شماره ۵۸۲۰ت۲۴۱۴۳هـ – ۱۳۸۰/۲/۱۶
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۰/۲/۵ بنا به پیشنهاد مشترک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان بهزیستی کشور و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، موضوع نامه شماره ۳۱۹.۱۶۵۴-۱۰۵.۸۳۰۲ مورخ ۱۳۷۹.۱.۱۷ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد جز ۵ بند «الف» ماده (۱۹۲) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران – مصوب ۱۳۷۹ – آیین‌نامه اجرایی جزء یاد شده را‌به شرح زیر تصویب نمود:
ماده ۱ – بیماران روانی مزمن به بیمارانی اطلاق می‌گردد که بیماری آنها شروع و پیشرفت تدریجی داشته باشد، به مدت طولانی (حدود دو سال) دوام یابد و تمایل به عود داشته، منجر به افت عملکرد و ایجاد ناتوانی یا معلولیت شود.
این نوع بیماری‌ها شامل: اسکیزوفرنی: اختلالات عاطفی، اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیتی، اختلالات روانی عضوی، اختلالات شناختی و زوال عقل، اختلالات ناقض رشد و مانند آنها می‌شود.
تبصره ۱ – تشخیص مزمن بودن اختلال و یا وجود افت کلی عملکرد، با روانپزشک معالج با توجه به سوابق پزشکی، معاینه و آزمایشهای انجام شده) و تایید کمیسیون پزشکی است که حداقل یک نفر روانپزشک در آن حضور داشته باشد.
کمیسیون مذکور مکلف است حداکثر ظرف شش هفته نسبت به تعیین تکلیف بیمار اقدام نماید. در صورت بروز اختلاف نظر، موضوع برای تعیین تکلیف نهایی به کمیسیون مستقر در سازمان بهزیستی کشور متشکل از روانپزشک سازمان بهزیستی کشور، روانپزشک دانشگاه علوم پزشکی منطقه و پزشک قانونی ارجاع می‌شود.
تبصره ۲ – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمان بهزیستی کشور مکلفند حسب مورد نسبت به پذیرش بیماران روانی که از سوی مراجع ذی‌صلاح (کمیسیون پزشکی استان، دادگاههای صالحه و ستاد ساماندهی امور متکدیان مستقر در استان) ارجاع می‌شوند، اقدام نمایند.
ماده ۲ – منظور از ساماندهی، اتخاذ روشی هماهنگ، منسجم و یکپارچه برای ارایه تمام خدمات و فعالیتهای مربوط به بهداشت و سلامت روان در سطوح پیشگیری، درمان و توانبخشی و نیز بررسی، تعیین و تأمین نیازهای (بهداشتی، درمانی و توانبخشی) بیماران روانی مزمن است و مقصود از توانبخشی انجام و ارایه کلیه خدمات لازم، در جهت توانمند ساختن بیماران روانی مزمن جهت دستیابی به زندگی مستقل و خودکفا است که شامل توانبخشی طبی، روانی، اجتماعی و حرفه‌ای می‌گردد.
ماده ۳ – ارایه خدمات موضوع این آیین‌نامه در قالب برنامه اجرایی واحد و با استفاده از کلیه منابع و امکانات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان بهزیستی کشور و دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمان و مؤسسات وابسته به آنها و نیز منابع و امکانات سایر سازمانها و نهادهای دولتی (سازمان بهزیستی کشور) و مؤسسات خصوصی، خیریه و تعاونی ذی‌ربط و با جلب مشارکت مردمی، صورت می‌گیرد.
ماده ۴ – تعداد بیماران روانی مزمن، که نیاز به مراقبت در طول زندگی دارند در هر یک میلیون نفر جمعیت سیصد نفر برآورد می‌گردد و به ازای هر ده نفر بیمار روانی مزمن چهار تخت نگهداری( با احتساب تختهای موجود) در بخشهای دولتی و غیردولتی ایجاد می‌شود( غیر از بخشهای درمانی حاد که در بیمارستانهای عمومی و تخصصی پیش بینی می‌شود). این میزان، حداقل(۶۰%) در بخش غیر دولتی (خیریه و خصوصی) و بقیه در بخش دولتی سازماندهی خواهد شد.
ماده ۵ – به منظور ساماندهی وضعیت بیماران روانی (مزمن) ستادی تحت عنوان ستاد مرکزی ساماندهی بیماران روانی مزمن، به ریاست وزیر‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با حضور نمایندگان تام الاختیار دستگاهها و نهادهای زیر تشکیل می‌شود:
۱ـ قوه قضاییه.
۲ـ وزارت کشور.
