مقررات ملی ساختمانی کشور‌: مقررات مربوط به مصالح و فرآورده‌های ساختمانی

شماره ۱۲۴۲۸۲ت.۲۱۳ه – ۱۳۶۹.۱۱.۰۶

‌اکثریت وزراء عضو کمیسیون امور زیربنایی و صنعت هیأت دولت در جلسه مورخ ۱۳۶۹.۹.۱۳ با توجه به اختیارات تفویضی هیأت وزیران (‌موضوع‌ تصویب‌نامه شماره ۹۳۶۴۸ت۹۱۱ مورخ ۱۳۶۸.۱۰.۱۳) بنا به پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون نظام معماری‌ و ساختمانی مصوب ۱۳۵۲ تصویب نمودند:

‌مقررت مربوط به “‌مصالح و فرآورده‌های ساختمانی “‌ از مجموعه ضوابط و مقررات ساختمانی کشور به عنوان حداقل کیفیت مصالحی که در احداث ساختمانها به‌کار می‌روند به شرح پیوست تعیین می‌گردد. مهندسانی که مسئولیت طراحی و نظارت ساختمانها را به عهده دارند در کلیه شهرهای مشمول تبصره (۲) ماده (۶)‌ اصلاحی قانون نظام معماری و ساختمانی (‌موضوع قانون مصوب ۱۳۵۶) و کلیه سازندگان مکلفند در مورد انتخاب نوع مصالح ساختمانی و نحوه استفاده از‌آنها، بر اساس مقررات مزبور عمل نمایند.

‌تبصره ۱ – شمول مقررات مربوط به “‌مصالح و فرآورده‌های ساختمانی” به سایر شهرهای کشور منوط به تأیید وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی و کشور‌ می‌باشد.

‌تبصره ۲ – در مورد استفاده از مصالحی که در مقررات پیوست برای آنها حداقل کیفیت و مشخصات تعیین نشده است مهندسان و سازندگان ساختمان مکلفند‌ کیفیت مصالح ساختمانی را بر اساس استانداردهای اعلام شده از سوی مؤسسه استاندارد و تحققات صنعتی ایران انتخاب نمایند. ‌در موادی که استانداری از سوی مؤسسه مزبور اعلام نشده باشد، مبنا استانداردهای پذیرفته شده بین‌المللی است و در صورتی که استاندار بین‌المللی نیز وجود‌ نداشته باشد مهندسان و سازندگان می‌توانند با مسئولیت خود نسبت به استفاده از آن مصالح اقدام نمایند.

‌تبصره ۳ – در مواردی که در مقررات پیوست لزوم رعایت استاندارد ملی معینی برای مصالح ساختمانی تأکید شده است، تجدیدنظرهای بعدی مؤسسه استاندارد‌ و تحقیقات صنعتی ایران در مورد آن استانداردها از زمان انتشار لازم‌الرعایه می‌باشد.

‌تبصره ۴ – وزارت صنایع تسهیلات و امکانات لازم را جهت انتشار استانداردهایی که در مقررات مربوط به “‌مصالح و فرآورده‌های ساختمانی” (‌پیوست این‌ تصویب‌نامه) به آنها ارجاع شده است فراهم نماید و وزارت مسکن و شهرساز برای تدوین و انتشار استاندارد مصالحی که تا کنون برای آنها مشخصات استاندارد‌ منتشر نشده است، اولویتهای لازم را قائل گردد.

‌این تصویب‌نامه در تاریخ ۱۳۶۹.۱۱.۱ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
‌حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور

‌فهرست مندرجات
1 – ۱ – کلیات صفحه ۱
5 – ۱ – ۱ – طبقه‌بندی مصالح صفحه ۱
5 – ۱ – ۲ – استانداردها صفحه ۱
5 – ۱ – ۳ – ویژگیهای مصالح مصرفی در ساختمان صفحه ۲
5 – ۱ – ۴ – کنترل ویژگیهای مصالح صفحه ۲
5 – ۱ – ۵ – طراحان و مجریان ساختمانها صفحه ۲
5 – ۱ – ۶ – استفاده از مصالح صفحه ۲
5 – ۱ – ۷ – مصالح جدید یا مشابه صفحه ۳
5 – ۱ – ۸ – مصالح مستعمل صفحه ۳
5 – ۱ – ۹ – انبارکردن مصالح صفحه ۳
5 – ۱ – ۱۰ – ساخت و تولید مصالح در کارگاه صفحه ۳
5 – ۲ – مصالح طبیعی صفحه ۴
5 – ۲ – ۱ – خاک صفحه ۴
5 – ۲ – ۲ – خاک رس صفحه ۴
5 – ۲ – ۲ – ۱ – انواع مختلف خاک رس صفحه ۴
5 – ۲ – ۲ – مصالح سنگی صفحه ۶
5 – ۲ – ۳ – ۱ – ماسه صفحه ۶
5 – ۲ – ۳ – ۲ – شن صفحه ۷
5 – ۳ – چسباننده‌ها صفحه ۸
5 – ۳ – ۱ – سیمان صفحه ۸
5 – ۳ – ۱ – ۱ – انواع سیمانها صفحه ۸ – ۱۰
5 – ۳ – ۱ – ۲ – آزمایش‌های شیمیایی سیمان‌ها صفحه ۱۰
5 – ۳ – ۱ – ۳ – آزمایش‌های فیزیکی و مکانیکی سیمان‌ها صفحه ۱۰
5 – ۳ – ۱ – ۴ – حمل و نقل و انبار کردن
5 – ۳ – ۲ – گچ
5 – ۳ – ۲ – ۱ – گچبری
5 – ۳ – ۲ – ۲ – ویژگیهای گچ
5 – ۳ – ۲ – ۳ – ویژگهای گچ
5 – ۳ – ۳ – آهک
5 – ۳ – ۳ – ۱ – خواص فیزیکی و شیمیایی
5 – ۳ – ۳ – ۲ – حمل و نقل و انبار کردن
5 – ۴ – ملات‌ها
5 – ۴ – ۱ – دسته‌بندی ملات‌ها
5 – ۴ – ۱ – ۱ – ملات‌های هوایی
5 – ۴ – ۲ – ملات‌های آبی
5 – ۴ – ۲ – انواع ملات‌ها
5 – ۵ – قطعات
5 – ۵ – ۱ – سنگ
5 – ۵ – ۱ – ۱ – کیفیت سنگ
5 – ۵ – ۱ – ۲ – انواع سنگهای مصرفی
5 – ۵ – ۲ – آجر رسمی
5 – ۵ – ۳ – آجر ماسه آهکی
5 – ۵ – ۴ – بلوک‌های سیمانی
5 – ۵ – ۵ – بلوک‌های سقفی
5 – ۵ – ۵ – ۱ – انواع بلوک‌های سقفی
5 – ۵ – ۶ – کاشی
5 – ۵ – ۶ – ۱ – کلیات
5 – ۷ – ۵ – حفاظت چوب صفحه ۴۱
5 – ۷ – ۶ – انواع چوب و فرآورده‌های چوبی صفحه ۴۲ – ۴۵
5 – ۸ – مواد آلی صفحه ۴۵
5 – ۸ – ۱ – قیر صفحه ۴۵
5 – ۸ – ۱ – ۱ – دسته‌بندی قیرها صفحه ۴۵ – ۴۷
5 – ۸ – ۱ – ۲ – معایب قیرها صفحه ۴۷
5 – ۸ – ۱ – ۳ – حمل و نقل قیر صفحه ۴۷
5 – ۸ – ۱ – ۴ – استانداردهای قبر صفحه ۴۷
5 – ۸ – ۲ – آسفالت صفحه ۴۸
5 – ۸ – ۳ – رنگ صفحه ۴۸
5 – ۸ – ۳ – ۱ – کیفیت رنگ صفحه ۴۹
5 – ۸ – ۳ – ۲ – استانداردهای رنگ صفحه ۴۹
5 – ۸ – ۴ – چسب‌ها صفحه ۵۰
5 – ۸ – ۴ – ۱ – انواع چسب‌ها صفحه ۵۰
5 – ۸ – ۴ – پلاستیک صفحه ۵۱
5 – ۸ – ۵ – ۱ – ویژگیهای پلاستیک صفحه ۵۱
5 – ۸ – ۶ – پی وی سی (P.V.C) صفحه ۵۱
5 – ۸ – ۶ – ۱ – ویژگیهای پی – ویسی – سی صفحه ۵۲
5 – ۸ – ۷ – پلی استیرن صفحه ۵۲
5 – ۸ – ۸ – پلی اورتان صفحه ۵۲
5 – ۹ – مصالح متفرقه صفحه ۵۳
5 – ۹ – ۱ – پشم شیشه صفحه ۵۳
5 – ۹ – ۲ – پشم سنگ صفحه ۵۳
5 – ۹ – ۳ – چوب‌پنبه صفحه ۵۴
5 – ۹ – ۴ – آزبست صفحه ۵۴
5 – ۵ – ۶ – ۲ – درجه‌بندی کاشی صفحه ۲۸
5 – ۵ – ۷ – سرامیک صفحه ۲۹
5 – ۵ – ۸ – موزاییک صفحه ۲۹
5 – ۵ – ۸ – ۱ – کلیات صفحه ۲۹
5 – ۵ – ۸ – ۲ – آجر موزاییک صفحه ۳۰
5 – ۵ – ۸ – ۳ – آجر سیمانی صفحه ۳۰
5 – ۵ – ۸ – ۴ – شکل و اندازه آجرهای موزاییک و سیمانی صفحه ۳۱
5 – ۵ – ۹ – شیشه صفحه ۳۱
5 – ۶ – فلزات صفحه ۳۱
5 – ۶ – ۱ – آهن صفحه ۳۲
5 – ۶ – ۱ – ۱ – آهن خام صفحه ۳۲
5 – ۶ – ۱ – ۲ – چدن صفحه ۳۲
5 – ۶ – ۱ – ۳ – فولاد صفحه ۳۲
5 – ۶ – ۱ – ۳ – ۱ – انواع فولادهای ساختمانی صفحه ۳۴ – ۳۶
5 – ۶ – ۲ – آلومی نیوم صفحه ۳۴ – ۳۸
5 – ۶ – ۳ – مس صفحه ۳۸
5 – ۶ – ۴ – سرب صفحه ۳۸
5 – ۶ – ۵ – روی صفحه ۳۸
5 – ۷ – چوب و فرآورده‌های آن صفحه ۳۹
5 – ۷ – ۱ – کلیات صفحه ۳۹
5 – ۷ – ۲ – تقسیم‌بندی چوبها صفحه ۴۰
5 – ۷ – ۳ – ویژگیهای چوب صفحه ۴۰
5 – ۷ – ۳ – ۱ – وزن ویژه صفحه ۴۰
5 – ۷ – ۳ – ۲ – مشخصات مکانیکی صفحه ۴۱
5 – ۷ – ۴ – معایب چوب صفحه ۴۱
5 – ۹ – ۵ – فرآورده‌های آزبست سیمان صفحه ۵۵
5 – ۹ – ۶ – گونی صفحه ۵۵
5 – ۹ – ۷ – گونی قیراندود صفحه ۵۶
5 – ۹ – ۸ – مشمع قیراندود صفحه ۵۶
5 – ۹ – ۹ – لوله‌ها صفحه ۵۶
5 – ۹ – ۹ – ۱ لوله‌های ساختمانی صفحه ۵۶
5 – ۹ – ۹ – ۲ لوله‌های آبرسانی و فاضلاب و تأسیسات صفحه ۶۰ – ۵۷
‌بردوتی و حرارتی –

‌مصالح و فرآورده‌های ساختمانی

۵ – ۱ – کلیات:
‌این مبحث درباره مصلح و موادی است که در بنای انواع مختلف ساختمانها مصرف می‌شوند.
5 – ۱ – ۱ – طبقه‌بندی مصالح
‌در این مبحث، مصالح ذکر شده به صورت زیر طبقه‌بندی شده‌اند:
5 – ۲ – مصالح طبیعی
5 – ۳ – چسباننده‌ها
5 – ۴ – ملاتها
5 – ۵ – قطعات
5 – ۶ – فلزات
5 – ۷ – چوب و فرآورده‌های آن
5 – ۸ – مواد آلی و الیاف
5 – ۹ – مصالح متفرقه
5 – ۱ – ۲ – استانداردها
——————————————————–
‌استانداردهای مصالح، اعم از ویژگیهای استاندارد* و یا استناندارد و روشهای آزمایشی**، باید مطابق با استانداردهای ملی ایران باشد.
*>>‌پاورقی: Standard specification <<
**>>‌پاورقی: Stanard method of test <<
‌تبصره: استانداردهای پذیرفته شده در این مبحث، در همه جا استاندارهای ملی ایران است و در همه زمینه‌ها باید به آن رجوع شود. اگر در زمینه پاره‌ای از مصالح‌ اشاره شده در این مقررات تا به حال استانداردهایی تهیه نشده باشد، استانداردهای معتبر بین‌المللی باید ملاک عمل قرار گیرد.
5 – ۱ – ۲ – ویژگی‌های مصالح مصرفی در ساختمان، نظیر خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی، باید توسط تولیدکنندگان داخلی یا خارجی معتبر به گونه‌ای‌ مشخص شود که مصرف کننده بتواند با مراجعه به تولیدکننده مشخصات مصالح مورد نظر خود را کتباً از او دریافت کند و تولیدکننده نیز موظف به ارائه آن است.

۵ – ۱ – ۴ – کنترل ویژگی‌های مصالح
‌کنترل ویژگی‌های مصالح و آزمایش آنها باید در آزمایشگاه‌های معتبر در داخل یا خارج از کشور و بر اساس استانداردهای مربوط انجام پذیرد.

۵ – ۱ – ۵ – طراحان و مجریان ساختمانها
‌طراحان و مجریان ساختمانها باید در نقشه‌ها یا سایر مدارک مربوط، ویژگی‌های مصالح
مصرفی (‌نظیر خواص شیمیایی، فیزیکی و مکانیک آنها) راه بسته به‌موضوع، مشخص‌کننده.
استفاده از مصالح دارای ویژگی‌های فنی نامشخص و غیر قابل قبول مجاز نیست.

۵ – ۱ – ۶ – استفاده از مصالح
‌استفاده از مصالح با ویژگی‌های فنی پست‌تر از آن چه در نقشه‌ها و مدارک فنی مربوط پیش‌بینی نشده، مجاز نیست.

۵ – ۱ – ۷ – مصالح جدید با مشابه
‌مصرف هر گونه مصالح جدید، غیر از آنچه نام و مشخصات آنان در این مبحث ذکر می‌شود،
منوط به آن است که سازنده مشخصات فنی قابل قبولی از آنها ارائه‌کند. این مشخصات،
با توجه به مصرف خاص مصالح و بسته به موضوع، باید شامل اطلاعاتی از قیل جرم، وزن
ویژه، رنگ، وضع ؟؟، چگونگی جذب آب،‌مقاومت در برابر یخزدگی، قابلیت هدایت گرما،
پایداری در برابر اسیدها و بازها، پایداری در برابر آتش‌سوزی، تاب فشاری، خمش، سایش و غیره باشد.

۵ – ۱ – ۸ – مصالح مستعمل
‌در صورتی که مشخصات مصالح مستعمل، با توجه به موضوع مصرف آن، یا حداقل ویژگی‌های تعیین شده مطابقت کند، استفاده از آن بلامانع است.

۵ – ۱ – ۹ – انبارکردن مصالح
‌انبار کردن مصالح ساختمان در کارگاه باید طوری باشد که از فاسد شدن، همچنین از بین رفتن، ضایع شدن خواص شیمیایی، فیزیکی، مکانیکی و نیز سایر‌ خواص اساسی آن جلوگیری شود.

