنان ایرانی در استفاده از پوشش و گویش‌های بومی و اجرای آداب و سنّتهای محلی در صورت عدم مغایرت با اخلاق حسنه
۱۱ـ مصونیت زنان از ضررهای مادی و معنوی با توجیه اعمال حق دیگران
۱۲ـ حق و مسئولیت حفظ ویژگی‌های خلقتی متفاوت زنان با مردان
۱۳ـ حق بهره‌مندی از محیط زیست سالم و مسئولیت محافظت از آن
بخش دوم: حقوق و مسؤلیت‌های خانوادگی زنان
فصل اول: حقوق و مسؤلیت‌های دختران در خانواده
۱۴ـ حق برخورداری دختران از سرپرستی شایسته توسط والدین
۱۵ـ حق برخورداری دختران از نفقه شامل: مسکن، پوشاک، تغذیه سالم و کافی و تسهیلات بهداشتی جهت تأمین سلامت جسمانی و روانی آنان
۱۶ـ حق تعلیم و تربیت دختران و ایجاد زمینه شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌های آنان
۱۷ـ حق تأمین نیازهای عاطفی و روانی دختران و برخورداری از رفتار ملاطفت آمیز والدین و مصونیت آنان از خشونت‌های خانوادگی
۱۸ـ حق برخورداری از امکانات خانواده، بدون تبعیض میان دختر و پسر
۱۹ـ حق دختران بی‌سرپرست و بدسرپرست در سرپرستی توسط بستگان یا داوطلبان تکفل با رعایت مصلحت آنان و برخورداری از حمایت و نظارت حکومت
۲۰ـ مسئولیت احترام به والدین و اطاعت از دستورات مشروع آنها و رفتار نیکو نسبت به سایر اعضای خانواده
فصل دوم: حقوق و مسؤلیت‌های زنان در تشکیل و تداوم خانواده
۲۱ـ حق و مسئولیت زنان در تحکیم بنیان خانواده و برخورداری از امکانات و حمایت‌های قانونی لازم بمنظور پیشگیری از بروز اختلافات و کاهش طلاق
۲۲ـ حق بهره‌مندی از امکانات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جهت تسهیل امر ازدواج در زمان مناسب و مسئولیت خویشتنداری تا آستانه ازدواج
۲۳ـ حق آگاهی از حقوق و تکالیف زوجین و آیین همسرداری و برخورداری از امکانات لازم در این زمینه
۲۴ـ حق آشنایی با معیارهای مناسب همسرگزینی و شناخت و انتخاب همسر
۲۵ـ حق و مسئولیت آگاهی و رعایت ضوابط دینی و قانونی در ازدواج از جمله یکسانی زوجین در باور به مبانی اعتقادی و دینی
۲۶ـ حق تعیین شروط مورد نظر، ضمن عقد نکاح در چارچوب ضوابط شرعی و تضمین اجرای این شروط
۲۷ـ حق ثبت ازدواج، طلاق و رجوع در مراجع رسمی و قانونی
۲۸ـ حق برخورداری زن از حقوق مالی در ایام زوجیت
۲۹ـ حق و مسئولیت تأمین، تخصیص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسی با همسر قانونی و حق اعتراض قانونی در صورت نقض آنها
۳۰ـ حق و مسئولیت سکونت مشترک و حسن معاشرت و تأمین امنیت روانی در روابط با همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانونی در صورت سوء معاشرت همسر
۳۱ـ حق و مسئولیت رشد علمی، معنوی و اخلاقی با همکاری و حمایت اعضای خانواده
۳۲ـ حق و مسئولیت جهت انجام صله رحم
۳۳ـ حق باروری، بارداری، تنظیم و کنترل آن و بهره‌مندی از آموزش‌ها و امکانات مناسب در این زمینه
۳۴ـ حق برخورداری از حمایت‌های مادی و معنوی در ایام بارداری و شیردهی
۳۵ـ مسئولیت رعایت حقوق جنین بویژه محافظت از حیات و رشد آن
۳۶ـ حق و مسئولیت حضانت و تأمین امنیت‌روانی و عاطفی فرزندان و تربیت شایسته دینی و اخلاقی آنان
۳۷ـ حق برخورداری از حمایت و مشارکت همسر در تربیت فرزند
۳۸ـ حق برخورداری مادران از امنیت مادی و معنوی خصوصاً در ایام سالمندی و از کار افتادگی
۳۹ـ حق و مسئولیت زن نسبت به نگهداری و تأمین معاش والدین نیازمند در حد استطاعت او
فصل سوم: حقوق و مسؤلیت‌های زنان در صورت انحلال خانواده
