شماره ۳۶۱۶۴ت۲۵۰۸۸ه – ۱۳۸۱/۱۱/۲۶
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۱/۱۱/۱۶ بنا به پیشنهاد شماره ۵۳۲۴.۱۱ مورخ ۱۳۸۰.۵.۱۷ وزارت راه و ترابری و به استناد تبصره (۱) ماده (۱۷) اصلاحی قانون ایمنی راهها و راه آهن ـ مصوب ۱۳۷۹- آیین‌نامه اجرایی تبصره یادشده را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده ۱- دراین آیین‌نامه، واژه ها و عبارات زیر در مفاهیم مربوط به کار می روند:
الف – حریم قانونی راه و راه‌آهن:
محدوده‌ای از اراضی بستر و حاشیه راه و راه آهن است که توسط مراجع ذی صلاح و از جمله کمیسیون موضوع ماده (۳) تصویب‌نامه شماره ۱۶۷۲ مورخ ۱۳۴۶/۲/۴ هیئت وزیران تعیین یا افزایش آنها بر اساس جدول و کروکی پیوست به تصویب کمیسیون مذکور رسیده و یا برسد.
ب – وجوه: هزینه‌ای است که وزارت راه و ترابری برای صدور مجوز ایجاد هرگونه ساختمان، دیوارکشی و تاسیسات به عمق یکصد متر از منتهی الیه حریم راه و راه آهن برآورد و به صورت یکجا یا به طور اقساط دریافت می‌دارد.
ج – ترافیک سبک: ترافیک با تردد تا دو هزار وسیله نقلیه در روز
د – ترافیک متوسط: ترافیک با تردد از دو هزار تا پنج هزار وسیله نقلیه در روز
هـ – ترافیک سنگین: ترافیک با تردد بیش از پنج هزار وسیله نقلیه در روز
و – محدوده شهر: محدوده قانونی شهرها است که توسط مراجع ذی‌صلاح تعیین شده یا می‌شود.
ماده ۲- صدور مجوز برای ایجاد هرگونه ساختمان و دیوارکشی و تاسیسات و نظایر آن به عمق یکصد متر از‌انتهای حریم راهها و راه آهن‌های کشور با رعایت موارد زیر مجاز است:
الف- صدور هرگونه مجوز برای ایجاد مستحدثات به هر صورت در مجاورت ابنیه فنی راه یا راه‌آهن نظیر پل (بادهانه ۱۰ متر و بالاتر) تونل، دیوار حائل، دیوار ضامن، گالری بهمن گیر، پاسگاه‌های پلیس راه، پارکینگ، تقاطع‌های همسطح و غیرهمسطح و نظایر آنها در‌فاصله ۱۰۰ تا ۲۵۰ متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد از آنها ممنوع است. ایجاد تاسیسات خدمات زیربنایی حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابری مجاز می‌باشد.
ب – صدور مجوز برای ایجاد مستحدثات در زمینهایی که دارای کاربری کشاورزی هستند (کلیه زمینهایی که به‌موجب قوانین و ضوابط جاری زمین کشاورزی یا باغ شناخته شده و تبدیل آنها منع قانونی دارد) ممنوع است مگر اینکه مالک اراضی، مجوز لازم مبنی بر بلامانع بودن تبدیل اراضی کشاورزی را از مراجع ذی‌ربط اخذ و ارایه نماید.
ایجاد مستحدثاتی مثل خانه باغی، تلمبه خانه، حفر چاه و نظایر آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری بلامانع است.
تبصره – محصور کردن اراضی کشاورزی و باغ‌ات به ارتفاع حداکثر یک متر با مجوز و طبق مشخصاتی که وزارت راه و ترابری تعیین می‌کند بعد از نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی بلامانع است.
ج-
[اصلاحی ۱۳۸۴/۵/۵]
[اصلاحی ۱۴۰۳/۳/۲]
هر گونه ساخت و ساز به استثنای تاسیسات زیربنایی در اراضی واقع در نوار به عرض سی متر برای راهها و راه آهن‌های کشور و به عرض پانزده متر برای راههای استانهای گیلان، مازندران و گلستان به استثنای آزادراهها و محورهای موجود رشت- قزوین ، تهران- رودهن- آمل، رودهن- قائمشهر و کرج- چالوس از ابتدای محدوده یکصد متری ممنوع خواهد بود.
مستحدثات مجاز در این محدوده (نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی) عبارتند از:
۱ – شبکه های تاسیسات زیربنایی نظیر خطوط آب، برق، فاضلاب، گاز، نفت، مخابرات و امثال آن.
۲ – افزایش حریم راه ها و ایجاد تاسیسات وابسته به آن نظیر پارکینگ با رعایت حقوق مکتسبه تاسیسات زیربنایی ایجاد شده.
