مصوب جلسه ۱۴۷ – ۱۴۸ و ۱۴۹ مورخ ۶ و ۱۳ و ۱۳۶۷/۲/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی
فصل اول
ماده ۱ – هدف:
اعتلای فرهنگ، ارتقای سطح دانش و تعمیق مبانی و ارزشهای انقلاب با تأمین آزادی نشر کتاب حفظ حرمت و حریت قلم، حراست از جایگاه والای علم و اندیشه و تضمین آزادی تفکر در جامعه اسلامی.
ماده ۲ – اصول و سیاستها:
از آنجا که در جهان ارتباطات، کتاب یکی از وسایل مهم و مؤثر در انتشار و انتقال سریع و وسیع افکار و اندیشه های صحیح و ناصحیح بشمار می رود، موضع نظام جمهوری اسلامی در قبال آن عمدتاً از دو طریق و با اتخاذ دو سیاست مرتبط و مکمل یکدیگر به شرح زیر تحقق پیدا می کند:
ماده ۳ –
الف – سیاستهای ایجابی و اثباتی:
۱- کتب و نشریات طبق اصل ۲۴ قانون اساسی در بیان مطالب آزادند.
۲ – دولت و همه ارکان حکومت موظفند که بر اساس قانون از حریم آزادی کتب و نشریات مجاز حمایت کنند.
۳- تلاش برای افزایش آگاهیهای دینی، علمی، سیاسی، اقتصادی، هنری، تاریخی، اجتماعی و نظایر آن در سطح عموم و انتشار کتاب و نشریه به این منظور از حقوق افراد ملت است و هیچ مقام رسمی و غیررسمی نمی تواند با اعمال فشار انتشار یا عدم انتشار کتب و نشریات مجاز را باعث شود.
۴ – تلاش در جهت انتشار کتب مفید برای نشر اندیشه ها و تعاطی افکار و رشد فکری در جامعه و مقابله فکر با فکر و تقویت روح نقادی و برخورد آزادانه و منطقی آراء و نظریات در ادای وظیفة امر به معروف و نهی از منکر و آزادی و استماع اقوال و اتباع احسن و مآلاکشف نظر صحیح، حق طبیعی هر فرد از افراد ملت است .
تبصره: برخورد قانونی با موارد غیرمجاز از اصل فوق مستثنی است و از سوی مراجع ذیربط به طریقی که در قانون تعیین شده است انجام می گیرد.
۵ – سعی در انتشار کتاب و نشریات لازمة بزرگداشت مرتبة علم و تحقیق و تجلیل از مقام عالم و محقق و نویسنده و مترجم صالح در جامعه است و لذا تدوین و اجرای سیاستهای هدایتی و حمایتی نظام جمهوری اسلامی ایران در خصوص کتاب و نشریات باید به نحوی باشد که اهل قلم را به تالیف و انتشار کتابهای متناسب با نیازهای جامعه امروز در جهت اهداف و اصول ذیل تشویق و ترغیب نماید: الف – تقویت و رواج امر پژوهش به عنوان یکی از مهمترین طرق تحقق استقلال فرهنگی و افزایش قدرت انتخاب و آگاهی مردم در همة زمینه ها.
ب – دفاع منطقی و محققانه از استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، بویژه با عنایت به اصل «نه شرقی – نه غربی»
ج – نگاهبانی از دستاورهای انقلاب اسلامی و تلاش برای تقویت و توسعه آن در قلمرو کتاب و کتابت.
د – معرفی انقلاب اسلامی از راه تألیف و نشر آثار ارزشمند علمی و فرهنگی.
هـ – تجدید حیات و مجد و جلال فرهنگی و سیاسی و اجتماعی اسلام از طریق انتشار کتابهای مناسب.
و – مقابلة مؤثر و مفید با تهاجمات سیاسی و فرهنگی خارجی و داخلی به ارزشها و اهداف اسلامی.
ز – کوشش در راه حفظ میراث زبان و ادب فارسی و تقویت و گسترش آن از راه تصحیح انتقادی و تحقق دربارة متون فارسی و نشر آنها و همچنین بهره گیری مفید از دانش و اندیشة بشری و تجربیات علمی و فنی دیگران از طریق ترجمة سنجیده و مناسب به این زبان.
ب – حدود قانونی
نشر کتاب، همان گونه که ممکن است مظهر و نمودی از آزادیهای اجتماعی و انسانی تلقی گردد، چه بسا که مورد سوء استفاده و اشاعة لاابالیگری فکری و اخلال در حقوق عمومی قرار گیرد. مسئولین دستگاههای ذیصلاح موظفند، به منظور مقابله با جوانب منفی، حدود و ضوابط قانونی نشر کتاب را، که ذیلا آمده است، مورد توجه قرار دهند و فضای سالم و سازندة طبع و نشر کتاب را حفظ و حراست نمایند.
کتبی که به شرح ذیل مخل به مبانی اسلام و حقوق عمومی باشد شایستة نشر نیست:
الف – تبلیغ و ترویج والحاد و انکار مبانی دین .
ب – ترویج فحشاء و فساد اخلاقی.
ج – برانگیختن جامعه به قیام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ضدیت با آن.
د – ترویج و تبلیغ مرامهای گروه های محارب غیرقانونی و فرق ضاله، همچنین دفاع از نظام سلطنتی و استبدادی و استکباری.
