که در تاریخ ۲۷ اسفندماه ۱۳۰۸ و ۷ فروردین ۱۳۰۹ بصحه ملوکانه و تصویب مجلس شورای ملی رسیده
ماده اول – مقیاس طلا
واحد پول قانونی ایران، ریال طلا است که به صد دینار تقسیم میشود.
ماده دوم – مسکوک مضروب و جزء واحد مقیاس مسکوکات قانونی در جریان عبارتند از:
الف – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک طلا – سکه طلای صد ریالی بنام پهلوی
سکه طلای ۵۰ ریالی بنام نیم پهلوی.
[الف – مسکوک طلا: سکه طلای بیست ریالی به نام “پهلوی”.
سکه طلای ده ریالی به نام “نیم پهلوی”.]
ب – مسکوک نقره- سکه نقره نیم ریالی
یک ریالی
دو ریالی
پنج ریالی
ج – مسکوکات نیکل- سکه نیکل پنج دیناری
ده دیناری
بیست و پنج دیناری.
د- [حذف ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
[مسکوکات مس: سکه مس یک دیناری
سکه مس دو دیناری]
ماده سوم – وزن خالص و وزن مسکوک
الف – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
یک ریال معادل با ۷۳۲۲۳۸۲ % گرام طلای خالص
[الف – یک ریال معادل با – ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلای خالص.]
ب – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک طلای پنجاه ریالی یا نیم پهلوی دارای ۳.۶۶۱۱۹۱ گرام طلای خالص است و ضراب خانه دولتی باید یک کیلوگرام طلای خالص را بمصرف ضرب ۲۷۳.۱۳۵ عدد مسکوک نیم پهلوی برساند.
[ب – مسکوک طلای بیست ریالی یا پهلوی دارای ۷.۳۲۲۳۸۲ گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به مصرف ضرب ۱۳۶.۵۶۷۵ عدد مسکوک یک پهلوی برساند.]
ج – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک طلای صد ریالی یا پهلوی دارای ۷.۳۲۲۳۸۲ گرام طلای خالص است و ضراب خانه دولتی باید یک کیلوگرام طلای خالص را بمصرف ضرب ۱۲۶.۵۶۷۵(۱۳۶۵۶۷۵) عدد مسکوک یک پهلوی برساند.
[ج – مسکوک طلای ده ریالی یا نیم پهلوی دارای ۳.۶۶۱۱۹۱ گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به‌مصرف ضرب ۲۷۳.۱۳۵ عدد مسکوک نیم پهلوی برساند.]
د – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک نقره نیم ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده نیم ریال طلا می‌باشد دارای ۲.۰۷ گرام نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرام نقره خالص را بمصرف ضرب ۴۸۳.۰۹۱۶ عدد مسکوک نیم ریالی برساند.
[د – مسکوک نقره نیم ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده نیم ریال طلا می‌باشد دارای ۲.۲۵۰۰ گرم نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۴۴۴.۴۴۴ عدد مسکوک نیم ریالی برساند.]
ه- [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک نقره یک ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده یک ریال طلا می‌باشد دارای ۴.۱۴ گرام نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرام نقره خالص را بمصرف ضرب ۲۴۱.۵۴۸ عدد مسکوک یک ریالی برساند.
[ه – مسکوک نقره یک ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده یک ریال طلا می‌باشد دارای ۴.۵۰۰۰ گرم نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۲۲۲.۲۲۲ عدد مسکوک یک ریالی برساند.]
و – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک نقره دو ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده دو ریال طلا می‌باشد دارای ۸.۲۸ گرام نقره خالص بوده و ضراب خانه دولتی باید یک کیلوگرام نقره خالص را به مصرف ضرب ۱۲۰.۷۷۴ عدد مسکوک دو ریالی برساند.
[و – مسکوک نقره دو ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده دو ریال طلا می‌باشد دارای ۹ گرم نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۱۱۱.۱۱۱ عدد مسکوک دو ریالی برساند.]
ز – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
مسکوک نقره پنج ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده پنج ریال طلا می‌باشد دارای ۲۰.۷۰ گرام نقره خالص است و ضراب خانه دولتی باید یک کیلوگرام نقره خالص را بمصرف ضرب ۴۸.۳۰۹ عدد مسکوک پنج ریالی برساند.
[ز – مسکوک نقره پنج ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده پنج ریال طلا می‌باشد دارای ۲۲.۵۰۰۰ گرم نقره خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۴۴.۴۴۴ عدد مسکوک پنج ریالی برساند.]