۵ – ۱ – ۱۰ – ساخت و تولید مصالح در کارگاه
‌چنانچه به عللی، پاره‌ای مصالح، نظیر بلوک سیمانی، آجر سیمانی، آجر موزاییک، لوله
سیمانی، جدول بتنی، تیرچه بتنی و نیز قطعات بتنی پیش‌ساخته، در‌کارگاه و در محل
مصرف تولید شود، باید اولاً در بهره‌گیری از دستگاه‌ها و تجهیزات تولید و نیز برای
حفظ جان کارگران تدابیر ایمنی لازم به عمل آید و ثانیاً‌ویژگی‌های مصالح تولیدی و
همچنین کیفیت آنها با ضوابط مندرج در این مقررات و نیز ویژگی‌های استانداردهای ملی
ایران در زمینه مربوط مطلق باشد.
5 – ۲ – مصالح طبیعی:
——————————————————–
5 – ۲ – ۱ – خاک
——————————————————–
‌از نقطه نظر مهندسی ساختمان، خاک هر گونه ماده صنعتی متراکمی است که از ذراتی
جامد و مجاز از هم تشکیل شده است که نفرات بین آنها را هوا یا سایر‌گازها و
مایعات، به ویژه آب، اشغالت کرده‌اند.
5 – ۲ – ۲ – خاک رس
——————————————————–
‌خاک رس خاکی است مرکب از ذرات ذره‌بینی (‌میکروسکپی) بسیار کوچک ریزتر از ۰.۰۰۳
میلیمتر، که از تجزیه شیمیایی مواد متشکله سنگها حاصل می‌شود‌به صورت مرطوب دارای
– خاصیت خمیدگی متوسط نا خیلی زیاد است و وقتی که خشک باشد به سایر سخت است.
نفوذپذیری خاکهای رسی بسیار کم است.‌اینگونه خاکها در رطوبتهای خیلی زیاد شدیداً
چسبیده‌اند. خاک رس در مجاورت آب قدرت تورم زیادی دارد.
5 – ۲ – ۲ – ۱ – انواع مختلف خاک رس
——————————————————–
‌خاکهای رسی بر حسب خاصیت فیزیکی و درجه خلوص به چند هسته تقسیم می‌شوند:
‌الف – خاک رس معمولی، در سفالسازی، آجرسازی و سایر کارهای ساختمانی به کار
می‌رود. ویژگی‌های خاک رس که برای ساخت آجر به کار می‌رود باید مطابق‌با استاندار
شماره ۱۱۶۲ ایران باشد.
ب – خاک شنی یا کائولین، که خالصترین گلهای رسی است و دارای رنگی سفید است که بعد
از پختن نیز رنگ آن – سفید باقی می‌ماند.
ج – گلهای رسی لکه‌گیری، که به خالصی خاک چینی نیستند، آهک و منیزی زیادی دارند و
به علت جذب رنگ از روغنها، آنها را برای لکه‌گیری رنگ و چربی از‌روی پارچه‌ها به
کار می‌برند.
‌د – گل آخری، که شناهای گل رسداری‌اند، اکسید آهن آنها زیاد است و در رنگسازی به
کار می‌رود.
ه – بنتونیت، بنتونیت یا گل حفاری نوعی خاک رسی دریایی با درصد خیلی زیادی از مونت
موریلونیت * – می‌باشد و عموماً از تجزیه شیمیایی خاکستر‌آتشفشانی تشکل می‌شود.
بنتونیت خشک در مجاورت آب بیش از سایر انواع خاک رسی متورم می‌شود و به هنگام خشک
شدن نیز بیش از همه انقباض پیدا‌می‌کند. این خاک بسیار چسبنده و پلاستیک می‌باشد
بنتونیت در صنایع حفاری چاه نفت، ریخته‌گری، پزشکی، سرامیک و صنایع نیرو کاربرد
دارد. ویژگی‌های‌بتونی مورد مصرف باید با استاندارد شماره ۲۴۴ ملی ایران مطابقت
نماید.
*>>‌پاورقی: < ‌و – پوکه، پوکه از نوع معدنی و صنعتی در کف‌سازی، ؟؟ و ساختن بتن
سبک مصرف می‌شود.
‌پوکه معدنی به رنگ سفید مای له زرد تا خاکستری روشن بوده و در اطراف کوه‌های
آتشفشانی و در احوال چشمه‌های آب معدنی یافت می‌شود. پوکه صنعتی یا‌خاک رس منبسط
شده به صورت دانه‌های به رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره بوده و در تحت شرایط خاصی از
خاک رسی که دارای درصد کمی ذغال است و یا از‌مخلوط نموند خاک رس یا مواد
هیدروکربوری و پختن آن در کوره دوار خفته تهیه می‌نمایند.
5 – ۲ – ۳ – مصالح سنگی
——————————————————–
‌مصالح سنگی عبارت‌اند از ذرات غیر چسبنده متشکل از قطعات گرد گوشه یا تیزگوشه، کم
و بیش از مواد معدنی سنگ اصلی مدون تغییر شیمیایی عمده،‌تشکیل یافته‌اند. از نظر
اندازه، ذرات تا ۲ میلیمتر را “‌ماسه” و ذرات بین ۱ میلیمتر تا ۳۰ میلیمتر از
“‌شن” و سنگ ریزه‌های ۲۰ تا ۸۰ میلیمتر را “‌قلوه سنگ” و‌قطعات بزرگتر از ۸۰
میلیمتر را “‌لاشه سنگ” می‌نامند.
5 – ۲ – ۳ – ۱ – ماسه
——————————————————–
‌اندازه‌های به قطر ۰.۰۶ تا ۲ میلیمتر را ماسه می‌نامند.
‌ماسه برای تهیه انواع ملاتها و بتن و آخرهای ماسه – آهکی به کار می‌رود.
‌انواع ماسه
——————————————————–
‌ماسه طبیعی، بسته به منبع اصلی تهیه آن، به چند دسته زیر تقسیم می‌شود:
– ماسه کوهستانی (‌مبلی)، که در حوالی بستر اولیه رودخانه به دست می‌آید این نوع
ماسه تیزگوشه و دارای سطوحی خشن است که باعث چسبندی بهتر به‌سیمان می‌شود.
– ماسه رودخانه‌ای، که مدت طولانی تحت تانیر حرکت آب قرار گرفته است. این نوع ماسه
گردگوشه است و سطوحی صاف دارد.
– ماسه بادی، که از دانه‌های بسیار ریز تشکیل می‌شود و برای تهیه بتن مناسب نیست.
– ماسه شکسته، که از خرد کردن گرانیت، سنگ آهک متراکم و سنگهای متراکم دیگر به دست
می‌آید. دانه‌های این ماسه تیزگوشه است و سطوح بسیار خشن را‌درد برای تهیه بتن
مناسب است.
5 – ۲ – ۳ – ۱ – الف – ماسه‌ای که در تهیه بتن به کار می‌رود باید تمیز باشد و لای
و ذرات ریز موجود در آن، نباید از مقادیر زیر تجاوز کند:
– در ماسه طبیعی و یا ماسه به دست آمده از شن طبیعی ۳ درصد حجم.
– در ماسه تهیه شده از سنگ شکسته ۱۰ درصد حجم.
5 – ۲ – ۳ – ۱ – ب – ماسه‌ای که در تهیه مالت به کار می‌رود باید ویژگی‌های لازم –
برای ساخت ملات را، مطابقه با استاندارد شماره ۳۹۹ ایران، تحت عنوان”‌ماسه برای
ملات سیمانی” را دارا باشد.
5 – ۲ – ۳ – ۱ – ج – ماسه‌ای که در تهیه بتن و بتن مبلغ به کار می‌رود باید مطابق
با استاندارد شماره ۳۰۵ ایران، تحت عنوان “‌مصالح سنگی ریز دانه برای بتن و‌بتن
مسلح”، باشد.
5 – ۲ – ۳ – ۲ – شن
——————————————————–
‌دانه‌های درشت‌تر از ۲ میلیمتر را شن می‌نامند. شن طبیعی از رودخانه‌ها بدست
می‌آید. شن رودخانه‌ای معمولاً با ماسه مخلوط است و آنها را سرند کردن جدا‌می‌کنند
و معمولاً در اثر سایش آب، گرد و دارای سطوح صاف است.
‌انواع شن
——————————————————–
‌شن بسته به شکل، به انواع زیر تقسیم می‌شود:
– شنهای زبری که شبیه خرده سنگ است:
– شنهای گرد و دارای سطوح صاف (‌شن نخودی و بادامی)
– شنهای سونی که طولشان بیش از سه برابر عرض با ضخامتشان است.
– شنهای پولکی که عرضه آن بیش از سه برابر ضخامتشان است
5 – ۲ – ۳ – ۲ – الف – شنهای ریز، که شبیه شکسته است، برای تهیه بتن مناسبتر است.
5 – ۲ – ۳ – ۲ – ب – شن صرفی در ساختمانهای که عمدتاً برای تهیه بتن به کار می‌رود،
باید مطابق با استاندارد شماره ۳۰۲ ایران، تحت عنوان “‌شن برای بتن‌و بتن مسلح”
باشد.
5 – ۲ – ۳ – ۲ – ج – انبار کردن شن و ماسه – شن و ماسه را باید به نحوی انبار کرد
که مواد خارجی و زیان‌آور آنها را آلوده نکند شن و ماسه را باید بر حسب‌اندازه
دانه‌های آنها در محلهای مختلف انبار کرد.
5 – ۳ – چسباننده‌ها:
——————————————————–
5 – ۳ – ۱ – سیمان
——————————————————–
‌سیمان فرآورده‌ای است که بیشترین مواد تشکی دهنده آن عبارت است از آهک Cao و
سیلیسی sio2 و خواص عمده آن این است که با آب ترکیب می‌شود و‌گیرش آن در هوا و
داخل آب صورت می‌گردد. سیمان در اختلاط با شن و ماسه و آب سفت و سخت شده جسمی
یکپارچه تشکیل می‌دهد.
5 – ۳ – ۱ – ۱ – انواع سیمانها
——————————————————–
‌امروزه سیمان را در انواع و رنگهای مختلف می‌سازند و به بازار عرضه می‌کنند که
متداول‌ترین آنها به شرح زیرند:
‌الف – سیمان پرتلند
——————————————————–
‌سیمان پرتلند مصرفی باید مطابق با ویژگی‌های استانداردهای شماره ۳۸۹ تا ۳۹۴ و
1692 تا ۱۶۹۵ – ایران باشد.
‌مطابق استانداردهای ایران، سیمان پرتلند به پنج نوع تقسیم می‌شود، به شرح زیر:
‌نوع ۱ – سیمان پرتلند معمولی
——————————————————–
‌این نوع سیمان در ساختمانهای بتنی به کار می‌رود و فقط در جاهایی مصرف می‌شود که
خواص هیچ یک از چهار نوع دیگر در نر نباشد.
‌نوع ۲ – سیمان با حرارت متوسط
——————————————————–
‌این نوع سیمان در ساختن به تنهایی یکبار می‌رود که در مقابل تأثیر متوسط سولفاتها
قرار می‌گردند.
‌نوع ۳ – سیمان باتاب زیاد
——————————————————–
‌این نوع سیمان در جاهایی به کار می‌رود که وجود تاب اولیه زیاد برای بتن ضروری
باشد.
‌نوع ۴ – سیمان با حرارت کم
——————————————————–
‌این نوع سیمان در ساختن به تنهایی به کار می‌رود که وجود حرارت هیدراتاسیون کم
برای آنها ضروری است.
‌نوع ۵ – سیمان ضد سولفات
——————————————————–
‌این نوع سیمان در ساختن به تنهایی به کار می‌رود که وجود مقاومت زیاد در برابر
سولفاتها برای آنها ضروری است.
ب – سیمان پرتلند سفید
——————————————————–
‌اگر مواد خام سیمان پرتلند معمولی، اکسید آهن نداشته باشد، یا آن را از مواد خام
جداکننده، رنگ سیمان سفید می‌شود. بدین ترتیب، سیمان پرتلند سفید از آسیا‌کردن
کلینکر سفید به دست می‌آید.
ج – سیمانهای رنگی
——————————————————–
‌برای ساختن سیمانهای رنگی با کلینکر سیمان سفید با سیمان پرتلند معمولی، رنگهای
معدنی با سنگهای رنگی را با نسبت ۵ تا ۱۰ درصد وزن سیمان. در آن‌آسیاب می‌کنند.
رنگ سیمان باید سبک باشد و در برابر نور و اثرات جوی مقاومت کند.
‌د – سیمان تراس
——————————————————–
‌سیمان ترس را از آسیاب کردن ۲۰ تا ۴۰ درصد ترمه سنگ تراس با ۶۰ تا ۸۰ درصد کلینکر
سیمان پرتلند تهیه می‌کنند و آن را در ساختمانهای آبی، دریایی و برای‌مدسازی و در
پی‌های حجیم، موزاییک‌سازی و غیره به کار می‌برند. ویژگیهای سیمان تراس باید مطابق
با استاندارد شماره ۹۹ ایران باشد.
5 – ۳ – ۱ – ۲ – آزمایشهای شیمیایی سیمان‌ها
——————————————————–
‌آزمایشهای شیمیایی سیمانها باید مطابق با روشهای آزمایش استانداردهای ایران، به
شرح زیر انجام شود:
– اندازه‌گیری عناصر اصلی سیمان پرتلند مطابق با روش – آزمایش استاندارد شماره
1692 ایران.
– اندازه‌گیری عناصر فرعی سیمان پرتلند مطابق با روش – آزمایش استاندارد شماره
1693 ایران.
– اندازه‌گیری گوگرد به صورت سولفور مطابق با روش آزمایش استاندارد شماره ۱۶۹۴
ایران.
– اندازه‌گیری اکسید سدیم و اکسید پتاسیم مطابق با روش – آزمایش استاندارد شماره
1695 ایران.
5 – ۳ – ۱ – ۳ – آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی سیمانها
——————————————————–
‌آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی سیمانها باید مطابق با روشهای آزمایش مندرج در
استانداردهای شماره ۳۸۹ تا ۳۹۴ ایران انجام شود.
5 – ۳ – ۱ – ۴ – حمل و نقل و انبارکردن سیمان
——————————————————–
‌سیمان را می‌تواند در واگنهای سربسته با ظروف سربسته با ظروف و بارشهای مخصوص با
کیسه‌های کاغذی چند لایه حمل و نقل کرد. سیمان را باید در‌محیط‌های سربسته، که
دارای کفسازی بتنی یا چوبی باشند، در روی سکوهایی (‌برای جلوگیری از رسیدن آب و
نفوذ رطوبت) انبار کرد. در درون انبار باید‌محلهای جداگانه‌ای برای نگهداری انواع
و مارکهای مختلف سیمان (‌بر پایه نام کارخانه سازند) در نظر گرفت، روی کیسه‌های
سیمان باید مشخصات آن، مانند‌نوع سیمان، مارک کارخانه سازنده و تاریخ بسته‌بندی و
غیره چاپ شود. در موقع حمل و نقل سیمان باید برای جلوگیری از پخشگرد آن در هوار
مقررات ایمنی‌ویژه‌ای رله مرحله اجرا گذاشت و به خصوص برای پیشگیری از ورود آن به
دستگاه تنفسی باید در محلهایی که در آنجا سیمان حمل و نقل و انبار
می‌شود‌دستگاه‌های تهویه تعبیه کرد.
‌به طور کلی در حمل و نقل و انبار کردن سیمان، رعایت استاندارد شماره ۲۷۶۱ ایران،
تحت عنوان” استاندارد آیین کاربرد، حفاظت و انبار کردن سیمان در‌کارگاه‌های
ساختمانی” الزامی است.