۴۰ـ حق جدایی از همسر در صورت عدم امکان سازش پس از مراجعه به دادگاه و ارائه دلایل موجه و مسئولیت رعایت قوانین طلاق
۴۱ـ حق برخورداری از فسخ نکاح در صورت تدلیس و عیوب مقرره و اخذ خسارت در تدلیس
۴۲ـ حق برخورداری زن از حقوق مادی خود هنگام انحلال خانواده و بهره‌مندی از رفتار نیکوی همسر هنگام جدایی
۴۳ـ حق و مسئولیت حضانت فرزند و لزوم برخورداری از حمایت مالی پدر و حق ملاقات با فرزند در صورت انقضاء یا اسقاط دوران حضانت
۴۴ـ حق بهره‌مندی زن از حقوق خویش در ایام عدّه و برخورداری از حق ازدواج پس از انقضای عده
۴۵ـ حق طرح دعوا در محاکم جهت ممانعت از ازدواج مجدد همسر در صورت عدم توانایی شوهر در تأمین نفقه و اجرای عدالت و سایر حقوق
۴۶ـ مسئولیت مدنی و کیفری پدر و مادر در قبال کوتاهی از محافظت کودک و مسئولیت والدین نسبت به ممانعت از بهره‌مندی فرزندان از ملاقات با آنان.
بخش سوم: حقوق و مسؤلیت‌های اجتماعی زنان
فصل اول: حقوق و مسؤلیت‌های سلامت جسمی و روانی زنان
۴۷ـ حق برخورداری از سلامت جسمی و روانی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی با توجه به ویژگی‌های زنان در مراحل مختلف زندگی و مسئولیت حفاظت از آن
۴۸ـ حق بهره‌مندی از بهداشت (محیط، کار و …) و اطلاعات و آموزش‌های مورد نیاز
۴۹ـ حق مشارکت زنان در سیاستگذاری، قانونگذاری، مدیریت، اجرا و نظارت در زمینه بهداشت و درمان، بویژه در خصوص زنان
۵۰ـ حق بهره‌مندی از برنامه‌ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب جهت پیشگیری از بیماری و درمان بیماری‌های جسمی و اختلالات روانی زنان
۵۱ـ حق زنان در انتخاب فرد و مرکز ارائه کنندة خدمت در امر سلامت، بر اساس ضوابط اسلامی و استانداردهای علمی و پزشکی و بهره‌مندی از اطلاعات مناسب و کافی برای انتخاب آگاهانه و بهینه آنان
۵۲ـ حق آگاهی و مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کنترل باروری و تنظیم خانواده
۵۳ـ حق دسترسی فراگیر و عادلانه به امکانات ورزشی و آموزشی در زمینه تربیت بدنی و تفریحات سالم
۵۴ـ حق پرورش و شکوفایی استعدادهای ورزشی و حضور در میادین ورزشی در سطح ملی و بین‌المللی متناسب با موازین اسلامی
۵۵ـ حق برخورداری از بهداشت باروری و بارداری، زایمان‌سالم، مراقبتهای بهداشتی پس از زایمان با استفاده از زنان متخصص و پیشگیری و درمان بیماری‌های شایع زنان، بیماری‌های مقاربتی و نازایی آنان
۵۶ـ حق برخورداری از خدمات مشاوره‌ای و آزمایش‌های پزشکی به منظور اطمینان از سلامت کامل مرد در امر ازدواج و در حین ازدواج
۵۷ـ حق بهره‌مندی دختران بی‌سرپرست، زنان مطلّقه، بیوه، سالخورده و خودسرپرست نیازمند از بیمه‌های عمومی، خدمات مددکاری و بیمه‌های خاص بویژه در بخش بهداشت و درمان
۵۸ـ حق بهره‌مندی زنان و دختران آسیب‌دیده جسمی، ذهنی، روانی و در معرض آسیب از امدادرسانی و توانبخشی مناسب
۵۹ـ حق بهره‌مندی از تغذیه سالم خصوصاً دردوران بارداری و شیردهی و وظیفه مراقبت از کودک و تغدیه مناسب او، با اولویت استفاده از شیر مادر
فصل دوم: حقوق و مسؤلیت‌های فرهنگی و معنوی زنان
الف: فرهنگ عمومی
۶۰ـ حق و مسئولیت در کسب و افزایش آگاهی نسبت به شخصیت، حقوق و نقش خویش در عرصه‌های مختلف زندگی منطبق با آیین مقدس اسلام
۶۱ـ حق مصونیت از تعرض گفتاری و رفتاری دیگران و مسئولیت گفتار و رفتار خویش همراه با احترام نسبت به اعضای جامعه .