تبصره – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
عیار مسکوکات طلا عبارت از نهصد در هزار طلای خالص و صد در هزار مس یا نقره و مس خواهد بود.
[تبصره – میزان عیار مسکوکات طلا (مذکوره در بندهای “ب”. “ج” فوق) عبارت از ۹۰۰ در ۱۰۰۰ طلای خالص و یک صد در هزار مس است و میزان عیار مسکوکات نقره (مذکوره در بندهای “د”. “ه”. “و”. “ز”.) عبارت از ۹۰۰ در ۱۰۰۰ نقره خالص یک صد در هزار مس است.]
ماده چهارم – طریقه و طرز ضرب و حد ترخص
برای تأمین مقررات قانونی مربوطه بوزن خالص و اوزان مسکوک و تعیین ابعاد مسکوک نظامنامه طریقه ضرب مسکوکات را هیئت دولت تعیین و تصویب خواهد کرد.
مسکوکات طلا فرضا ممکن است از حیث وزن مسکوکی تا میزان حداکثر ۲ و یک دوم در هزار و از حیث عیار تا میزان حداکثر ۲ در هزار نسبت بحد قانونی معینه در ماده ۳ اختلاف کسری یا اضافی (حد ترخص قانونی) داشته باشد و همچنین مسکوک نقره فرضا ممکن است از حیث وزن مسکوکی تا‌میزان حداکثر ده در هزار و از حیث عیار تا میزان حداکثر سه در هزار نسبت به حد قانونی معینه در ماده ۳ اختلاف کسری یا اضافی (حد ترخص قانونی) داشته باشد ولی من‌حیث‌المجموع باید با مقررات ماده ۳ کاملا تطبیق نماید.
ماده ۵ – شکل و سکه مسکوکات
الف – کلیه مسکوکات مذکور در ماده ۲ مدور خواهند بود.
ب – مسکوکات طلا در یک طرف تمثال اعلیحضرت همایونی شاهنشاه ایران و در طرف دیگر شیر و خورشید و قیمت مسکوک و سنه ضرب را خواهند داشت.
ج – مسکوکات نقره در یک طرف شیر و خورشید و در طرف دیگر عدد مشخص قیمت قانونی مسکوک و سنه ضرب را خواهند داشت.
د – مسکوکات نیکل و مس در یک طرف شیر و خورشید و در طرف دیگر عدد مشخص قیمت قانونی مسکوک و سنه ضرب را خواهند داشت.
ماده ششم – حق ضرب ضرب کلیه مسکوکات ایران منحصرا در ضرابخانه دولتی بعمل خواهد آمد. ضرب مسکوک طلا برای عموم افراد آزاد است و حق‌الضرب برای هر کیلوگرم طلای خالص نباید از ده ریال تجاوز کند. ضرب مسکوک نقره و نیکل و مس منحصر بدولت است و این حق بهیچ وجه من‌الوجوه قابل انتقال نخواهد بود.
ماده هفتم – [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
برای هیچ کس قبول مسکوکات نیکل بیش از مبلغ ده ریال در تبدیل و معاملات اجباری نیست ولی دوایر دولتی از این قاعده مستثنی بوده و هر قدر مسکوک نیکل بابت مالیات و عوارض داده میشود باید قبول نمایند.
بانک ملی و شعبات ان نیز بنمایندگی و حساب دولت هر مقدار از مسکوک مزبور را که بانها تسلیم نمایند تبدیل خواهند نمود.
[ماده ۷ – حد قبول مسکوک نیکل و مس
برای هیچکس قبول مسکوکات نیکل و مس بیش از مبلغ دو ریال در تبدیل و معاملات اجباری نیست ولی دوائر دولتی از این قاعده مستثنی بوده و هر قدر مسکوک نیکل و مس بابت مالیات و عوارض داده شود باید قبول نمایند.
بانک ملی و شعبات آن نیز به نمایندگی و حساب دولت هر مقدار از مسکوکات مزبور را که به آنها تسلیم نمایند تبدیل خواهند نمود.]
ماده هشتم – مسکوک معیوب و قلب
ضرب و به جریان انداختن مسکوکاتی که مخالف مقررات این قانون تهیه شود ممنوع است. مسکوکات مذکور در این قانون در صورتی که معیوب باشند مانند مسکوک سوراخ‌دار یا شکسته یا دسته‌دار یا مسکوکاتی که بوسیله مواد شیمیائی و تیزآبی یا بوسیله آلات و ادوات از مقدار فلزی آن مصنوعا کاسته شده باشد دارای اعتبار مسکوکی نبوده و جریان قانونی نخواهد داشت.