5 – ۳ – ۲ – گچ
——————————————————–
‌گچ فرآورده‌ای است که از پختن و آسیا کردن سنگ گچ بدست می‌آید. سنگ گچ خالص
(‌سولفات کلسیم آبدار sogca2H2o بلوری و بیرنگ است درجه‌سختی آن ۲ است، در طبیعت
به حال ناخالص، به رنگ خاکستری، زرد روشن و سرخ روشن یافت می‌شود. از گچ به منظور
سفید کردن دیوارها و سقف‌ها، تهیه‌ملات طاقزنی سقف و گچ و خاک داخل ساختمان
استفاده می‌کنند.
5 – ۳ – ۲ – ۱ – گچبری
——————————————————–
‌جنس گچ به درجه گرمای پخت آن بستگی دارد به این ترتیب که تا دمای ۱۰۷ درجه
سانتیگراد، آب شیمیایی سنگ گچ هنوز از بین نمی‌رود و در نتیجه، پختن‌گچ از دمای
107 درجه به بالا، کم کم، صورت می‌گیرد و در دمای ۱۶۰ تا ۱۸۰ درجه، به گچ ساختمانی
so4ca,o.5H2o تبدیل می‌شود. گرد گچ ساختمانی به‌سرعت با آب ترکیب می‌شود و سنگ گچ
تشکیل می‌دهد، اگر دمای کوره به ۲۰۰ درجه برسد، سنگ گچ به گچ ساختمانی نوع
so4ca,o.3H2o تبدیل می‌شود‌که میل ترکیبش با آب زیاد است. سنگ گچ در در دمای ۳۰۰
تا ۳۲۰ درجه می‌سوزد و گرد آن با آب ترکیب نمی‌شود.
5 – ۳ – ۲ – ۲ – ویژگی‌های گچ
——————————————————–
‌گرد گچ کمابیش از آب حل می‌شود. در یک لیتر آب می‌توان ۶۷ تا ۸۸ گرم گچ ساختمانی
حل کرد زمان گیرش ملات گچ نباید زودتر از ۴ دقیقه آغاز و دیرتر از ۱۰‌دقیقه پایان
یابد. گرفتن گچ هنگامی تمام می‌شود که گچ بلوری شود و با آب، مجدداً ترکیب
so4ca,2H2o و به دست دهد.
‌وزن مخصوص گچ ساختمانی ۲.۸ t/m3 و وزن کیسه‌ای تلرزید آن از ۰.۶ تا ۰.۸۵ و
کیسه‌ای لرزیده آن از ۱ تا ۱.۴ t/m3 است. افت سرخ‌شدن گچ‌ساختمانی۴ تا ۷ درصد وزن
آن است. دانه‌های گچ ساختمانی باید ریزتر از ۰.۲ میلیمتر گچ ساختمانی باید با
استاندارد شماره ۲۶۹ ایران مطابقت داشته باشد.
5 – ۳ – ۲ – ۳ – حمل و نقل و انبار کردن گچ
——————————————————–
‌گچ را یا به صورت فله‌ای و یا در کیسه‌های کاغذی به بازار و عرضه می‌کنند وزن گچی
که در کیسه‌ها کاغذی عرضه می‌شود، ۴۰ با ۵۰ کیلوگرم است. محل انبار‌کردن گچ باید
سربسته و دارای کف‌سازی بتنی با خوبی باشد و از رسیدن رطوبت یا آب به آن جلوگیری
به عمل آید. روی کیسه‌های گچ باید مشخصاتی مانند نوع‌گچ، مارک آن (‌نام کارخانه
سازنده) و تاریخ بسته‌بندی و غیره چاپ شود.
5 – ۳ – ۳ – آهک
——————————————————–
‌آهک، یا cao، جسمی است سفید رنگ که از پختن سنگ آهک به دست می‌آید. آهک در صنایع
مختلف کاربرد دارد و به ویژه در صنعت ساختمان برای تولید‌سیمان،‌آجر ماسه آهکی،
ملات و شفته از آن استفاده می‌کنند. در صنعت آهک‌پزی سنگ آهک، یعنی co3ca را با ۲۰
درصد وزن خود زغال کک مخلوط و آن‌را از بالای کوره، که به شکل استوانه است، وارد
می‌کنند.
‌هنگامی که دمای کوه به حدود ۹۵۰ درجه سانتیگراد رسید، آهک از قسمت تحتانی کوره
خارج می‌شود.
5 – ۳ – ۳ – ۱ – خواص فیزیک و شیمیایی آهک
——————————————————–
‌آهک با آب به شدت ترکیب می‌شود و گرمای زیادی تولید می‌کند. آهک شکفته و متلاشی
می‌شود و حجمش تا ۲.۵ برابر (‌چنانچه خالص باشد) افزایش‌می‌یابد.
‌هیدرات کلسیم حاصل را آهک مرده می‌نامند. آهک مرده جسمی است سفید رنگ به وزن
مخصوص ۲ که کمی در آب حل می‌شود در حدود ۸.۳ گرم در لیتر در‌صفر درجه)، این قابلیت
انحلال با افزایش دما نقصان می‌آید و در ۱۰۰ درجه به ۰.۶ گرم در یک لیتر آب
می‌رسد.
‌هیدرات کلسیم ca(oH)2 بازی است قوی که در آب به صورت
5 – ۲ – ۳ – ۲ – ب – شن مصرفی در ساختمان که عمدتاً برای تهیه به شن به کار می‌رود،
باید مطابق با استاندارد شماره ۳۰۲ ایران، تحت عنوان “‌شن برای بتن‌و بتن مسلح”
باشد.
5 – ۲ – ۳ – ۲ – ج – انبار کردن شن و ماسه – شن و ماسه را باید به نحوی انبار کرد
که مواد خارجی و زیان‌آور آنها را آلوده نکنند شن و ماسه را باید بر حسب‌اندازه
دانه‌های آنها در محل‌های مختلف انبار کرد.
5 – ۳ – چسباننده‌ها:
——————————————————–
5 – ۳ – ۱ – سیمان
——————————————————–
‌سیمان فرآورده‌ای است که بیشترین مواد تشکیل دهنده آن عبارت است از آهک cao و
سیلیس sio2 و خواص عمده آن این است که با آب ترکیب می‌شود و‌گیرش آن در هوا و داخل
آب صورت می‌گیرد. سیمان در اختلاط با شن و ماسه و ب سفت و سخت شده جسمی یک پارچه
تشکیل می‌دهد.
5 – ۳ – ۱ – ۱ – انواع سیمانها
——————————————————–
‌امروزه سیمان را در انواع و رنگهای مختلف می‌سازند و به بازار عرضه می‌کنند که
متداولترین آنها به شرح زیرند:
‌الف – سیمان پرتلند
——————————————————–
‌سیمان پرتلند مصرفی باید مطابق با ویژگیهای استانداردهای شماره ۳۸۹ تا ۳۹۴ و ۱۶۹۲
تا ۱۶۹۵ – ایران باشد.
‌مطابق استانداردهای ایران، سیمان پرتلند به پنج نوع تقسیم می‌شود، به شرح زیر:
‌نوع ۱ – سیمان پرتلند معمولی
——————————————————–
‌این نوع سیمان در ساختمانهای بتنی به کار می‌رود و فقط در جهاتی مصرف می‌شود که
خواص شیر آهک در می‌آید
‌آهک را بر حسب درجه خلوص آن آهک چاق یا آهک لاغر می‌نامند. اگر ناخالصیهای سنگ از
5 درصد مواد درسی یا سیلیسی بیشتر باشد، نتیجه تکلبس، آهک‌لاغر خواهد بود که در
موقع ترکیب با آب گرمای زیادی تولید می‌کند و حجمش هم چندان اضافه نمی‌شود، آهک
شکفته در دمای ۴۰۰ درجه سانتیگراد و فشار‌یک آتمسفر، آب شیمیایی خود را از دست
می‌دهد و به آهک زنده و آب تجزیه می‌شود. به طور کلی ویژگی‌های آهک ساختمانی باید
مطابق با استاندارد شماره۲۷۰ ایران باشد.
5 – ۳ – ۳ – ۲ – حمل و نقل و انبار کردن آهک
——————————————————–
‌آهک شکفته را می‌توان انبار کرده و حمل و نقل آن آسانتر است و در انبار از فعالیت
آن کسر نمی‌شود ولی آهک زنده به سرعت از هوا رطوبت می‌گیرد و گرمایی‌ایجاد می‌کند
که ممکن است باعث آتش‌سوزی شود برای همین باید آن را در جای خشک نگهداری نموده و
از نفوذ هوا، رطوبت و یا آب در آن جلوگیری به عمل‌آورد.
5 – ۴ – ملات‌ها:
——————————————————–
‌ملات جسمی است خمیری که پس از مصرف شدن به طور فیزیکی یا شیمیایی می‌گیرد و سفت و
سخت می‌شود. ملات از مخلوط کردن کامل یک جسم‌چسباننده (‌گل رس، دوغاب آهک، دوغاب
گچ دوغاب سیمان) و یک جسم پرکننده (‌مصالح سنگی) ساخته می‌شود. ملات برای اندود
کردن سطح دیوار، طاق،‌کف پشت بام، پی و همچنین در بنایی با سنگ و آجر به عنوان
چسبانند قطعات سنگ با آجر به همدیگر و تبدیل آنها به جسمی یکپارچه و نیز برای
بندکشی لای‌در ساختمانهای آجری و سنگ و غیره به کار می‌رود. به طور کلی ویژگی‌های
ملاتها باید مطابق با استاندارد شماره ۷۰۶ ایران باشد.
5 – ۴ – ۱ – دسته‌بندی ملاتها
——————————————————–
‌ملاتها به دو دسته به شرح زیر: تقسیم می‌شوند:
5 – ۴ – ۱ – ۱ – ملاتهای هوایی
——————————————————–
‌این نوع ملاته یا به طریق فیزیکی در هوا خشک می‌شود و آب زیاد آنها بخار می‌شود.
(‌مانند ملات گل و کاه گل)، و یا گیرش آنها به طریق شیمیایی در برابر هوا‌انجام
می‌شود (‌مانند ملات گچ و مالت آهک هوایی).
5 – ۴ – ۱ – ۲ – ملاتهای آبی
——————————————————–
‌گیرش این ملاتها در برابر هوا و جایی که هوا نباشد (‌زیر آب) به طریق شیمیایی
صورت می‌گیرد (‌مانند ملات آهک آبی و ملات سیمان).
5 – ۴ – ۲ – انواع ملاتها
——————————————————–
‌الف – ملات گل و کاه گل
——————————————————–
‌از مخلوط کردن خاک رس و آب و ورز دادن ملحوظ (‌تا آنجا که خاک رس آب بکشد و به
حالت خمیری درآید) – به دست می‌آید.
‌هر چه مقدار خاک رس در این نوع ملات بیشتر باشد بخش ملات چسبناکتر است. ملات گل
رس هنگام خشک شدن (‌بی‌دادن آب) جمع می‌شود و می‌ترکد.‌برای جلوگیری از ترک خوردن
این ملات به آن کاه می‌افزایند و آن را می‌خوابانند تا خاک رس خوب آب بکشد و کاه
خیس بخورد و نرم شود.
ب – ملات ماسه آهک
——————————————————–
‌این ملات که ملات ماسه آهک هوایی است، از مخلوط یک قسمت آهک، به صورت دوغاب، یا
سه قسمت ماسه بدست می‌آید. این مخلوط کمک از هوا Co2‌جذب می‌کند و به کربنات کلسیم
تبدیل می‌شود و به صورت سنگ در می‌آید. ماسه موجود در ملات باعث می‌شود که هوا به
داخل ملات راه یابد و نیز جدا‌شدن آب سهل‌تر انجام پذیرد و از کم شدن حجم جلوگیری
و در نتیجه مقاومت ملات بیشتر شود.
ج – ملات شفته آهکی
——————————————————–
‌بشر، از هزاران سال پیش، در ساختن پی‌بناها، پله‌ها، آگیرها و مانند اینها و نیز
برای جلوگیری از نشت کردن آب و همچنین برای پایدار کردن زمین به منظور‌بارگذاری
بیشتر، از شفته آهکی استفاده می‌کرده است. علت اصلی مقاومت شفته آهکی در گذشته
روشن نبود، اما امروز به آن پی برده‌اند و معلوم شده است که‌آنچه موجب گرفتن و سفت
شدن و بالا رفتن مقاومت شفته آهکی می‌شود، واکنش شیمیایی است، بدین ترتیب که پس از
مخلوط شدن کامل خاک رس با‌دوغاب آهک، این دو به کندی با همدیگر ترکیب و به سیلیکات
کلسیم تبدیل می‌شوند. در ساختن شفته بهتر است به جی گرد کاه شکفته یا خمیر آهک
شکفته،‌از دوغاب آهک استفاده شود. مقدار آهک شکفته در دوغاب آهک را از روی وزن آن
می‌سنجند. توصیه می‌شود که در پی‌سازی، برای ساختن شفته آهکی، از‌مخلوط آهک شکفته
و آب، به میزان ۲۰۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم گرد آهک شکفته در یک متر مکعب آب استفاده شود.
‌هنگام مصرف دوغاب آهک باید دانه‌های کاه در آب شناور باشند و ته‌نشین نشوند. شفته
آهکی را با هر خاکی که دارای خاک رس باشد می‌توان ساخت، اما‌بهترین خاک برای ساختن
شفته آهکی۷ خاک برگرفته از زمینی شنی با دانه‌بندی پیوسته است که از دانه‌های آن
از ۲۵ درصد و خاک رس آن از ۱۵ درصد وزن کل‌خاک کمتر نباشد.
‌د – ملات گچ و گچ و خاک
——————————————————–
‌برای ساختن این ملات، گردگچ را در ظرف آبی که قبلاً تهیه شده به گونه‌ای می‌باشند
که در حین ریختن گچ، با تکان دادن دست و به هم زدن آن، کمی از گرد گچ‌در آب حل
شود. برای ساختن ملات گچ کشته، هنگام گرفتن ملات آن را ورز می‌دهند. ملات گچ و خاک
از مخلوط کردن با گرد خاک رس، به نسبت مساوی و‌پاشیدن مخلوط در آب و هم زدن آن
ساخته می‌شود.
‌به طور کل، وجود خاک رس گرفتن ملات را کمی کندتر می‌کند تا بدین ترتیب، علاوه بر
مصرف کمتر گچ، فرصت کافی نیز برای مصرف آن قبل از گیرش کامل‌وجود داشته باشد. اگر
ملات گچ و خاک شروع به گرفتن کرده باشد نباید مصرف شود و خرد کردن و آب زدن مجدد
چنین ملاتی به منظور مصرف آن مجاز‌نخواهد بود.
ه – ملات ماسه سیمان
——————————————————–
‌ملات ماسه سیمان مخلوطی است از ماسه و سیمان و آب به مقدار کافی، چنان که خمیر
حاصل به سهولت قابل به کار بردن باشد ملاتهای ماسه سیمان را باید به‌اندازه مصرف
ساخت و باید از به کار بردن ملاتهایی که بیشتر از یک ساعت از ساختن آن گذشته باشد
خودداری کرد در ملاتهای ماسه سیمان نسبت حجمی‌سیمان به ماسه با توجه به مورد مصرف
آن از ۱ به ۲ تا ۱ به ۶ تغییر می‌کند. در زیر چند مور مصرف ملات ماسه سیمان و
نسبتهای اختلاط ماسه و سیمان در آنها‌آمده است:
1 – کارهای بنایی از ۱ به ۶ تا ۱ به ۸.
2 – طاقهای قوسی از ۱ به ۳ تا ۱ به ۴.
3 – بندکشی از ۱ به ۲ تا ۱ به ۳.
4 – اندودهای سیمانی از ۱ به ۳ تا ۱ به ۴.
‌و – ملات باتارد
——————————————————–
‌ملات باتارد مخلوطی است از ماسه و آه و سیمان و آب به مقدار کافی. طرز تهیه این
ملات عیناً نظیر ملات ماسه آهک است با این تفاوت که برای تسریع زمان‌گیرش و افزایش
مقاومت و حالت خمیری ملات و همچنین برای کارآیی بهتر آن، مقدار سیمان به ترکیب