۶۲ـ حق و مسئولیت برخورداری از امکان عمل به احکام اسلامی در پوشش اسلامی و مسئولیت رعایت عفاف در جامعه
۶۳ـ حق و مسئولیت ارتقای بینش، منش و کنش دینی و انسانی و مصونیت از ناهنجاری‌های فرهنگی و اخلاقی و رفع آنها
۶۴ـ حق شرکت در اجتماعات عبادی، فرهنگی و سیاسی
۶۵ـ حق تولید برنامه‌ها و کالاهای فرهنگی سالم و بهره‌مندی از آنها
۶۶ـ حق تشکیل و اداره مراکز و سازمان‌های فرهنگی- هنری توسط زنان به منظور تربیت زنان متعهد و متخصص جهت توسعه فعالیت‌های فرهنگی آنان
۶۷ـ حق تبادل اطلاعات و ارتباطات فرهنگی سازنده در ابعاد ملی و بین‌المللی
۶۸ـ حق و مسئولیت زنان در ترویج معارف و فرهنگ اسلام و ارائه الگوی زن مسلمان در سطح ملی و بین‌المللی
۶۹ـ حق و مسئولیت زنان در ایجاد همگرایی با رویکرد اخلاقی، دینی در مسائل زنان در سطوح بین‌المللی
۷۰ـ حق مشارکت در سیاستگذاری، قانونگذاری، اجرا و نظارت در امور فرهنگی بویژه درخصوص مسائل زنان
۷۱ـ حق و مسئولیت آگاهی و کسب مهارت‌های لازم در مدیریت خانه و خانواده، تربیت و پرورش فرزند و مقابله با آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی
۷۲ـ حق بهره‌مندی از نظارت مستمر بر فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با زنان به منظور حفظ شخصیت، حرمت و کرامت انسانی زن در محصولات فرهنگی
۷۳ـ حق بهره‌مندی از مراکز فرهنگی ویژه بانوان با رعایت ضوابط اسلامی، با توجه به خصوصیات روحی و جسمی آنان و با اولویت مناطق محروم
۷۴ـ حق برخورداری زنان آسیب دیده و آسیب پذیر اجتماعی از حمایت‌های مناسب به منظور بهبود وضعیت فرهنگی خود و جامعه
۷۵ـ مسئولیت زنان در محافظت از استقلال فرهنگی، هویت اسلامی- ایرانی و همبستگی ملی در فعالیت‌های فرهنگی- آموزشی
ب: آموزش
۷۶ـ حق سواد آموزی عمومی، ارتقای آموزشی و برخورداری از امکانات آموزش و پرورش برای زنان
۷۷ـ حق تحصیل در آموزش عالی تا بالاترین سطح علمی
۷۸ـ حق کسب مهارت‌ها و آموزش‌های تخصصی بصورت کمی و کیفی تا بالاترین سطوح
۷۹ـ حق برخورداری زنان و دختران مناطق محروم از حمایت‌های خاص در امر آموزش
۸۰ـ حق و مسئولیت در تدوین برنامه‌های درسی و متون آموزشی
۸۱ـ حق و مسئولیت در برخورداری از جایگاه شایسته و متناسب با نقش، شأن و منزلت زنان در متون درسی و آموزشی
۸۲ـ حق مشارکت بانوان در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری و مدیریت‌های آموزشی، علمی و حضور فعال در مجامع فرهنگی و علمی داخلی و بین‌المللی
۸۳ـ حق شناسایی، حمایت و بهره‌مندی از توانمندی‌های بانوان دارای استعدادهای درخشان و مسئولیت آنها در تأمین نیازهای کشور
۸۴ـ حق بانوان معلول جسمی و ذهنی نسبت به برخورداری از حمایت‌های لازم در زمینه آموزش و پرورش، دستیابی به آموزش عالی و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با استعداد و میزان معلولیت آنان
ج: پژوهش
۸۵ـ حق پژوهش، تألیف، ترجمه و انتشار کتب، مقالات در نشریات عمومی و تخصصی با رعایت صداقت، امانت و مصلحت جامعه
۸۶ـ حق برخورداری از حمایت‌های لازم نسبت به منابع و امکانات درخصوص تحقیق در مسائل زنان و تربیت نیروی انسانی محقق و حق آگاهی از اطلاعات و نتایج تحقیقات در زمینه‌های مختلف
۸۷ـ حق بهره‌مندی از حمایت در آثار علمی- پژوهشی زنان و گسترش مراکز تحقیقاتی با مدیریت زنان