۳ـ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
۴ـ سازمان نظام پزشکی کشور.
۵ـ شهرداری تهران.
۶ـ یکی از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
تبصره ۱ – رییس سازمان بهزیستی کشور، به عنوان دبیر ستاد یاد شده تعیین می‌گردد.
تبصره ۲ – جلسه ستاد مذکور، حداقل هر شش ماه یک بار تشکیل می‌شود. دبیر ستاد حسب مورد از نمایندگان سایر دستگاههای دولتی و غیر دولتی دعوت می‌نماید.
تبصره ۳ – در راستای توسعه، تعمیم و تقویت برنامه‌های ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن و به منظور ارایه خدمات جامع، تمام دستگاههای ارایه دهنده خدمات (بهداشتی، درمانی و توانبخشی) ملزم به اجرای مصوبات ستاد مرکزی خواهند بود.
سایر دستگاههای اجرایی نیز همکاری لازم را در این زمینه به عمل خواهند آورد.
تبصره ۴ – وظایف امور دبیرخانه‌ای ستاد مرکزی ساماندهی بیماران روانی بر عهده سازمان بهزیستی کشور است.
ماده ۶ – وظایف ستاد مرکزی ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن به شرح زیر است:
۱ـ ایجاد هماهنگی‌های لازم درون‌بخشی و بین‌بخشی
۲ـ پیشنهاد و تصویب سیاست‌ها و خط مشی‌های کلی ساماندهی بیماران روانی مزمن.
۳ـ بررسی و تصویب برنامه‌های آموزشی و پژوهشی ارایه شده از سوی کمیته تخصصی.
۴ـ بررسی و پیشنهاد بودجه سالانه ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن و اعلام آن به مراجع ذی‌ربط.
ماده ۷ – در جهت تأمین امکانات لازم برای انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی در مورد اختلالات روانی مزمن، طراحی و تدوین برنامه‌های آموزشی و بازآموزی نیروی انسانی ارایه دهنده خدمات و تهیه طرح‌های اجرایی مناسب، کمیته تخصصی ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن با حضور‌رییس یا نمایندگان تام الاختیار انجمن‌ها و دستگاههای اجرایی زیر تشکیل می‌شود:
۱ـ رییس دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی (رییس کمیته تخصصی).
۲ـ انجمن علمی روانپزشکی ایران.
۳ـ انجمن روانشناسی بالینی.
۴ـ انجمن مددکاری ایران.
۵ـ بیمارستان روانپزشکی رازی تهران.
۶ـ سازمان بهزیستی کشور.
۷ـ سه نفر از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی( به انتخاب وزیر).
تبصره ۱ – آیین‌نامه داخلی این کمیته به پیشنهاد رییس کمیته تخصصی در اولین جلسه به تصویب خواهد رسید.
تبصره ۲ – رییس کمیته تخصصی می‌تواند حسب نیاز، از هر یک از مدیران گروههای آموزشی دانشگاههای کشور و یا سایر مراجع علمی دعوت به عمل آورد.
تبصره ۳ – سازمان بهزیستی کشور موظف است علاوه بر انجام کلیه وظایف محوله نسبت به ایجاد بانک اطلاعاتی بیماران روانی مزمن اقدام نماید.
ماده ۸ – به منظور تشویق و ترغیب بخشهای خصوصی، خیریه و تعاونی برای ارایه خدمات به بیماران روانی مزمن، سازمان بهزیستی کشور موظف است در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بر اساس مصوبه شماره ۱۴.۴۵۵ مورخ ۱۳۷۸.۱۲.۱۷ شورای عالی اداری، در خصوص نحوه صدور مجوز تأسیس تشکل‌های غیر دولتی نسبت به صدور مجوزهای لازم برای تأسیس این مراکز اقدام نماید. ضوابط تأسیس و انحلال مراکز ارایه خدمات به بیماران روانی و مزمن حداکثر ظرف سه ماه پس از تصویب این آیین‌نامه توسط سازمان بهزیستی کشور تدوین و به تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید.
ماده ۹ – به منظور توسعه فعالیتهای بخش غیر دولتی در امر نگهداری و مراقبت بیماران روانی مزمن اقدامات زیر به عمل خواهد آمد و سازمان بهزیستی کشور موظف است تمهیدات لازم را برای اجرای مؤثر این اقدامات از طریق برنامه‌ها و فعالیتهای مناسب با رعایت قوانین و مقررات مربوط پیش‌بینی نماید:
الف – واگذاری واحدهای دولتی نگهداری و مراقبت از بیماران روانی مزمن به بخش غیردولتی و واحدهای جدید الاحداث با رعایت ماده (۴) این‌آیین‌نامه.