اضافه می‌کنند. ملات باتارد، به ویژه در بناییهای با سنگ‌کاربرد زیادی دارد، اگر
نسبت اختلاط مشخص برای ملات باتارد تعیین نشده باشد می‌توان برای تهیه آن از نسبت
حجمی ۱۰ واحد ماسه، ۲ واحد آهک و ۱‌واحد سیمان استفاده کرد.
5 – ۵ – قطعات:
——————————————————–
5 – ۵ – ۱ – سنگ
——————————————————–
‌سنگ مصرفی از هر گونه که باشد باید تمیز، محکم، با دوام، متاجانس و بدون رگه و
عاری از مواد آلی باشد. سنگ باید از معدن سنگ و از بهترین برشها بدست‌آمده باشد.
سنگ مورد مصرف باید از جانب دور از حد فاصل دو رگه معدن استخراج شده، از حیث
ترکیب، طبیعی یکنواخت و بدون شکاف و رگه‌های کلوخی‌و یا خاکی باشد. سنگ‌های سست،
متخلخل مطبق و نیز سنگهایی را که در برابر یخبندان آسیب‌پذیرند نباید به عنوان
مصالح مصرف کرد به طور کلی سنگهای‌ساختمانی باید دارای حداقل خلل و خرج و از سختی
کافی برخوردار باشد زیرا خواص سنگهای ساختمانی باید از خصوصاً دیگری به شرح زیر
برخوردار باشند:
‌الف – حداقل وزن ویژه فضایی ۱۸۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب و حداکثر درصد وزنی جذب آب
8 درصد.
ب – تاب فشاری و تاب ضربه‌ای متناسب با مورد مصرف.
ج – مقاومت در برابر سایش.
‌د – مقاومت در برابر حریق.
ه – حداقل ضریب نرم شوندگی.
5 – ۵ – ۱ – ۱ – کیفیت سنگ
——————————————————–
‌قبل از استخراج سنگهای مصرفی، باید طبق روشهای استاندارد از آنها نمونه‌گیری کرد.
و بر روی نمونه‌های اخذ شده از آزمایشهای زیر انجام گیرد:
‌الف – آزمایش مقاومت در برابر سایش، مطابق با استاندارد روش آزمون برای تعیین
سایش مصالح سنگی درشت دانه (‌استاندارد شماره ۴۸۸ ایران).
ب – آزمایش مقاومت در برابر یخبندان، مطابق با روش تعیین میزان جذب آب و تاب مصالح
سنگی در برابر یخبندان (‌استاندارد شماره ۵۷۸ ایران).
ج – آزمایش تاب فشاری.
‌تاب فشاری سنگ باید روی نمونه‌های استوانه‌ای شکل، و تا روش استاندارد تعیین تاب
گسیختگی فشاری و خط‌مشی مصالح سنگی (‌استاندارد شماره ۶۱۷‌ایران) انجام گیرد. تاب
حاصل از آزمایش نباید از ۱۵۰ – کیلوگرم بر سانتیمتر مربع کمتر باشد.
5 – ۵ – انواع سنگهای مصرفی در ساختمان
——————————————————–
‌سنگ را به دو منظور در ساختمان به کار می‌برند:
‌الف: برای ساختن دیوارهای سنگی: در این صورت ممکن است برای نما از انواع سنگهای
با سطوح تراشیده شده و یا برای پشت یا زیر کار از سنگ به صورت‌طبیعی استفاده شود.
بعضی از انواع سنگهایی که در ساختن دیوارهای سنگی به کار می‌روند عبارت‌اند، از:
‌الف – ۱ – سنگهای رودخانه‌های
——————————————————–
‌گوشه‌های تیز و لبه‌دار این گونه سنگها، در جریان حرکت و غلطیدن در مسیر رودخانه
و برخوردشان با یکدیگر و بر اثر عمل فرسایش آب بر روی آنها ساییده‌شده سطح آنها به
صورت تقریباً صیقلی درآمده است.
‌الف – ۲ – سنگ قلوه رودخانه‌ای
——————————————————–
‌این سنگ، سنگی رودخانه‌ای است که حداقل قطر آن از ۵ سانتیمتر بیشتر باشد.
کوچکترین اندازه سنگ قلوه که در دیوارسازی سنگی مصرف می‌شود، ۱۵‌سانتیمتر است.
قلوه سنگهای با قطر کوچکتر از ۱۵ سانتیمتر را می‌توان به عنوان سنگهای پرکننده در
میان دیوار مصرف کرد.
‌الف – ۳ – سنگهای کوهی
——————————————————–
‌این سنگها، بیشتر لبه تیزند و مستقیماً از معدن سنگ و رگه کوه استخراج می‌شوند
‌حج بزرگ این نوع سنگها را، که به استفاده از چکشهای ضربه‌ای هوای متراکم استخراج
می‌شوند، اصطلاحاً “‌ قلعه” می‌نامند.
‌الف – ۴ – سنگهای لاشه
——————————————————–
‌الف – ۵ – سنگ قواره‌ای*
*>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌اگر گوشه‌های تیز و برنده سنگ لاشه را با چکش یا پتک می‌گیرند، سنگ به دست آمده
“‌سنگ قواره” نامیده می‌شود. کوچکترین اندازه سنگ قواره ۱۵ سانتیمتر‌می‌باشد.
‌الف – ۶ – سنگ بادبر یا رگه‌ای**
**>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌سنگ بادبر یا رگه‌ای سنگی است که در هنگام استخراج از معدن، آن را به کمک پتک به
صورت تقریبی مکعب مستطیل در می‌آورند و سپس در کارگاه، سطح‌نمای آن را حدوداً به
صورت چهار گوش (‌مربع یا مستطیل)، شکل می‌دهند. حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر به
ترتیب ۲۰ و ۱۵ سانتیمتر و اندازه پارسنگ و(‌برجستگی سطح نمای سنگ نسبت به هر سنگ)
‌حداکثر ۴ سانتیمتر است.
‌الف – ۷ – سنگ بر تراش با رگه‌ای کلنگی***
***>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌اگر به منظور داشتن درزهای ظریف‌تر در نمای دیوار، سطوح قائم (‌سطوح جانبی) و
سطوح افقی (‌سطوح ملاتخور بالایی و پایین) سنگ بادبر را در مجاورت‌نما، با کمک
کلنگ مخصوص، دست تراش کند، آن را سنگ‌بر تراشی می‌نامند. ابعاد این سنگ نظیر سنگ
بادبر است ولی حداکثر بار آن ۱.۵ سانتیمتر و حداقل‌ارتفاع آن ۱۸ سانتیمتر است و
سطوح فوقانی و تحتانی آن باید حداقل ۱۲ و سطوح جانبی آن حداقل ۸ سانتیمتر باشد و
با قلم صاف و بدون بار شود.
‌الف – ۸ – سنگ بادکوبه‌ای*
*>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌این سنگ، سنگ سرتراشی است که بنا به سفارش، دور تا دور سطح نمای آن را به عرض ۱.۵
تا ۲ سانتیمتر، با قلم، تراش می‌دهند (‌جفت)، و بقیه سطح نمای‌سنگ.‌ا، که می‌توان
برجسته‌تر از قسمت قلم تراش شده دور سنگ باشد، تیشه‌داری می‌کنند. حداکثر مجاز این
برجستگی (‌پارسنگ) ۴ سانتیمتر خواهد بود به‌چنین سنگی، علاوه بر بادکوبه‌ای “‌سنگ
رگه‌ای کلنگی لبه فتیله‌ای نیز می‌گویند.
ب – برای نمابازی و کفسازی (‌سنگ پلاک):
‌انواع سنگ طبیعی را در ابعاد مختلف و در ضخامتهای معین چند سانتیمتری می‌برند و
صیقل می‌دهند و سپس آنها را با ضوابط وضعیتی خاص، که در بخش‌بنایی با سنگ ذکر شده،
به عنوان نمای سنگی در ساختمان مورد استفاده قرار می‌دهند. متداول‌ترین سنگهایی که
در نماسازی و کف ساختمانها به کار می‌برند‌عبارت‌اند از انواع سنگهای تراولتن،
مرمریت، ممر، چینی و گرافیست بازالت و غیره که در ساختمانها آنها را به صورت سنگ
پلاک سنگ ازاره (‌قرنیز) یا برای‌پله‌سازی به کار می‌برند. کلیه سنگهایی که در
نماسازی مصرف می‌شود علاوه بر دارا بودن مشخصات قابل قبول فیزیکی و مکانیکی مندرج
در استاندارد
5 – ۵ – ۳ – آجر ماسه آهکی
——————————————————–
‌آجر ماسه آهکی از اختلاط گرد آهک زنده با ماسه سیلیس یا ماسه سیلیکاتی تهیه
می‌شود، به این ترتیب که مواد یاد شده را به نسبت وزنی ۱ به ۸ تا ۱ به ۱۲ در‌هم
می‌آمیزند و سپس روی آن کمی آب اضافه می‌کنند. خمیر ماسه کمک را در قالب‌های
فولادی می‌ریزند و آن را تحت فشار ۴۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع‌شکیل می‌دهند،
آنگاه قالبهای را به مدت ۴ تا ۸ ساعت در استوانه‌های فولادی ته‌بسته در محیطی
دارای بخار آب ۱۸۰ تا ۲۰۰ درجه و در فشار ۸ تا ۱۲ آتمسفر،‌قرار می‌دهند. در وضعیت
فوق، مخلوط ماسه و آهک به سیلیکات کلسی تبدیل می‌شود. محصول نهایی را به نام آخر
ماسه آهکی به بازار عرضه می‌کشند. تا‌زمانی که استاندارد ملی ایران در این زمینه
تهیه و تدوین نشده، ویژگی‌های آجر ماسه آهکی را باید مطابق با ویژگیهای مندرج در
استانداردهای معتبر بین‌المللی‌در نظر گرفت،
5 – ۵ – ۴ – بلوکهای سیمانی
——————————————————–
‌ویژگی‌های بلوکهای سیمانی مصرفی در ساختمان باید با استاندارد شماره ۷۰ ایران
مطابق باشد.
‌بلوکهای سیمانی ماده باید کاملاً سالم و بدون عیب و سطوح آن طوری باشد که هنگام
اندودکاری چسبندگی و گیر کافی با اندود ایجاد کند.
‌بلوکهای سیمانی نما باید علاوه بر مشخصات فوق، دارای سطح نمای صاف و یا نقش و فرم
مورد نظر باشد. تاب فشاری بلوکهای سیمانی غیر باربر در هنگام به‌کار بردن (‌با
احتساب سطح سوراخها) نباید از ۴۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع کمتر باشد و این مقدار
برای بلوکهای باربر نباید از ۶۰ کیلوگرم بر
‌سانتیمتر مربع کمتر باشد،
5 – ۵ – ۵ – بلوکهای سقفی
——————————————————–
‌از این بلوکها، به عنوان قالب همیشگی (‌یعنی قالبی که پس از اجرا باقی می‌ماند)،
برای قالب‌بندی بغل گونه‌های جان تیرهای T و یا تیرچه‌هایی که در پوشش‌سقفها یک
بار می‌رود استفاده می‌کنند.
5 – ۵ – ۵ – ۱ – انواع بلوکهای سقفی
——————————————————–
‌بلوکهای سقفی ابعاد و شکلهای مختلفی دارند که مشخصات آنها توسط کارخانجات سازنده
ارائه می‌شود. جنس این بلوکها معمولاً بتنی یا سفالی است.
‌الف – بلوکهای سقفی بتنی
——————————————————–
‌این نوع بلوکها که ابعاد و وزن آنها بسته به کارخانه‌های سازنده‌شان متفاوت است،
عرضی بین ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر دارند و ضخامت آنها تابع ضخامت کل سقف و‌فاصل تیرچه‌ها
از همدیگر است.
‌وزن بلوک باید طوری باشد که کارگر بتواند به آسانی آن را وی سقف جا به جا کند این
وزن نباید حداکثر از ۲۰ کیلوگرم بیشتر شود. ضخامت جدارها عمودی و‌افقی بلوک بتنی
نباید از ۱۵ میلیمتر کمتر باشد و رواداری ابعاد آن نباید در ارتفاع از مثبت و منفی
2 میلیمتر و در طول و عرض از مثبت و منفی ۳ میلیمتر تجاوز‌کند. حداقل اندازه نشیمن
این بلوکها ۱۷.۵ میلیمتر است.
ب – بلوکهای سفالی
——————————————————–
‌کارخانجات سازنده معمولاً ابعاد، اشکال و مشخصات فنی این نوع بلوکها را در
کاتالوگ‌های خود ارائه می‌کند. بلوکهای سفالی باید عاری از ترک و دانه‌های‌آهکی
باشند. این بلوکها باید سه طور یکسان پخته شده باشند و رنگ آنها سایه کاملاً
یکنواخت باشد. سطوح بلوک سفالی باید صاف و عاری از انحاء و خمیدگی‌و بافت آن باید
ریز و متراکم باشد. برای ایجاد چسبندگی لازم به بتن بالایی و همچنین برای چسبیدن
به نازک کاری زیر سقف سطوح خارجی بلوک شیاردار‌است. ضخامت نیمه هادی عمودی و افقی
بلوک سفالی، حداقل ۸ میلیمتر است و وجوه تیغه‌ها باید سطح باشند. جذب آب بلوک
نباید بیش از ۲۰ درصد وزن‌آن باشد. حداکثر رو اداری ابعاد برای بعد کمتر از ۱۵
سانتیمتر مثبت و منفی ۳ میلمتر و برای ابعاد بیش از ۱۵ سانتیمتر، مثبت و منفی ۶
میلیمتر خواهد بود.
5 – ۵ – ۶ – کاشی
——————————————————–
5 – ۵ – ۶ – ۱ – کلیات
——————————————————–
‌کاشی فرآورده‌ای است سرامیک که به علت پخته شدن در دمایی معین به حال نیمه
شیشه‌ای در می‌آید، چنان که خاصیت حق آب آن بسیار کم می‌شود و در برابر‌ساییدگی،
فشار و ضربه مکانیک مقاومت لازم را پیدا می‌کند و می‌تواند تغییرات ناگهانی دما
(۲۰) تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد) را به خوبی تحمل کند بدون آن که‌هیچ گونه اثر ترک در
بدنه یا لعاب آن ظاهر شود. اگر یک سطح کاشی از لعاب معدنی پوشیده شده باشد، کاشی
را لعابدار می‌نامند. ویژگیها و کیفیت کاشی و‌همچنین روشهای آزمایش آن باید مطابق
با استاندارهای ایران، با شماره ۲۵، تحت عنوان “‌کاشی لعابی” و شماره ۶۷ تحت عنوان
“‌کاشی کف” باشد. اگر، بسته به‌مورد، نیاز باشد که از کاشیهایی با خواصی ویژه
استفاده، نظیر پایداری در برابر امیدها و قلیاییها، و پایداری در برابر سرما و
گرما و جذب آب و غیره استفاده شود،‌باید کاشیهای مخصوص را به کار برد، در این صورت
سازنده مکلف است در مشخصات ارائه شده برای محصول تولیدی، کلیه اطلاعات لازم را در
اختیار‌خرمدار قرار دهد و نیز در صورت درخواست خریدار، آنها را به پیوست فاکتور
فروش به خریدار تسلیم کند.