نوار تأسیسات زیربنایی در منطقه یک آزادراه تهران ـ شمال در کیلومتر (۲۱) (حوزه استان تهران) و کیلومتر (۲۷) (حوزه استان البرز) با مختصات جغرافیایی زیر پس از تأیید و موافقت دستگاه های اجرایی مربوط و رعایت ضوابط و مقررات زیست محیطی ، به پانزده متر کاهش می‌یابد:
۱ـ کیلومتر (۲۱) با مختصات جغرافیایی (۳۹۷۴۸۶۳، ۵۲۲۸۳۲)، (۳۹۷۴۸۳۵، ۵۲۲۹۰۷)، (۳۹۷۵۱۲۴، ۵۲۲۷۶۶) و (۳۹۷۵۱۵۹، ۵۲۲۷۰۱).
۲ـ کیلومتر (۲۷) با مختصات جغرافیایی (۳۹۸۰۲۶۶، ۵۲۳۹۵۶) و (۳۹۸۱۴۷۴، ۵۲۴۶۱۸).
تبصره ۱- در مواردی که عرض نوار یاد شده برای تاسیسات زیربنایی براساس معیارهای فنی و مهندسی کافی نباشد، با هماهنگی وزارت راه و ترابری استفاده بیش از نوار یاد شده بلامانع است.
تبصره ۲- برای حفظ حقوق مالکان اراضی واقع در محدوده با کاربری تاسیسات زیربنایی، هرگونه تصرف و‌استفاده از اراضی مذکور، برای کلیه متقاضیان منوط به رعایت قوانین مربوط از جمله لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای
اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت ـ مصوب ۱۳۵۸.۱۱.۷ ـ شورای انقلاب است.
د- برای ایجاد مستحدثاتی نظیر شهرکهای صنعتی و مسکونی، مجتمع های خدماتی و رفاهی در خارج از محدوده قانونی شهرها مرجع صدور مجوز با رعایت مفاد این آیین‌نامه، مجوز صادر می‌نماید.
تبصره ۱- واحدهای خدماتی و رفاهی از قبیل جایگاه فروش مواد روغنی و سوختی، تعمیرگاه وسایط نقلیه، هرگونه فروشگاه، هتل و متل و نظایر آنها در قالب مجتمع های خدماتی و رفاهی و در مکانهایی که وزارت راه و‌ترابری در چارچوب قانون اجازه واگذاری امتیاز سرقفلی و مشارکت غرف و فروشگاههای پایانه های عمومی بار و مسافر و مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی – مصوب ۱۳۷۷- تعیین نموده یا می‌نماید، مستقر و احداث می‌شوند.
تبصره ۲- ایجاد هرگونه مستحدثات در محدوده یکصدمتری بعد از حریم راهها درموارد زیر ممنوع است:
۱- در سمت دیگر راههایی که روستاها در یک سمت آنها قرار گرفته اند.
۲- در ضلع خارجی کمربندیها و کنارگذرها.
۳- در نقاطی که محدودیت دید وجود دارد یا ایجاد مستحدثات جدید باعث کاهش زاویه و محدودیت دید گردد.
۴- بین دو باند رفت و برگشت جدا از هم.
[الحاقی ۱۳۹۷/۱۲/۵]- عبور خط راه آهن شهری و حومه‌ای از این محدوده با حفظ مسئولیت متقاضی در تأمین کلیه الزامات ساخت و بهره برداری ایمن از تأسیسات مربوط، پس از اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازی با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط مجاز است.
هـ – در تهیه طرح جامع، تفصیلی و هادی شهرها یا بازنگری طرح‌های موجود، رعایت مفاد این آیین‌نامه الزامی‌بوده و هرگونه تغییر در آن تغییر اساسی محسوب می شود.
و ـ [اصلاحی ۱۳۸۶/۵/۲۴]
حدود محور راه و یا حریم آن که از داخل روستا عبور می‌نماید به شرح زیر تعیین می‌گردد:
۱ـ حریم قانونی راه باید کاملاً حفظ شود.
۲ـ احداث مستحدثات در محدوده یکصد متری بعد از حریم راه عیناً مطابق طرح‌هادی روستا با رعایت ضوابط و مقررات مربوط انجام می‌شود.
تبصره ـ در روستاهای فاقد طرح‌هادی که محدوده آنها تعیین نشده است، نظر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی جهت تعیین محدوده ملاک عمل می باشد.
ز- به منظور تامین حداکثر ایمنی برای راهها و راه آهن های کشور لازم است، در صدور مجوز به نحوی عمل شود که بعد از نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی با توجه به موقعیت محل و زمین، به ترتیب محوطه یا فضای سبز، پارکینگ و سپس بنا و اعیانی قرار گیرند.
ح – نصب نورافکن یا پروژکتور و هرگونه تابلو اعم از تبلیغاتی یا غیر آن به هر کیفیت در محدوده موضوع این آیین‌نامه، برابر ضوابطی است که وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می‌نماید.
