شماره ۳۶۴دش – تاریخ ۶۹.۲.۲
(مصوب جلسه ۱۴۸ مورخ ۶۹.۱.۲۱ شورای مشترک کمیسیونهای ۱ و ۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی، حسب اختیارات تفویضی جلسه مورخ ۶۸.۱۲.۸ شورای عالی به شورای مذکور)
با توجه به روح تعالیم مکتب اسلامی در زمینه گسترش مرزهای دانش و آگاهی از مواهب و نعمتهای خدادادی در پهنه طبیعت و جهان به منظور ارتقای سطح زندگی و نیل به حیات طیبه و نیز با عنایت به تأکید قانون اساسی جمهوری اسلامی، در خصوص تقویت روح بررسی و تتبع و ابتکار در تمام‌زمینه‌های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی از طریق تأسیس مراکز تحقیق، ضرورت تأسیس و توسعه مراکز و فعالیتهای تحقیقاتی به صورت منسجم و بر اساس الگویی سنجیده و مورد قبول، محرز می‌باشد.
فعالیتهای تحقیقاتی در کشور به صورت سازمان یافته و تشکیلاتی، با تأسیس انستیتو پاستور در سال ۱۲۹۹ آغاز گردید. افزایش فعالیتهای تحقیقاتی و توسعه مراکز جدید که بعضاً به صورت مستقل و اکثراً وابسته به دانشگاه‌ها یا وزارتخانه‌های صنعتی و پزشکی و… انجام گرفت، از الگوی مشخص و واحدی تبعیت ننموده است.
از این رو” جهت هماهنگ ساختن توسعه مراکز و فعالیتهای پژوهشی، طرح حاضر به منظور بیان تعاریف و تعیین ضوابط تأسیس مراکز و واحدهای تحقیقاتی، اعم از دولتی و یا غیر دولتی، تنظیم شده است.
۱ – محقق “محقق” در مرکز تحقیقاتی، به کسی اطلاق می‌شود که “عضو هیأت علمی، پژوهشی” در یک گروه پژوهشی یا آموزشی فعالیت پژوهشی می‌کند و وظایف و نحوه ارتقای او تابع مقررات هیأت علمی پژوهشی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی خواهد بود.
۲ – گروه پژوهشی
در صورتی که فعالیت پژوهشی در یک دانشکده یا مؤسسه تحقیقاتی “به صورت مستمر” و با “هدف خاص” تعریف شده باشد و به تعداد کافی عضو‌هیأت علمی پژوهشی وجود داشته باشد، گروه پژوهشی با ضوابط زیر، تأسیس می‌گردد.
الف – هدف و عنوان گروه پژوهشی منطبق بر نیازهای اساسی کشور در یکی از زمینه‌های علمی، کاربردی و یا میان رشته‌ای باشد.
ب – داشتن حداقل ۵ عضو هیأت علمی پژوهشی که ۳ نفر از آنان در گروه پژوهشی تمام وقت باشند.
ج – داشتن امکانات و تجهیزات لازم در دانشکده یا دانشگاه و یا مؤسسه تحقیقاتی.
د – داشتن دانشجوی دوره دکتری در زمینه تحقیقاتی ارائه شده و یا سه دوره متوالی دانشجوی کارشناسی ارشد.
تبصره ۱ – در صورت تمایل دانشکده به استقلال مالی در گروه پژوهشی، گروه با نام “مرکز” و زیر نظر دانشکده اداره خواهد گردید که در این صورت‌دارای استقلال مالی بوده ولی سایر ضوابط آن تابع ضوابط “گروه” می‌باشد.
تبصره ۲ – مؤسسات تحقیقاتی غیر وابسته به دانشگاه‌ها، از شرط مندرج در بند “د” معاف خواهند بود.
۳ – پژوهشکده
در صورتی که حدود فعالیتهای پژوهشی دانشگاه از سطح یک دانشکده، فراتر باشد و ایجاد “مؤسسه‌ای” در دانشگاه یا به صورت مستقل ضرورت یابد، “پژوهشکده” با شرایط زیر تأسیس می‌گردد:
الف – فعالیتهای تحقیقاتی پژوهشکده در زمینه‌های بنیادی، کاربردی و یا توسعه‌ای و منطبق بر نیازهای اساسی کشور خواهد بود و پژوهشکده در یک رشته مشخص و یا به صورت میان رشته‌ای می‌تواند در هر یک از زمینه‌های فوق تشکیل گردد.