5 – ۵ – ۶ – ۲ – درجه‌بندی کاشی
——————————————————–
‌کاشیها را از نظر مرغوبیت و نداشتن عیب و نقض به سه درجه تقسیم می‌کنند:
‌الف – کاشی درجه یک: کاشیهای درجه یک کاشیهایی هستند که کاملاً سالم باشند و هیچ
گونه نقضی در سطح لعابدار و کناره آنها وجود نداشته باشد.
ب – کاشی درجه دو: کاشیهای درجه دو کاشیهایی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از
معایب زیر را داشته باشد:
ب – ۱ – کاشیهایی که در فاصله دو سانتیمتری تمامی کنارهای سطح لعابدار آنها بیش از
یک یا دو خال، به قطر حداکثر نیم میلیمتر وجود نداشته باشد.
ب – ۲ – کاشیهایی که در تمام کناره‌های سطح لعابدارشان فقط یک لکه لعاب نگرفتگی،
حداکثر به ابعاد ۳ X 2 میلیمتر وجود داشته باشد.
ج – کاشی درجه سه: کاشیهایی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب مشروح زیر را
داشته باشد:
ج – ۱ – کاشیهایی که در سطح لعابدارشان فقط یک خال به قطر حداکثر ۳ میلیمتر وجود
داشته باشد.
ج – ۲ – کاشی‌هایی که در سطح لعابدارشان فقط ۲ یا ۳ خال به قطر حداکثر نیم میلیمتر
داشته باشد.
ج – ۳ – کاشی‌هایی که در یکی از چهارلبه‌شان تنها یک لعاب نگرفتگی، حداکثر به
ابعاد ۱۰ X 3 میلیمتر داشته باشند.
ج – ۴ – کاشی‌هایی که در کنار سطح لعابدارشان فقط دو لعاب نگرفتگی، حداکثر به
ابعاد ۵ X 3 میلیمتر، داشته باشند.
ج – ۵ – کاشی‌هایی که در یکی از چهار گوشه‌شان تنها یک لب‌پریدگی، حداکثر به ابعاد
5 X 3 میلیمتر، داشته باشد.
ج – ۶ – کاشی‌هایی که در یکی از گوشه‌هایشان تنها یک لب‌پریدگی، حداکثر به ابعاد ۲
X 3 میلیمتر و در سطح لعابشان یک خال، حداکثر به قطر نیم میلیمتر،‌گشته باشند.
‌د – کاشی صادراتی: کاشیهای صادراتی مخلوطی است از کاشیهای درجه یک و درجه دو.
5 – ۵ – ۷ – سرامیک
——————————————————–
‌به کاشی‌های با ابعاد کوچه (۱ X 1 سانتیمتر و بیشتر) اطلاق می‌گردد، که به مربع،
مستطیل و یا به اشکال مختلف و در رنگهای گوناگون و به فرم مسطح و یا‌خلل و فرج‌دار
ساخته می‌شد. سرامیک از سمت لعاب در سطح کاغذ به ابعاد ۳۰ X 30 سانتیمتر یا بیشتر
چسبانده می‌شود به قسمی که حداقل ۴۸ ساعت بعد از‌نصب، کاغذهای مزبور خیس داده
می‌شود و به راحتی از سطح لعاب سرامیک جدا می‌گردد و اشکال سرامیک در انواع
گوناگون نمایان می‌گردد.
5 – ۵ – ۸ – موزاییک
——————————————————–
5 – ۵ – ۸ – ۱ – کلیات
——————————————————–
‌آجرهای موزاییک و آجرهای سیمانی ساده از ترکیب دانه‌های شن، ماسه، سنگ و سیمان و
ریختن آنها در قالبهای فلزی مخصوص و اعمال فشار بر روی آنها‌توسط پرسهای ویژه
ساخته می‌شود.
‌ویژگی‌های انواع آجرهای موزاییک و آجرهای سیمانی ساده باید با مشخصات استاندارد
ملی ایران، به شماره ۷۷۵، – مطابقت داشته باشد.
5 – ۵ – ۸ – ۲ – آجر موزاییک
——————————————————–
‌آجر موزاییک از دو قشر زیرین و قشر رویه تشکیل می‌شود و
‌الف – قشر زیرین، با آستر، مخلوطی است از سیمان پرتلند و ماسه شسته گرد گوشه
(‌رودخانه‌ای یا معدنی) یا تیزگوشه (‌شکسته)، به قط تا ۵ میلیمتر، یا نسبت‌حجمی ۱
واحد سیمان ۳ واحد ماسه شسته.
ب – قشر رویه قشری است که در معرض سایش قرار دارد و از دانه‌های یا تکه‌های سنگ،
خاک سنگ پودر سنگ و سیمان پرتلند و یا رنگی ساخته می‌شود و‌سطح سایش آن صیقلی است.
آجر موزاییک سالم و بی‌عیب باید پوسته نشده باشد و فاقد ترکهای مویی، شروه –
(‌سفیدک)، لب پریدگی، تابیدگی باشد و دندانه‌دندانه نشده باشد.
5 – ۵ – ۸ – ۳ – آجر سیمانی
——————————————————–
‌اجر سیمانی از دو قشر زیرین و قشر رویه تشکیل می‌شود:
‌الف – قشر زیرین با آستر نظیر قشر زیرین آجر موزاییک است.
ب – قشر رویه از مخلوط سیمان پرتلند و ماسه تمیز و خشک یا پودر مرمر ساخته می‌شود
و حداکثر نسبت حجمی بوده و مرمر به سیمان عبارت است از:
– برای ساخت به روش مرطوب (۲ حجم سیمان).(۱ حجم پودر مرمر)
– برای ساخت به روش خمیری (۳ حجم پودر مرمر).(۲ حجم سیمان)
‌در ساخت آجرهای سیمانی رنگی، علاوه بر مواد فوق، رنگ‌کننده‌هایی را که در برابر
مواد قلیایی و نور ثابت باشند و حجم آنها نسبت به سیمان از ده درصد‌تجاوز نکند، به
مخلوط قشر رویه اضافه می‌کشند.
5 – ۵ – ۸ – ۴ – شکل و اندازه آجرهای موزاییک و سیمانی
——————————————————–
‌آجرهای موزائیک و سیمانی ممکن است به شکلهای مربع، مستطیل و یا چند ضلعی ساخته
شوند ولی معمولاً آنها ره به شکل مربع و به ابعاد اسمی ۱۰ X 10،۱۵ X 15، ۲۰ X 20،
25 X 25، ۳۰ X 30، ۴۰ X 40، ۵۰ X 50 (‌اعداد بیانگر طول هر ضلع مربع به سانتیمتر
است) به بازار عرضه می‌کنند. در آجرهای‌موزاییک چهار ضلغی ضخامت آجر موزاییک باید
حدود ۰ درصد بزرگترین ضلع آجر موزاییک و در آجرهای چند ضلعی ده درجه بزرگترین
فاصله دو ضلع‌مقابل باشد و اختلاف موجود بین حداکثر و حداقل ضخامت در نقاط مختلف
یک آجر موزاییک یا سیمانی نباید از ۶ درصد حداکثر ضخامت آن بیشتر باشد.
5 – ۵ – ۹ – شیشه
——————————————————–
‌شیشه‌ای را که در ساختمان مصرف می‌شود که شیشه جام می‌نامند. شیشه جام به
ضخامتهای ۲ میلیمتر و بیشتر و در ابعاد مختلف به بازار عرضه می‌شود.‌شیشه جام باید
کاملاً صاف، شفاف، بیرنگ و عاری از موج و حسابهای هوا و با هر نوع عیب دیگر باشد و
ضخامت آن در تمام سطح باید یک نواخت باشد.‌صافی و یکنواختی ضخامت شیشه باید طوری
باشد که اگر با زاویه ۴۵ درجه از پشت شیشه، به شیئی که در فاصله یک متری آن قرار
دارد نگاه کنیم، آن شیئی کج‌و معوج به نظر نرسد. ویژگی‌های شیشه جام باید مطابق با
استاندارد شماره ۸۹۷ ایران باشد.
5 – ۶ – فلزات:
——————————————————–
‌فلزات به صورت خالص و یا به صورت ترکیبی از چند فلز در ساختمان مورد استفاده،
قرار می‌گیرند که عمده‌ترین و معمول‌ترین آنها به شرح زیر است.
5 – ۶ – ۱ – آهن
——————————————————–
‌آهن در ساختمان به صورت چدن و فولاد مصرف می‌شود. آهن که چدن و فولاد از آن به
عمل می‌آید ابتدا به صورت آهن خام از گداختن سنگ آهن در کورهای‌آهن‌گدازی تهیه
می‌شود. آهن که وزن مخصوص آن برابر ۷.۲۸۴ گرم بر سانتیمتر مکعب است در طبیعت موجود
نیست و معمولاً به صورت اکسید یا کربنات و‌یا سولفیت آهن همراه با مقداری از مواد
دیگر در پوسته جامد زمین یافت می‌شود، فرآورده‌های “‌آهن را۷ بر حسب مقدار کربن
موجود در آن، به سه گروه، به‌شرح زیر تقسیم می‌کنند:
5 – ۶ – ۱ – ۱ – آهن خام
——————————————————–
‌آهن خام، که مقدار کربن آن در حدود ۳ تا ۴.۲۵ درصد است و علاوه بر کربن ترکیبات
دیگری نظیر سیلسیم، منگنز، گوگرد و فسفر نیز دارد از لحاظ اعمال‌مکانیکی مانند
نورد کاری، چکشاری و رسکاری و غیره، دارای خواص نامناسبی است. نقطه ذوب آهن خام
1100 تا ۱۳۰۰ درجه سانتیگراد است که پایین‌تر از‌نقطه ذوب فولاد است.
‌آهن خام برای انجام اعمال مکانیکی، حتی به صورت گرم نیز نامناسب است و خاصیت
جوشپذیری ندارد، و برای همین، آهن خام مصرف مستقیمی در صنعت‌ندارد و فقط برای تهیه
چدن و فولاد از آن استفاده می‌کنند و انواع آن، آهن خام خاکستری، آهن خام، سفید و
آهن خام نیمه خاکستری است.
5 – ۶ – ۱ – ۲ – چدن
——————————————————–
‌چدن از ذوب مجدد و تصفیه آهن خام به دست می‌آید. مقدار کرین آن ۳ الی ۴ درصد است.
چدن، ترد و شکننده است.
‌نقطه ذوب چدن ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ درجه سانتیگراد است. مقاومت فشاری چدن نسبتاً خوپولی
مقاومت کششی آن ناچیز است.
‌چدن کمتر از فولاد زنگ می‌زند. در ساختمانهای قدیمی چدن را برای ساختن ستونهای
فشاری و همچنین در پلسازی به کار برده‌اند در حال حاضر در کار با‌ساختمانی برای
ساختن اجزاء باربر از چدن استفاده نمی‌کنند ولی در ساخت لوله‌های فاضلاب، دیگهای
حرارت مرکزی، رادیاتورهای ویژه مصرف در جاهای‌نمناک نظیر خیابانها و غیره و همچنین
در ساختن دریچه‌های بازدید و کنتور آب و مانند آنها چدن را به کار می‌گیرند.
5 – ۶ – ۱ – ۳ – فولاد
——————————————————–
‌بیشتر آهن خامی را که از کوره بلند به دست می‌آید برای تهیه فولاد به کار
می‌برند، بدین ترتیب که آهن خام را ذوب و مواد خارجی نظیر کربن، سیلسیم،
منگنز،‌گوگرد و فسفر را از آن جدا کرده و مقداری معین کربن به آن اضافه می‌کنند.
امروزه روشهای مختلفی برای تهیه فولاد به کار می‌رود که مهمترین آنها
روشهای‌بسمه‌توماس، زیمنس مارتین یا کوره‌های باز و طریقه کوره‌های الکتریکی است.
با توجه به درجه خلوص بیشتر و خواص مرغوبتر تهی فولاد به روش کوره‌های‌باز، امروزه
بیشتر فولاد مصرفی ساختمان را بدین طریق تهیه می‌کنند.
‌فولادهای ساختمانی در انواع و با مقاومتهای مختلف تهیه می‌شود که معمولی‌ترین
آنها عبارت‌اند:
‌الف – فولاد نرمه با حدود ۰.۰۹ تا ۰.۲۵ درصد کربن.
ب – فولاد با کربن متوسطه حدوداً دارای ۰.۲۵ تا ۰.۵۵ درصد – کربن.
ج – فولاد با کربن زیاد حدوداً دارای ۰.۶ تا ۱.۲ درصد کربن. فولادهای نرمه و
فولادهای با کربن متوسط، به علت دارا بودن – مقاومت قابل توجه توام با
قابلیت‌تغییر شکل و نرمی، در کارهای ساختمانی و صنعتی مصرف زیاد دارد.
‌یکی از مشخصه‌های فولادهای ساختمانی، حداقل نهایی فولاد در آزمایش کشش استاندارد
است که آن را، بر حسب کیلوگرم بر میلیمتر مربع، به صورت نهادین،‌تا دو حرف st
می‌نویسند، مانند فولاد st37 و st44 و st52 و غیره.
‌به طور کلی خواص فولادهای ساختمان باید با استاندارد شماره ۱۶۰۰ ایران مطابق
باشد.
5 – ۶ – ۱ – ۳ – ۱ – انواع فولاد ساختمانی
——————————————————–
‌مهمترین نوع و شکل فولادهای ساختمانی، از لحاظ نیمرخهایی که به طریق نورد رم یا
نورد سرد به دست می‌آید، عبارت‌اند از:
‌الف – تیرآهن نیمرخ I
——————————————————–
‌این نیمرغ از مهمترین نیمرخهای مصرف در ساختمانهای فلزی است و مقاومت آن در مقابل
خمشی زیاد است.
‌انواع متداول نیمرخهای I عبارت از:
‌نیمرخ معمولی INP، نیمرخ بال پهن IPB، نیمرخ IPE است.
ب – نیمرخ U یا ناودانی
——————————————————–
‌این نیمرخ به صورت تک و در مقابل خمش ضعیف است و برای همین آن را در تیرهای مرکب
و مشبک و همچنین به صورت جفت به کار می‌برند. طرز نمایش‌نیمرخ ناودانی به صورت UNP
یا CNP است.
ج – نیمرخ نبشی
——————————————————–
‌نبشی به دو صورت نبشی با بالهای مساوی و نبشی با بالهای نامساوی ساخته می‌شود.
این پروفیل را در ساختمانهای فلزی، به خصوص در ساختن اشکال‌مرکب، به کار می‌برند.
ویژگی‌های نبشی باید با استانداردهای شماره ۱۷۹۲ و شماره ۱۹۷۴ ایران مطابق داشته
باشد.
‌د – نیمرخ سپری
——————————————————–
‌این نیمرخها بر دو نوع‌اند:
– سپریهایی که قاعده شان دو برابر ارتفاعشان است.
– سپریهایی که ارتفاع و قاعده‌شان با هم برابر است.
‌این پروفیل را در کارهای ساختمانی مانند ساختن شیروانی، در و پنجره اسکلت و سقف
کاذب مصرف می‌کنند.
ه – نیمرخ Z
——————————————————–
‌این پروفیل را بر زیرسازی و بستن ورقهای فلزی یا ورقهای آزبست سیمانی در سقف‌های
شب‌دار به کار می‌برند.
‌و – ورق و تسمه
——————————————————–
‌ورق و تسمه، که رل عمده‌ای در ساختمانهای فلزی دارند، در ساختن قطعات مرکب نظیر
تیرهای مرکب، ستونهای مرکب و تقویت آنها به کار می‌روند.‌ورقهایی را‌که عرض آنها
کمتر از ۱۶۰ میلیمتر است تسمه می‌نامند.‌مشخصات ورقهای فولادی و آزمایشات آنها
باید مطابق با استانداردهای شماره ۱۰۲۴ و ۱۰۰۱ و ۴۴۰‌ ایران باشد.