ب – اجازه واحدهای دولتی نگهداری و مراقبت از بیماران روانی مزمن به بخش غیردولتی.
ج – تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز واحدهای غیر دولتی به صورت وجوه اداره شده و کمک بلاعوض.
د – پرداخت بخشی از هزینه سرانه نگهداری و مراقبت در واحدهای غیر دولتی و خانواده‌های دارای بیمار روانی مزمن.
تبصره ۱ – به خانواده‌های نیازمند دارای بیماران روانی مزمن که بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع تبصره (۱) ماده (۱) این آیین‌نامه امکان درمان و بازتوانی آنها در میان خانواده وجود دارد، یارانه‌ای با تایید اداره بهزیستی شهرستان حداکثر معادل (۷۵%) هزینه سرانه ماهانه بخش غیر دولتی بر‌اساس قانون ضوابط پرداخت کمک و یا اعانه به افراد و مؤسسات غیر دولتی موضوع ماده (۷۱) قانون محاسبات عمومی کشور- مصوب ۱۳۷۸ – از‌محل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره ۲ – به ازای تعداد بیماران روانی مزمنی که بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع تبصره (۱) ماده (۱) این آیین‌نامه به مراکز غیر دولتی معرفی می‌گردند یارانه‌ای برای مؤسسات خصوصی، خیریه و تعاونی به ترتیب معادل (۶۰%) هزینه سرانه واحدهای دولتی برای مؤسسات خصوصی و تعاونی و (۷۵%) هزینه سرانه ماهانه واحدهای دولتی برای مؤسسات خیریه بر اساس قانون ضوابط پرداخت کمک و یا اعانه به افراد و مؤسسات غیر دولتی موضوع ماده (۷۱) قانون محاسبات عمومی کشور- مصوب ۱۳۷۸ – از محل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره ۳ – بیماران روانی مزمنی که امکان ارایه خدمات فوق به آنان از طریق تبصره (۱) و (۲) این ماده مقدور نمی‌باشد، به مراکز درمانی و مراقبت طولانی مدت و بازتوانی بیماران روانی مزمن که تحت نظر سازمان بهزیستی کشور اداره می‌گردند، معرفی و در آنها تحت مراقبت و توانبخشی قرار می‌گیرند. امکانات موجود مربوط به نگهداری طولانی مدت بیماران روانی مزمن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان مدیریت و‌برنامه‌ریزی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی کشور به سازمان بهزیستی کشور منتقل می‌گردند.
تبصره ۴ – کلیه مراکز ارایه دهنده خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی مکلفند اصول مربوط به سیستم ارجاع را رعایت نمایند و در هر یک از مراحل بهبود، درمان یا ناتوانی یا عود و تشدید بیماری، با انجام معاینات لازم و بررسی پرونده‌های این بیماران، حسب مورد، نسبت به ترخیص یا معرفی بیمار به مراکز سرپایی و روزانه مراکز مراقبت و درمان طولانی مدت و بازتوانی یا اعزام آنان به بخشهای حاد بیمارستانها، طبق نظر روانپزشک و گروه درمانگر اقدام نمایند.
ماده ۱۰ – به منظور کمک به تأمین فضاها و تجهیزات مراکز درمان و مراقبت طولانی مدت و مراکز توانبخشی ( سرپایی، بیمارستانهای روزانه، مراکز سکونتی و کارگاههای حمایت شده و نظایر آنها) در بخش غیر دولتی، تسهیلات لازم تا (۷۰%) منابع مورد نیاز واحدهای مربوط به صورت وجوه اداره‌شده از سوی سازمان بهزیستی کشور در اختیار این مراکز قرار می‌گیرد و همچنین کمک نقدی بلاعوض حداکثر به میزان (۱۵%) اعتبار مورد نیاز مؤسسات خیریه و تعاونی و (۱۰%) اعتبار مورد نیاز مؤسسات خصوصی به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
تبصره – در صورتی که مراکز غیر دولتی(خیریه، خصوصی و تعاونی) که در چهارچوب ضوابط این آیین‌نامه کمک نقدی بلاعوض دریافت داشته‌اند به هر دلیلی منحل یا تعطیل شوند، سازمان بهزیستی کشور مکلف است کمک‌های پرداختی را با احتساب نرخ تورم بر اساس شاخصهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از مؤسسین وصول و یا معادل آن را از اموال و تجهیزات مراکز فوق، بر اساس نظر کارشناس رسمی سازمان بهزیستی کشور، برداشت کند. وجوه و تجهیزات حاصله از اجرای این تبصره از سوی سازمان بهزیستی کشور در اختیار سایر مراکز غیر دولتی یا دولتی نیازمند بر اساس ضوابط آن سازمان قرار می‌گیرد.