ماده ۳- کلیه مستحدثاتی که قبل از تصویب قانون اصلاح قانون ایمنی راهها و راه آهن ـ مصوب ۱۳۷۹ـ در‌خارج از حریم و در محدوده یکصد متر بعد از حریم راهها و راه آهن‌های کشور با اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط در‌حال احداث می باشند در موارد زیر ملزم به تطبیق وضعیت خود هستند:
الف – ممنوعیت ایجاد مستحدثات در نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی (در مواردی که هنوز کار اجرایی شروع‌نشده است).
ب – تجدید نظر در جانمایی اعیانی برای تامین بیشترین فاصله اعیانی از نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی (در مواردی که هنوز کار اجرایی شروع نشده است).
ج – تامین دسترسی مناسب.
تبصره – مجوزهای صادر شده توسط مراجع ذی‌ربط که هنوز کاراجرایی آنها شروع نشده است حداکثر شش ماه پس از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه معتبر بوده و پس از انقضای مهلت مذکور، دارندگان مجوز مکلف به اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری هستند. در غیر این صورت وزارت مذکور موظف است از هرگونه ساخت و ساز فاقد مجوز جلوگیری نماید.
ماده ۴- به وزارت راه و ترابری اجازه داده می شود در قبال صدور مجوز طبق مفاد این آیین‌نامه نسبت به وصول وجوهی به شرح زیر از کلیه متقاضیان ایجاد مستحدثات اقدام نماید. وجوه اخذ شده به حساب خزانه واریز‌و صددرصد آن به منظور ایمن سازی راهها به مصرف می‌رسد.
الف – مبلغ پایه به ازای هر متر طول دیوار حداکثر به ارتفاع یک متر یا حصار یا نظایر آن ۷۵۰ ریال
ب – مبلغ پایه به ازای هر مترمربع عرصه به استثنای اراضی کشاورزی ۱۰۰۰ ریال
ج- [اصلاحی ۱۳۸۴/۵/۵]
مبلغ پایه به ازای هر متر مربع اعیان به استثنای مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی، منازل مسکونی روستائیان و تاسیسات کشاورزی نظیر خانه باغی و تلمبه خانه مبلغ ۳۰۰۰ ریال.
تبصره ۱- مبالغ پایه پس از اعمال ضرایب حسب مورد طبق جدول زیر محاسبه و عمل می‌شود:
موقعیت اقتصادی ترافیک نوع راه یا راه آهن به فاصله ۵ کیلومتری سایر شهرها به فاصله ۱۰ کیلومتری مراکز استانها سنگین متوسط سبک آزادراه اصلی و بزرگراه فرعی و راه آهن ۱.۵ ۲ ۲ ۱.۵ ۱ ۲ ۱.۵ ۱
تبصره ۲- احداث کنندگان دیوار به ارتفاع یک متر یا حصار به وسیله فنس، سیم خاردار یا چپر برای محصور‌کردن اراضی کشاورزی از پرداخت وجه بند (الف) (۷۵۰ ریال به ازای هر متر طول) معاف هستند.
تبصره ۳- مبالغ پایه در فروردین ماه هر سال براساس آخرین تغییر شاخص عمومی قیمت‌ها که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود، تعدیل می‌گردد.
تبصره ۴- نظر به اهمیت تامین راه دسترسی در ایمنی راهها، وزارت راه و ترابری می‌تواند در هنگام صدور مجوز نسبت به اخذ تضمین حسن انجام کار، معادل هزینه احداث راه دسترسی به تشخیص وزارت یاد شده از متقاضی اقدام نماید. تضمین مذکور پس از اتمام عملیات اجرایی و تامین راه دسترسی مسترد می‌شود. وزارت راه و‌ترابری می تواند چنانچه متقاضی نسبت به انجام تعهد اقدام ننماید از محل تضمین مذکور نسبت به رفع نواقص احتمالی اقدام نماید.
تبصره ۵- پس از ابلاغ این آیین‌نامه، دستورالعملهای قبلی مبنی بر اخذ هرگونه وجه به ازای صدور مجوز احداث ساختمان، دیوارکشی و تاسیسات در فاصله یکصد متر از منتهی الیه حریم راهها و راه آهن های کشور، توسط وزارت راه و ترابری لغو می‌گردد.
ماده ۵- وزارت راه و ترابری موظف است در جهت ارتقای کیفیت فضای اطراف راهها از طریق مطالعه، مسایلی نظیر مالکیت اراضی موجود در طرح، وضعیت موجود کاربریها و مستحدثات، مسایل زیست محیطی، میراث فرهنگی، ایجاد منظر مناسب، ویژگیهای توپوگرافی، اجتماعی و اقتصادی ظرفیتهای هر ناحیه، تعیین کاربری مناسب، ضمن برنامه‌ریزی و ارایه ضوابط لازم نسبت به تهیه «طرح هدایت و ساماندهی فضایی برای هر یک از راههای کشور» اقدام نماید.
ماده ۶- راههای روستایی از شمول این آیین‌نامه مستثنا می باشند.
محمدرضا عارف
معاون اول رییس جمهور