هـ – ایجاد آشوب و درگیری در میان طوایف قومی و مذهبی و یا اخلال در وحدت جامعه و تمامیت ارضی کشور.
و – تمسخر و تضعیف غرور ملی و روح وطن دوستی و ایجاد روحیه خودباختگی در برابر فرهنگ و تمدن و نظامات استعماری غربی یا شرقی.
ز – تبلیغ وابستگی به یکی از قدرتهای جهانی و ضدیت با خط مشی و بینش مبتنی بر حفظ استقلال کشور.
تبصره ۱ – ملاک منع در حکم به اخلال به مبانی اسلام و حقوق عمومی اضلال در مورد کتب مضله تأثیر و فعلیت است.
تبصره ۲ – موارد ذیل از شمول بندهای مذکور در «حدود قانونی» خارج است:
الف – کتب تحقیقی و علمی در زمینه مکاتب الحادی و غیر آن که فاقد موضع گیری تبلیغی و ترویجی باشد.
ب – تبیین مسایل مورد نیاز جامعه در زمینه های اخلاقی و جنسی بدور از تحریک و ابتذال و به شیوة علمی جهت آموزش و شناخت و نیز وقتی که در کتب ادبی ترسیم و بیان صحنه های فساد با رعایت عفت قلم و بیان غیرمحرک و شهوانی به منظور انتقال پیامی مثبت و عبرت آور، اجتناب ناپذیر باشد.
ج – طرح اشکالات و انتقادات و بیان نارساییها در جمهوری اسلامی جهت ریشه یابی و شناخت دقیقتر مسایل و دستیابی به راه حلهای مناسب و سازنده با بیان استدلالی و اصلاح طلبانه بدون توهین و افترا.
د – طرح و نقل افکار و گفتار و مواضع فکری و عملی مخالفان انقلاب و نظام به منظور بررسی محققانه و عالمانة آراء و اندیشه های آنان.
هـ – کتب علمی و استدلالی و عقیدتی که محرک احساسات منفی و بر هم زنندة اساس وحدت در میان اقوام و فرق مختلف کشور نباشد.
و- نقد و نفی آداب و سنن غلط و انحرافی به قصد اصلاح و بدون شایبه های سیاسی و استعماری.
تبصره ۳ – انتشار کتب موضوع ماده ۳ و کتب دیگر، در صورتی که آثار منفی ناشی از مطالب مندرج در آنها با افزودن مقدمه و توضیحات محققانه و مناسب برطرف شده باشد، بلامانع خواهد بود.
تبصره ۴ – [الحاقی ۱۳۸۴/۹/۸]
کتب حاوی عقاید خرافی و بدعت های فرقه ای معارض با مبانی دین مبین اسلام که موجب انحراف و انحطاط فکر و اندیشه سالم در جامعه می شود، مجاز به نشر نمی باشد.
فصل دوم
ماده ۴ – هیأت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب
نظر به اینکه نظارت بر امر طبع و نشر کتاب و اجرای صحیح اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عهدة وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این وزارتخانه هیأت نظارتی متشکل از حداقل پنج نفر از میان صاحب نظران و شخصیتهای علمی و فرهنگی وارد به مسائل کتاب و نشر و امور اجتماعی و سیاسی و تبلیغاتی انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
ماده ۵ – هیأت نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان
نظر به حساسیت و جنبه های خاص کتابهای کودکان و نوجوانان هیأت ویژه ای به نام «هیأت نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان » متشکل از حداقل پنج تن از افراد صاحب نظر و آگاه به امور تربیتی (از دیدگاه اسلامی) و مسائل خاص کتابهای کودکان تشکیل خواهد شد. این افراد را وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از میان صاحب نظران و نویسندگان کتابهای کودکان و نوجوانان و اشخاص آگاه به مسائل تربیتی در اسلام انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
تبصره ۱ – حداقل یکی از اعضاء این هیأت باید از میان صاحب نظران و اعضاء کودکان پرورش فکری کودکان و نوجوانان باشد.
تبصره ۲ – نظارت هیأت مزبور از حیث شکل و محتوای کتب کودکان و نوجوانان و انطباق آنها با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول تربیتی خواهد بود و این نظارت باید قبل از چاپ و نشر کتاب انجام گیرد.
تبصره ۳ – نظارت هیأت مزبور بر طبق آیین‌نامه ای انجام خواهد گرفت که این هیأت تهیه خواهد کرد و به تأیید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد رساند. این آیین‌نامه باید ناظر به صورت و ماده کتب کودکان و نوجوانان باشد و راهنمایی باشد که مجریان با آن بتوانند محتوای این کتب را قبل از چاپ و نشر با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول صحیح تربیتی تطبیق دهند.
ماده ۶- مسوول اجرا
مسوولیت اجرای این سیاستها و ضوابط به عهدة وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است . این وزارتخانه مکلف است در ایفای وظیفه خود از نظریات اعضاء هیأت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب به صورتی که شرح داده شده است استفاده کند، و ارگانها و ادارات و مراکز ذیربط به نوبة خود موظفند در این خصوص با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری و هماهنگی نمایند.
ماده ۷ – این آیین‌نامه در ۷ ماده و ۷ تبصره در جلسه های ۱۴۷ و ۱۴۸ و ۱۴۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است.