۸۸ـ مسئولیت زنان پژوهشگر در ارائه دیدگاه و تبیین دستاوردهای مثبت دینی و ملی در زمینه مسائل زنان به جهانیان
فصل سوم: حقوق و مسؤلیت‌های اقتصادی زنان
الف: حقوق و مسؤلیت‌های مالی در خانواده
۸۹ـ حق بهره‌مندی از نفقه در ازدواج دائم مطابق با شأن زن، توسط شوهر یا توسط پدر و فرزند در صورت نیاز زن و توانمندی آنان
۹۰ـ حق برخورداری از ماترک متوفی و وصایای مالی آن طبق قوانین اسلامی
۹۱ـ حق وقف، پذیرش وقف و رسیدگی به آن
۹۲ـ حق پذیرش وکالت یا وصایت در امور اقتصادی
۹۳ـ حق تعیین مهریه و دریافت آن از همسر و هر گونه دخل و تصرف در آن
۹۴ـ حق برخورداری از مستمری در صورت فوت پدر، همسر و فرزند طبق قانون یا قرارداد
۹۵ـ حق برخورداری وراث قانونی از حقوق بازنشستگی زن کارمند متوفّی
۹۶ـ حق پذیرش قیمومت مالی فرزندان و مسئولیت رعایت حقوق اقتصادی فرزند
۹۷ـ حق برخورداری زنان و دختران از حمایت‌های لازم در صورت فقر، طلاق، معلولیت، بی‌سرپرستی، بدسرپرستی و ایجاد امکانات جهت توانبخشی و خودکفایی آنها
۹۸ـ حق دریافت دستمزد از همسر در برابر انجام امور خانه‌داری در صورت تقاضا و حق حمایت از تأثیر کار زن در منزل بر اقتصاد خانواده و درآمد ملی
ب: حقوق و مسؤلیت‌های اشتغال و مشارکت اقتصادی زنان
۹۹ـ حق مالکیت بر اموال و دارایی شخصی و بهره‌برداری از آنها با رعایت حدود شرعی و قانونی
۱۰۰ـ حق زنان در انعقاد قراردادها و ایقاعات
۱۰۱ـ حق اشتغال بعد از رسیدن به سن قانونی کار و آزادی انتخاب شغل و بکارگیری سرمایه‌های فردی و مسئولیت رعایت قوانین اسلامی در کسب درآمد و نحوه مصرف آن
۱۰۲ـ حق بهره‌مندی زنان از اطلاعات، آموزش‌ها و کسب مهارت‌ها و امکانات کار جهت اشتغال مناسب و حق برخورداری از حمایت در این امور برای زنان خودسرپرست (مستقل ـ غیروابسته) و سرپرست خانوار
۱۰۳ـ حق برخورداری زنان از مشاوره شغلی و کاریابی توسط بانوان
۱۰۴ـ حق برخورداری از مزد و مزایای برابر، در شرایط کار مساوی با مردان و سایر زنان
۱۰۵ـ حق بهره‌مندی از امنیت شغلی، اخلاقی و ایمنی و مسئولیت رعایت عفاف در محیط کار
۱۰۶ـ حق معافیت زنان از کار اجباری، خطرناک، سخت و زیان آور در محیط کار
۱۰۷ـ حق برخورداری از تسهیلات و ضوابط و قوانین متناسب با مسؤلیت‌های خانوادگی (همسری – مادری) زنان در جذب، بکارگیری، ارتقاء و بازنشستگی آنان در زمان اشتغال
۱۰۸ـ حق برخورداری از تأمین اجتماعی و تسهیلات اقتصادی
۱۰۹ـ حق مشارکت زنان در سیاستگذاری‌های اقتصادی و ایجاد و اداره تشکل‌های اقتصادی و عضویت در آنها
۱۱۰ـ حق و مسئولیت دریافت و پرداخت دیه و خسارات بر اساس قوانین و مقررات
۱۱۱ـ حق برخورداری از حمایت‌های قانونی مناسب و کارآمد برای ممانعت از بهره‌کشی و تجارت و جلوگیری از بکارگیری زنان و دختران در مشاغل غیرقانونی و غیر مشروع
فصل چهارم: حقوق و مسؤلیت‌های سیاسی زنان
الف: حقوق و مسؤلیت‌های زنان در سیاست داخلی
۱۱۲ـ حق و مسئولیت کسب آگاهی و مشارکت و نقش‌آفرینی در تعیین مقدرات اساسی کشور جهت حفظ و تحکیم نظام اسلامی
۱۱۳ـ حق و مسئولیت مشارکت در امور جامعه و نظارت بر آن جهت هدایت جامعه به سوی معنویت و فضایل اخلاقی و پیراستن آن از ناهنجاری‌های اخلاقی و رفتاری
۱۱۴ـ حق آزادی قلم، بیان، اجتماعات با رعایت موازین
۱۱۵ـ حق تأسیس احزاب و دیگر تشکل‌های سیاسی و فعالیت در آنها با رعایت حفظ استقلال کشور، وحدت ملی و مصالح نظام اسلامی.