‌ز – میلگردها و نیمرخهای چهارگوشه و شش ضلعی
——————————————————–
‌میلگردها و نیمرخهای چهارگوش و شش ضلعی در گروه‌های نرم، نیم سخت و سخت طبق‌بندی
می‌شوند. میلگردها به صورت ساده یا آجدار، به قطرهای ۵ تا۳۲۰ میلیمتر و نیمرخهای
چهارگوش از مقطع ۶ X 6 تا ۱۵۰ X 150 میلیمتر و نیمرخهای شش ضلعی، با بعدهایی از ۱۲
تا ۱۰۳ میلیمتر ساخته می‌شوند.
‌حد جاری شدن میلگردها با توجه به گروه آنها در kg/cm22200 در مورد فولادهای نرمه
kg/cm23400 تا kg/cm24200 برای فولادهای نیمه سخت وkg/cm25000 برای فولادهای سخت
متغیر است میلگردهای گرم نوردیده – باید با استاندارد شماره ۱۷۹۷ ایران مطابق
باشد.
ح – سایر نیمرخها
——————————————————–
‌علاوه بر نیمرخهایی که در بالا نامبرده شد، نیمرخهای سرد نوردیده‌ای در اشکال و
اندازه‌های مختلف وجود دارد که بیشتر در ساختن در و پنجره آهنی مصرف‌می‌شوند.
‌مشخصات مکانیکی این نیمرخها در کاتولوگهای کارخانجات سازنده ارائه می‌شود.
5 – ۶ – ۲ – آلومی‌نوم
——————————————————–
‌فلزی است نقره‌ای رنگ با جلای فلزی، نرم، سبک، و دارای قابلیت شکل‌پذیری زیاد. پس
از آهن پر مصرفترین فلز صنعتی به مشار می‌رود. آلومی‌نیوم را از‌بوکسیت آلومی‌نیوم
و به وسیله عمل الکترولیز تهیه می‌کنند. آلومی‌نیوم دارای حد گسیختگی در حدود ۹۲۰
کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. این مقاومت با‌اضافه شدن مقداری فلزات دیگر افزوده
می‌شود. همچنین، نورد سرد نیز این مقاومت را تا حدود ۱۷۰۰ کیلوگرم بر سانتیمت مربع
افزایش می‌دهد. وزن‌مخصوص آلومی‌نیوم به طور متوسط برابر ۲.۸ گرم بر سانتیمتر مکعب
است که در حدود (۲).(۱) وزن ویژه فولاد ساختمانی است. ضریب کشانی آن در حدود(۲).
(۱) ضریب کشانی فولاد و ضرب انبساط گرمایی آن در حدود ۲ برابر فولاد است. آلیهای
آلومینیومی را که در کارهای ساختمانی مصرف می‌شود به دو گروه‌تقسیم می‌کنند.
‌الف – آلیاژهای آلومی‌نیوم با مقاومت نسبتاً کم، که بیشتر برای ورقهای موجدار
پوشش، تیغه‌ها سبک در ساختمانها بلند، در بعضی منابع نگهداری مایعات و‌غیره به کار
می‌رود.
ب – آلیاژهای آلومی‌نیوم با مقاومت زیاد که در قطعات باربر اصلی در کارهای
ساختمانی به کار می‌رود.
‌آلیاژهای ساختمانی آلومی‌نیوم را به صورت پروفیلهای مختلف، ورق و میلگرد و غیر
تهیه می‌کنند. نیرمهای آلومی‌نیوم را یا از طریق نورد کاری و یا از طریق‌کشیدن و
حدیده کردن به دست می‌آورند. محاسن عمده آلومی‌نیوم در مقاسیه با فولاد از جمله
عبارت‌اند از:
1 – آسانی ساخت و برش و شکل دادن به آن.
2 – پایداری قابل توجه در برابر خوردگی.
3 – سبکی وزن، به قسمتی که با به کار بردن آلومی‌نیوم به جای فولاد مقداری قابل
توجه از وزن قطعات ساختمانی کاسته می‌شود. که با وجود گرانی قیمت آن‌می‌تواند به
خوبی با مصالح فولادی رقابت کند. برای اتصالات قطعات ساختمانی آلومی‌نیومی می‌توان
از برج و جوش استفاده کرد. آن دسته از آلیاژهای‌آلومی‌نیومی را که قابلیت جوشپذیری
خوبی ندارد با پرچ به هم متصل می‌کنند. در بقیه نمونه‌ها برای اتصال از جوش
استفاده می‌شود.
5 – ۶ – ۳ – مس
——————————————————–
‌فلزی است به رنگ سرخ با جلای فلزی، نسبتاً نرم دارای – قابلیت چکشکاری خوب و در
حالت سرد به سانی تا می‌شود ولی نمی‌شکند. در صنعت مس پس از‌آهن و آلومینیوم پر
مصرفترین فلز است. وزن ویژه آن ۸.۹ gr/cm3 است و در دمای ۱۰۸۳ درجه سانتیگراد آب
می‌شود. مس برای هدایت گرما و الکترونی از‌قابلیت بسیار زیادی برخوردار است. مس در
ساختمان به صورت ورقهای مسی، انواع سیمهای مسی لوله‌های مسی به کار می‌رود و نزدیک
نیم از فرآورده‌های‌مسی جهان در صنعت برق مصرف می‌شود.
5 – ۶ – ۴ – سرب
——————————————————–
‌سنگین‌ترین و نرمترین فلز صنعتی است. رنگ سرب سفید با ته رنگ آبی است. در برابر
هوا اکسید می‌شود و یک پوسته اکسید به رنگ خاکستری روی آن را‌می‌پوشاند. سرب را به
آسانی می‌توان به اشکال مختلف درآورد و در حالت سرد دارای قابلیت چکشکاری و برش و
تاخوردن و نورد است.
‌وزین ویژه آن برابر ۱۱.34gr/cm3 است و در گرمای ۳۲۷ درجه سانتیگراد ذوب می‌شود.
در ساختمان، سرب را به صورت ورق سرب برای آب‌بندی بامها و‌کفها و پی به کار
می‌برند. برای آب‌بندی اتصالات لوله‌های چدنی شمش سرب را آب می‌کنند و آن را توام
با کنف به کار می‌برند.
5 – ۶ – ۵ – روی
——————————————————–
‌فلزی است سفید با ته رنگ آب و بدون جلا برای استخراج روی به کربنات روی با سولفور
روی گرما می‌دهند تا به اکسید روی تبدیل شود، سپس اکسید روی را‌در کوه با کک گرما
می‌دهند تا کربن کلک اکسیژن آن را می‌گیرد و روی خام به دست آید. وزن ویژه روی
برابر ۷.۱۴‌گر بر سانتیمتر مکعب و نقطه ذوب آن برابر۴۱۹ درجه سانتیگراد است روی و
فلزهای دیگر را نباید با هم مصرف کرد زیر آبهای اسیددار و نمکدار، مانند محلول
الکترولیز تجزیه الکتریکی عمل می‌کنند و‌باعث حل شدن روی می‌شوند. برای همین باید
در جاهای نمناک، میخهایی را که به ورق روی و آهن سفید کوبیده می‌شوند قیراندود
کرد. ملاتهای تازه، سیمان،‌آهنک و گچ در روی اثر می‌کنند و نباید به روی یا فولاد
روی اندوده شده (‌آهن سفید) به چسبند، باید این گونه ورقها را قیراندود کرد یا
سطحشان را با مقوای قیر‌یا کاغذ روغنی پوشانید.
‌در ساختمان، روی را به شکل ورقهایی به کلفتی ۰.۵ تا ۰.۹۵ میلیمتر و به پهنای ۶۵
تا ۱۰۰ و در ازای ۲۰۰ تا ۲۵۰ سانتیمتر و برای پوشش شیروانیها و آبروها‌مصرف
می‌کنند. در جاهای نمناک، ورق، لوله، پیچ و مهره و میخ فولادی را روی‌اندود
می‌کنند (‌آهن سفید) تا زنگ نزند.
‌روی در رنگسازی نیز مصرف می‌شود.
5 – ۷ – چوب و فرآورده‌های آن:
——————————————————–
5 – ۷ – ۱ – کلیات
——————————————————–
‌چوب از ماده‌ای به نام سلولز تشکیل شده که دارای مقداری آب است. ترکیب سلولز
عبارت اس از ۵۰ درصد اکسیژن و ۴۴ درصد کربن و ۶ درصد هیدروژن.‌مقطع هر درخت از سه
قسمت پوست، چوب و مغز تشکیل یافته که مغز و پوست موضوع این مبحث نیست. تر بودن و
خشک بودن چوب بستگی به موقع‌قطع درخت همچنین مدتی که برای خشک کردن آن در نظر
گرفته شده است دارد.
5 – ۷ – ۲ – تقسیم‌بندی چوبها
——————————————————–
‌چوبها را به سه دسته تقسیم می‌کنند:
‌دسته اول، چوبها صنوبری (‌چوبهای صمغی) نظیر کاج، سرو و صنوبر. این چوبها خوب
تراشیده می‌شوند و برش آنها آسان است و دوام آنها کم است و در برابر‌نیروهای فشاری
مقاومت چدن این ندارد.
‌دسته دوم، چوبهای سخت نظیر زبان گنجشک و بلوط. دوام این چوبها زیاد است اما
بدبرش‌اند، یعنی برش آنها مشکل است و پس از بریدن اغلب سطح برشی‌خوبی در آنها حاصل
نمی‌شود.
‌دسته سوم، چوبهای سست مانند اقاقیها، بید و تبریزی، دوام این دسته از چوبها خیلی
کم است اما مقاومت خوبی در برابر فشار، خمش و برش از خود نشان‌می‌دهند.
5 – ۷ – ۳ – ویژگی‌های چوبی
——————————————————–
5 – ۷ – ۳ – ۱ – وزن ویژه
——————————————————–
‌وزن ویژه چوب بین ۰.۵۴ تا ۱ gr/cm3 متغیر است و به دلیل وجود تخلخل و حبابهای هوا
در چوب، اگر مدتی آن را در زیر آب نگهداری کنند آب جای هوای‌درون منفذهای یاد شد
را می‌گیرد و در نتیجه وزن مخصوص آن بالا می‌رود و ممکن است تا ۱.۵ gr/cm3 برسد.
5 – ۷ – ۳ – ۲ – مشخصات مکانیکی
——————————————————–
‌تاب فشاری چوبریش از تاب خمشی و برشی آن است و به ۴۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع
می‌رسد. تاب فشاری چوب در جهت الیاف طولی آن چندین برابر بیش‌از الیاف عرضی آن
است.
5 – ۷ – ۴ – محاسب چوب
——————————————————–
5 – ۷ – ۴ – ۱ – در بهار، میزان شیره گیاهی در تنه درختان زیاد است و برای همی برش
بهاره درخت باعث رشد قارچها و انگلها در داخل چوب می‌شود و به آن‌آسیب می‌رساند
روی همین اصل چوب را باید از درختی که در پاییز بریده شده (‌چوب پاییزه) تهیه کرد.
5 – ۷ – ۴ – ۲ – چوب درخت پیچ خورده، درختی که چند گانه روییده و همچنین درختانی
که دارای برگ زیادند نامرغوب است و معایبی نظیر ایجاد تاب پس‌از خشک شدن، وجود گره
درخت و غیره دارد که استفاده از این نوع چوبها را در کارهای ساختمانی مطلوب
نمی‌سازد.
5 – ۷ – ۴ – ۳ – پس از بریدن درخت بهتر است پوست آن را بکنند تا انگلها در زیر
پوست آن جا نگیرند و به چوب آسیب نرسانند. تنه درخت پوست‌کنده باید به‌صورت
یکنواخت و دور تا دو خشک شود و باید از گذاردن آن در معرض تابش آفتاب که سبب خشک
شدن یک پلوی و ترک خوردن پهلوی دیگر آن می‌شود‌خودداری کرد.
5 – ۷ – ۵ – حفاظت چوب
——————————————————–
5 – ۷ – ۵ – ۱ – هوای نمناک و به ویژه کم و زیاد شدن رطوبت هوا به چوب آسیب
می‌رساند از همین رو باید به نحوی، نیر تزریق درونی چوب و یا استفاده از‌لاک و
الکل و رنگ، از نفوذ آب به داخل چوب جلوگیری کرد.
5 – ۷ – ۵ – ۲ – برای جلوگیری از آسیب موریانه ساید چوب سفید را با قیر محلول آبکی
یا قطران اندود کرد یا سروته چوب سفید را، که درون دیوار کار گذاشته‌می‌شود، دوغاب
گچ ریخت یا آن را نیمسوز کرد.
5 – ۷ – ۵ – ۳ – چوب یاد به صورت خشک مصرف شود، از همین رو آن را به مدت طولانی در
محلهای خشک و دور از رطوبت و نم، می‌خوابانند تا کم‌کم‌خشک شود. بای کم کردن مدت
مذکور، چوب را در گرمخانه‌هایی با دمای تا ۵۰ درجه سانتیگراد خشک می‌کنند.
5 – ۷ – ۶ – انواع چوب و فرآورده‌های چوبی
——————————————————–
‌شکل ظاهر قطعات چوبها را به شکلهای ظاهری استوانه‌ای (‌چوبهای گرد) مکعب مستطیل
(‌الوار و غیره) و یا منشور و جز آن تهیه می‌کنند. انواع چوبهایی که در‌ساختمان از
آنها استفاده می‌کنند به شرح زیر می‌باشد:
‌الف – شیر ساختمانی
——————————————————–
‌این شیر را که اغلب دارای مقطع دایره‌ای شکل است. برای کلاف کردن دیوارها،
تیرریزی سقف، چوب‌بست و غیره به کار می‌برند.
ب – دستک یا تیر پایه‌ای
——————————————————–
‌این تیر به طول متوسط ۲.۵ متر و به قط ۸۰ تا ۱۲۰ میلیمتر است و برای محصور کردن
محوطه‌ها با سیم خاردار از آن استفاده می‌کنند.
ج – چهارتراش
——————————————————–
‌چوبی است که مقطع آن مربع مستطیل بوده و دارایی سه بعد درازا، پهنا و کلفتی است.
برای تهیه تخته می‌تواند از چهار تراش استفاده کرد.
‌برای مثال، برای تهیه تخته معمولی، که عرض آن حداقل ۲۰۰ میلیمتر است، باید پهنای
چهارتراش لااقل ۲۰۰ میلیمتر باشد. گاهی چهار تراش را به کلفتی و‌پهنای یک متر و
طول ۴ الی ۵ متر نیز تهیه می‌کنند.
‌د – بتیه
——————————————————–
‌گاهی چوب گردی را که استوانه‌ای است از روی قطر قاعده به دو نیم می‌کنند و آن را
به موازات طول برش می‌دهند. هر یک از تقسیمات حاصل را بتیه می‌نامند.
ه – تخته
——————————————————–
‌چوبی است مکعب مستطیل که ابعاد متفاوت آن که در بازار یافت می‌شود به شرح زیر
است:
‌طول: حداقل ۲ متر، حداکثر ۶ متر.
‌عرض: حداقل ۱۸۰ میلیمتر، حداکثر ۳۰۰ میلیمتر.
‌ضخامت: حداقل ۱۰ میلیمتر، حداکثر ۸۰ میلیمتر
‌و – الوار
——————————————————–
‌الوار ممکن است با مقطع چهار گوش و به شکل مکعب مستطیل و یا سه صورت الوار سه گوش
و از برش بنیه حاصل شود.
‌ز – تخته فشرده یا تخته چند لایی
——————————————————–
‌برای ساختن این نوع فرآورده چوبی گرده عمل آورد چوب را به شکل برگه برش می‌دهند و
این برگه‌ها را در سه یا پنج لایه یا بیشتر چنان روی هم می‌چسبانند که‌تارهای چوب
هر لایه سر تارهای لایه دیگر عمود باشد. تخته فنری خاصیت خمیدگی خوبی دارد، نم