ب – داشتن حداقل ۳ گروه پژوهشی با شرایط مندرج در بند “۲”
ج – داشتن امکانات و تجهیزات مستقل برای امور تحقیقاتی.
تبصره ۱ – پژوهشکده، از نظر مالی، مستقل و از نظر اداری، مشابه یک دانشکده خواهد بود.
تبصره ۲ – عناوین زیر، معادل پژوهشکده خواهد بود:
الف – مرکز تحقیقاتی
ب – مؤسسه تحقیقاتی (پژوهشی)
تبصره ۳ – [اصلاحی ۱۳۷۲/۱/۱۷]
هر گاه، سطح فعالیت تحقیقاتی در مؤسسات و مراکزی که عنوان دانشگاه ندارند، معادل پژوهشکده باشد، می‌توانند نسبت به تأسیس پژوهشکده، (نظیر مرکز و مؤسسه تحقیقاتی) اقدام نمایند. این گونه مؤسسات می‌توانند نسبت به ارائه دوره کارشناسی ارشد و دکترای پژوهشی در صورت داشتن شرایط و ضوابط آموزشی و پژوهشی مصوب با همکاری و تحت نظارت دانشگاه‌ها اقدام کنند.
۴ – پژوهشگاه
در صورتی که فعالیتهای پژوهشی، در سطح گسترده، مورد نظر باشد، واحد پژوهشی مستقل (پژوهشگاه) با شرایط زیر ایجاد می‌گردد:
الف – دارا بودن سه مؤسسه پژوهشی (پژوهشکده) با شرایط مندرج در بند ۳
ب – داشتن امکانات و تجهیزات مستقل برای امور تحقیقاتی.
تبصره – پژوهشگاه‌ها می‌توانند نسبت به ارائه دوره کارشناسی ارشد و دکترای پژوهشی، بر طبق شرایط تبصره ۳ – از بند “۳” اقدام کنند.
۵ – روش ایجاد واحدهای تحقیقاتی
الف – استخدام کادر به عنوان عضو هیأت علمی پژوهشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، نظیر استخدام کادر به عنوان عضو هیأت علمی آموزشی بوده و تبدیل وضعیت از هیأت علمی آموزشی به هیأت علمی پژوهشی، به پیشنهاد دانشگاه‌ها و تصویب هیأتهای ممیزه، صورت می‌گیرد.
ب – تأسیس گروه یا مرکز پژوهشی، پژوهشکده و یا پژوهشگاه، بر حسب مورد، به پیشنهاد دانشگاه یا سازمان و یا وزارتخانه ذیربط و در خصوص مراکز تحقیقاتی غیر دولتی توسط افراد حقیقی و یا حقوقی بنا به مورد در معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی و یا معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بررسی می‌شود و جهت رسیدگی نهایی و تصویب اساسنامه، به شورای گسترش آموزش عالی مربوط، ارجاع خواهد گردید.
ج: رؤسای مراکز واحدهای تحقیقاتی، باید از میان اعضای برجسته هیأت علمی باشند و صلاحیتشان، در جهت اهداف مؤسسه بر حسب مورد به تأیید وزارتین مربوط برسد.
تبصره – در خصوص رؤسای واحدهای تحقیقاتی بخش غیر دولتی، عضویت در هیأت علمی، شرط نیست.
۶ – مراکز تحقیقاتی که بر اساس این ضوابط، تأسیس می‌شوند، می‌توانند از امتیازات و تسهیلاتی که آیین‌نامه آن به پیشنهاد مشترک وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تصویب دولت خواهد رسید، استفاده کنند.
۷ – مراکز تحقیقاتی که پس از تشکیل، شرایط مندرج در این آیین‌نامه را از دست بدهند، مجوز تأسیس آنها بر حسب مورد توسط شورای گسترش آموزش عالی وزارتین ذیربط، لغو خواهد گردید.
۸ – دستورالعمل‌های اجرایی این طرح، بنا به مورد توسط معاونین آموزشی و پژوهشی وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان آموزش پزشکی تنظیم و به تصویب وزرای ذیربط خواهد رسید.