ماده ۱۱ – هزینه سرانه ماهانه واحدهای دولتی با در نظر گرفتن معیارهای لازم شامل طول دوره درمان و نگهداری، شاخصهای پرسنلی، هزینه‌های اداری و ملزومات مورد نیاز، بنا به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور و تایید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تعیین می‌شود.
ماده ۱۲ – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استانها مکلفند نسبت به تأمین امکانات لازم درمانهای سرپایی و نیز اختصاص تختهای مورد نیاز به بیماران روانی اقدام نمایند.
تبصره ۱ – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمان بهزیستی استانها مکلفند با همکاری یکدیگر نسبت به ارایه کلیه خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی به بیماران روانی مزمن (در منطقه تحت پوشش) ود اقدام از اعزام بیماران به تهران یا شهرستانهای دیگر خودداری نمایند.
تبصره ۲ – ارتباط دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمانهای بهزیستی در هر استان ، در زنجیره ارجاع به صورت دو طرفه خواهد بود و کلیه بیماران توانبخشی شده برای پیگیری‌های بعدی به مناطق و پایگاه‌های تحت پوشش دانشگاه ارجاع داده خواهند شد.
ماده ۱۳ – نیروی انسانی مورد نیاز مراکز جدید دولتی، در مرحله اول از محل جابجایی نیروهای موجود و در مرحله بعد، در صورت نیاز با موافقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با استخدام نیروهای جدید حداکثر معادل (۵۰%) تعداد نیروی انسانی خروجی تأمین خواهد شد.
ماده ۱۳ – نیروی انسانی مورد نیاز مراکز جدید دولتی، در مرحله اول از محل جابجایی نیروهای موجود و در مرحله بعد، در صورت نیاز با موافقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با استخدام نیروهای جدید حداکثر معادل (۵۰%) تعداد نیروی انسانی خروجی تأمین خواهد شد.
ماده ۱۴ – اعتبارات جاری مورد نیاز برای اجرای مفاد این آیین‌نامه، علاوه بر اعتبار پیش‌بینی شده در بودجه دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی، از محل اعتبارات مصوب سازمان بهزیستی کشور که در قانون بودجه سالانه پیش‌بینی می‌شود تأمین و پرداخت می‌گردد.
تبصره – سازمان بهزیستی کشور موظف است هزینه سرانه ماهانه کامل بیماران روانی مزمن بی‌سرپرست و مجهول‌الهویه‌ای را که به مراکز غیر دولتی معرفی می‌گردند از محل اعتبارات پیش‌بینی شده تأمین و پرداخت نماید.
ماده ۱۵ – اعتبارات لازم به منظور تأمین و تجهیز فضاهای مورد نیاز مراکز مراقبت و درمان طولانی مدت و مراکز بازتوانی بیماران روانی مزمن در بخش دولتی از محل اعتباراتی که برای تغییر کاربری بیمارستانها و ساختمانهای مازاد و اجازه به بخش غیر دولتی با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در بودجه پیش‌بینی می‌شود، تأمین خواهد شد.
تبصره ۱ – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است نسبت به توسعه و تکمیل بخشهای اعصاب و روان در بیمارستانهای عمومی و تخصصی مطابق سطح بندی خدمات درمانی کشور موضوع ماده (۱۹۳) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران- مصوب ۱۳۷۹ – اقدام نماید.
تبصره ۲ – سازمان بهزیستی کشور موظف است در چارچوب نظام بیمه همگانی خدمات درمانی برای کلیه بیماران روانی مزمنی که تحت پوشش هیچ یک از بیمه‌های درمانی کشور نمی‌باشند از محل اعتبارات پیش‌بینی شده آن سازمان، سرانه بیمه درمان را تأمین و پرداخت نماید.
ماده ۱۶ – کارکنان شاغل در مراکز درمان و مراقبت طولانی مدت و بازتوانی بیماران روانی مزمنی که به طور مستقیم با بیماران روانی مزمن در تماس می‌باشند مشمول قوانین و مقررات مربوط به مشاغل سخت و زیان آور موضوع بندهای «خ» و «د» ماده (۳۹) قانون استخدام کشوری و آیین‌نامه‌های مربوط خواهند شد.
ماده ۱۷ – سازمان بهزیستی کشور موظف است در هر سال با هماهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به تهیه گزارش ارزیابی عملکرد مفاد این آیین‌نامه اقدام کند و آن را به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اعلام نماید.
معاون اول رییس جمهور- حسن حبیبی