ماده نهم – ذخیره مسکوکات [لغو ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
[حفظ و نگاهداری ذخیره که لااقل باید معادل با مبلغ کل مسکوک نقره و نیکل و مس باشد اجباری است و ذخیره مذکور مرکب خواهد بود از مسکوک طلا یا شمش طلا یا اسعار خارجی ممالکی که خرید و فروش و معاملات طلا در آنجا آزاد باشد ذخیره قانونی مذکور در بانک ملی ایران بامانت گذارده میشود و بانک مزبور قسمت شمش و نقود را در ایران و قسمت اسعار خارجی را بر طبق تعلیمات هیئت دولت در بانکهای درجه اول خارجه نگاهداری و حفظ خواهد نمود.
ماهی دو مرتبه صورت وضعیت ذخیره قانونی و مقدار مسکوک نقره و نیکل و مس در جریان با امضاء مفتش دولت در بانک ملی ایران و خزانه‌دار کل و یک نفر مفتش بانتخاب مجلس شوری منتشر و در جراید باطلاع عموم خواهد رسید.]
ماده دهم – اخذ حقوق و عوارض دولتی [اصلاحی ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
از تاریخ اجرای این قانون کلیه حقوق و عوارض دولتی که در سرحدات مملکتی در موقع ورود و خروج اخذ میشود اعم از اینکه در خود سرحد اخذ شود یا در داخله مملکت مانند حقوق گمرکی و حق انحصار قند و چای و تاکس راه و حق انحصار دخانیات و تریاک و عوارضی که در سفارتخانه‌ها و قنسولگری‌ها در خارجه اخذ میشود وجوه تذکره و ویزا و امثال آنها بر اساس ریال طلا اخذ خواهد شد.
[ماده ۱۰ – اخذ حقوق و عوارض دولتی
از تاریخ اجراء این قانون کلیه حقوق و عوارض دولتی که در سرحدات مملکتی در موقع ورود و خروج اخذ میشود (اعم از اینکه در خود سرحد اخذ شود یا در داخله مملکت) مانند حقوق گمرکی و حق انحصار قند و چای و تاکس راه و حق انحصار دخانیات و تریاک و عوارضی که در سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها در خارجه اخذ میشود وجوه تذکره و ویزا و امثال آنها بر اساس ریال طلا مطابق تسعیری که دولت معین خواهد کرد اخذ خواهد شد.]
ماده یازدهم – تاریخ رواج تاریخ رواج ریال و تاریخ و طرز تبدیل قران بریال و طرز تبدیل ریال نقره بریال طلا و یا اسعار خارجی و حد ضرب ریال نقره و مسکوکات نیکل و‌مس بر طبق جداگانه‌ای که باید در ظرف مدتی که بیش از یک سال نباشد به تصویب مجلس شورای ملی برسد معین خواهد شد.
ماده دوازدهم – ممنوعات و مجازات
ورود طلا به ایران آزاد است.
ورود نقره به هر شکل باستثناء اشیاء نقره صنعتی ممنوع است و همچنین ضرب مسکوکی که تا بحال در جریان است ممنوع است.
خروج طلا و نقره بهر شکل باستثناء اشیائی که در نظامنامه علیحده معین خواهد شد ممنوع خواهد بود. متخلفین از مقررات این قانون علاوه بر‌ضبط عین مال به تادیه یک برابر الی ضعف مبلغ مورد تخلف و بحبس از یک الی سه سال محکوم خواهند شد.
ماده سیزدهم – خرید طلا به حساب دولت [لغو ۱۳۱۰/۱۲/۲۲]
[بانک ملی ایران در طهران موظف است در هر موقع طلا را بر اساس حداکثر ۳۵ر۲۷۲۱ ریال برای هر کیلوگرام طلای خالص بحساب دولت خریداری نماید خرید طلا در شعب بانک در ولایات اختیاری خواهد بود و خرید بر اساس قیمت مرکز با کسورات بابت حمل و نقل به ضرابخانه دولتی و بیمه و مخارج تعیین عیار بعمل خواهد آمد. مخارج تعیین عیار چه در مرکز و چه در ولایات در هر صورت بعهده فروشنده خواهد بود. فقط عرضه‌هائی که بیش از یک کیلوگرام باشد مورد قبول و خرید خواهد شد.]
ماده چهاردهم – تاریخ اجرا این قانون از اول فروردین ماه ۱۳۰۹ بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
این قانون که مشتمل بر چهارده ماده است در جلسه ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۸ شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی – دادگر