۱۱۶ـ حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس یا شوراهای مختلف، مشارکت در برنامه‌ریزی‌های دولتی و تصدی مدیریت‌های عالی با رعایت موازین
ب: حقوق و مسؤلیت‌های زنان در سیاست بین‌المللی
۱۱۷ـ حق و مسئولیت آگاهی از رویدادها و مسائل سیاسی جهان، بویژه جهان اسلام
۱۱۸ـ حق توسعه ارتباط و تبادل اطلاعات سیاسی سازنده بین بانوان ایران و جهان با رعایت مصالح ملی و ضوابط قانونی
۱۱۹ـ حق و مسئولیت حضور فعال و مؤثر در مجامع اسلامی، منطقه‌ای و بین‌المللی بویژه در زمینة مسائل مربوط به زنان با رعایت ضوابط قانونی
۱۲۰ـ مسئولیت تلاش جهت تقویت همبستگی در میان زنان مسلمان و حمایت از حقوق زنان و کودکان محروم و مستضعف جهان
۱۲۱ـ حق برخورداری زنان پناهنده به جمهوری اسلامی ایران در تأمین امنیت، سلامت و امکان بازگشت آنها به وطن خود
۱۲۲ـ حق برخورداری اتباع زن ایرانی از حمایت‌های دولت در برابر اتباع سایر کشورها در حدود مقررات و معاهدات
۱۲۳ـ حق بهره‌مندی زنان ایرانی از حمایت‌های قانونی درخصوص ازدواج و تشکیل خانواده با مردان غیر ایرانی با رعایت ضوابط
ج: حقوق و مسؤلیت‌های زنان در امور دفاعی ـ نظامی
۱۲۴ـ حق و مسئولیت زنان در دفاع مشروع از دین و کشور و نیز جان، مال و ناموس خود و دیگران.
۱۲۵ـ حق و مسئولیت زنان در مشارکت و تلاش برای تأمین و تحکیم صلح عادلانه جهانی
۱۲۶ـ حق برخورداری زنان از حمایت‌های لازم به منظور حفظ تمامیت جسمانی و جلوگیری از هتک حیثیت و ناموس زنان در دوران جنگ، اسارت و اشغال نظامی
۱۲۷ـ حق برخورداری از مصونیت خانه و خانواده از تهاجمات نظامی
۱۲۸ـ حق برخورداری خانواده‌های شهدا، جانبازان، رزمندگان و آزادگان از حمایت‌های ویژه نظام اسلامی.
۱۲۹ـ حق و مسئولیت مادران در نگهداری، تربیت و اولویت در قیمومت فرزندان در صورت شهادت، اسارت و مفقودالاثر شدن همسر.