نمی‌کشد و جمع‌شدگی پیدا نمی‌کند و باد نمی‌کند.
ج – تخته فیبری
——————————————————–
‌برای ساختن تخته فیبری، سرشاخه‌ها و چوبهای دم اراه‌ای را به شکل تار یا برگه‌های
نازک چوبی می‌برند. خاک اره و تار و برگه‌های برید چوبی را در چسب‌خمیر می‌کنند تا
تحت فشار به شکل صفحه درآید. تخته فیبری فرآورده‌ای است سخت و با دوام که نم
نمی‌کشد، باد نمی‌کند و جمع نمی‌شود.
ط – نئوپان
——————————————————–
‌برای ساختن نئوپان سرشاخه‌ها و چوبهای دم اره‌ای را به شکل پوشال می‌زنند و در
چسب خمیر می‌کنند آن را زیر فشار کم به شکل تخته‌ای پوک در می‌آورند.‌پس از مصرف
روی آن را روکش می‌چسبانند.
ب – نئوپان ساقه نیشکری
——————————————————–
‌طرز ساخت این نوع نئوپان به قسمتی است که ابتدا تیکه‌های چوب، ساقه نیشکر و یا
گیاهان را در داخل مخازن بخار آب قرار می‌دهند تا الیاف آنها از هم جدا‌گردد سپس
این الیاف را در ظروف تحت فشار قرار داده و فشار داخل آن را تا ۷۰ کیلوگرم بر
سانتی متر مربع افزایش می‌دهند. این فشار پس از چند ثانیه ناگهان به‌شدت کاهش داده
می‌شود. در اثر این عمل مواد چسبنده موجود در الیاف کاملاً از آن جدا می‌گردد. پس
از آن این الیاف را به کمک پرس‌های مخصوصی به‌صورت ورق‌ها تخت به ضخامت‌ها از ۳
میلیمتر تا ۱۲ میلی‌متر در آورده و در ابعاد مختلف به بازار عرضه می‌گردد.
ی – روکش
——————————————————–
‌چوبهای بنتی سخت مانند چوب گردو و چوب زیتون را مثل ؟؟ می‌آورند و آنها ره به شکل
برگه‌های نازک برش می‌دهند و این برگه‌های چوبی را با طرح، روی‌در، کمد و سایر
تزیینات چوبی می‌چسبانند و روی آنه را با لاک و لاک و الکل جلا می‌دهند تا کار
چوبی همانند چوب گردو و یا چوب زیتون به نر آید.
5 – ۸ – مواد آلی:
——————————————————–
5 – ۸ – ۱ – قیر
——————————————————–
‌قیر ماده‌ای است سیاه رنگ، مرکب از هیدروکربورهای آلی با ترکیبات پیچیده که از
تقطیر نفت خام به دست می‌آید. قیر در طبیعت هم، به صورت معدنی،‌مخلوط با مواد
معدنی دیگر، وجود دارد.
5 – ۸ – ۱ – ۱ – دسته‌بندی قیرها
——————————————————–
‌قیرها را به صورت زیر طبقه‌بندی می‌کنند:
‌الف – قیرهای جامد*
*>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌که علامت اختصاری آنها A.C است. این محصولات مستقیماً از تقطیر نفت خام به دست
می‌آیند و بر حسب درجه نفوذپذیریشان* نام گذاری شده‌اند.
*>>‌پاورقی: < ‌نفوذپذیری قیر را با مقدار فرورفتگی گلوله‌ای به وزن معین در دمای
معین و در مدت معین در قیر مورد نظر می‌سنجند. قیرهای نرم‌تر که دارای درجه
نفوذپذیری‌بیشتراند (‌دره نفوذ ۱۰ تا ۳۰۰) از تقطیر نفت خام به دست می‌آیند و
قیرهایی که دارای درجه نفوذپذیری کمتری‌اند (‌درجه نفوذ ۱۰ تا ۶۰) از طریق هوادادن
به‌قیرهای نرم تولید می‌شوند. قیرهایی که مستقیماً از تقطیر نفت خام در ایران به
دست می‌آیند به شرح زیرند:
‌قیرهای ۷ – ۶۰ و ۱۰۰ – ۸۵ و ۱۵۰ – ۱۲۰ و ۲۰ – ۱۸۰ و ۲۵۰ – ۲۲۰ و ۲۲۰ – ۲۸۰ و
قیرهایی که با هوا دادن به یکی از قیرهای نرم فوق تهیه می‌شوند، به‌شرح زیرند:
‌قیرهای ۲۰ – ۱۰، ۳۰ – ۲۰ و ۴۰ – ۳۰ و ۵۰ – ۴۰ و در بعضی موارد ۷۰ – ۶۰، اعداد
مذکور مشخص کننده درجه نفوذپذیری قیرند.
ب – قیرهای جامد اکسیدشده به (Rubery of oxidizd Grade) را با علامت اختصاری R، که
معرف انعطاف‌پذیری قیر است نشان می‌دهند. این قیر از‌دمیدن هوا در مخلوطی از
قیرهای نرم و مواد روغنی سنگین به دست می‌آید و بر حسب نقطه نرمی و درجه نفوذپذیری
آنها را به صورت زیر نام گذاری کرده‌اند:
25 – 85R و ۱۵ – 90R
‌اعداد ۸۵ و ۹۰ نقطه نرمی قیر و اعداد ۱۵ و ۲۵ درجات نفوذپذیری آنها را نشان
می‌دهد و بدین ترتیب، هر چه درجه نفوذپذیری بیشتر باشد، قیر نرم‌تر است و بر‌عکس
کم بودن درجه نفوذپذیری معرف سختی قیر است. ویژگهای عمومی قیرها عبارت‌اند از:
‌الف – غیر قابل نفوذ بودن در مقابل آب و رطوبت:
ب – مقاومت در باربر اسیدها، بازها و نمکها:
ج – قابلیت کشانی:
‌د – چسبندی
ه – محلول بودن در بعدی از حلالها، بدون از دست دادن خواص
‌و – تشکیل دادن قشر نازک پایدار بر روی اجسام خشک.
‌ز – داشتن رنگ ثابت
ح – عایق بودن در مقابل جریانات الکتریکی.
5 – ۸ – ۱ – ۲ – معایب قیرها
——————————————————–
‌قیر در وضعیت‌های زیر برخی از خواص خود را از دست می‌دهد، به طور که نمی‌توان از
آن به خوبی استفاده کرد:
‌الف – تجزیه شدن در دمای زیاد و تبدیل آن به زغال، توام با اشتغال.
ب – نداشتن خاصیت چسبندگی در محیط مربوط و آلوده به خاک نرم.
ج – تغییر شکل در مقابل فشار و حلالها.
5 – ۸ – ۱ – ۳ – حمل و نقل قیر
——————————————————–
‌قیر را معمولاً در شبکه‌های سیاه رنگ استوانه‌ای شکل فلزی و یا در کارتن حمل و نقل
می‌کنند و شناسای نوع آن از روی علامت برجسته‌ای صورت می‌گیرد که‌مشخص‌کننده نرمی
و درجه نفوذپذیری قیر است.
5 – ۸ – ۱ – ۴ – استاندارهای قیر
——————————————————–
‌به طور کلی ویژگی‌های قیر و همچنین روشهای آزمایش آنها باید با استانداردهای ملی
ایران، به شرح زیر: مطابقت کند:
– تقسیم‌بندی و کلیات استاندارد شماره ۱۲۴ ایران
– مشخصات قیرهای مایع استاندارد شماره ۱۲۵ ایران
– مشخصات قیرهای جامد استاندارد شماره ۱۲۶ ایران
– عایق کاری ساختمان به وسیله قیر استاندارد شماره ۳۱۱ ایران
– اصطلاح‌های مواد قیری و غیر قیری که در ساختمان راه و پوشش آن به کار می‌رود،
استاندارد شماره ۵۱۷ ایران
– ؟؟
– روش اندازه‌گیری قابلیت کشش مواد فیبری، استاندارد – شماره ۶۰۲ ایران
– روش آزمایش استخراج کل قیر از مخلوط مصالح سنگین و قیر روسازی جاده، استاندارد
شماره ۱۶۸۹ ایران
– روش آزمون اثر لکه مواد قیری استاندارد شماره ۳۴۹۴۹ ایران
– روش تعیین درجه نفوذ مواد قیر عایق رطوبتی۷ استاندارد شماره ۲۹۵۰ ایران
– تعیین نقطه نرمی عایق رطوبتی. استاندارد شماره ۲۹۵۱ – ایران
– ویژگی‌های عایق‌های رطوبتی در ساختمان (‌قیر و گونی) استاندارد شماره ۲۹۵۲ ایران
– روش آزمون تعیین حالت مواد قیری در تری کلرور اتیلن استاندارد شماره ۲۹۵۳ ایران
– روش اندازه‌گیری نقطه اشتغال قیر به طریقه باز استاندارد شماره ۲۹۵۴ ایران
– روش آزمون قابلیت کش مواد قیری۷ استاندارد شماره ۲۹۵۵ ایران
– روش آزمون تعیین وزن مخصوص قیرهای جامد و نیمه جامد استاندارد شماره ۲۹۵۶ ایران
– روش آزمون تعیین افت حرارتی مواد قیر، استاندارد – شماره ۲۵۹۷ ایران
5 – ۸ – ۲ – آسفالت
——————————————————–
‌آسفالت – آسفالت در ساختمان، اغلب به عنوان قشر محافظ قیرگونی در پشت بام مصرف
می‌شود. این آسفالت که از نوع آسفالت رویه می‌باشد باید روی عایق را‌حداقل ۲
سانتیمتر به پوشاند. نوع و درصد مواد مصرفی آسفالت (‌قیر و مصلح سنگی) باید بر
اسامی فرمول کارگاهی تهیه و ساخته شود.
5 – ۸ – ۳ – رنگ
——————————————————–
‌در ساختمانها، به منظور حفاظت کارهای چوبی از پوسیدگی، کارهای فلزی از زنگ زدند و
نیز برای جلوگیری از اثرات سوء عوامل جوی و همچنین حفظ‌بهداشت و ایمنی و نیز
زیبایی از رنگ استفاده می‌کنند. رنگهای مصرفی باید در کارخانه‌های معتبر رنگسازی
ساخته شده باشند و در قوطیهای سالمی که در آن‌بازنشده و دارای برچسب مخصوص سازنده
اصلی رنگ باشد به کار رود.
5 – ۸ – ۳ – ۱ – کیفیت رنگ
——————————————————–
‌رنگ باید دارای کیفیتهای زیر باشد:
‌الف – فاقد مواد مضر برای سلامتی انسان باشد.
ب – دارای دوام و ثبات رنگ باشد به قسمی که بتواند به مدت طولانی در مقابل عوامل
جوی و محیطی پایداری کند.
ج – پخش آن به صورت قشری نازک و به طور یکنواخت در سطح امکانپذیر باشد.
5 – ۸ – ۳ – ۲ – استانداردهای رنگ
——————————————————–
‌ویژگیهای رنگهای به کار رفته در ساختمان باید با استانداردهای زیر مطابق باشد:
– رنگ پلاستیکی برای مصارف داخلی و خارجی ساختمان۷ استاندارد شماره ۲۸۹ ایران
– رنگ پلاستیکی برای مصارف خارجی ساختمان، استاندارد – شماره ۱ – ۲۸۹ ایران
– رنگ پلاستیکی برای مصارف داخلی ساختمان، استاندارد – شماره ۱ – ۲۸۹ ایران
– رنگ پلاستیک – روشهای آزمایش، استاندارد شماره ۱۱۳۵ – ایران.
– رنگ اسکلتهای فولادی ساختمان، استاندارد شماره ۱۳۳۵ – ایران
– رنگ روغنی براق، استاندارد شماره ۱۷۰۰ ایران
– رنگ روغنی مات، استاندارد شماره ۲۲۲۵ ایران
– رنگ ضد زنگ استاندارد شماره ۲۲۲۸ ایران
5 – ۸ – ۴ – چسبهای
——————————————————–
‌چسبها موادی‌اند که به صورت طبیعی یا مصنوعی تهیه می‌شوند و برای چسباند دو یا
چدن قطعه به همدیگر و تبدیل آنها به یک جسم یکپارچه به کار می‌روند.‌این مواد برای
چسباندن شیشه، چوب پلاستیک و فلز به کار می‌روند بهتر است برای چسباندن اجسام
مختلف از چسب مخصوص آن استفاده شود.
‌چسب‌های معمولاً در دماهای زیاد مقداری از خاصیت خود را از دست می‌دهند.
5 – ۸ – ۴ – ۱ – انواع چسبها
——————————————————–
‌چند نوع از چسبهای مختلفی که در کارهای ساختمانی به کار می‌رود ذیلاً نامبرده
می‌شود:
‌الف – چسب پروتئین حیوانی
——————————————————–
‌این چسب که مواد اصلی آن ضایعات تکه‌های چرم و پوست حیوانات و آب است در صنعت چوب
که کار می‌رود و در شرایط مربوط نیز می‌توان از آن استفاده‌کرد.
ب – چسبهای مصنوعی
——————————————————–
‌این چسبها که اساساً از رزین مصنوعی ساخته می‌شوند دارای خاصیت چسبندگی خیلی
قوی‌اند و در برابر رطوبت و گرما پایداری خوبی از خود نشان می‌دهند‌و در اتصال
سطوح مختلف مصرف می‌شود.
ج – چسبهای لاستیکی
——————————————————–
‌این چسبها از حل لاستیک در بنزین تهیه می‌شوند و برای چسباندن پلاستیک شیشه و
لاستیک به کار می‌روند.
5 – ۸ – ۵ – پلاستیک
——————————————————–
‌پلاستیک ابتدا تحت عنوان سلولز (Cellelose) اختراع شد و سپس تکامل یافت و
سلولوئید (Celleloied) نامیده شد و پس از آن به نام باکلیت (Becelite)‌تولید و به
بازار عرضه شد. پلاستیک ماده‌ای است. که آن را از رزین طبیعی یا مصنوعی، با
پرکننده و یا بدون پرکننده، همراه با مواد دیگر، نظیر ماده خمیری‌کننده، انواع
لالها و مواد رنگی می‌سازند.
‌پلاستیک را می‌توان با گرما و فشار، و با کمک قالب به اشکال مختلف در آورد.
5 – ۸ – ۵ – ۱ – ویژگیهای پلاستیک
——————————————————–
‌پلاستیک دارای ویژگیهای زیر است:
‌الف – مقاوم در برابر شرایط جوی مختلف و پوسیدگی:
ب – جاذب ضربه
ج – دارای قابلیت تولید در رنگهای مختلف
‌د – دارای شکل ظاهری خوب و تزیینی
ه – دارای قابلیت برش، اره کردن، سوراخ کردن و اتصال
‌و- دارای شفافیت نظیر شیشه
‌ز – عالی بودن در برابر الکتریسیته
ح – سبک بودن وزن
ط – دارای قابلیت هدایت گرمایی کم
ک – بالا بودن ضریب اقساط گرمایی
5 – ۸ – ۶ – پی – وی – سی (P.V.C)
——————————————————–
‌پی – وی – سی یا پلی ونل کلراید از پولیمریزاسیون (Polymeisation) و نیل کلراید،
روغن کروزن ۱ Kerosene)، اسید و سایر مواد شیمیایی که تأثیری‌روی پی – وی – سی
ندارد ساخته می‌شود. پی – وی – سی را در کفسازی ساختمانها، ساخت لوله‌های فاضلاب و
عایق سیمهای الکتریکی و غیره به کار‌می‌برند. به علت تولید آن در رنگهای مختلف و
همچنین برخی محاسن دیگر، امروزه پی – وی – سی در کفسازی ساختمانها مصرف فراوان
دارد.
5 – ۸ – ۶ – ۱ – ویژگی‌های پی – وی – سی
——————————————————–
‌الف – ته سیگار روشن نمی‌تواند در آن ایجاد حریق کند.
ب – در مقابل شعله مستقیم آتش قابل احتراق است اما به محض اینکه شعله آتش از آن