۱۳۰ـ حق بهره‌مندی از آموزش و تصدی مشاغل انتظامی
فصل پنجم: حقوق و مسؤلیت‌های قضایی زنان
۱۳۱ـ حق برخورداری زنان از آموزش‌های حقوقی
۱۳۲ـ حق برخورداری از تدابیر قانونی و حمایت قضایی به منظور پیشگیری از جرم، و ستم به زنان در خانواده و جامعه و رفع آن
۱۳۳ـ حق برخورداری از محاکم خاص خانواده در جهت حفظ اسرار، ایجاد صلح و سازش در خانواده و تسهیل در حل و فصل اختلافات
۱۳۴- حق دسترسی زنان به نیروی انتظامی و ضابطین دادگستری زن در صورت تعرض، بزه‌دیدگی، اتهام و ارتکاب جرم
۱۳۵ـ حق زنان در تصدی مشاغل حقوقی و قضایی مطابق قانون
۱۳۶ـ حق اقامه دعوا و دفاع در نزد محاکم دادگستری و سایر مراجع قانونی
۱۳۷ـ حق استفاده از وکیل و مشاور حقوقی در دادگاه و یا سایر مراجع قانونی
۱۳۸ـ حق برخورداری از حمایت‌های همه جانبه دستگاه قضایی با عوامل زمینهساز جرائم علیه زنان و ارتکاب جرائم توسط زنان
۱۳۹ـ حق مصونیت زنان متهم از هتک حرمت، اهانت و محرومیت‌های فردی و اجتماعی فراتر از مجازات قانونی
۱۴۰ـ حق زنان در معافیت از مجازات در صورت وجود عوامل رافع مسئولیت کیفری
۱۴۱ـ حق اعاده حیثیت زنان در اثر تقصیر، اشتباه قاضی در موضوع حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص و جبران خسارت مادی و معنوی از آنها
۱۴۲ـ حق برخورداری از تخفیف قانونی از نظر میزان مجازات و یا معافیت از آن و یا نحوة اجرا، در صورت ندامت و اثبات توبه زنان بزهکار در زمان بارداری، شیردهی و بیماری
۱۴۳ـ حق زنان در ملاقات والدین، فرزندان و همسر در دوران حبس طبق قوانین کشور
۱۴۴ـ حق زنان در برخورداری از امکانات مناسب بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و تربیتی در زندان‌ها جهت اصلاح و بازگشت به زندگی سالم اجتماعی
۱۴۵ـ حق دختران در برخورداری از کانون‌های اصلاح و تربیت باشرایط مناسب
۱۴۶ـ حق زنان در رسیدگی به شکایات از آیین‌نامه‌های دولتی، مأمورین قضایی و یا واحدهای دولتی جهت احقاق حقوق خود
۱۴۷ـ حق و مسئولیت شهادت در دادگاه مطابق با موازین شرعی و قانونی
۱۴۸ـ حق برخورداری از حمایت‌های قضایی از سوی مدعی‌العموم علیه ولی و سرپرست قانونی فاقد صلاحیت و دیگر متجاوزان به حقوق آنان.
[[]۱]ـ ان الحکم الاّ لله، یوسف ۴۰، انعام ۵۷.
[[]۲]ـ فطرت الله التی فطر الناس علیها، روم ۳۰
[[]۳]ـ و ما خلقت الجن و الانس الاّ لیعبدون، ذاریات ۵۶ – الذی خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایکم احسن عملا، ملک ۲.
[[]۴]ـ الف) تکوینی طبیعی: سخر لکم ما فی السموات و الارض، جاثیه ۱۳.
ب) تکوینی معنوی: جعل لکم السمع والابصار و الافئدة، نحل ۷۸ – و نفس و ماسوّیها
فالهمها فجورها و تقویها، شمس ۷ و ۸ – علّم الانسان ما لم یعلم، علق ۵.
[[]۵]ـ ان المسلمین والمسلمات و المؤمنین و المؤمنات والقانتین و القانتات و الصادقین و الصادقات و الصابرین و الصابرات والخاشعین و الخاشعات و المتصدقین والمتصدقات و الصائمین و الصائمات و الحافظین فروجهم والحافظات والذاکرین الله کثیراً والذاکرات اعدّالله لهم مغفرة و اجراً عظیما، احزاب ۳۵ ـ من عمل صالحاً من ذکرِ او انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیوة طیبه، نحل ۹۷
[[]۶]ـ ضرب الله مثلاً للذین آمنوا امرأة فرعون… و مریم ابنت عمران، تحریم ۱۱ و ۱۲ – ربّنا هب لنا من ازواجنا و ذرّیاتنا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما، فرقان ۷۴.
[[]۷]- فمن یعمل مثقال ذرّة خیراً یره و من یعمل مثقال ذرّة شراً یره، زلزال ۷ و ۸
[[]۸]- هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون، زمر ۹.
[[]۹]- یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی و جعلناکم شعوباً و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقیکم، حجرات ۱۳.
[[]۱۰]- فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجراَ عظیما، نساء ۹۵.
[[]۱۱]- انّ الله یأمر بالعدل والاحسان، نحل ۹۰