دور شود احتراق آن متوقف می‌شود.
ج – کفسازی با آن می‌تواند به صورت یکپارچه و یا در قطعاتی، به صورت فرش کف، انجام
شود.
‌د – مواد روغنی و گریس آن را ضایع نمی‌کند و به آسانی می‌توان سطح آن را از مواد
مذکور پاک کرد.
ه – با دوام، کشان و آب‌بند است.
‌و – حرکت و رفت و آمد روی کف به راحتی صورت می‌گیرد و خطر لیز خوردن روی آن وجود
ندارد.
5 – ۸ – ۷ – پلی‌استون*
*>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌پلی استیرن از پلیمریزاسیون استیرون تولید می‌گردد و در حرارت معمولی جسمی است
جامد، بیرنگ، شفات و کشان، پلی‌استیرن در ساختمان به صورت‌قطعات در اندازه‌ها و
ضخامتهای دلخواه بریده شده و به عنوان عایق حرارتی و صوتی خوب، در دیوار، کف و سقف
به کار می‌رود.
5 – ۸ – ۸ – پلی‌اورتان*
*>>‌پاورقی: < ——————————————————–
‌پلی اورتان نوعی پلیمر مصنوعی است که دارای نقطه ذوب پایین بوده و قابل پرس شدن و
نورد می‌باشد. پلی اورتان از خاصیت عایق نمودن حرارتی بالایی‌برخوردار بوده و
همچنین دارای خاصیت چسبندگی خوبی می‌باشد. روی این اصل نوع مایع آن را به راحتی
می‌توان در دیوار و سقف در ضخامتهای دلخواه‌جهت عایقکاری در داخل ساختمان پاشید و
سطوح صاف ایجاد نمود. پلی اورتان به عنوان عایق حرارتی در پانلهای پیش‌ساخته
ساندویچی که سطوح خارجی‌آنها از ورقهای آلومینم با آهن گالوانیزه می‌باشد به عنوان
ماده پر کننده مورد مصرف قرار می‌گردد این قطعات به عنوان دیوار و سقف در ابعاد و
ضخامت‌های‌دلخواه مصرف می‌شوند.
5 – ۹ – مصالح متفرقه:
——————————————————–
5 – ۹ – ۱ – پشم شیشه
——————————————————–
‌پشم شیشه از الیاف مصنوعی و نازکی به قطر ۰۲۵. میلیمتر تشکیل شده است. این الیاف،
که دارای قابلیت انعطاف‌پذیری‌اند، از شیشه گداخته ساخته می‌شود،‌پشم شیشه، عایق
گرمایی و صوتی بسیار خوبی است در مواقعی که احتمال نفوذ رطوبت باشد، پشم شیشه را
بین دو لبه کاغذ ضد رطوبت قرار می‌دهند. وزن‌ویژه آن بین ۴۸ تا ۹۶ کیلوگرم در متر
– مکعب و ضریب قابلیت هدایت گرمایی آن برابر W/mc0.33 است. ویژگی‌های پشم شیشه
باید مطابق استاندارد ۲۳۸۶‌ایران باشد.
5 – ۹ – ۲ – پشم سنگ
——————————————————–
‌پشم سنگ یا پشم معدنی از الیاف مصنوعی شیشه‌ای شکل به قطر ۲ تا ۲۰ میکرون ساخته
شد که از ذوب سنگ‌های مارنی و رسهای آهکی سنگ رس و‌مخلوط از آهک و دولومیت با
خاک‌رس
5 – ۹ – ۵ – فرآورده‌های آزبست سیمان
——————————————————–
‌این فرآورده‌ها مخلوطی است از آزبست و سیمان پرتلند که به صورت ورقهای صاف یا
موجدار و همچنین لوله در کارخانه ساخته می‌شود ورقهای آزبست‌سیمانی که در پوشش سقف
پشت بام به کار می‌رود نسبت به ورقهای آهنی قابلیت هدایت گرمایی کمتری دارد و از
نظر اقتصادی نیز به صرفه است، لوله‌های‌آزبست سیمان نیز در شبکه‌های لوله‌کشی – آب
و فاضلاب شهرها و ساختمانها به کار می‌رود. روشهای آزمایش و همچنین ویژگیهای
فرآورده‌های آزبست سیمان‌باید مطابق با استانداردهای ملی ایران، به شرح زیر: باشد:
– سیمان پشته‌نموز (‌لوله‌های تحت فشار) استاندارد شماره ۴۰۵ ایران.
– نمونه‌برداری و بازرسی از محصولات سیمان پنبه‌نسوز استاندارد شماره ۵۷۵ ایران
– ورقهای موجدار سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره .۶۲۱ – ایران
– لوله‌های ساختمانی و بهداشتی از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره ۱۱۷۶۶ ایران
– قطعه‌های اتصالی برای مصارف بهداشتی از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره ۱۱۶۵
ایران
5 – ۹ – ۶ – گونی
——————————————————–
‌گونی باید نو، ریز بافت، کاملاً سالم و بودن آلودگی و چروک باشد و وزن آن در هر
متر مربع باید حدود ۳۸۰ گرم باشد.
5 – ۹ – ۵ – فرآورده‌های آزبست سیمان
——————————————————–
‌این فرآورده‌ها مخلوطی است از آزبست و سیمان سنگ که به صورت ورقهای صاف یا موجدار
و همچنین لوله در خانه ساخته می‌شود. ورقهای آزبست سیمانی‌که در پوشش سقف پشت‌بام
به کار می‌رود نسبت به ورقهای آهنی، قابلیت هدایت گرمایی کمیت دارد و از نظر
اقتصادی نیز به صرفه است، لوله‌های آزبست‌سیمان نیز در شبکه‌های لوله‌گی آب و
فاضلاب شهرها و ساختمانها به کار می‌رود. روشهای آزمایش و همچنین ویژگیهای
فرآورده‌های آزبست سیمان باید مطابق‌با استانداردهای ملی ایران، به شرح زیر، باشد،
– سیمان پنبه نسوز (‌لوله‌های تحت فشار) استاندارد شماره ۴۰۵ ایران،
– نمونه‌برداری و بازرسی از محصولات سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره ۴۲۹ ایران،
– ورقهای تخت ساخته شده از سیمان پنبه‌نسوز استاندارد شماره ۵۷۵ ایران
– ورقهای موجدار سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره ۶۲۱ ایران
– لوله‌های ساختمانی و بهداشتی از سیمان پنبه نسوز استاندارد شماره ۱۱۷۶۶ ایران
– قطعه‌های اتصالی برای مصارف بهداشتی از سیمان پنبه‌نسوز استاندارد شماره ۱۱۶۵
ایران
5 – ۹ – ۶ – گونی
——————————————————–
‌گونی باید نو، ریزبافت، کاملاً سالم و بودن آلودگی و چروک باشد و وزن آن در هر متر
مربع باید حدود ۳۸۰ گرم باشد.
5 – ۹ – ۷ – گونی قیراندود
——————————————————–
‌چنانچه گونی قبلاً با قیر آغشته شده باشد دو طرف گونی باید کاملاً قیراندود بوده و
ضخامت آن حداقل ۳ میلی‌متر باشد. وزن گونی قیراندود شده نباید در هر متر‌مربع از
2700 گرم کمتر باشد. چنانچه گونی قیراندود شده به مدت ۳ ساعت در دمای ۷۰ درجه
سانتیگراد قرار گیرد نباید قیر آن نرم و روان شود و در صورتی که‌به مدت ۵ ساعت در
دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد نگهداشته و سپس در دمای معمولی خشک شود، نباید ترک بخورد.
‌اگر گونی قیراندود شده را در سرمای صفر درجه سانتیگراد، به دور استوانه‌ای به قطر
5 سانتیمتر بپیچند، شاید ترک بخورد و چنانچه به اندازه ۲ درصد طول خود‌کشیده شود
نباید پاره شود.
5 – ۹ – ۸ – مشمع قیراندود
——————————————————–
‌مشمع قیراندود و ای سایر مصالح ویژه عایق کاری باید توسط سازنده معتبر ساخته شده،
کلیه خواص مندرج در کاتالوگ – سازنده را دارا باشد.
5 – ۹ – ۹ – لوله‌ها
——————————————————–
5 – ۹ – ۹ – ۱ – لوله‌های ساختمانی
——————————————————–
‌این نوع لوله‌ها فلزی بوده و به علت دارا بودن لنگر اینرسی یکسان حول اقشار مختلف
مقطع برای مصرف به عنوان اعضائ فشاری در اسکلت‌های ساختمانی، به‌ویژه ساخت خرپا و
ستون و داربست و نظایر آن مناسب می‌باشد.
‌لوله‌های ساختمانی در اندازه‌های مختلف و انواع سبک، نیمه سنگین و سنگین تولید
می‌شود.
؟؟ مربوط به مشخصات این لوله‌ها در مبحث، ؟؟ فولادی ذکر شود.
5 – ۹ – ۹ – ۲ – ؟؟ فاضلاب و تأسیسات برودتی و حرارتی
——————————————————–
؟؟ با توجه به نوع، جنس و نیز موارد مصرف آن در ؟؟ رسانی و فاضلاب و تأسیسات
برودتی و حرارتی به ؟؟ مقررات تفضیلی مربوط به مشخصات و‌ویژگی‌های ؟؟ از قبیل
کیفیت مطلوب، مقاومت آن در برابر آب و نیز آزمایشات کنترل کیفی آن در کارخانه‌های
؟؟ تأسیساتی مجموعه مقررات ساختمانی کشور‌ذکر ؟؟ این لوله‌ها با توجه به جنس آنها
به انواع – ؟؟ می‌گردد:
؟؟ لوله‌های سیاه فولادی – برای ساخت این لوله‌ها ورق – ؟؟ فولادی را از
دستگاه‌های نورد عبور داده، خم ؟؟ شوند و سپس لبه‌های آن را توسط دستگاه‌جوشکاری –
؟؟ یکدیگر متصل می‌نمایند. لوله‌های سیاه فولادی – ؟؟ معمولاً در مواردی از آبرسانی
که سیستم شبکه بسته ؟؟ و نیز جهت لوله‌کشی‌سیستم‌های حرارت مرکزی، ؟؟‌خانه‌ها و
ایستگاه‌های پمپاژ با فشار کم به کار می‌رود ؟؟ لوله‌ها از قطر (۸).(۱) تا ۲۴ اینچ
(۳ تا ۶۱۰ میلیمتر) ؟؟ تا ۴۸ اینچ(۱۲۲۰ میلیمتر) ساخته و به بازار عرضه می‌شود.
‌لوله‌های گالوانیزه – لوله‌های سیاه فولادی به منظور ؟؟ در برابر اکسیژن هوا و
اکسیداسیون، توسط ؟؟ در روی، از داخل و خارج گالوانیزه می‌شود. این ؟؟ که
بنام”‌لوله‌های گالوانیزه فولادی” نیز ؟؟ است اغلب جهت آبرسانی در داخل ساختمانها
ملی ایران به شرح زیر مطابقت داشته باشد.
‌لوله‌های تحت فشار ساخته شده از سیمان و پنبه‌نسوز استاندارد شماره ۴۰۵ ایران
“‌لوله‌های ساختمانی و بهداشتی از سیمان و پنبه‌نسوز استاندارد شماره ۱۱۶۶ ایران
ه – لوله‌های بتنی مسلح – این لوله‌ها ضخامت جداره نسبتاً قابل ملاحظه‌ای دارند و
جدار لوله در دو ردیف طولی و عرضی توسط میلگردهای فولادی، مسلح‌می‌شود نوع بتن و
ضخامت جدار لوله‌های بتنی مسلح و نیز تعداد آرماتورهای طولی و عرضی آن باید با
توجه به نوع و محصل مصرف لوله و بارهای استاتیک و‌دینامیک وارد بر آنها در حین حمل
و بهره‌برداری، طراحی و ساخته شود. ویژگیهای بتن مصرفی باید با مشخصات ذکر شده در
مبحث “‌ ساختمانهای بتنی” و‌ویژگی‌های میلگرد مصرفی باید با مشخصات ذکر شده در بند
5 – ۶ – ۱ – ۳ مبحث “‌مصالح و فرآورده‌های ساختمانی” مطابق داشته باشد.
‌و – لوله‌های P.V.C – این لوله‌ها و اتصالات آنها از پلی وینیل کلراید و مواد
افزوده دیگر ساخته می‌شود. مواد اضافی برای تسهیل ساخت و همچنین تولید‌لوله‌های
سالم و مقاوم ضروریست. لوله‌های پی‌وی‌سی در رنگهای خاکستری، آبی و سیاه تولید
می‌شود و به علت سبک بودن و امکان ساخت در طولهای بلند،‌تعداد اتصالات لازم در این
نوع لوله‌ها به حداقل می‌رسد.‌لوله‌های پی – وی – سی را می‌توان در شرایط آب و
هوایی مختلف به کار برد. این لوله‌ها اغلب در‌شبکه‌های لوله‌کشی فاضلاب به کار
می‌رود لکن نوع مقاوم آن که در بازار به نام “‌لوله‌های پی – وی – سی فشار قوی”
موسوم است به کار می‌رود. لوله‌های‌گالوانیزه معمولاً در اندازه‌های بین (۲).(۱) تا
6 اینچ (۱۲) ۱۵۲ میلیمتر) به بازار عرضه می‌شود.
‌مشخصات و ویژگی‌های لوله‌های سیاه فولادی و همچنین لوله‌های گالوانیزه باید با
استاندارد شماره ۳۹۶ – ایران تحت عنوان “‌استاندارد لوله‌های فولادی عمل‌آمده و
آهنی ؟؟” مطابق باشد.
ج – لوله‌های چدنی – این لوله‌ها که به روش گریز از مرکز از چدن ساخته می‌شود اغلب
به عنوان لوله فاضلاب در ساختمانها به کار می‌رود. دو سر این لوله‌ها به‌صورت کام
و زبانه است که باید کارخانه از داخل و خاج را قیر مذاب‌اندود گردد. جهت اتصال
لوله‌های چدنی فاضلاب، باید زبانه یکی را داخل کام لوله دیگر‌قرار داده و با کشف
تمیز و تابیده شده درز بین آنها را به کمک ضربه پر و متراکم نمود. جهت استحکام
نهایی، لازم است، سرب مذاهب به داخل در زیرسازی و‌پس از سرد شدن، بر اطراف درز به
وسیله قلم و چش کوبیده شود. لوله‌کشی فاضلاب باید پس از اتمام کار دقیقاً مورد
آزمایش قرار گیرد تا از محل اتصالات آب‌نشت نکند لوله‌های چدنی با کلیه اتصالات
مورد نیاز از قطر ۵۰ تا ۲۰۰ میلیمتر ساخته و به بازار عرضه می‌شود.
‌د – لوله‌های آزبست سیمانی – این لوله‌ها با متراکم کردن الیاف نازک آزبست و
سیمان ساخته می‌شود. لوله‌های آزبست سیمانی در شبکه‌های لوله‌کشی آب‌شهری و همچنین
لوله‌کشی فاضلاب مصرف می‌شود. مشخصات لوله‌های آزبست سیمانی با توجه به نوع مصرف
آن باید با استانداردهای در شبکه‌های‌لوله‌کشی آبسرد مصرف می‌شود. اتصالات
لوله‌های پی – وی – سی به صورت کام و زبانه بوده و آب‌بندی آن با استفاده از چسب
مخصوص یا بست مخصوص‌صورت می‌گیرد. در استفاده از این لوله‌های در زیر خاک و در
مجاورت منابع فاضلاب بایستی با تدابیر لازم از موش خوردگی آنها جلوگیری به عمل
آورد.